2. INTRODUCIÓN
As expedicións científicas dos séculos XVIII e XIX
sentaron as bases do coñecemento da estreita
relación que manteñen as plantas e os animais ao
distribuírse conxuntamente en determinadas rexións
xeográficas.
Nestas expedicións recopiláronse numerosos novos
datos xeolóxicos, botánicos e zoolóxicos.
Un dos naturalistas máis destacados foi Alexander
von Humboldt, quen investigou a interacción entre os
procesos naturais e os seres vivos. De orixe alemán,
as súas viaxes levarono por América e Asia.
A. Von Humboldt
3. INTRODUCIÓN
Nesta viaxes descubriu un principio
ecolóxico importante que é a relación
existente entre a latitude e a altitude, ao
describrir que subir unha montaña é
análogo a viaxar dende o ecuador cara ao
norte ou ao sur.
Foi polo tanto unha figura clave nos
estudos de distribución xeográfica das
especies e a súa relación co clima e o solo.
4. 1. Que tipo de factores , bióticos ou abióticos,
consideraba fundamentais Humboldt para explicar
a distribución das especies?
2. Cales son eses factores?
3. Que principio ecolóxico descubriu Humboldt?
4. Se che ocorren máis factores esenciais na
distribución dos organismos?
INTRODUCIÓN
5. INTRODUCIÓN
O certo é que si existen outros factores que
inflúen de maneira determinante na distribución
xeográfica das especies.
Así, outro destacado naturalista e aventureiro
posterior, Charles Darwin atribuía un papel
fundamental aos factores bióticos, é dicir as
características dos propios seres vivos
(evolución, adaptación…) e os factores históricos
(historia da Terra, aparición xeográfica dunha
especie…)
C. Darwin
6. BIOMAS: OS ECOSISTEMAS DA TERRA
Un bioma é un conxunto de comunidades (biocenoses) que ocupan
unha área cunhas características xeográficas e climáticas
determinadas (biótopos).
Podemos diferenciar entre biomas terrestres e acuáticos.
Os grandes biomas distribúense dun xeito uniforme no planeta
dependendo da latitude e da altitude, é dicir, das características
climáticas.
7. 1. BIOMAS TERRESTRES
Os ecosistemas terrestres son aqueles nos que os seres vivos poden vivir
sobre terra firma, rodeados de aire. Teñen menor extensión que os
acuáticos, pero debido a heteroxeneidade dos factores abióticos
proporcionan unha grande diversidade de seres vivos.
Os factores abióticos máis importantes nestes medios terrestres son : a
temperatura, a luz e a humidade.
8. 1. BIOMAS TERRESTRES
Temperatura: un mesmo lugar pode acadar grandes variacións estacionais.
Ademais a temperatura descende coa altitude e aumenta dende os polos ata o
ecuador. Asemade, o mar ten un efecto termorregulador e as zonas costeiras
teñen menor variación.
Luz: importantísima para os vexetais. Nos animais inflúe nas funcións vitais
(comportamento, fisioloxía, …)
Humidade: é a cantidade de auga que contén o aire. É esencial para a vida.
Segundo as condicións climáticas diferéncianse tres grandes zonas en cada
hemisferio: zona fría (dos polos ata os círculos polares), zona temperada
(entre os círculos polares e os trópicos) e zona cálida (entre os trópicos).
9. Zona fría
Zona fría
Zona templada
Zona templada
Zonacálida
Ecuador
Trópico de Cáncer
Trópico de Capricornio
ZONAS CLIMÁTICAS DA TERRA
10. BIOMAS DE CLIMAS FRÍOS
Deserto polar e tundra Taiga
BIOMAS
DE CLIMAS
TEMPLADOS
Bosque caducifolio Bosque mediterráneo Estepa
Deserto Sabana Selva tropical
BIOMAS
DE CLIMAS
CÁLIDOS
1. BIOMAS TERRESTRES
Bosque ecuatorial e bosque tropical
11. Desertos fríos:
Os polos. Xeos permanentes.
Baixas precipitacións e temperaturas.
Fauna característica: pinguíns (hemisferio sur) e oso polar (hemisferio norte).
Sen vexetación.
1. BIOMAS TERRESTRES
Tundra:
Temperaturas baixas e escasas precipitacións
Solo conxelado (permafrost), no verán desconxélase a parte superior.
Flora: brións e liques e algunhas herbáceas e gramíneas.
Fauna: lemmings, raposo ártico, reno, lobo gris, perdiz nival...
Climas fríos
12. Taiga:
Precipitacións abundantes en forma de neve. Invernos longos e fríos.
Bosque de coníferas: abetos, piñeiros e piceas.
Fauna: lince, oso, alce, reno, lebre ártica, lobo.
1. BIOMAS TERRESTRES
Climas fríos
13. 1. BIOMAS TERRESTRES
Climas temperados
Estepas:
Chuvias escasas e irregulares. Veráns secos e calurosos e invernos longos e
fríos.
Flora: herbáceas (gramíneas) e árbores dispersos.
Fauna: bisontes, gacelas, cabalos salvaxes, grandes rapaces, réptiles,
coiotes.
Bosque caducifolio:
Chuvias abundantes todo ano. Estacións marcadas.
Bosques de carballos, faias e castiñeiros. (Bosque atlántico)
Fauna: oso, raposo, gato montés, lobo, esquío, porco bravo, rapaces
nocturnas.
14. 1. BIOMAS TERRESTRES
Bosque mediterráneo:
Clima mediterráneo (3 meses de sequía estival). Mediterráneo, e zonas de
Chile, Sudáfrica e Australia.
Flora: Sobreiras, aciñeiras, matogueiras e plantas aromáticas (romeiro,
tomillo...)
Fauna: corzos, xabaríns, coellos, réptiles, insectos, xenetas, gran variedade
de aves.
Climas temperados
15. 1. BIOMAS TERRESTRES
Climas cálidos
Bosque tropical e ecuatorial:
No ecuador e arredores. Precipitacións moi abundantes (no tropical unha
estación máis seca).
Flora: típicas selvas. Plantas epífitas (plantas que viven sobre outras, pero non
son parasitos: orquídeas, bromelias, brións...) e gabeadoras como as lianas, e
grandes árbores de folla perenne.
Fauna: gorilas, chimpancés, monos aulladores, tucáns, anacondas, iguanas.
16. 1. BIOMAS TERRESTRES
Climas cálidos
Desertos cálidos:
Escasez de chuvias. Diferenza marcada de temperatura día-noite.
Vexetación xerofítica (adaptada a falta de auga): cactos e euforbias.
Fauna: camelos, dromedarios, lagartos, canguros...
Sabana:
Altas temperaturas con pouca variación anual. Precipitacións moi
irregulares (estación seca longa e húmida curta).
Flora: herbas, matogueiras e algunha árbore (acacias).
Fauna: gacela, ñús, cebras, leóns, guepardos, leopardos, elefantes.
17. 2. ECOSISTEMAS TERRESTRES NATURAIS
Alta Montaña (Galicia: Pena Trevinca e Os Ancares)
Grandes diferenzas de temperatura entre o verán e o inverno (cuberto de
neve nos meses máis fríos).
A escaseza de alimento no inverno provoca a migración ou a hibernacíón de
moitos animais.
18. Bosque caducifolios (Galicia: Fragas do Eume e O Caurel)
Formados fundamentalmente por árbores de folla caduca (faias, bidueiros,
carballos, …) Moita riqueza, solo fértil que alberga moitos seres vivos.
Típicos do clima oceánico. No norte penínsular, en Galicia sobre todo Lugo.
2. ECOSISTEMAS TERRESTRES NATURAIS
25. 2. ECOSISTEMAS TERRESTRES NATURAIS
Outros exemplos son:
O Bosque Mediterráneo (as reboleiras) en Galicia
limitado a zona suroriental (Ourense sobre todo) con predominio de
árbores como a sobreira e aciñeira e arbustos como o érbedo.
A Matogueira galega de toxo, uces e queiruga que alberga
unha grande biodiversidade. Favorecidos polo ser humano, xa que
antigamente os toxos e xestas empregábanse para facerlle a cama ao
gando e para o estrume. Moi abundantes por exemplo en Serra de Queixa
(Ourense).
33. 3. ECOSISTEMAS TERRESTRES HUMANIZADOS
Cultivos (Campiña galega: Comarca da Ulloa)
Terreos cultivados con herbáceas (gramíneas fundamentalmente) que
albergan especies particulares. En Galicia están en regresión.
As características do biótopo varían atendendo ao clima e o tipo de cultivo
(regadío ou secano)
Son moi importantes as lindes destes cultivos onde aparecen as silvas por
ser sitios de aniñamento, refuxio e alimento para moitos animais.
35. 3. ECOSISTEMAS TERRESTRES HUMANIZADOS
Parques e xardíns
O medio urbano alberga flora e fauna capaz de convivir co ser humano.
Moitas veces supoñen a observación de especies alóctonas.
Deben xestionarse axeitadamente para evitar problemas de especies
invasoras.
36. 3. ECOSISTEMAS TERRESTRES HUMANIZADOS
Outros ecosistemas con forte influenza humana en Galicia son:
Os Bosques de repoboación, son os piñeirais e
eucaliptais plantados polo home, moi difundidos por toda a costa galega.
Moita menor diversidade que os bosques autóctonos porque son
monocultivos.
Os encoros, que poden presentar unha riqueza moi importante
para as aves acuáticas. Por exemplo Encoro de Cecebre (A Coruña).
44. 4. BIOMAS ACUÁTICOS
Os ecosistemas acuáticos son aqueles nos que os seres vivos atópanse rodeados
de auga. Hai dous tipos: mariños e de auga doce.
Os factores abióticos máis importantes nestes biomas acuáticos son: a luz, a
temperatura, a presión, a salinidade e a cantidade de osíxeno.
A luz: condiciona a presenza dos organismos fotosintéticos. Diminúe coa
profundidade, falamos de zona fótica (iluminada) e zona afótica (sen luz).
A temperatura: menos variable que nos biomas terrestres. Varía segundo a
distancia a costa e a profundidade.
A presión: aumenta coa profundidade.
A salinidade: nas augas mariñas o contido é estable, nas continentais varía
máis por exemplo dependendo do solo polo que circula o río.
Cantidade de osíxeno: menor que en biomas terrestres.
48. 5. ECOSISTEMAS MARIÑOS
Zona intermareal, biótopo que queda mergullado e sometido á
ondanada en marea alta e descuberto en marea baixa, moitos animais
entéranse entón na area ou ocupan as charcas.
54. 5. ECOSISTEMAS MARIÑOS
A rexión oceánica, É a que se atopa lonxe das costas onde se
superan os 200 m de fondo e poden chegar aos 4.000 de media. A súa
importancia ven dada pola riqueza da vida que acolle e, sobre todo, porque os
organismos que constitúen o fitoplanto son, polo seu número, os máis grandes
produtores de osíxeno do planeta.
Nesta zona só poden vivir os seres que aboian libremente e os bos nadadores,
e, na profundidade, os que son capaces de soportar a falta de luz e as grandes
presións.
57. 6. ECOSISTEMAS DE AUGA DOCE
Ríos e regatos, se non están contaminados son transparentes e con
alto contido en osíxeno disolto debido á axitación da auga. Se a auga queda
remansada aumenta a temperatura e diminúe o osíxeno.
64. 6. ECOSISTEMAS DE AUGA DOCE
Lagoas e marismas, nalgún casos salgadas se están preto da costa.
Pouca profundidade, incluso secas na época estival. Pouco osíxeno polo
remansado da auga.
65. QUE SON AS ZONAS HÚMIDAS?
Son zonas de transición entre os ecosistemas terrestres e acuáticos:
Esteiro: extensións próximas ás desembocaduras dos ríos.
Marismas: terreos baixos que se inundan coa preamar.
Gándaras, brañas e turbeiras: terreos alagados. Posúen matogueiras
moi especiais constituíndo hábitats protexidos pola U.E. son as
chamadas uceiras húmidas atlánticas.
Lagoas e charcas, hainas de auga doce (Lagoa de Cospeito) ou litorais
(Louro), teñen grande biodiversidade, pero no noso país durante boa
parte do século XX foron desecadas por consideralas prexudiciais.
71. AS RÍAS: UN ECOSISTEMA MOI GALEGO
En realidade as nosas rías son unha mestura de ecositemas cunha grande
riqueza biolóxica debido a combinación das augas mariñas e o seu
afloramento coas achegas dos ríos, presentando ademais diferenzas en canto
a profundidade e o batido das súas augas.
Sustenta amplos bosques de algas (golfos) onde viven invertebrados como os
ourizos, polbos, nécoras… e peixes como o congro, lorchos, maragotas…
72. 7. O SOLO COMO ECOSISTEMA
O solo é a capa máis superficial que recobre a codia terrestre e está
constituída por rochas máis ou menos alteradas e os seres vivos que viven
nel.
Biotopo do solo:
- Compoñentes inorgánicos: sólidos (gravas, areas, limos e arxilas), líquidos
(auga con sales) e gasosos (aire nos poros).
- Temperatura e humidade máis constante que no exterior.
- Carencia de luz, excepto na superficie.
73. 7. O SOLO COMO ECOSISTEMA
Biocenose do solo:
- Plantas que contribúen na erosión das rochas.
- Pequenos animais (toupas, anélidos, insectos...) esenciais na aireación.
- Bacterias e fungos que descompoñen a materia orgánica e forman o humus.
76. 8. ESPAZOS NATURAIS
Os espazos naturais protexidos son territorios nos que se limita o tipo de
actividades ou usos que se poden realizar neles (novas construcións,
verteduras, industria....)
Si se poden desenvolver actividades tradicionais.
A súa principal finalidade é a conservación.
Existen distintas categorías de conservación: parques nacionais, parques
naturais, reservas naturais, paisaxes protexidas...
77. 8. ESPAZOS NATURAIS
REDE NATURA
A Rede Natura 2000 foi creada pola UE para preservar espazos cun especial
interese en cada rexión.
Dentro da rede diferéncianse as zonas LIC (Lugar de importancia comunitaria) e as
ZEPAS (zona de especial protección para as aves).
Galicia forma parte da rexión bioxeográfica atlántica europea e posúe algún tipo
de protección no 13% do seu territorio.
78. 9. BIODIVERSIDADE
A biodiversidade é a variedade de especies que habitan ou habitaron o noso
planeta.
Se falamos da biodiversidade dun ecosistema, nos referimos a cantidade de
organismos diferentes que habitan nese ecosistema.
Se a biodiversidade dun ecosistema é alta, o número de especies é grande e
ningunha supón a maior parte da biomasa.
Se a biodiversidade é baixa, o ecosistema ten pouca variedade de especies e
unha ou unhas poucas constitúen a maior parte da biomasa.
É moi importante conservar e protexer a biodiversidade dos ecosistemas xa
que a variedade de especies permite manter o equilibrio ecolóxico do planeta
e proporcionanos recursos.
80. 9. ADAPTACIÓN E EVOLUCIÓN
A adaptación é o conxunto de características (fisiolóxicas, anatómicas,
comportamentais) dos seres vivos que lles permiten adecuarse ao medio no que
viven.
A evolución son os cambios que suceden nos organismos ao longo de millóns de
anos.
A biodiversidade é unha consecuencia da evolución da vida na Terra, unhas
especies xurdiron doutras e as actuais son diferentes das antigas.
81.
82.
83.
84. 9.1. Adaptaciones nos ecosistemas terrestres
VEXETAIS ANIMAIS
HUMEDADE
Zonas Secas: follas pequenas ou
como espiñas para reducir as
perdas por evaporación
Zonas secas: caparazóns ou
escamas que evitan a sequedade
(réptiles)
LUZ
Crecen na procura da luz
Actividade de día ( a maioría) ou
de noite ( morcegos, polillas...)
TEMPERATURA
Poiquilotermos: non regulan a súa
temperatura corporal (peixes,
anfibios e réptiles)
Homeotermos: regulan a súa
temperatura corporal. (aves
(plumas) e mamíferos (pelo))
85. 9.2. Adaptaciones nos ecosistemas acuáticos
VEXETAIS ANIMAIS
LUZ
A fotosíntese só se realiza nas
zonas superficiais
Nas zonas abisais os animais
posúen mecanismos propios de
produción de luz
MOVEMENTO DA AUGA Fixadas ao substrato
Agochados nas rochas ou
enterrados. Formas redondeadas
e esqueletos duros.
DENSIDADE DA AUGA
Forma hidrodinámica dos animais
nadadores.
Moitos peixes posúen vexiga
natatoria que lles axuda a flotar.