ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΟ ΑΡΧΑΙΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ

1. [1]
ΤΟ ΣΥΝΔΕΤΙΚΟ ΡΗΜΑ
Συνδετικό ονομάζεται το ρήμα που μας βοηθάει να αποδώσουμε το
κατηγορούμενο στο υποκείμενο.
 Ως συνδετικό ρήμα χρησιμοποιείται κυρίως το εἰμί.
Π.χ. Ὁ Εὐφράτης ἐστί ποταμός.
Οἱ Θηβαῖοι οὐκ ἦσαν πολλοί.
 Ως συνδετικά ρήματα, εκτός από το εἰμί, μπορούν να χρησιμοποιηθούν
και άλλα ρήματα, που έχουν σημασία συγγενική με το ρήμα εἰμί.
Τέτοια ρήματα είναι τα ακόλουθα:
1. ὑπάρχω: Τό χωρίον ὑπῆρχε καρτερόν.
2. τυγχάνω: Οἱ φύλακες ἐτύγχανον ἂριστοι.
3. διατελῶ: Ἀνυπόδητος καί ἀχίτων διατελεῖ.
4. ἒφυν-πέφυκα: Ὁ μάντης τυφλός ἒφυ.
5. γίγνομαι: Φοβοῦμαι, μή μάταιος ἡ στρατεία γένηται.
6. καθίσταμαι: Ἡ πόλις φρούριον κατέστη.
7. ἀποβαίνω: Ὑποπτεύομεν, μή πολέμιοι ἀποβῆτε.
8. ἐκβαίνω: Σοφοῖς ὁμιλῶν καί αὐτός ἐκβήσει σοφός.
9. νομίζομαι: Οὗτος σωτήρ τῆς πόλεως ἐνομίζετο.
10.φαίνομαι: Πάντες οἱ ἐν ἡλικίᾳ καλοί φαίνονται.
11.κρίνομαι: Ἡ δίκη ἰσόψηφος ἐκρίθη.
12.καλοῦμαι: Οὗτοι νομοθέται καλοῦνται.
13.ὀνομάζομαι: Ὁ μάντις Ἓλενος ὠνομάζετο.
14.προσαγορεύομαι: Οἱ θεοί Ὀλύμπιοι προσαγορεύονται.
15.αἱροῦμαι(εκλέγομαι): Ὁ Περικλῆς ᾑρέθη στρατηγός.
16.χειροτονοῦμαι: Δημοσθένης οὐκ ἐχειροτονήθη τειχοποιός.
17.λαγχάνω(εκλέγομαι με κλήρο): Οὗτος οὐκ ἒλαχεν ἱερεύς.
18.ἀποδεικνύομαι: Τισσαφέρνης στρατηγός ἀπεδείχθη.
19.ἀκούω(ονομάζομαι): Οὗτοι κόλακες καί θεοῖς ἐχθροί
ἀκούουσιν.

2. [2]
ΚΑΤΗΓΟΡΟΥΜΕΝΟ
Κατηγορούμενο λέγεται το όνομα( κυρίως επίθετο)που φανερώνει την ιδιότητα
ή την ποιότητα του υποκειμένου της προτάσεως.( Το κατηγορούμενο το
βρίσκουμε αν ρωτήσουμε τι, τι λογής;)
Όπως το Υποκείμενο έτσι και το κατηγορούμενο κανονικά είναι
όνομα(ουσιαστικό ή επίθετο). Αλλά και κάθε άλλο μέρος του λόγου ή και
ολόκληρη πρόταση, μπορεί να είναι κατηγορούμενο. π.χ.
1. Επίθετο: Σωκράτης ἐστί σοφός.
2. Αντωνυμία: Τοῦτό ἐστιν ἡ ῥητορική.
3. Αριθμητικό: Ὁ ἂνθρωπος ἓν τῶν ζώων ἐστί.
4. Ουσιαστικό: Κῦρος ἦν βασιλεύς.
5. Απαρέμφατο: Τό λακωνίζειν ἐστί φιλοσοφεῖν.
6. Μετοχή: Ἐκεῖνος ἐστίν ὁ διοικῶν καί προστάττων.
7. Επίρρημα: Ὁ σταθμός ἦν πλησίον.
8. Πρόταση: Φίλιππος ἐστίν ὃ,τι ἂν εἲπῃ τις.
Όπως το υποκείμενο έτσι και το κατηγορούμενο μπαίνει σε Αιτιατική πτώση,
όταν είναι εμπρόθετο ,με τις προθέσεις : εἰς, ἀμφί, περί, κατά, ὑπέρ για να
δηλώσει ποσό κατά προσέγγιση. Π.χ. Οἱ ἱππεις ἦσαν ἀμφί τούς τριακοσίους.
ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ
1. Κατηγορούμενο υπάρχει μόνο όταν υπάρχει και συνδετικό ρήμα.
2. Το κατηγορούμενο δεν έχει μπροστά άρθρο.
3. Εκτός από το κανονικό κατηγορούμενο υπάρχουν και άλλα δύο είδη
κατηγορουμένων: το επιρρηματικό κατηγορούμενο και το
προληπτικό. Αυτά τα κατηγορούμενα συντάσσονται με ρήματα όχι
συνδετικά.
Επιρρηματικό κατηγορούμενο
 Συνήθως μπαίνει με ρήματα που σημαίνουν κίνηση.

3. [3]
 Το επιρρηματικό Κ. ισοδυναμεί με επίρρημα, γιατί δηλώνει μια
από τις ακόλουθες επιρρηματικές έννοιες: τόπο, τρόπο, χρόνο,
σκοπό, τάξη ή σειρά……π.χ.
1. Οἱ στρατιῶται ἐσκήνουν ὑπαίθριοι. (τόπο)
2. Ἀφικνοῦνται αἰφνίδιοι. (τρόπο)
3. Καί τριταῖος ἀφικόμενος ἀγγέλει ταῦτα. (χρόνο)
4. Κλέαρχος ἀφίκετο σύμβουλος. (σκοπό)
5. Ἐπύαξα προτέρα Κύρου ἀφίκετο. (τάξη)
Ως επιρρηματικά κατηγορούμενα χρησιμοποιούνται συνήθως οι λέξεις:
Τρόπου: ἀθρόος(όλοι μαζί), ἂκων/ἀκούσιος(χωρίς τη θέληση του),
ἀντίος/ἐναντίος(μετωπικά),ἂπρακτος, ἂφθονος, ἀπότομος, ἂσμενος(με
ευχαρίστηση), αὐτοκράτωρ(με απόλυτη εξουσία), αὐτόνομος,
ἑκών/ἑκούσιος(με τη θέληση του), ὑπόσπονδος(κατόπιν συμφωνίας)
Χρόνου: γέρων, ἐνιαύσιος(ετήσιος), νέος, ὂρθριος(τα ξημερώματα),
σκοταῖος(τη νύχτα), τριταῖος(την τρίτη μέρα)
Τόπου: ἐφέστιος(στο σπίτι), θαλάσσιος, πελάγιος(στο ανοιχτό πέλαγος),
ὑπαίθριος
Σκοπού: βοηθός, εἰρηνοποιός, πρεσβευτής, στρατηγός, σύμβουλος, φύλαξ
Τάξης/σειράς:πρῶτος, δεύτερος, ὓστερος, ὓστατος, τελευταῖος
Προληπτικό κατηγορούμενο
 Μπαίνει με ρήματα που σημαίνουν εξέλιξη.
 Το κατηγορούμενο αυτό λέγεται προληπτικό, γιατί προλαβαίνει και
αποδίδει στο υποκείμενο μια ιδιότητα που δεν την έχει αποκτήσει ακόμη.
π.χ. Η Ελένη σπουδάζει δικηγόρος.
 Όταν τελειώσει η εξέλιξη του ρήματος, τότε το κατηγορούμενο θα ανήκει
στο υποκείμενο κανονικά, και το ρήμα θα αντικατασταθεί από ένα
συνδετικό ρήμα. Π.χ. Η Ελένη είναι δικηγόρος.
 Το επιρρηματικό κατηγορούμενο μεταφράζεται στη Ν.Ε. με
συμπερασματική πρόταση.

4. [4]
 Ρήματα που παίρνουν προληπτικό κατηγορούμενο είναι:
1. αἲρομαι: Τό ὓψος τοῦ τείχους ἢρετο μέγα.
2. αὐξάνομαι: Τό Κύρου ὂνομα μέγιστον ηὒξατο.
3. τρέφομαι: Οὗτος ἐτράφη μέγας.
4. ῥέω: Ὁ Ἀσσωπός ποταμός ἐρρύη μέγας.
5. πνέω: Ὁ ἂνεμος ἐκπνεῖ μέγας.
6. παρασκευάζω:Τὴν πόλιν παρεσκευάσαμεν καὶ ἐς πόλεμον καὶ
ἐς εἰρήνην αὐταρκεστάτην.
ΑΣΚΗΣΗ
Να βρεθούν οι κύριοι όροι των προτάσεων και να καθοριστούν τα διάφορα είδη
των κατηγορουμένων:
1. Ὁ θεός δίκαιός ἐστιν.
2. Τό ἂφρον ἂτιμόν ἐστίν.
3. Οἱ φθονοῦντες μισοῦνται.
4. Μάταιον ἐστί τό μεμνῆσθαι περί τούτων.
5. Ἡ σιωπή τοῖς νέοις κόσμος ἐστίν.
6. Οἱ στρατιῶται ἦσαν ὑπέρ τούς δισχιλίους.
7. Οὗτοι βοηθοί ἦλθον.
8. Τισσαφέρνης κατέστη σατράπης Ἰωνίας.
9. Οἱ λελυμένοι ἦσαν περί ἑκατόν.
10.Τοιοῦτος εἰμί ἐγώ.
11.Οἱ πλουσιότατοι ἀτελεῖς ὑπάρχουσιν.
12.Ἐθελοντής ὑπομένει τούς πόνους.
13.Ὁ Κῦρος κράτιστος πάντων ἐνομίζετο.
14.Σόλων νομοθέτης ἐκλήθη.
15.Ἀφίκοντο ἐκταῖοι εἰς Χρυσόπολιν.
16.Τό κελεῦσαι ῥάδιον ἐστί, τό δέ ποιῆσαι χαλεπόν.
17.Ἡ μάχη οὐκ ἀπέβη εὐτυχής τοῖς Ἓλλησι.
18.Οὗτος ἀνόμοιος τοῖς προγόνοις ἐκβαίνει.
19.Ὂρθριος ἣκεις.

5. [5]
20.Κῦρος ἀφίκετο αἰφνίδιος.
21.Γίγνου βραδύς εἰς ὀργήν.
22.Οὗτος ἐλλόγιμος ηὐξήθη.
23.Ξενοφῶν και τινές ἂλλοι ἂρχοντες ἐχειροτονήθησαν, ἂλλοι δέ λοχαγοί
ἒλαχον.
24.Φίλιππος ἡγεμών καί κύριος ἡρέθη.
25.Τήν εἰρήνην ἦγον ἂσμενοι.
ΣΥΜΦΩΝΙΑ ΤΟΥ ΚΑΤΗΓΟΡΟΥΜΕΝΟΥ ΜΕ ΤΟ ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΟ
1)Στην απλή πρόταση:
Κατηγορούμενο( επίθετο) συμφωνεί με το Υποκείμενο σε γένος, αριθμό και
πτώση
Κατηγορούμενο(ουσιαστικό) συμφωνεί με το Υποκείμενο σε πτώση
αναγκαστικά και σε γένος, αριθμό (τυχαία)
Εξαιρέσεις:
 Υποκείμενο αρσενικού ή θηλυκού γένους(περιληπτικό) παίρνει
κατηγορούμενο ουδετέρου γένους ενικού αριθμού. Π.χ. Πονηρόν ὁ
συκοφάντης., Αἱ μεταβολαί λυπηρόν.
Πολλές φορές μαζί με το κατηγορούμενο μπαίνει και η λέξη πρᾶγμα,
κτῆμα, ή χρῆμα π.χ Ἡ παιδεία κάλλιστον ἐστί κτῆμα βροτοῖς.
 Όταν το κατηγορούμενο είναι ουσιαστικό, μπορεί να μπει σε Γενική
πτώση, οπότε λέγεται Γενική κατηγορηματική π.χ. Ἱπποκράτης ἐστί
τῶν ἐπιχωρίων.
2)Στη σύνθετη πρόταση:
Ως προς τον αριθμό:
2 ή περισσότερα υποκείμενα το κατηγορούμενο στον Πληθυντικό αριθμό
Ως προς το γένος:
 Έμψυχα υποκείμενα ίδιου γένους: το κατηγορούμενο στο ίδιο γένος

6. [6]
 Έμψυχα υποκείμενα διαφορετικού γένους το κατηγορούμενο στο
επικρατέστερο γένος: αρσενικό> θηλυκού και ουδετέρου,
θηλυκό> ουδετέρου.
 Άψυχα υποκείμενα οποιουδήποτε γένους το κατηγορούμενο στο
ουδέτερο γένος ή στο γένος των υποκειμένων
 Άλλα έμψυχα και άλλα άψυχα υποκείμενα το κατηγορούμενο στο
γένος των εμψύχων ή στο ουδέτερο γένος
ΑΣΚΗΣΕΙΣ
Να τοποθετηθεί το κατηγορούμενο στο σωστό τύπο:
1. Οἱ ποταμοί(μέγας)…………………….εἰσίν.
2. Ἡ τύχη(κοινός)…………………….ἐστί.
3. Ὁ πατήρ καί ἡ μήτηρ (ἀγαθός)…………………….εἰσίν.
4. Οἱ πολλοί(δεινός)…………………..
5. Τά Λεῦκτρα ἦν (πόλις)…………………………..
6. Φθόνος καί ἒρως (ἐναντίος)…………………………..εἰσίν.
7. Αἰδὼς καί φόβος (ἒμφυτος)……………….ἀνθρώποις εἰσίν.
8. (Ἂπιστος)…………………………..ταῖς πολιτείαις ἡ τυραννίς.
9. Οἱ πολῖται καί πάντα τά τῆς πόλεως πράγματα
(ἐφθαρμένος)…………………..ἦσαν.
10.Ἡ καλλίστη πολιτεία καί ὁ κάλλιστος ἀνήρ (λοιπός)
………………………………. ἂν ἡμῖν εἲη διελθεῖν.
Στις παρακάτω προτάσεις να δικαιολογηθεί η συμφωνία του υποκειμένου με
το κατηγορούμενο:
1. Σύμβουλος γάρ ἀγαθός, χρησιμώτατον ἁπάντων τῶν κτημάτων ἐστίν.
2. Μεσσήνη ἐγένετο Λοκρῶν.
3. Ἡ Σικελία ἐστί νῆσος.
4. Ἠρακλῆς καί Θησεύς κατέστησαν ἀθληταί.
5. Ἀριστεύς καί Καλλικράτης ἂνδρες ἀγαθοί νομίζονται.
6. Πρόξενος ἦν τριάκοντα ἐτῶν.

7. [7]
7. Πόλεμος καί στάσις ὀλέθρια τοῖς ἀνθρώποις εἰσίν.
8. Ἡ πόλις φρούριον κατέστη.
9. Οὐκ εἶ στρατηγός σύ καί οἱ σοί φίλοι.
10.Αἱ Σάρδεις μεγάλη πόλις ἦν.
11.Ὁρέστης καί Ἰφιγένεια ἀδελφοί ἦσαν.
12.Οἳ τε σφόδρα νέοι και οἱ γέροντες ἀμνήμονες εἰσί.
13.Ἀλλ’οἱ τόποι και οἱ καιροί αἲτιοι.
14.Εὐγένεια καί δύναμις καί τιμή μεγάλα ἀγαθά εἰσίν.
15.Ἁπάντων τιμιώτερον ἐστίν ἡ πατρίς.
Να αναλυθεί το μονολεκτικό κατηγόρημα σε περιφραστικό:
1. Ὁ δίκαιος εὐδαιμονεῖ:
2. Δημοσθένης ἐρρητόρευε:
3. Οἱ πολέμιοι ἐπιωρκήκασι:
4. Κριτίας ἐμισήθη:
5. Ξενοφῶν ἐστρατήγη:
6. Οὗτοι νομοθετοῦσι:
7. Ἱέρων ἐτυράννησεν:
8. Δαρεῖος ἐβασίλευσε:
Να μετατραπεί το περιφραστικό κατηγόρημα σε μονολεκτικό:
1. Ἡμεῖς ὁδοιπόροι ἐσμέν:
2. Οὗτοι ἦσαν οἰκοδόμοι:
3. Οἱ Ἓλληνες μαχηταί ἦσαν:
4. Οἱ Ἀθηναῖοι νικηταί ἐγένοντο:
5. Πεισίστρατος ἦν τύραννος:
6. Ξενοφῶν ἱππεύς ἦν:
7. Ζεῦς σωτήρ ἐστί:
8. Δαρεῖος βασιλεύς ἐγένετο:
Να μετατραπούν στα Αρχαία Ελληνικά οι ακόλουθες προτάσεις:
1. Ο Νικίας εκλέχτηκε στρατηγός:

8. [8]
2. Πολλοί από τη φύση τους είναι κακοί:
3. Πολλοί στρατιώτες κατά τύχη ήταν νηστικοί:
4. Πολλοί άνθρωποι είναι συνέχεια φτωχοί:
5. Ο Δημοσθένης εκλέχτηκε με κλήρο άρχοντας:
6. Αυτοί φτάνουν την τρίτη ημέρα στην Αθήνα:
7. Η αντρεία του άνδρα αυτού αυξήθηκε ώστε έγινε μεγάλη:
8. Ο πόλεμος είναι καταστρεπτικός.
9. Τα τείχη της πόλης ήταν υψηλά.
10.Οι λόγοι αυτοί είναι ντροπή.
Σημειώσεις:
Από τη φύση μου είμαι: πέφυκα
Είμαι συνέχεια: διατελῶ
Εκλέγομαι με κλήρο: λαγχάνω
Νηστικός: ἂσιτος
Κατά τύχη είμαι: τυγχάνω
Αντρεία: ἀρετή
Φτωχός: πένης
Καταστρεπτικός: ὀλέθριος
Ντροπή:ὂνειδος