Os medios. Adaptacións. Hábitat e Nicho. O solo. Principais ecosistemas en España. Relacións tróficas. Fluxo de materia e enerxía. Ciclos bioxeoquímicos.
2. 1. O MEDIO NATURAL
O medio natural ou medio está definido polo conxunto de condicións ou
factores ambientais que existen nun lugar.
Os factores ambientais que determinan a distribución e abundancia dunha
especie denomínanse factores limitantes.
Cada especie admite un intervalo, entre un máximo e un mínimo, nos valores de
cada factor ambiental. Este intervalo denomínase zona de tolerancia.
Dentro da zona de tolerancia existe unha zona óptima na que a especie
sobrevive mellor.
A medida que nos afastamos dos valores óptimos a especie ten máis
dificultades para reproducirse ata valores que impiden a supervivencia da
mesma.
3. Hai dous tipos de factores ambientais: abióticos e bióticos.
FACTORES DUN ECOSISTEMA
BIÓTICOS ABIÓTICOS
4. Algúns factores abióticos poden ser:
A temperatura
A luz
A humidade
A salinidade
A presión
A cantidade de osíxeno
A estacionalidade
O substrato onde viven os organismos (fondo arenoso ou rochoso, solo pobre
ou fértil...)
A continuación, observa as distintas imaxes de ecosistemas e indica cales pensas
que son os factores abióticos máis relevantes en cada caso.
1.1. O MEDIO FÍSICO: FACTORES ABIÓTICOS
8. 2.2. OS SERES VIVOS: FACTORES BIÓTICOS
Os factores bióticos dun ecosistema son os seres vivos (biocenose ou comunidade)
que nos atopamos nese ecosistema e as asociacións ou relacións que establecen
entre sí.
Podemos falar de dous tipos de asociacións: intraespecíficas (entre individuos da
mesma especie) e interespecíficas (entre individuos de distintas especies).
ACTIVIDADE: Pensade durante 5 minutos en asociacións entre seres vivos que
podemos atoparnos na natureza. Imaxina como se poden relacionar individuos da
mesma e de distintas especies.
9. 1.1.1. RELACIÓNS INTRAESPECÍFICAS
Entre organismos da mesma especie:
FAMILIAR: conxunto de individuos con alto grao de parentesco que conviven e se axudan
mutuamente no coidado das crías, a obtención do alimento e/ou a defensa. Ex. Leóns
COLONIAL: constituidas por organismos unidos e comunicados entre eles orixinados
todos a partir dun mesmo proxenitor. Ex. Corais.
GREGARIA: reunión de individuos de distintas familias para conseguir un obxectivo
concreto. Ex. Banco de peixes, manada de ñúes.
SOCIAL: está integrada por individuos que presentan diferencias anatómicas e
fisiolóxicas e entre os cales existe división do traballo e xerarquía. Ex. Abellas, formigas...
COMPETENCIA INTRAESPECÍFICA: todos os individuos dunha especie loitan entre sí
polos recursos do medio .Ex. Loita polo alimento, loita dos machos polas femias, loita polo
espacio...
15. 1.1.2. RELACIÓNS INTERESPECÍFICAS
Son as que se establecen entre individuos de distintas especies.
COMPETENCIA INTERESPECÍFICA: individuos de distintas especies loitan por
recurso (alimento ou espazo). p.e. O coello e a lebre.
DEPREDACIÓN: o individuo dunha especie (presa) serve de alimento ó de outra
especie. (predador) p.e.: a foca e os peixes.
MUTUALISMO: individuos de distintas especies que se relacionan e obteñen un
beneficio mutuo. Cando a relación perpetúase no tempo e hai dependencia, fálase
de simbiose. p.e. Un líque.
16. 1.1.2. RELACIÓNS INTERESPECÍFICAS
PARASITISMO: relación entre individuos de distintas especies, na
que un individuo (parásito) vive a expensas da outra (hóspede), pero sen
darlle morte, polo menos de xeito inmediato. p.e. Unha carracha e un
can.
COMENSALISMO: unha soa das especies (comensal) benefíciase,
sen que a outra (hóspede) resulte afectada pola súa presenza ou acción.
p.e. A quenlla e a rémora.
INQUILINISMO: un individuo (o inquilino) refúxiase no corpo
doutro sen prexudicalo. P.e. O cangrexo ermitaño.
22. Os ecosistemas terrestres son aqueles nos que os seres vivos poden vivir
sobre terra firme, rodeados de aire. Teñen menor extensión que os
acuáticos, pero debido a heteroxeneidade dos factores abióticos
proporcionan unha grande diversidade de seres vivos.
Os factores abióticos máis importantes nestes medios terrestres son : a
temperatura, a luz e a humidade atmosférica.
O solo é o soporte físico sobre o que se desenvolve a vida terrestre.
2. O MEDIO TERRESTRE
23. Temperatura: un mesmo lugar pode acadar grandes variacións estacionais.
Ademais a temperatura descende coa altitude e aumenta dende os polos ata o
ecuador. Asemade, o mar ten un efecto termorregulador e as zonas costeiras
teñen menor variación.
Luz: É a principal fonte de enerxía na maioría dos ecosistemas (fotosíntese).
A radiación solar é maior nas zonas de alta montaña e aumenta dos polos cara o
ecuador. En xeral a marxe vital de temperaturas: de 0 a 50 ºC.
Humidade atmosférica: é a cantidade de auga que contén o aire. É esencial
para a vida. Os organismos terrestres precisan auga para levar a cabo as
funcións vitais, un dos principais problemas neste medios é evitar as perdas de
auga, por iso moitos seres vivos posúen estruturas para captala ou evitar a
desecación.
As distintas especies están adaptadas ao medio no que viven e presentan
adaptacións anatómicas, fisiolóxicas e comportamentais ao medio no que viven.
24. 3. AS ADAPTACIÓNS AO MEDIO TERRESTRE
ADAPTACIÓNS VEXETAIS ANIMAIS
HUMIDADE
Zonas Secas: follas pequenas ou
como espiñas para reducir as perdas
por evaporación (Xerófilas)
Zonas húmidas: epidermes finas e
moitos estomas (Hidrófilas)
Zonas secas: caparazóns ou escamas
que evitan a sequedade (réptiles);
exoesqueleto de artrópodos.
LUZ
Crecen na procura da luz
(fototropismos). Estratificación dos
fotosintéticos.
Actividade de día ( a maioría) ou de
noite ( morcegos, polillas...)
TEMPERATURA
Plantas anuais (deixan as
sementes na época desfavorable).
Árbores caducifolios.
As sementes poden resistir ata -
25ºC
Poiquilotermos: non regulan a súa
temperatura corporal (peixes,
anfibios e réptiles)
Homeotermos: regulan a súa
temperatura corporal. (aves
(plumas) e mamíferos (pelo))
25. 4. O MEDIO ACUÁTICO
Os ecosistemas acuáticos son aqueles nos que os seres vivos atópanse rodeados
de auga. Hai dous tipos: mariños e de auga doce.
Os factores abióticos máis importantes nestes biomas acuáticos son: a luz, a
temperatura, a salinidade, a cantidade de osíxeno, a presión hidrostática, a
viscosidade, a densidade e os movementos de auga.
A luz: condiciona a presenza dos organismos fotosintéticos. Neste medio a
cantidade de luz depende de dous factores a transparencia e a profundidade.
A transparencia é menor que no aire e a luz diminúe coa profundidade,
falamos de zona fótica (iluminada) e zona afótica (sen luz).
A temperatura: menos variable que nos medios terrestres. Varía segundo a
distancia a costa e a profundidade. Dela dependen o osíxeno e as correntes.
26. A salinidade: é a concentración de sales disoltos. Nas augas mariñas o
contido é estable, nas continentais varía máis por exemplo dependendo do
solo polo que circula o río. A maioría dos seres vivos están adaptados a
marxes estreitos de salinidade.
A cantidade de osíxeno disolto: depende da axitación, da temperatura e
da profundidade. É maior en augas frías.
Presión hidrostática: Aumenta 1 atm. cada 100 m de profundidade. Inflúe
no metabolismo (aumenta a presión polos gases) e no desprazamento.
Viscosidade: facilita a suspensión, pero dificulta o movemento.
Densidade: relacionada coa flotabilidade (extensións corporais = máis
flotabilidade).
Movementos da auga: importantes na costa e nos tramos altos dos ríos.
28. 5. ADAPTACIÓNS AO MEDIO ACUÁTICO
ADAPTACIÓNS
ANIMAIS
DISPOÑIBILIDADE DE
OSÍXENO
Os mamíferos mariños almacenan osíxeno grazas á mioglobina das
súas células musculares.
SALINIDADE
O salmón ou a anguía viven tanto no mar como nos ríos porque son
capaces de regular, mediante procesos osmóticos, a súa
concentración interna de sales.
DENSIDADE DA AUGA
Forma hidrodinámica dos animais nadadores.
Moitos peixes posúen vexiga natatoria que lles axuda a flotar.
29. ADAPTACIÓNS VEXETAIS ANIMAIS
LUZ
A auga absorbe de xeito desigual
as radiacións, os fotosintéticos
distribúense dependendo da
capacidade dos seus pigmentos
para captar a luz. Onde non hai luz
non hai fotosíntese.
Nas zonas abisais os animais
posúen mecanismos propios de
produción de luz (bioluminiscencia)
MOVEMENTO DA AUGA
Fixadas ao substrato e con talos
flexibles (Posidonia)
Agochados nas rochas ou
enterrados. Formas redondeadas
e aplanadas e esqueletos duros.
Mecanismos de suxección
(ventosas).
ELEVADA DENSIDADE E
VISCOSIDADE DA AUGA
Plantas e algas con vesículas
aeríferas que as manteñen
verticais facilitando a captación
da luz (Kelp)
Forma hidrodinámica dos animais
nadadores.
Moitos peixes posúen vexiga
natatoria que lles axuda a flotar e
a soportar os cambiosde presión.
30. 6. A BIOSFERA, OS ECOSISTEMAS E OS BIOMAS
A Ecoloxía é a ciencia que estuda a composición e o funcionamento dos
ecosistemas.
Todos os seres vivos pertencen a algunha especie, é dicir, cada un dos tipos
de seres vivos que existen.
Os individuos dunha especie normalmente non están illados, senón que
habitan un área determinada formando unha poboación.
Polo xeral, as poboacións tampouco están illadas. O conxunto de poboacións
de distintas especies que comparten un territorio e establecen relacións
entre elas denomínase comunidade ou biocenose.
O territorio ocupado por unha biocenose e que presenta unhas
características físicas e climáticas chámase biotopo.
31. O conxunto formado pola biocenose (os seres vivos) e o biotopo (medio
físico onde se asentan) é un ecosistema.
Os ecosistemas non teñen límites definidos. Podemos considerar o estudo
do ecosistema dunha bosta de vaca ou ampliar o estudo ó prado onde se
atopa. De feito,ampliando, a nosa observación a Terra constitúe por si
mesma un enorme ecosistema que chamamos Ecosfera e a súa biocenose é a
Biosfera.
Compoñentes dos ecosistemas
En conclusión, os compoñentes dun ecosistema son a súa comunidade
biolóxica (biocenose) e o lugar onde se asenta (biotopo).
Por iso, os factores dun ecosistema poden ser bióticos ( referidos aos seres
vivos) ou abióticos ( referidos ó medio físico no que os atopamos).
A zona de transición entre dous ecosistemas claramente diferentes recibe
o nome de Ecotón.
32. BIOMAS: OS ECOSISTEMAS DA TERRA
Un bioma é un conxunto de comunidades (biocenoses) que ocupan unha área
cunhas características xeográficas e climáticas determinadas (biótopo) o que
determina unha fauna e flora específica (biocenose).
Aínda que podemos diferenciar entre biomas terrestres e acuáticos, éste
concepto emprégase habitualmente nos ecosistemas terrestres
Os grandes biomas terrestres distribúense dun xeito uniforme no planeta
dependendo da latitude e da altitude, é dicir, das características climáticas.
Segundo as condicións climáticas diferéncianse tres grandes zonas en cada
hemisferio: zona fría (dos polos ata os círculos polares), zona temperada
(entre os círculos polares e os trópicos) e zona cálida (entre os trópicos).
33. Zona fría
Zona fría
Zona templada
Zona templada
Zonacálida
Ecuador
Trópico de Cáncer
Trópico de Capricornio
ZONAS CLIMÁTICAS DA TERRA
34. BIOMAS DE CLIMAS FRÍOS
Deserto polar e tundra Taiga
BIOMAS
DE CLIMAS
TEMPLADOS
Bosque caducifolio Bosque mediterráneo Estepa
Deserto Sabana Selva tropical
BIOMAS
DE CLIMAS
CÁLIDOS
BIOMAS TERRESTRES
Bosque ecuatorial e bosque tropical
38. 8. O SOLO COMO ECOSISTEMA
O solo é a capa máis superficial da codia terrestre. está formado por
materiais que proveñen da alteración e disgregación das rochas e da
actividade da auga, o aire e os seres vivos.
Pode considerarse unha interfase entre atmosfera, biosfera, xeosfera e
hidrosfera.
É unha mestura de compoñentes inorgánicos e orgánicos.
Compoñentes inorgánicos: sólidos (gravas, areas, limos e arxilas), líquidos
(auga con sales) e gasosos (aire nos poros).
Compoñentes orgánicos: os seres vivos e o humus (materia orgánica morta
prodecente da descomposición).
39. Biótopo do solo: as características do solo (composición, estrutura...)
dependen dos factores abióticos:
Clima: participa na formación do solo. Inflúe no tipo de vexetación que a
súa vez determina a materia orgánica do solo.
Topografía: condiciona a cantidade de auga que penetra no solo e o grao de
erosión. Pendentes elevadas non favorecen a formación do solo.
Temperatura: altas temperaturas promoven reaccións de descomposición
que aceleran a formación dun solo.
Luz: excepto na superficie, o solo é un ambiente escuro. Moitos organismos
presentan adaptacións á falta de luz.
Composición gasosa: ao afondar diminúe o osíxeno e aumenta o dióxido de
carbono.
Concentración de sales: depende dos descompoñedores e da alteración das
rochas.
40. Biocenose do solo: o solo é o soporte e a fonte de auga e nutrientes para
moitos seres vivos.
As plantas extraen auga e sales minerais polas raíces
No solo viven moitas bacterias e fungos que son descompoñedores
Tamén viven moitos animais insectos, toupas, arañas...
As miñocas teñen unha especial relevancia xa que coas súas galerías airean o
solo e facilitan o crecemento das raíces, e as súas feces reteñen a auga e son
importantes nutrientes para as plantas.
41. Formación dun solo
Os fenómenos atmosféricos (temperatura) producen a meteorización física da
rocha nai. A rocha proporciona materiais inorgánicos.
Nos materiais disgregados instálanse seres vivos (liques, carrizas) que
colaboran na disgregación e achegan materia orgánica.
A comunidade vai aumentando e os restos orgánicos son o alimento de fungos
e bacterias que transformanos no humus.
Co paso do tempo, nun solo maduro diferéncianse capas que chamamos
horizontes.
42. o Horizontes do solo: un solo ben formado presenta unha serie de capas
superpostas que denominamos horizontes. Na maioría dos casos son tres:
• Horizonte A: capa máis superficial pola que circula a auga. Adoita a ter
cor escura e humus.
• Horizonte B: onde se acumulan as sales minerais que arrastra a auga
dendo o horizonte A.
• Horizonte C: é a rocha nai alterada.
43. 9. OS PRINCIPAIS ECOSISTEMAS
ACUÁTICOS DE ESPAÑA
Os ecosistemas acuáticos albergan gran parte da biodiversidade deste país.
Destacan os ríos, os lagos, as zonas húmidas e as zonas mariñas.
Ríos
Discorren por leitos fixos e o seu curso adoita a ser permanente e sofre
variacións de caudal ao longo do ano. Podemos diferenciar neles unha zonación:
Curso alto: pendente acusada e velocidade de auga alta. Os organismos
desenvolven mecanismos de suxección. Vexetais: carrizas e algas nas rochas.
Moluscos e peixes (salmón e troita).
Curso medio e baixo: pendente máis suave, menor velocidade da auga. Isto
propicia unha maior diversidade e o establecemento de bosques de ribeira
(ameneiros, bidueiros, abeleiras, salgueiros...).
50. Lagos: masas de augas profundas e permanentes. No noso país soen ser
pequenos e de orixe glaciaria. É un ecosistema moi condicionado pola luz e a
temperatura. Se é suficientemente profundo hai unha zona onde iluminada
(organismos fotosintéticos) e outra onde non chega a luz (se acumula
materia orgánica en descomposición). A temperatura determina a dinámica
dos lagos, cando as augas superficiais arrefrían (outono e inverno) afúdense
e a dos fondos, que é rica en nutrientes, ascende a superficie.
51. Zonas húmidas: son aquelas nas que o terreo está saturado de auga ou
inundadas durante unha determinada época do ano. En España e Galicia hai
un bo número de zonas húmidas, son zonas cunha alta biodiversidade.
Sen embargo, ata mediados do século XX foron consideradas zonas
insalubres e sen valor ecolóxico, pola presenza de mosquitos transmisores de
enfermidades e moitas foron desecadas.
A Lagoa de Antela
57. AS RÍAS: UN ECOSISTEMA MOI GALEGO
En realidade as nosas rías son unha mestura de ecosistemas cunha grande
riqueza biolóxica debido a combinación das augas mariñas e o seu afloramento
coas achegas dos ríos, presentando ademais diferenzas en canto a
profundidade e o batido das súas augas.
Sustenta amplos bosques de algas (golfos) onde viven invertebrados como os
ourizos, polbos, nécoras… e peixes como o congro, lorchos, maragotas…
As zonas húmidas das rías destacan por
ser refuxio de moitas aves como a
garza real, o corvo mariño ou o
mazarico. Así mesmo son un enclave
importante para a vexetación de
marisma.
58. Zonas mariñas: os litorais constitúen áreas de transición entre os
sistemas terrestres e mariños. Reciben a achega de sedimentos e
nutrientes das concas hidrográficas e manteñen unha elevada
biodiversidade. Podemos diferenciar:
Litoral cantábrico: máis abrupto con numerosos cantís. Bañado por
augas frías con forte influenza da ondada e as mareas. Predominan
fondos rochosos con abundancia de algas (golfos e bochos),
anemones, corais, moluscos, crustáceos, equinodermos. Aquí
incluiríamos a costa galega.
Litoral mediterráneo: augas máis cálidas. Moitas prais interrompidas
por deltas e albuferas. Predominio de fondos areentos con
abundancia de pradeiras de posidonias (planta endémica que ofrece
hábitat e refuxio a moitos animais).
63. 10. OS PRINCIPAIS ECOSISTEMAS
TERRESTRES DE ESPAÑA
España posúe unha grande diversidade, de feito é o pais europeo con maior
biodiversidade, esto débese a diversos factores:
A localización xeográfica e a orografía que proporcionan gran variedade
de ecosistemas e hábitats.
Ser ponte de unión entre dous continentes (Europa-África), sendo paso
para numerosas especies migratorias.
As características diferentes das illas Canarias (illamento.climatoloxía).
Industralización tardía respecto o resto de Europa que mantivo mellor
conservadas grandes áreas naturais.
Dentro desta biodiversidade destacan pola súa extensión o bosque
atlántico e o bosque mediterráneo.
64. Bosque atlántico
É un bosque caducifolio que se estende polo norte e noroeste da Península,
desde Galicia ata Cataluña. É o tipo de bosque característico do clima oceánico
de invernos fríos e veráns temperados con abundantes precipitacións todo o
ano. É o bosque máis típico de Galicia, existen todavía zonas ben conservadas
no noso país sobre todo na provincia de Lugo (as fragas galegas).
Caracterizado por árbores de folla caduca que forman bosques de faias
(faiais) e carballos (carballeiras) acompañados de zonas de bidueiros, freixos e
castiñeiros.
Nestes bosques as especies que medran baixo a cuberta arborea reciben pouca
luz, pero o aporte de materia orgánica da caída das follas permite o
desenvolvemento dun sotobosque con especies arbustivas como os acivros e
abruñeiros, e un estrato herbaceo de fungos e fentos.
70. Bosque mediterráneo
Característico do clima mediterráneo, un clima temperado e húmido no inverno
e moi seco e caloroso no verán (seca estival). Ocupa a maior parte da Península,
pero no noso territorio está emplazado só a provincia de Ourense e o sur de
Lugo e podería considerarse clima oceánico con influenza mediterránea ou de
transición entre os dous climas.
Este bosque está predominado por plantas esclerófilas, é dicir, con
adaptacións a seca como son follas perennes e pequenas, duras, as veces
espiñentas para evitar a perda de auga. Son especies representativas as
aciñeiras, as sobreiras, as oliveiras bravas, os piñeiros. No sotobosque
aparecen arbustos como o érbedo e as xaras e plantas romáticas como o romeu
e a lavanda.
En Galicia o bosque mediterráneo está representado sobre todo polas
reboleiras de rebolos, unha especie de carballo de clima seco.
71. A fauna nos bosques mediterráneos é rica e variada, raposo, xineta, corzo,
lebre e gran variedade de insectos. Fóra da nosa comunidade aparece lince,
voitre negro ou águia imperial.
Linces en Galicia?
Tamén fóra do noso territorio atopamos as dehesas que son bosques
mediterráneos de aciñeiras e sobreiras que foron aclarados pola acción
humana eliminando parte das árbores e arbustos que foron substituidos por
herba para o gando e que teñen unha gran relevancia ecolóxica e económica.
En Galicia ademais ten e tivo unha importancia ecolóxica e económica
fundamental a matogueira de toxos e queirugas que ocupa máis do 30%
do noso territorio.
79. 11. ALIMENTACIÓN DOS SERES VIVOS
Para que os seres vivos poidan realizar as súas función vitais precisan materia e
enerxía que obteñen dos nutrientes dos alimentos. O conxunto de organismos que
obteñen alimento de xeito similar constitúen un nivel trófico. Podemos
diferenciar tres niveis tróficos:
PRODUTORES: son os autótrofos (plantas, algas e algunhas bacterias) que
captan a enerxía solar, e mediante a fotosíntese, a empregan en obter materia
orgánica a partir de materia inorgánica.
CONSUMIDORES: son principalmente os animais, que obteñen a materia e a
enerxía alimentándose doutros animais ou plantas.
80. Os consumidores poden ser:
Consumidores primarios (herbívoros): aliméntanse dos produtores. p.e..:
elefantes, antílopes, roedores...
Consumidores secundarios (carnívoros): aliméntanse dos primarios p.e.: lobos,
leóns, paxaros insectívoros...
Consumidores terciarios: aliméntanse dos secundarios. p.e.: algunhas serpes,
aves rapaces...
As veces, podemos falar incluso de consumidores cuaternarios que se alimentan
dos terciarios, aínda que rara vez é dun xeito exclusivo. p.e. O home, algunhas
rapaces e peixes grandes e en xeral grandes super-predadores.
DESCOMPOÑEDORES: son as bacterias e os fungos que transforman
os restos orgánicos e inorgánicos (cadáveres, excrementos...) en materia
útil para os produtores.
81. 12. AS RELACIÓNS TRÓFICAS
As relacións tróficas son as que se establecen entre os organismos que se
alimentan uns dos outros. Podemolas representar como cadeas tróficas ou
como redes tróficas.
Unha cadea trófica é a representación lineal das relacións alimentarias que se
dan entre os distintos niveis tróficos.
82. Como na natureza é habitual que un consumidor se alimente de máis dunha
especie do nivel inferior e ésta a súa vez serve de alimento a varias do nivel
superior. As cadeas tróficas teñen conexións entre sí. A representación de
todas estas relacións denomínase rede trófica.
83. 13. A ENERXÍA E A MATERIA NOS ECOSISTEMAS
FLUXO DA ENERXÍA
A enerxía utilizada polos seres vivos provén do SOL en último termo.
A través da fotosíntese as plantas e algas obteñen a enerxía do sol e
almacenan a súa propia materia orgánica.
Os animais conseguen enerxía ó alimentarse de plantas ou doutros
animais.
Esta enerxía de plantas e animais emprégase en distintos procesos
(respirar, moverse, xerar calor, medrar, reproducirse...).
Esta enerxía empregada deixa de estar dispoñible para os seres vivos.
Polo que a enerxía que atravesa un ecosistema é UNIDIRECCIONAL
84. FLUXO DA MATERIA
A materia orgánica morta é transformada en materia inorgánica por algúns
microorganismos (fungos e bacterias).
Esta materia inorgánica é aproveitada polos autótrofos que xeran nova
materia orgánica que será o alimento dos heterótrofos.
Cando morren os autótrofos e os heterótrofos, son transformados en
materia inorgánica polos microorganismos; e de novo comeza o ciclo.
Polo tanto, o fluxo de materia nun ecosistema é UN CICLO PECHADO
85. 14. OS PARÁMETROS TRÓFICOS
Permiten avaliar a acumulación e transferencia de materia e enerxía que se
produce nun ecosistema.
Biomasa (B): Cantidade de materia orgánica acumulada nun individuo, nivel
trófico, poboación ou ecosistema. Exprésase en g, Kg, Tm… Aumenta coa
reprodución e o crecemento dos organismos.
Produción (P): cantidade de enerxía que se almacena en forma de biomasa
en cada nivel trófico por unidade de tempo.
A produción exprésase en g/cm2 · día, Kg/m2 · ano …
Produción (P) = Biomasa (B) / Tempo (T)
86. En función do nivel trófico:
Produción primaria: representa a enerxía captada polos produtores.
Produción secundaria: representa a enerxía captada polos consumidores.
Dentro da produción diferenciamos entre:
Produción Bruta (PB): cantidade total de biomasa xerada por un nivel
trófico calquera.
Produción Neta (PN): cantidade total de biomasa que queda dispoñible para
o seguinte nivel trófico tras descontar a parte consumida na respiración
celular (R).
PN = PB - R
A produtividade é tanto maior canto máis rápido medran os organismos
e canto menor é a súa biomasa. O exemplo típico é o fitoplancto.
87. 15. AS PIRÁMIDES TRÓFICAS
Unha pirámide trófica é un modo de representar graficamente as diferenzas
entre os distintos niveis tróficos en relación a unha característica. Os niveis
tróficos represéntanse por medio de pisos superpostos. A base son os
produtores, e cara riba dispóñense, por orde, os demais niveis. Todos os
pisos teñen a mesma altura, pero varía a súa largura en función do valor da
característica que estemos a representar. Existen distintos tipos de
pirámides tróficas: de números, de biomasa e de enerxía.
88. Pirámides de números
Represéntase o número de
individuos de cada nivel por
unidade de superficie ou
volume. Non se ten en conta
o tamaño do individuo. Pode
haber pirámides invertidas
con maior número de
individuos no nivel superior.
Por exemplo, unha árbore
que da alimento a multitud
de herbívoros.
89. Pirámides de biomasa
Represéntase a biomasa de cada nivel
trófico. A biomasa é a cantidade de
materia orgánica de un organismo, nivel
ou ecosistema. Mídese en gr. ou Kg. de
materia seca por unidade de superficie
ou volume. Ao ascender na pirámide o
habitual é que os pisos sexan menores,
pero poden darse casos de pirámides
invertidas. Por exemplo, un ecosistema
mariño onde os produtores son o
fitoplancto cunha biomasa menor aos
niveis superiores. Esto compénsase cun
alta tasa de reprodución por parte deste
fitoplancto.
90. Pirámides de produción
Represéntase a enerxía almacenada en
cada nivel nun tempo determinado. Son
as pirámides que nos facilitan máis
información porque mostran o fluxo de
enerxía entre niveis. Non poden ser
invertidas porque a enerxía dun nivel
inferior sempre ten que ser superior ca
do superior para podelo sustentar.
Ademais parte da enerxía libérase en
forma de calor na respiración. De feito,
cada nivel trófico só aproveita como
moito un 10% da enerxía dispoñible no
nivel anterior.
91. 16. OS CICLOS BIOXEOQUÍMICOS
O carbono, o hidróxeno, o osíxeno e o nitróxeno e en menor proporción o
fósforo e o xofre son os elementos máis abundantes que compoñen a materia
viva (bioelementos primarios).
Pero estos bioelementos son tamén os que están presentes no aire, nas rochas,
na auga…; polo tanto co transcurso do tempo estos elementos químicos pasan
dos seres vivos ao medio e viceversa, completando percorridos cíclicos
denominados ciclos bioxeoquímicos que se suceden no noso planeta dende que
existe a vida.
92. O Ciclo do Carbono
O carbono forma parte de todas as biomoléculas orgánicas ( glícidos, lípidos,
proteínas e ácidos nucleicos). Se incorpora a elas na forma de CO2.
Os autótrofos captan o CO2 do aire e disolto na auga e o transforman en
compostos orgánicos (fotosíntese). Coa alimentación este C pasa aos
consumidores. Os restos orgánicos de produtores e consumidores pasan aos
descompoñedores.
Algúns organismos mariños captan o CO2 da auga para construir as súas
cunchas e esqueletos. Os restos destes organismos, co tempo, formarán
rochas calcarias que son a maior reserva de C.
Parte dos restos orgánicos dos seres vivos poden quedan enterrados en
terra ou no mar orixinando co paso do tempo os combustibles fósiles. A
queima destes e da biomasa vexetal libera o CO2 a atmosfera de novo.
As erupcións volcánicas liberan CO2 á atmosfera.
93.
94. O Ciclo do Nitróxeno
O nitróxeno forma parte das proteínas e dos ácidos nucleicos. Constitúe o 78% do
volume total da atmosfera, pero son moi poucos os seres vivos capaces de utilizar o
nitróxeno gasoso (N2).:
Algunhas bacterias libres do solo e bacterias en simbiose con leguminosas captan
o nitróxeno gasoso (N2) e transformano en nitratos (NO3
-) que é a forma en que as
plantas poden asimilar o nitróxeno.
Os nitratos son utilizados para formar compostos orgánicos.
Coa alimentación o nitróxeno dos compostos orgánicos pasa dos produtores aos
consumidores que o utilizan para xerar as súas moléculas orgánicas e como fonte de
enerxía.
Cos restos orgánicos dos seres vivos (cadáveres, excrementos…) o nitróxeno volve
ao medio onde as bacterias nitrificantes converten parte de novo en nitratos
quedando dispoñible para os produtores.
As bacterias desnitrificantes usan os NO3
- do solo e xeran N2 pechando o ciclo.
96. O Ciclo do Fósforo
O fósforo forma parte dos ácidos nucleicos e do ATP (molécula enerxética),
tamén o atopamos nas membranas celulares e en estruturas como os ósos ou
as cunchas.
A maioría atópase nas rochas sedimentarias de orixe mariña. A súa erosión
liberao, e disolto na auga pode ser aproveitado por plantas para formar a súa
materia orgánica.
Coa alimentación pasa ao resto da cadea trófica. Produtores e
consumidores cando morren pola acción dos descompoñedores liberan
fosfatos ao medio que serán utilizados polas plantas.
Unha parte dos fosfatos son arrastrados cara ao mar, parte pasa ao
fitoplancto e deste ao resto da cadea e outra parte incorpórase a cunchas e
esqueletos. Cando estes restos se depositan forman sedimentos que co
tempo orixinarán rochas sedimentarias.
