IDdagen 2013 - W6 - Precarisering van arbeid: voortschrijdend gevaar? 360°

2. W6: Precarisering van arbeid.
Voortschrijdend gevaar?
De 360° werknemer en de opmars
van de gulzige instituties
Paul Mutsaers
Universiteit Tilburg
Nederlandse Politieacademie

4. Lewis Alfred Coser
• De 66e president van de ASA (American Sociological
Association) in 1975
• Boek (1974): “Gulzige instituties. Patronen van
absolute toewijding”

5. Enkele historische voorbeelden
• De politiek gecastreerde in
hofhouding van bv. het
Chinese of Byzantijnse rijk
• Huisbedienden en de
Koninklijke maîtresses van
Lodewijk XIV
• Sektariërs, Jezuïeten, het
priestercelibaat

6. Gulzige instituties van nu:
werkgevers…
…die zich laten verleiden en bijstaan door
de narren van de macht: HRM
functionarissen en hun leger aan
organisatiepsychologen

7. Usurpatie
Het is precies met de opmars van de
arbeidspsycholoog dat de usurpatie, de
volledige overgave, van de werknemer wordt
verwacht, aangemoedigd, geforceerd.

8. Zijn gulzige instituties totale
instituties?

10. Nadrukkelijk niet
Totale instituties: fysieke insluiting om sociaal
verkeer met buitenwereld tegen te gaan
Het gulzige instituut dat de arbeidsorganisatie
heet: uitgesproken open, er zijn geen grenzen,
“netwerk-gekte”, all-inclusive

11. Verschillende manifestaties van die
openheid en all-inclusiveness
•
•
•
•
•
•
•
Flexwerkplekken
Thuiswerkfaciliteiten
Virtuele contacten
Ontelbare netwerkverbanden
Allesomvattende competentieprofielen
Horizontalisering en ontbureaucratisering
Spontane interacties (“itinerary management”;
informalisering)
• Confessietechnieken en biechtstoelprocedures

12. Maar ook…
• Doorwerken tot je 67 (in NL)
• Werken voor je uitkering
• `correcte´ kleding/gedrag tijdens sollicitaties,
anders gekort op je uitkering
• Dag en nacht beschikbaar zijn
• …..

13. Implicaties van dit gulzige instituut
De Nederlandse politie
Antropologisch onderzoek tussen 2007 en 2013
Loopbaanreconstructie hoofdagent Fahim 20072013

14. Fahim
Autobiografische notities (journaal dat hij enkele jaren bijhield):
“Ik dacht dat integriteit, fairplay, eerlijk- en oprechtheid hoog in het vaandel
stonden bij de politie, maar dat is volgens mij ver te zoeken. Er heerst een
sfeer van vriendjespolitiek. Collega’s worden met bosjes bevorderd om
bepaalde functies in te vullen. Als ik er naar vraag dan kan er niets. Ik voel
mij op dit moment niet serieus genomen, beledigd, en voel dat ik aan het
lijntje gehouden word. Ik heb geen vertrouwen meer in de
politieorganisatie en krijg het gevoel dat ik weggepest word ”

15. Fahim: Persoonlijk Ontwikkelingsplan
(POP)
– Vermeend machtsvacuüm (horizontalisering; winwin?; iedereen heeft baat bij jouw ontwikkeling)
– Afwentelen van ontwikkelingslasten op schouders
werknemer; jij toont initiatief (rugzakje)
– Persoonlijkheidscultus; gericht op
persoonskenmerken/identiteit/persoonlijkheid
– Ontbureaucratisering (sine ira et studio principe
overboord)
– Expansie subjectieve beslissingsruimte v/d baas
– Culture of accent / narcissism of minor differences

16. Fahim: Openhaard gesprek
• Openhaardgesprek met districtchef
- psychoprofielen: initiatiefvol, ondernemend,
flexibel, “bruisend”
- Confessietechnieken
- Verregaande consequenties: empowerment cursus
(“we vechten niet tegen racisme; we maken de
geracialiseerde weerbaar”  inversie!)
- Psychologisering van sociale fenomenen
(terughoudendheid voortkomend uit onzekerheid
en uitsluiting)

17. Fahim: autobiografische imperatief
• Crisis: gelijktijdig verzet en conformisme
• Quote uit POP: “Niet te bescheiden opstellen en meer
op de voorgrond treden. Extroverter opstellen. Dat
neemt de indruk weg dat ik misschien sommige dingen
niet durf te zeggen. Mezelf niet wegcijferen en meer
voor mijzelf opkomen”.
• Catastrofale effecten: cursus eerwraak aan 80 collega’s

18. Terug naar Lewis A. Coser
• Coser’s voorbeelden zijn eeuwen oud
• Psychotechnieken vaak geassocieerd met
modernisering van arbeid;
• Maar feitelijk gaat het hier om een zeer
geavanceerde regressie; reactionair!