1. ΔΙΑΛΟΓΟΣ
Ορισμός, Προϋποθέσεις, Η αξία του
διαλόγου
Ι.Π. ΑΜΠΕΛΑΣ
akisambelas.wordpress.com
ΠΡΟΤΥΠΟ ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ
ΕΥΑΓΓΕΛΙΚΗΣ ΣΧΟΛΗΣ
1

2. Η λέξη «διάλογος»
Στη συνεδρίαση έγινε ένας έντονος διάλογος ανάμεσα στους εκπροσώπους
της διοίκησης και των εργαζομένων. Άκουσα τον εξής διάλογο που έκανε
ένας νεαρός με τον πατέρα του. Ο διάλογος κατέληξε σε μονόλογο του
προέδρου του κόμματος.
[συζήτηση, ανάμεσα σε δύο συνήθ. πρόσωπα ή ομάδες
ανθρώπων, κατά την οποία καθένας από τους συνομιλητές παίρνει
εναλλάξ το λόγο για να διατυπώσει, με σχετική συντομία, την άποψή του
επάνω σε κάποιο θέμα. ]
Xωρίς ειλικρινή διάλογο το χάσμα ανάμεσα στους γονείς και στα
παιδιά θα μείνει αγεφύρωτο. Mε δημιουργικό διάλογο μπορούν να
διευθετηθούν πολλά διμερή προβλήματα εξωτερικής πολιτικής. Άρχισε ο
διάλογος των παραγωγικών τάξεων με την κυβέρνηση.
[// (επέκτ.) συνεχής ανταλλαγή απόψεων για την εξομάλυνση
διαφορών, για την εξεύρεση κοινών αποδεκτών λύσεων κτλ.. ]
Ι.Π. ΑΜΠΕΛΑΣ
akisambelas.wordpress.com
ΠΡΟΤΥΠΟ ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ
ΕΥΑΓΓΕΛΙΚΗΣ ΣΧΟΛΗΣ
2

3. Οι διάλογοι είναι πολύ ζωντανοί. Οι διάλογοι δεν αποδίδονται κατά
λέξη στους υπότιτλους της ταινίας.
[τα λόγια που ανταλλάσσουν τα πρόσωπα σε ένα
λογοτεχνικό, θεατρικό ή κινηματογραφικό έργο.]
Οι διάλογοι του Πλάτωνα.
[φιλοσοφικό ή λογοτεχνικό έργο, στο οποίο η ανάπτυξη του
θέματος γίνεται με ερωταποκρίσεις ανάμεσα σε διάφορα
πρόσωπα. ]
[λόγ.: 1, 3: αρχ. διάλογος· 2: σημδ. γαλλ. dialogue (στη νέα σημ.) <
λατ. dialogus < αρχ. διάλογος]
Από το online Λεξικό της «Πύλης για την Ελληνική Γλώσσα»
http://www.komvos.edu.gr/dictionaries/Dictionaries.htm
Ι.Π. ΑΜΠΕΛΑΣ
akisambelas.wordpress.com
ΠΡΟΤΥΠΟ ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ
ΕΥΑΓΓΕΛΙΚΗΣ ΣΧΟΛΗΣ
3

4. Τι είναι τελικά «διάλογος»;
διάλογος :
1. συζήτηση, ανάμεσα σε δύο συνήθ. πρόσωπα ή ομάδες ανθρώπων, κατά
την οποία καθένας από τους συνομιλητές παίρνει εναλλάξ το λόγο για
να διατυπώσει, με σχετική συντομία, την άποψή του επάνω σε κάποιο
θέμα. // (επέκτ.) συνεχής ανταλλαγή απόψεων για την εξομάλυνση
διαφορών, για την εξεύρεση κοινών αποδεκτών λύσεων κτλ..
2. τα λόγια που ανταλλάσσουν τα πρόσωπα σε ένα λογοτεχνικό, θεατρικό
ή κινηματογραφικό έργο.
3. φιλοσοφικό ή λογοτεχνικό έργο, στο οποίο η ανάπτυξη του θέματος
γίνεται με ερωταποκρίσεις ανάμεσα σε διάφορα πρόσωπα. [λόγ.: 1, 3:
αρχ. διάλογος· 2: σημδ. γαλλ. dialogue (στη νέα σημ.) < λατ. dialogus <
αρχ. διάλογος]
Από το online Λεξικό της «Πύλης για την Ελληνική Γλώσσα»
http://www.komvos.edu.gr/dictionaries/Dictionaries.htm
Ι.Π. ΑΜΠΕΛΑΣ
akisambelas.wordpress.com
ΠΡΟΤΥΠΟ ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ
ΕΥΑΓΓΕΛΙΚΗΣ ΣΧΟΛΗΣ
4

5. Τι είναι διαλεκτική (τέχνη);
ἡ διαλεκτική (τέχνη):
η τέχνη του συζητείν ζήτημα τι δι’ ἐρωτήσεως και
αποκρίσεως, ανεύρεσις της αληθείας δια τοιαύτης
συζητήσεως, συζήτησις λογική, επινοηθείσα υπό του
Ζήνωνος του Ελεάτου (προσωκρατικός φιλόσοφος) και
τελειοποιηθείσα υπό του Σωκράτους.
“ ὣσπερ θριγκός τοῖς μαθήμασιν ἡ διαλεκτικὴ ὑπεράνω πάσης
ἐπιστήμης”
Πλάτων, Πολιτεία, 534e
[Μέγα Λεξικόν της Ελληνικής Γλώσσης
των Lidell-Scott, εκδόσεις Σιδέρη]
Ι.Π. ΑΜΠΕΛΑΣ
akisambelas.wordpress.com
ΠΡΟΤΥΠΟ ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ
ΕΥΑΓΓΕΛΙΚΗΣ ΣΧΟΛΗΣ
5

6. Διαβάστε το ακόλουθο απόσπασμα. Πώς θα χαρακτηρίζατε
το ύφος του κειμένου; Γιατί ο αρθρογράφος έδωσε αυτόν τον
τίτλο στο άρθρο του;
«Αμφίδρομος» μονόλογος
του Παντελή Μπουκάλα
Mε το δίκιο της διαμαρτύρεται η Πανελλήνια Ένωση Φιλολόγων για την
«αιφνιδιαστική απόφαση» του υπουργείου Παιδείας να μειωθούν οι μονάδες της Έκθεσης
στις Πανελλαδικές, μια απόφαση που, κατά το έθιμο, ανακοινώθηκε «χωρίς να ληφθεί
υπόψη η γνώμη των αρμοδίων φορέων». Αλλά οι καλοί μας φιλόλογοι θα έπρεπε να είχαν
προσέξει ότι ο νέος υπουργός, άμα τη αναλήψει των υψηλών καθηκόντων του, δεν
υποσχέθηκε γενικά κι αόριστα διάλογο με την εκπαιδευτική κοινότητα αλλά «αμφίδρομο
διάλογο», όπως τον άκουσα με τ’ αυτάκια μου και τον διάβασα με τα ματάκια μου.
Ένας διάλογος βέβαια είναι από τη φύση του αμφίδρομος, αλλιώς καταντάει
«μονόδρομος μονόλογος» (σαν κι αυτόν που συνηθίζει άλλωστε η πολιτεία όταν
διαλέγεται με τους «κοινωνικούς εταίρους», των βιομηχάνων εξαιρουμένων). Για να
μιλάει όμως κοτζάμ υπουργός για «αμφίδρομο διάλογο» κάτι παραπάνω ξέρει και κάτι
έχει στο νου του. Τι; Πολύ απλά, με το βάρος της υπουργικής του αυθεντίας ο κ.
Σπηλιωτόπουλος αποφασίζει να εισαγάγει έναν νέο κανόνα γραμματικής. Πώς λέμε ότι
δύο αρνήσεις μάς κάνουν μια κατάφαση; Ε, δύο καταφάσεις («αμφίδρομος» και
«διάλογος») μας κάνουν μιαν άρνηση. Και διάλογος γιοκ. …,
Καθημερινή,
20/2/2009
Ι.Π. ΑΜΠΕΛΑΣ
akisambelas.wordpress.com
ΠΡΟΤΥΠΟ ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ
ΕΥΑΓΓΕΛΙΚΗΣ ΣΧΟΛΗΣ
6

7. Οι προϋποθέσεις για την
επιτυχία ενός διαλόγου/μιας
συνομιλίας
Δύο ενδεικτικά παραδείγματα από την
σύγχρονη τηλεοπτική πραγματικότητα
Ι.Π. ΑΜΠΕΛΑΣ
akisambelas.wordpress.com
ΠΡΟΤΥΠΟ ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ
ΕΥΑΓΓΕΛΙΚΗΣ ΣΧΟΛΗΣ
7

8. Αποσπάσματα από τηλεοπτικές
εκπομπές





Αφού δείτε τα αποσπάσματα από τα δύο βίντεο που ακολουθούν
προσπαθήστε να απαντήσετε σύντομα στα ακόλουθα ερωτήματα;
Βίντεο 1
Για ποιο ζήτημα αντιπαρατίθενται οι δύο συνομιλητές;
Τα επιχειρήματα των δύο ομιλητών σας ικανοποιούν;
Θεωρείτε ότι οι παρεμβάσεις των συντονιστών δημοσιογράφων
προάγουν τη συζήτηση ή την αποπροσανατολίζουν; Δικαιολογείστε
την απάντησή σας.
Θεωρείτε ότι το σύντομο αυτό απόσπασμα ανταποκρίνεται στις
ανάγκες της επικοινωνίας; Δικαιολογείστε την απάντησή σας.
Ποια
συναισθήματα
δημιουργήθηκαν
σε
εσάς
που
παρακολουθήσατε το παραπάνω απόσπασμα;
Ι.Π. ΑΜΠΕΛΑΣ
akisambelas.wordpress.com
ΠΡΟΤΥΠΟ ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ
ΕΥΑΓΓΕΛΙΚΗΣ ΣΧΟΛΗΣ
8

9. 



Βίντεο 2
Ποιο είναι το θέμα της συζήτησης;
Ποια άποψη εκφράζει ο καθένας από τους τρεις συνομιλητές;
Θεωρείτε ότι οι παρεμβάσεις του συντονιστή δημοσιογράφου
προάγουν τη συζήτηση ή την αποπροσανατολίζουν; Δικαιολογείστε
την απάντησή σας.
Θεωρείτε ότι το σύντομο αυτό απόσπασμα ανταποκρίνεται στις
ανάγκες της επικοινωνίας; Δικαιολογείστε την απάντησή σας.
Ι.Π. ΑΜΠΕΛΑΣ
akisambelas.wordpress.com
ΠΡΟΤΥΠΟ ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ
ΕΥΑΓΓΕΛΙΚΗΣ ΣΧΟΛΗΣ
9

10. Ποιες είναι οι προϋποθέσεις ενός
επιτυχούς διαλόγου;
Ι.Π. ΑΜΠΕΛΑΣ
akisambelas.wordpress.com
ΠΡΟΤΥΠΟ ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ
ΕΥΑΓΓΕΛΙΚΗΣ ΣΧΟΛΗΣ
10

11. Γραπτή Δραστηριότητα
 Προσπαθήστε τώρα, αξιοποιώντας τα όσα είδατε να
σκεφτείτε κατά ομάδες ποια μπορεί να τα στοιχεία που
εξασφαλίζουν την επιτυχία ενός διαλόγου ή αντίθετα τι
μπορεί να οδηγήσει στην αποτυχία του; Καταγράψτε τις
σκέψεις σας διαγραμματικά.
 Μπορείτε να κατηγοριοποιήσετε τις προϋποθέσεις σε
ατομικό και κοινωνικοπολιτικό επίπεδο;
Πριν απαντήσετε παρατηρείστε προσεκτικά τις δύο
γελοιογραφίες. Επίσης διαβάστε και το κείμενο που
υπάρχει στο σχολικό βιβλίο στη σελ. 116
Ι.Π. ΑΜΠΕΛΑΣ
akisambelas.wordpress.com
ΠΡΟΤΥΠΟ ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ
ΕΥΑΓΓΕΛΙΚΗΣ ΣΧΟΛΗΣ
11

12. ... Διάλογος είναι, κατά τη δική μου γνώμη, να παραδεχτείς ότι η
αλήθεια είναι πολλαπλή. Ότι είναι ανέφικτη η πλήρης αλήθεια.
Και πρέπει να φωτισθεί από πολλές πλευρές, για να τη συλλάβει
κανείς. Επομένως, έχει ανάγκη από τον έλεγχο του άλλου, από
τη δοκιμασία του άλλου, και τον χρειάζεται τον άλλον η αλήθεια.
Όταν λες ότι κατέχεις εσύ την αλήθεια μόνος σου και δε
χρειάζεσαι τον άλλον, είσαι δογματικός, δεν είσαι κριτικός νους.
Και δεύτερο, πρέπει να παραδεχτεί κανείς ότι για να πλησιάσει
τον άλλον, ένας μόνος τρόπος υπάρχει: να τον πείσει. Του
διαλόγου μέθοδος είναι μόνο η πειθώ. Ούτε η γοητεία, ούτε η
απάτη - η πειθώ. Είπα και πιστεύω στον αληθινό διάλογο. Στο
διάλογο δεν πάμε να σώσουμε τις ιδέες μας. Πάμε να σώσουμε
την αλήθεια...
Ε. Π. Παπανούτσος, από τις εφημερίδες
Ι.Π. ΑΜΠΕΛΑΣ
akisambelas.wordpress.com
ΠΡΟΤΥΠΟ ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ
ΕΥΑΓΓΕΛΙΚΗΣ ΣΧΟΛΗΣ
12

13. Οι προϋποθέσεις για έναν επιτυχή
διάλογο (σε ατομικό επίπεδο 1)
Βασικές προϋποθέσεις
 Να υπάρχει ειλικρίνεια.
 Να υπάρχει σαφήνεια.
 Οι απόψεις των ομιλητών να σχετίζονται με το
θέμα της συζήτησης.
 Οι απόψεις των ομιλητών να έχουν τις επαρκείς
πληροφορίες για το θέμα.
Ι.Π. ΑΜΠΕΛΑΣ
akisambelas.wordpress.com
ΠΡΟΤΥΠΟ ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ
ΕΥΑΓΓΕΛΙΚΗΣ ΣΧΟΛΗΣ
13

14. Οι προϋποθέσεις για έναν επιτυχή
διάλογο (σε ατομικό επίπεδο 2)






Ειδικότερες προϋποθέσεις
Η αποδοχή του πολλαπλού χαρακτήρα της αλήθειας
Η απροσωποποίησή του προκειμένου η συζήτηση να μην
καταντά προσωπική διένεξη
Αποδέσμευση από τον δογματισμό και τις ιδεολογικές
εμμονές
Η γνώση του αντικειμένου
Η αποφυγή του πομπώδους ύφους και της επίδειξης της
ρητορικής δεινότητας
Ο σεβασμός και υπομονή προς τους συνομιλητές
Ι.Π. ΑΜΠΕΛΑΣ
akisambelas.wordpress.com
ΠΡΟΤΥΠΟ ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ
ΕΥΑΓΓΕΛΙΚΗΣ ΣΧΟΛΗΣ
14

15. Οι προϋποθέσεις για έναν επιτυχή
διάλογο (σε κοινωνικοπολιτικό επίπεδο)
 Δημοκρατία: πλουραλισμός, διάκριση εξουσιών, πολιτικά




κόμματα,
Ελευθερία
λόγου:
παρρησία,
κριτική,
αμφισβήτηση…
Μη
αυταρχικό
κλίμα:
φιλελευθερισμός,
έλλειψη
δογματισμού, συναίνεση κοινωνικών δυνάμεων, απουσία
ελέγχου-φόβου, απουσία λογοκρισίας, αποκέντρωση
εξουσιών…
Σωστή λειτουργία των δημοκρατικών θεσμών και των Μ.Μ.Ε.
Καλλιέργεια
ηθικών
αξιών:
συνεργασία,
ομόνοια,
αλληλεγγύη…
Σωστή παιδεία, καλλιέργεια «κουλτούρας» διαλόγου.
Ι.Π. ΑΜΠΕΛΑΣ
akisambelas.wordpress.com
ΠΡΟΤΥΠΟ ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ
ΕΥΑΓΓΕΛΙΚΗΣ ΣΧΟΛΗΣ
15

16. Η αξία του διαλόγου
Διάλογος και δημοκρατία, Διάλογος και επιστήμη,
Διάλογος και τέχνη, Διάλογος και εκπαίδευση,
Διάλογος και διαπροσωπικές σχέσεις, Διάλογος
και παγκοσμιοποίηση
Ι.Π. ΑΜΠΕΛΑΣ
akisambelas.wordpress.com
ΠΡΟΤΥΠΟ ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ
ΕΥΑΓΓΕΛΙΚΗΣ ΣΧΟΛΗΣ
16

17. Διάλογος και δημοκρατία
 Προϋπόθεση της δημοκρατίας είναι ο διάλογος.
 Ο διάλογος ευδοκιμεί μόνο μέσα σε καθεστώς δημοκρατίας.
 Το κυριότερο δικαίωμα ενός πολίτη είναι η ελευθερία
λόγου, γι’ αυτό και σε ένα αντιδημοκρατικό καθεστώς δεν
υπάρχει ελευθερία λόγου.
 Ο διάλογος συμβάλλει στην ενημέρωση και στην κριτική
στάση των πολιτών.
 Ο διάλογος και η ανταλλαγή απόψεων είναι ο θεμέλιος
λίθος της δημοκρατίας γι’ αυτό και στην αρχαία Αθήνα,
όπου γεννήθηκε η δημοκρατία, ο διάλογος ήταν βασική
προϋπόθεση στη λήψη αποφάσεων στην Εκκλησία του
Δήμου.
Ι.Π. ΑΜΠΕΛΑΣ
akisambelas.wordpress.com
ΠΡΟΤΥΠΟ ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ
ΕΥΑΓΓΕΛΙΚΗΣ ΣΧΟΛΗΣ
17

18. Διάλογος και επιστήμη - Διάλογος
και τέχνη
 Ο επιστημονικός διάλογος προάγει την επιστήμη και τη




γνώση, καθώς την προστατεύει από τον δογματισμό.
Η προσπέλαση της αλήθειας γίνεται μέσα από τη συζήτηση
αποριών και την ανταλλαγή απόψεων.
Ο λόγος και ο αντίλογος, η θέση και η αντίθεση προωθούν
τον νου σε νέες αναζητήσεις, σε νέα ευρήματα.
………………………………………………………………………
Ο καλλιτέχνης συνδιαλέγεται με τους άλλους καλλιτέχνες
αντλώντας στοιχεία από άλλα καλλιτεχνικά ρεύματα και
πολιτισμούς.
Η αλληλοεπίδραση μεταξύ των καλλιτεχνών συμβάλλει στην
εξέλιξη της τέχνης και του πολιτισμού.
Ι.Π. ΑΜΠΕΛΑΣ
akisambelas.wordpress.com
ΠΡΟΤΥΠΟ ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ
ΕΥΑΓΓΕΛΙΚΗΣ ΣΧΟΛΗΣ
18

19. Διάλογος και εκπαίδευση
 Ο διάλογος είναι αναγκαίος στην εκπαιδευτική διαδικασία
για τη δημιουργία κλίματος εμπιστοσύνης και
αλληλοσεβασμού.
 Ο διάλογος μέσα στην τάξη αναπτύσσει τη δημιουργική και
κριτική ικανότητα του μαθητή.
 Απομάκρυνση από το δασκαλοκεντρικό μοντέλο
 Ο διάλογος μεταξύ των καθηγητών και η ανταλλαγή
απόψεων μεταξύ τους βοηθούν στην καλύτερη αξιολόγηση
των μαθητών.
Ι.Π. ΑΜΠΕΛΑΣ
akisambelas.wordpress.com
ΠΡΟΤΥΠΟ ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ
ΕΥΑΓΓΕΛΙΚΗΣ ΣΧΟΛΗΣ
19

20. Διάλογος και διαπροσωπικές σχέσεις
 Χωρίς διάλογο με τους άλλους η ζωή φαντάζει άδεια κι




έρημη.
Ο ειλικρινής διάλογος προάγει την φιλία και την αγάπη
μεταξύ των ανθρώπων.
Ο διάλογος είναι ο καλύτερος τρόπος για τη διευθέτηση των
προσωπικών προβλημάτων και την αποφυγή των
συγκρούσεων.
Ο διάλογος είναι η μόνη εγγύηση ουσιαστικής και γνήσιας
ψυχικής επαφής.
Ο διάλογος καλλιεργεί τον αλληλοσεβασμό και τον
αυτοσεβασμό.
Ι.Π. ΑΜΠΕΛΑΣ
akisambelas.wordpress.com
ΠΡΟΤΥΠΟ ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ
ΕΥΑΓΓΕΛΙΚΗΣ ΣΧΟΛΗΣ
20

21. Διάλογος και παγκοσμιοποίηση
Ι.Π. ΑΜΠΕΛΑΣ
akisambelas.wordpress.com
ΠΡΟΤΥΠΟ ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ
ΕΥΑΓΓΕΛΙΚΗΣ ΣΧΟΛΗΣ
21

22. Όταν η συζήτηση ξεφεύγει …
Ι.Π. ΑΜΠΕΛΑΣ
akisambelas.wordpress.com
ΠΡΟΤΥΠΟ ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ
ΕΥΑΓΓΕΛΙΚΗΣ ΣΧΟΛΗΣ
22