ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΟ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ

1. ΥΠΟΘΕΤΙΚΟΙ ΛΟΓΟΙ
1)ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟ
Εἰ+ Οριστική οποιουδήποτε χρόνου--------------οποιαδήποτε έγκλιση
Παραδείγματα
1. Εἰ εἰσί βωμοί εἰσί καί θεοί.
2. Εἰ σύ βούλη, ἐπανέλθωμεν.
3. Εἰ δέ τίς ἂλλο ὁρᾷ βέλτιον, λεξάτω.
4. Εἰ ταῦτα ὀρθῶς πέπραχεν, καλῶς ἂν ἒσχεν.
5. Εἰ μέν οὖν ταῦτα λέγων διαφθείρω τούς νέους, ταῦτα ἂν εἲη βλαβερά.
2)ΜΗ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟ
Εἰ + Οριστική ιστορικού χρόνου --------------------Δυνητική Οριστική ιστορικού χρόνου
Παραδείγματα
1. Εἰ + Οριστική Παρατατικού ------------ Δυνητ.Οριστική Παρατατικού (Μη
πραγματικό στο παρόν) Εἰ μή ἐγώ ἐκέλευον, οὐκ ἂν ἐποίει Ἀγασίας.
( Αν εγώ δεν διέταζα, δεν θα το .έκανε ο Αγασίας).
2. Εἰ + Οριστική Αορίστου---------------------Δυνητ. Οριστική Αορίστου (Μη
πραγματικό στο παρελθόν) Εἰ μή ἐγώ ἐκέλευσα, οὐκ ἂν ἐποίησεν Ἀγασίας.
( Αν εγώ δεν είχα διατάξει, δεν θα το είχε κάνει ο Αγασίας)
3. Εἰ+ Οριστική Αορίστου--------------------Δυνητική Οριστική Παρατατικού. ( η
υπόθεση στο παρελθόν, η απόδοση στο παρόν) Εἰ μή ἐγώ ἐκέλευσα , οὐκ ἂν
ἐποίει Ἀγασίας (Αν εγώ δεν είχα διατάξει , δεν θα το έκανε ο Αγασίας)
4. Εἰ+ Οριστική Παρατατικού--------------------Δυνητική Οριστική Αορίστου (ο
παρατατικός της υπόθεσης δηλώνει πως η πράξη από το παρελθόν
συνεχίζεται μέχρι το παρόν.) Εἰ μέν ἡγούμην, ἐμεμψάμην ἂν. ( Αν νόμιζα, θα
είχα κατακρίνει).
5. Εἰ + Οριστική Υπερσυντελίκου--------------Δυνητική Οριστική Υπερσυντελίκου
(σπάνια περίπτωση για το μη πραγματικό στο παρελθόν) Εἰ μή ἐγώ
ἐκεκελεύκειν , οὐκ ἂν ἒπεποιήκει ὁ Ἀγασίας.
Είναι δυνατό η απόδοση του μη πραγματικού να μην έχει δυνητική
Οριστική όταν:
1. υπάρχουν τα ρήματα ἒδει, ἐχρῆν, προσῆκεν, ἐνῆν, ἐξῆν,……..
Αλεξάνδρα Γερακίνη, ΠΕΟ2
Σελίδα 1

2. 2. Υπάρχει παρατατικός απροσώπων εκφράσεων: δίκαιον ἦν, καλόν
ἦν, αἰσχρόν ἦν, ἂξιον ἦν, προσῆκον ἦν……
3. υπάρχει Παρατατικός χρόνος των ρημάτων έπρεπε, συνέφερε,
ἐλυσιτέλει.
4. υπάρχει ιστορικός χρόνος των ρημάτων κινδυνεύω και βούλομαι
5. υπάρχει Παρατατικός των εις –τέος ρηματικών επιθέτων
Σε όλες αυτές τις περιπτώσεις παραλείπεται από την απόδοση το δυνητικό αν!
Έτσι το μη πραγματικό εκφράζεται με το απαρέμφατο και όχι με το ρήμα.
π.Χ. Εἰ ἐγένετο ἂνεμος, ἐκινδύνευσεν ἡ πόλις διαφθαρῆναι( διεθφάρη ἂν)
Αν στις παραπάνω περιπτώσεις μπει και το δυνητικό αν τότε και το ρήμα και το
απαρέμφατο σημαίνουν το μη πραγματικό.
ΝΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΟΥΝ ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΑ ΟΙ ΑΚΟΛΟΥΘΟΙ ΥΠΟΘΕΤΙΚΟΙ ΛΟΓΟΙ
1. Εἰ τίς ἀντιλέγοι, λεγέτω
2. Εἰ Φίλιππος ταύτην τήν γνώμην ἒσχεν, οὐδέν ἂν ἒπραξεν οὐδέ τοιαύτην
ἐκτήσατο δύναμιν.
3. Εἰ ἐπεθύμεις ταύτης τῆς σοφίας, τί ἂν ἀπεκρίνω;
4. Ει δειν’ ἒδρασας, δεινά καί παθεῖν σε δεῖ.
5. Εἰ παρά τούς ὃρκους ἒλυε Κλέαρχος τάς σπονδάς, τήν δίκην ἒχει.
6. Εἰ μή ὑμεῖς ἢλθετε, ἐπορευόμεθα ἂν ἐπί βασιλέα.
7. Εἰ ἐκέλευον ξυμπλεῖν, ἐλύοντο ἂν καί αἱ σπονδαί.
8. Εξῆν ὑμῖν ἐπικουρεῖν αὐτοῖς, εἰ ἐβούλεσθε. Αλλά μά Δία οὐκ ἐπικουρεῖτε.
9. Εἰ ἒδει ἀλλάξασθαι σε ἀντί βασιλέως ἡμᾶς δεσπότας, οὐκ ἂν ἒγωγε σοι
συνεβούλευον.
10. Εἰ τίς αὐτοῖς φίλοις ἦν βαρβάρων, τούτων ἀπειχόμεθα.
ΝΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΟΥΝ ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΑ ΟΙ ΠΑΡΑΚΑΤΩ ΥΠΟΘΕΤΙΚΟΙ ΛΟΓΟΙ ΚΑΙ ΝΑ
ΜΕΤΑΤΡΑΠΕΙ Ο ΚΑΘΕΝΑΣ ΣΤΟ ΑΛΛΟ ΕΙΔΟΣ.
1. Εἰ δέ θατέρου τούτων ὀλιγωρήσετε , ὀκνῶ.
2. Εἰ ἂλλο τίς βέλτιον ὁρᾷ, ἂλλως ἐχέτω.
3. Εἰ ἐπεθύμεις ταύτης τῆς σοφίας, ταῦτα ἂν ἀπεκρίνου.
4. Εἰ μέν ἐν τ ῷ δικαστηρίω ἐκρίνοντο, ραδίως ἂν ἐσώζοντο.
Αλεξάνδρα Γερακίνη, ΠΕΟ2
Σελίδα 2

3. 5. Ε βούλει, μένε.
3)ΠΡΟΣΔΟΚΩΜΕΝΟ
Ἐάν, ἂν , ἢν+ Υποτακτική----------------------------
Οριστική Μέλλοντα
Δυνητική Ευκτική
Προστακτική
Υποτακτική Προτρεπτική
Υποτακτική Απαγορευτική
Οριστική Ενεστώτα
Οριστική Παρακειμένου
Ευχετική Ευκτική
Παραδείγματα
1. Ἐάν ἀντέχῃ τά τῶν Ὀλυνθίων, ὑμεῖς ἐκεῖ πολεμήσετε.
2. Ἐάν διαλύωμεν τό στράτευμα, γίγνοιτ’ ἂν τοῦτο.
3. Ἐάν πάντα ἀκούσητε, κρίνατε.
4. Ἐάν πάντα ἒτοιμα γένηται, ἲωμεν.
5. Ἐάν ἒλθητε, μή ποιήσητε τοῦτο.
6. Ἐάν γάρ τί φανῶ κακόν πεποιηκώς , ὁμολογῶ ὰδικεῖν.
7. Κἂν τοῦτο νικῶμεν, πάνθ’ ἡμῖν πεποίηται.
8. Ἢν σε ποτ’ ἀδικήσω, κάκιστ’ ἀπολοίμην.
Στην υπόθεση του προσδοκώμενου πότε χρησιμοποιείται Υποτακτική
Ενεστώτα και πότε Υποτακτική Αορίστου.
Όταν χρησιμοποιείται η Υποτακτική Ενεστώτα η πράξη της υπόθεσης
παρουσιάζεται ως σύγχρονη με την πράξη της απόδοσης. Όταν
χρησιμοποιείται η Υποτακτική Αορίστου η πράξη της υπόθεσης παρουσιάζεται
ως προτερόχρονη σχετικά με την πράξη της απόδοσης.
Ειδική περίπτωση υποθετικού λόγου.
Προσδοκώμενο είναι δυνατό να δηλωθεί και με τον τρόπο που δηλώνεται το
πραγματικό. Δηλαδή: Εἰ + Οριστική Μέλλοντα-----------------Οριστική Μέλλοντα..
Το προσδοκώμενο όμως αυτό βασίζεται στο πραγματικό. Όταν συναντούμε μια
τέτοια περίπτωση λέμε ότι έχουμε υποθετικό λόγο πραγματικού με σημασία
προσδοκώμενου.
Αλεξάνδρα Γερακίνη, ΠΕΟ2
Σελίδα 3

4. Εί μή βοηθήσετε, οὐ περιέσται τά ἐκεῖ.
Εἰ δε τί περιμενοῦμεν , οὐκέτι οἷον τ ‘ ἒσται.
4)ΑΟΡΙΣΤΗ ΕΠΑΝΑΛΗΨΗ ΣΤΟ ΠΑΡΟΝ ΚΑΙ ΣΤΟ ΜΕΛΛΟΝ
Ἐάν, ἂν , ἢν+ Υποτακτική-----------------------Οριστική Ενεστώτα ή φράση
ισοδύναμη με Ενεστώτα όπως γνωμικός Αόριστος ή Παρακείμενος
Παραδείγματα
1. Ἐάν πράττωμεν ταῦτα, σωζόμεθα.
2. Ἢν μένωμεν, σπονδαί εἰσίν.
3. Ἂν δ’ ἀναλώσας λάθῃ, συνανήλωσε καί τό μεμνῆσθαι τήν χάριν.
4. Ἂν γλαύξ ἀνακράγῃ, δεδοίκαμεν.
5. Ἐάν οἱ μέν πολῖται τοῖς ἂρχουσι πείθωνται, οἱ δέ ἂρχοντες τοῖς νόμοις, αἱ
πόλεις ἂριστα οἰκοῦνται.
6. Ἐάν τίς τούτου πίῃ, ἀποθνήσκει.
5)ΑΠΛΗ ΣΚΕΨΗ ΤΟΥ ΛΕΓΟΝΤΟΣ
Α)Εἰ + ευκτική(εκτός από Μέλλοντα) ---------------Δυνητική Ευκτική
Εἰ ποιήσειε ταῦτα , ἀδικήσειεν ἂν.
Β)Εἰ + ευκτική( εκτός από Μέλλοντα)-------------Οριστική αρκτικού χρόνου
( Ενεστώτα ή Μέλλοντα)
Εἰ ποιήσειε ταῦτα, ἀδικήσει
Γ) Εἰ + ευκτική (εκτός από Μέλλοντα)------------Προστακτική
Εἰ τίς τάδε παραβαίνοι, ἐναγής ἒστω τοῦ Ἀπόλλωνος.
6)ΑΟΡΙΣΤΗ ΕΠΑΝΑΛΗΨΗ ΣΤΟ ΠΑΡΕΛΘΟΝ
Εἰ + ευκτική επαναληπτική-----------------------------
Οριστική παρατατικού
Δυνητική Οριστ.Αορίστου.
Οριστ.Υπερσυντελίκου
Δυν.Οριστική Παρατατικού
Οριστ.Αορίστου χωρίς το ἂν
Παραδείγματα
1. Εἰ τί μή φέροιμεν, ὢτρυνε φέρειν
Αλεξάνδρα Γερακίνη, ΠΕΟ2
Σελίδα 4

5. 2. Εἰ αἲσθοιτο καταλελειμμένα παιδάρια, ἐπεμέλετο καί τούτων.
3. Εἰ ἒλθοις, ἒλεγες
4. Εἰ ἒλθοις, εἲπες ἂν.
5. Εἰ τίς ἀντείποι, ἐτεθνήκει.
6. Εἰ Ἀγησίλαος ἲδοι τούς νέους γυμναζομένους, ἐπήνεσεν ἂν.
7. Σωκράτης οὐκ ἒπινεν, εἰ μή διψῴη.
8. Εἰ δέ τίς Σωκράτει περί τινός ἀντιλέγοι, ἐπί τήν ὑπόθεσιν ἐπανῆγεν ἂν
πάντα τόν λόγον.
9. Εἰ τίς Κύρῳ προστάξαντι καλῶς ὑπηρετήσειεν, οὐδενί ἀχάριστον εἲασε
τήν προθυμίαν.
ΑΣΚΗΣΗ
Στις παρακάτω προτάσεις να αναγνωρίσετε το είδος του υποθετικού λόγου:
1. Ἂν οὖν ἐμοὶ πεισθῆτε, τὰ δίκαια ψηφιεῖσθε.
2. Ἐὰν ζητῇς καλῶς, εὑρήσεις.
3. Εἰ οἱ πολῖται ὁμονοοῖεν, εὐδαίμων ἂν γίγνοιτο ἡ πόλις.
4. Ἂν μὴ πιστεύητε, πέμψατε πρέσβεις Ἀθήναζε.
5. Σωκράτης οὐκ ἔπινε, εἰ μὴ διψῴη.
6. Κίμων, εἴ τινι ὑπόσχοιτό τι, οὐδαμῶς ἐψεύδετο.
7. Εἴ σε μισῶ, ἀπολοίμην.
8. Eἴπερ ἦσθα χρηστός, ἐχρῆν σε γενέσθαι μηνυτήν.
9. Εἰ μη ἐγώ ἐκέλευσα, οὐκ ἂν ἐποίησεν Ἀγασίας.
10. Ἐάν ἀναλογίσησθε, αὐτίκα γνώσεσθε.
11. Εἴ τινες ἴδοιεν πῃ τοὺς ἑταίρους ἐπικρατοῦντας, ἀνεθάρσησαν ἄν.
12. Ἐὰν τις φανερὸς γένηται κλέπτων, θάνατός ἐστιν ἡ ζημία.
13. Τοῦτο δ' εἰ βούλεσθε, κατὰ τὸν νόμον κρίνατε.
14. Ἐὰν τὰ ἀδύνατα θηρεύῃς, δυστυχίαν τῷ σῷ βίῳ παρέχεις.
15. Τούτους μὲν ἅπαντας, εἰ μή τις ἐξέφυγεν, οἱ πελτασταὶ ἀπέκτειναν.
16. Ἐὰν ὁ πολίτης ἄδικα ποιῇ, ἀποκτείνατε.
17. Εἰ νομίζοιμι θεοὺς ἀνθρώπων τε φροντίζειν, οὐκ ἂν ἀμελοίην αὐτῶν.
18. Εἰ Ἀγησίλαος τοὺς νέους σπουδαίους γυμναζόμενους ἴδοι, ἐπῄνεσεν ἄν.
19. Ἄν τι συμβῇ τοιοῦτον, μέμνημαι τοῦ πατρός.
20. Ἡ μὲν φύσις εἰ ἐστὶ πονηρά, πολλάκις φαῦλα βούλεται.
Αλεξάνδρα Γερακίνη, ΠΕΟ2
Σελίδα 5