1. СОДЕРЖАНИЕ
МАЗМҰНЫ
ВЕРХОВНЫЙ СУД
РЕСПУБЛИКИ КАЗАХСТАН
НОРМАТИВНЫЕ ПОСТАНОВЛЕНИЯ
Соттардың қылмыстардың қайталануы
туралы заңдарды қолдануы туралы
(2007 жылғы 25 желтоқсан, № 8)
О применении судами законодательства
о рецидиве преступлений
(25 декабря 2007 года, № 8)
Қазақстан Республикасы Жоғарғы
Соты Пленумының «Қылмыстық жаза
тағайындаған кезде соттардың
заңдылықты сақтауы туралы» 1999 жылғы
30 сәуірдегі № 1 қаулысына
өзгерістер енгізу туралы
(2007 жылғы 25 желтоқсан, № 9)
О внесении изменений в постановление
Пленума Верховного Суда
Республики Казахстан № 1 от 30 апреля
1999 года «О соблюдении законности при
назначении уголовного наказания»
(25 декабря 2007 года, № 9)
Жазаны өтеуден мерзімінен бұрын
шартты түрде босату және жазаның
өтелмеген бөлігін жазаның неғұрлым
жеңіл түріне ауыстыру туралы
(2007 жылғы 25 желтоқсан, № 10)
Об условно-досрочном освобождении
от наказания и замене неотбытой части
наказания более мягким видом наказания
(25 декабря 2007 года, № 10)
Соттардың авторлық құқық және
сабақтас құқықтарды қорғау жөніндегі
кейбір заң нормаларын қолдануы туралы
(2007 жылғы 25 желтоқсан, № 11)
О применении судами некоторых норм
законодательства о защите авторского
права и смежных прав
(25 декабря 2007 года, № 11)
Азаматтық істер жөніндегі сот актілерін
жаңадан анықталған мән-жайлар бойынша
қайта қараудың кейбір мәселелері туралы
(2007 жылғы 25 желтоқсан, № 12)
О некоторых вопросах пересмотра
судебных актов по гражданским делам
по вновь открывшимся обстоятельствам
(25 декабря 2007 года, № 12)
ВЕРХОВНЫЙ СУД
РЕСПУБЛИКИ КАЗАХСТАН
ПРОЕКТЫ НОРМАТИВНЫХ ПОСТАНОВЛЕНИЙ
В Б ЮЛ Л Е Т Е Н Е В Е РХ О В Н О Г О С УД А
РЕСПУ БЛИКИ КАЗАХС ТАН № 2 БУДЕ Т
ОПУБЛИКОВАН ПРОЕКТ НОРМАТИВНОГО
П О С Т А Н О В Л Е Н И Я «О П РИ М Е Н Е Н И И
С УД А М И Н О Р М М Е Æ Д У Н А Р ОД Н Ы Х
ДОГОВОРОВ РЕСПУБЛИКИ КАЗАХСТАН»
2
4
10
16
17
18
24
30
37
44
48

2. МАЗМҰНЫ
СОДЕРЖАНИЕ
НАДЗОРНАЯ КОЛЛЕГИЯ
ВЕРХОВНОГО СУДА
РЕСПУБЛИКИ КАЗАХСТАН
ИЗВЛЕЧЕНИЯ
Постановления надзорной коллегии
Верховного Суда
Республики Казахстан
(декабрь, 2007)
52
КОЛЛЕГИЯ ПО ГРАЖДАНСКИМ ДЕЛАМ
ВЕРХОВНОГО СУДА
РЕСПУБЛИКИ КАЗАХСТАН
ИЗВЛЕЧЕНИЯ
Постановления коллегии по гражданским
делам Верховного Суда
Республики Казахстан
(декабрь, 2007)
119
Постановления коллегии по уголовным
делам Верховного Суда
Республики Казахстан
(декабрь, 2007)
135
КОЛЛЕГИЯ ПО УГОЛОВНЫМ ДЕЛАМ
ВЕРХОВНОГО СУДА
РЕСПУБЛИКИ КАЗАХСТАН
ИЗВЛЕЧЕНИЯ
АКТУАЛЬНЫЕ ВОПРОСЫ
СУДЕБНОЙ ПРАКТИКИ
ОБЗОР
Обзор судебной практики по
рассмотрению дел в апелляционном
порядке коллегией по гражданским делам
Верховного Суда Республики Казахстан
во втором полугодии 2007 года
159
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВО
РЕСПУБЛИКИ КАЗАХСТАН
КОММЕНТАРИИ НОВЕЛЛ
Комментарий к Гражданскому
процессуальному кодексу
Республики Казахстан (ст. 28–30, 35)
НУРГАЛИЕВА Е. Н.,
БУХАРБАЕВА С. А.
169
Принципы трудового права и их
отражение в Трудовом кодексе
Республики Казахстан (комментарий
к статье 4 Трудового кодекса
Республики Казахстан)
177
3

3. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ ЖОҒАРҒЫ СОТЫ
НОРМАТИВТІК ҚАУЛЫЛАР
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ
ЖОҒАРҒЫ СОТЫНЫҢ НОРМАТИВТІК ҚАУЛЫСЫ
2007 ЖЫЛҒЫ 25 ЖЕЛТОҚСАН №8
´СОТТАРДЫҢ ҚЫЛМЫСТАРДЫҢ ҚАЙТАЛАНУЫ
ТУРАЛЫ ЗАҢДАРДЫ ҚОЛДАНУЫ ТУРАЛЫª
Қылмыстың қайталануы және осыған байланысты құқықтық салдарларды анықтайтын
қылмыстық заңдарды дұрыс және біркелкі қолдану мақсатында, Қазақстан Республикасы
Жоғарғы Сотының жалпы отырысы
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ ЖОҒАРҒЫ СОТЫНЫҢ БЮЛЛЕТЕНI 1 í 2008
қаулы
е т е д і:
1. Үкімде көрсетілген қылмыстың ауырлығына және жаза түріне қарамастан, бұрын
жасаған қасақана қылмыстары үшін алынбаған және жойылмаған соттылығы бар адамның
жаңадан қасақана қылмыстар жасауы қылмыстың қайталануы деп танылады. Қазақстан
Республикасы Қылмыстық кодексінің (бұдан әрі — ҚК) 13-бабына сәйкес, қылмыстардың
қайталануы, сонымен қатар қауіпті және аса қауіпті болып бөлінеді. Басты сот талқылауында
қылмыстық істі қарау нәтижелері бойынша айыптау үкімін шығару кезінде сот қылмыстың
қайталануының қандай түрінің бар екенін анықтайды.
2. Сотталушының әрекетінде қылмыстың қайталануын анықтап, ол бойынша тиісті шешім
қабылдау соттың құқығы емес міндеті болып табылады. Сондықтан заңда көзделген негіздер бар барлық жағдайларда, сот үкімнің сипаттамалы-дәлелдемелі бөлігінде алынбаған
және жойылмаған соттылықтарды, бұрынғы және жаңадан жасалған қылмыстардың
ауырлығын көрсете отырып тиісті негіздерді келтіруі және ҚК 13-бабының тиісті бөлігі мен
тармағына сілтеме жасап, қылмыстың қайталануының қандай түрінің анықталғаны туралы
шешімді үкімнің қарар бөлігінде көрсетуі тиіс.
Егер сот үкімнің дәлелдемелі бөлігінде қылмыстың қайталануын тану үшін негіздерді келтіре отырып, үкімнің қарар бөлігінде сотталушының әрекеттерінде қылмыстың
қайталануының тиісті түрін тану туралы шешімін көрсетпесе, онда сот осы үкіммен
қылмыстың қайталануын танымаған деп есептеу қажет.
3. Қазақ КСР Қылмыстық кодексінің (бұдан әрі — Қаз.КСР ҚК) 23-1-бабына сәйкес, адамды бұрынғы үкім бойынша аса қауіпті қылмыскер деп тану, сонымен қатар ҚК 13-бабының
негізінде бұрынғы үкімдермен сотталушының әрекетінде қылмыстың қайталануын тану немесе танымау, сотты жаңа қылмыс туралы істі қарау кезінде қылмыстың қайталануының
бар екендігі, оның түрі туралы мәселені қарау және тиісті дәлелді шешім қабылдау міндетінен босатпайды.
4. Қылмыстың қайталануын таныған және оның түрін анықтаған кезде әрбір
сотталушылардың бұрынғы соттылықтарына қатысты мән-жайларды мұқият анықтау
қажет. Атап айтқанда: сотталушының қылмыс жасаған сәттегі жасын, бұрын сотты
болған қылмыстардың санатын, сот үкімі бойынша белгіленген жаза түрін, үкім бойынша тағайындалған жазаның іс жүзінде өтелген-өтелмегенін, үкім бойынша тағайындалған
жазаның басқа жазамен ауыстырылған-ауыстырылмағанын және сотталған адам неге байланысты, қашан және қандай негіздер бойынша жазаны өтеуден босатылғанын, бұрынғы
соттылығы алынғанын немесе жойылғанын анықтау қажет.
5. Айыпталушының жауапкершілік дәрежесі мен сипатына әсер ететін мән-жайларды
анықтауды және дәлелдеуді міндеттейтін ҚІЖК 117-бабы бірінші бөлігінің 4) тармағына және
207-бабы бірінші бөлігінің 2) тармағына сәйкес, алдын ала тергеу органдары айыпталушы
ретінде жауапқа тарту туралы қаулыда және айыптау қорытындысында айыпталушының
қандай қылмыстың қайталануы кезінде қылмыс жасағандығын көрсетуі және мұны
қылмыстық істің материалдарына бұрынғы жойылмаған және алынбаған соттылықтары
туралы үкімдердің көшірмелерін, олардың заңды күшіне енген күнін көрсетіп, ал егер
үкімдер өзгертілсе, онда жоғары тұрған сот сатылары қаулыларының көшірмелерін,
4

4. сондай-ақ жазадан босатылғандығы туралы, бұрынғы үкімдері бойынша соттылықтың
алынғандығы туралы мәліметтерді тіркеуі қажет. Басқа мемлекеттердің үкімдері негізінде
соттылықтары бойынша іс материалдарында ол туралы ресми анықтамалардың тіркелгені
жеткілікті болып саналады. Айыпталушы ретінде жауапқа тарту туралы қаулыда немесе
айыптау қорытындысында қылмыстың қайталануын танудың негіздерін көрсетпеу, соттың
үкім шығару кезінде қылмыстың қайталануын тану үшін кедергі болып табылады.
Қылмыстық істің материалдарында сотталушының бұрынғы соттылықтары туралы деректер жеткіліксіз болған жағдайда соттар оларды айыптаушы тараптан сұратуы қажет.
Үкімдердің көшірмелерін және сотталушылардың бұрынғы соттылықтары туралы басқа да
мәліметтерді соттардың алмауы істі қосымша тергеуге жіберу үшін негіз бола алмайды.
Аталған материалдар болмаса және оларды алу мүмкін болмаған жағдайда сотталушының
әрекеттерінде қылмыстың қайталануын тануға жол берілмейді және бұл туралы соттар
үкімде көрсетулері керек.
6. ҚК 13-бабының төртінші бөлігіне сәйкес, адамның 18 жасқа толғанға дейін жасаған
қылмысы үшiн соттылығы қылмыстың қайталануын тану кезiнде ескерiлмейдi. Осыған байланысты, соттар адамның бұрынғы сотталуына байланысты мән-жайларды зерттеп, сотталушы үкімде көрсетілген қылмыстарды жасағанда кәмелетке толған-толмағанын анықтау
үшін үкімнің қарар бөлігінде ғана емес, сонымен қатар оның толық мәтінінде көрсетуі
тиіс.
7. ҚК 77-бабының бірінші бөлігіне сәйкес, айыптау үкімі заңды күшіне енген күннен
бастап адамның соттылығы бар деп танылады, сондықтан бұрынғы үкімі заңды күшіне
енгенге дейін адам жаңа қылмыс жасаған кезде оның бұрынғы үкім бойынша соттылығы
қылмыстың қайталануының түрін анықтау үшін ескерілмейді.
8. ҚК 13-бабының төртінші бөлігіне сәйкес, алынып тасталған немесе жойылған
соттылықтар қылмыстың қайталануын анықтау үшін ескерілмейді. Сондықтан қылмыстың
қайталануы туралы мәселені шешкенде бұрынғы соттылықтардың жойылу мерзімінің өткенөтпегені есепке алынып, тексеріліп және оның жойылу мерзімін ҚК 77-бабының талаптарына сәйкес есептеу қажет.
Бұл ретте, ҚІЖК 375-бабының алтыншы тармағында көрсетілген негіздер бойынша айыптау үкімімен жазадан босатылған адамның ҚК 77-бабының екінші бөлігіне сәйкес соттылығы
жоқ деп танылатындығы назарға алынуы тиіс (осы үкіммен сотталушыға тағайындалған жазаны қолданудан босататын рақымшылық актісінің шығуына байланысты, не үкім бойынша
тағайындалған жаза мерзімінің осы іс бойынша қамауда болған уақытын қамтуына байланысты).
Үкімді орындау барысында адам рақымшылық актісінің негізінде немесе заңда көзделген
басқа негіздер бойынша жазаны өтеуден босатылса, мұндай адамның соттылығының жойылу мерзімі ҚК 77-бабының төртінші бөлігіне сәйкес есептеледі.
9. Егер ҚК 63-бабы қолданылып, адам шартты түрде сотталып, оған қосымша жаза
тағайындалса, онда соттылықтың жойылу мерзімі сынақ мерзімі мен қосымша жаза
мерзімінің ұзақтығына және оның іс жүзінде өтелуіне байланысты есептеледі. Бұл ретте шартты түрде сотталғанда сынақ мерзімі қосымша жаза мерзімінен көп болса немесе
сынақ мерзімі қосымша жаза мерзімімен тең болса, онда соттылық сынақ мерзімі өткеннен
кейін ҚК 77-бабы үшінші бөлігінің а) тармағының негізінде жойылады. Егер қосымша жаза
мерзімі сынақ мерзімінен көп болса, онда соттылықтың жойылу мерзімі ҚК 77-бабы үшінші
бөлігінің в) тармағы бойынша қосымша жаза мерзімі өтелгеннен кейін бір жыл өткеннен
кейін есептеледі.
10. Қылмыстардың бірі кәмелетке толмағанда, ал басқа қылмысы он сегіз жасқа
толғаннан кейін жасалған қылмыстардың жиынтығы бойынша сотталғанда әрбір қылмыс
үшін соттылықтың жойылу мерзімі, қылмыстар жиынтығы бойынша тағайындалған жаза
өтелгеннен кейін жеке: біріншісі — ҚК 86-бабының ережелері, басқасы — ҚК 77-бабының
ережелері бойынша есептеледі.
Мұндай жағдайларда кәмелетке толғанда жасалған қылмысы қылмыстар жиынтығына
кіретін соттылық есепке алынады.
Егер жаңа қылмысты жасаған сәтте адамның кәмелетке (18 жасқа) толғаннан кейін
жасаған қылмысы үшін соттылығының жойылу мерзімі өтпеген жағдайда ғана осы соттылық
қылмыстың қайталануын тану кезінде назарға алынады.
Адамды түрлі ауырлықтағы бірнеше қылмыстарды жасағаны үшін соттаған кезде,
оның ішінде қылмыстардың бірі қасақана, ал басқалары- абайсызда жасалған болса,
5
БЮЛЛЕТЕНЬ ВЕРХОВНОГО СУДА РЕСПУБЛИКИ КАЗАХСТАН 1 í 2008
СОТТАРДЫҢ ҚЫЛМЫСТАРДЫҢ ҚАЙТАЛАНУЫ ТУРАЛЫ ЗАҢДАРДЫ ҚОЛДАНУЫ
2007 ЖЫЛҒЫ 25 ЖЕЛТОҚСАН, № 8

5. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ ЖОҒАРҒЫ СОТЫНЫҢ БЮЛЛЕТЕНI 1 í 2008
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ ЖОҒАРҒЫ СОТЫ
НОРМАТИВТІК ҚАУЛЫЛАР
қылмыстардың жиынтығы бойынша тағайындалған жазаны өтегеннен кейін соттылықтың
жойылу мерзімі ҚК 77-бабы үшінші бөлігінің тиісті тармақтары бойынша олардың әрқайсысы
үшін жазаны іс жүзінде өтегеннен кейінгі мерзімге сүйене отырып, әрбір қылмыс үшін жеке
есептеледі.
11. Үкімді орындау барысында сот тағайындаған бас бостандығынан айыру жазасы ҚК
71-бабына сәйкес басқа неғұрлым жеңіл жазамен ауыстырылған жағдайларда, соттылықтың
жойылу мерзімі неғұрлым жеңіл жазаны, сондай-ақ егер сотталған адам қосымша жазаны өтеуден босатылмаса, соттың үкімі бойынша тағайындалған қосымша жазаны толық
өтеген уақытынан бастап есептеледі. Бұл ретте, үкімде көрсетілген қылмыстың қай санатқа
жататындығына байланысты бас бостандығынан айыруға сотталғандар үшін соттылықтың
жойылу мерзімі ҚК 77-бабында белгіленген ережелерге сәйкес есептеледі.
12. Рақымшылық туралы заңның негізінде немесе кешірім жасауға байланысты
соттылықтың алынуы ҚК 77-бабының жетінші бөлігіне сәйкес осы соттылыққа байланысты
барлық құқықтық зардаптардың күшін жояды.
Осыған байланысты, соттылық алынған кезде оның бұрынғы соттылықтарының жойылу мерзімі ҚК 77-бабының талаптарына сәйкес есептеледі. Мұндай жағдайларда бұрынғы
соттылықтардың жойылу мерзімін есептеген кезде, соттылығы рақымшылық бойынша немесе кешірім жасаудың негізінде алынып тасталса, қылмыстың жасалуына байланысты
үзілген мерзім есепке алынбайды.
13. «Қазақстан Республикасының Тәуелсіздік күнін мерекелеуге байланысты рақымшылық
жасау туралы» Қазақстан Республикасының 2006 жылғы 9 қаңтардағы Заңының (бұдан
әрі — Заң) 15-бабына байланысты осы Заңның негізінде жазаны өтеуден босатылған
адамдардың, сондай-ақ осы Заң жарияланған сәтте жазаны өтеп бітірген адамдардың
соттылығы алып тасталды деп тану қажет.
14. Қазақстан Республикасында, сондай-ақ басқа мемлекеттерде де бұрын сотталған
адамдардың әрекеттерінде қылмыстың қайталануын тану туралы мәселені шешу кезінде соттар қолданыстағы халықаралық шарттарды ескеріп, Қазақстан Республикасының
заңдарын басшылыққа алулары керек.
Қылмыстардың қайталануын анықтағанда бұрынғы КСР Одағының және оның құрамына
енген одақтас республикалардың соттары (трибуналдары) шығарған үкімдер бойынша
алынбаған және жойылмаған соттылықтар ескерілуге жатады.
Азаматтық, отбасылық және қылмыстық істер бойынша құқықтық көмек пен құқықтық
қатынастар туралы конвенцияның (Минск, 1993 жылғы 22 қаңтар, 1997 жылғы 28 наурыздағы
енгізілген өзгерістерімен) 76-1-бабына және Азаматтық, отбасылық және қылмыстық істер
бойынша құқықтық көмек пен құқықтық қатынастар туралы конвенцияның (Кишинев, 2002
жылғы 7 қазан) 99-бабына сәйкес, аталған конвенцияларға қатысушы елдердің үкімдері
бойынша алынбаған және жойылмаған соттылықтары ескерілуі тиіс.
Бұл ретте, соттар ҚК 7-бабының талаптарын ескеріп, шетел мемлекеттері соттарының
үкімдері белгілеген қылмыстардың саралануын назарға алып, жасалған әрекеттің қылмыс
болып табылатындығын және жазалануға жататындығын, қылмыстың дәрежесін және оның
ауырлығын, сондай-ақ сотталғандардың жағдайын нашарлатпастан, Қазақстан Республикасы қылмыстық заңдарының тиісті нормаларының негізінде соттылықтың жойылу мерзімін анықтаулары қажет.
15. Соттар, ҚК 10-бабына сәйкес, қаралып отырған іс бойынша сотталушының жасаған
қылмысының санатын және ҚК 20 және 22-баптарына сәйкес, кінәнің нысанын дұрыс
анықтауы қажет (тікелей немесе жанама ниет не қылмысты кінәнің екі нысанымен жасауы, олар тұтастай алғанда қасақана деп танылады). Бұл ретте, сотталушының қасақана
жасаған қылмысы үшін алынбаған немесе жойылмаған соттылығы бар болса және оны
жаңа қылмыс жасағаны үшін бас бостандығынан айырып, ол қылмыс ҚК 21-бабына сәйкес
абайсызда жасалған қылмыс болып табылса, қылмыстың қайталануы танылмайтынын
назарға алу қажет.
Кәмелетке толмағанда жасалған қылмыстары үшін соттылығының негізінде «қылмысты
бірнеше рет жасау», «бұрын екі және одан да көп рет сотталған адамның қылмыс жасауы»
деген саралау белгілері қате тағылған жағдайларда, бұрынғы үкімдер бойынша, сондайақ қаралатын іс бойынша қылмыстардың санатын осы саралау белгілерін есепке алмай
анықтау қажет.
Егер адамның Қаз КСР ҚК бойынша сараланған қылмыстары үшін алынбаған немесе жойылмаған соттылығы бар болса, онда бұл қылмыстардың санатын Қаз КСР ҚК 7-
6

6. 1-бабының талаптарын есепке алып анықтау қажет. Бұл ретте, қылмыстар Қаз КСР ҚК
7-1-бабына сәйкес ауыр емес қылмыстар болғандықтан, қылмыстардың қайталануын
анықтағанда қылмыс кiшiгiрiм немесе орташа ауырлықтағы қылмыс ретінде есепке алынбайды, оларды қасақана немесе абайсызда жасалған қылмыс ретінде тану қажет.
ҚК 10-бабының төртінші бөлігінде және Қаз КСР ҚК 7-1-бабында көрсетілген
қылмыстарды ауыр қылмыстар деп, ал ҚК 10-бабының бесінші бөлігінде көрсетілген
қылмыстарды аса ауыр қылмыстар деп есептеу керек.
Қаз КСР ҚК-7-1-бабына сәйкес қылмыстар ауыр қылмыстар деп танылғандықтан,
қылмыстың қайталануын таныған кезде ол қылмыстың қолданыстағы ҚК бойынша аса ауыр
қылмысқа жататындығына қарамастан ауыр қылмыс ретінде ескеру қажет.
16. Бұрынғы алынбаған және жойылмаған соттылықтарға байланысты мән-жайларды зерделегенде ҚК 5-бабының ережелерін ескеріп, қылмыстардың қайталануы туралы
мәселені қарағанда қылмыстық заңның өзгеруіне сәйкес, жаңа іс бойынша үкімді шығарған
сәтте қылмыс деп танылмайтын әрекеттер үшін соттылықтары назарға алынбайды.
Жасаған қылмыстары үшін адамның алынбаған немесе жойылмаған соттылықтары болып, қылмыстардың санаттары туралы қылмыстық заң қылмыстың ауырлығын ұлғайту
жағына қарай өзгергенде, қылмыстардың қайталануын тану кезінде үкім шығарған сәттегі
қылмыстың қай санатқа жататынын ескеру керек.
Егер сотталушы жасаған қылмысы үшін сотталып, ол бойынша алынбаған және
жойылмаған соттылығы болса, заңның өзгеруіне байланысты қылмыстар онша ауыр емес
қылмыстар санатына ауыстырылған жағдайда, олардың санатын ҚК 5-бабына сәйкес
анықтап, жаңа заң бойынша қылмыстардың қайталануын тану кезінде ескеру керек.
17. Қылмыстың қайталануын және оның түрін тану туралы мәселені қарағанда адамдарды бұрын бас бостандығынан айыруға сотталғандар қатарына жатқызу кезінде «Қылмыстық
жаза тағайындаған кезде соттардың заңдылықты сақтауы туралы» Қазақстан Республикасы
Жоғарғы Сотының 1999 жылғы 30 сәуірдегі № 1 нормативтік қаулысының 13-тармағында
және «Бас бостандығынан айыруға сотталған адамдарға түзеу мекемелерiнiң түрлерін
тағайындау жөнiндегi сот практикасы туралы» Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының
2006 жылғы 23 маусымдағы № 7 нормативтік қаулысының 6-8-тармақтарында берілген
түсіндірмелерді басшылыққа алу керек.
18. Бұрын бірнеше қылмыс жасап, бір үкіммен сотталған немесе жаңадан бірнеше қылмыс
жасаған адамдардың әрекеттерінде қылмыстың қайталануын тану туралы мәселені қарағанда
қылмыстардың немесе үкімдердің жиынтығы бойынша түпкілікті белгіленген жазаны емес,
нақты қылмысты жасағаны үшін тағайындалған жазаны негізге алу қажет, оны жасағаны үшін
сотталғаны қылмыстың қайталануының тиісті түрін анықтау үшін негіз болып табылады.
Абайсызда жасаған қылмысы үшін адамды бас бостандығынан айыруға соттап, оған бас
бостандығынан айыруға байланысты емес, қасақана қылмыстың жиынтығына кіретін өзге
жаза тағайындаған жағдайда, ҚК 13-бабы екінші бөлігінің а) тармағына, үшінші бөлігінің
а) және б) тармақтарына сәйкес қылмыстың қайталану түрін анықтағанда, аталған адам
қасақана қылмыс үшін сотталған немесе бас бостандығынан айыруға сотталған ретінде
есептелмейді.
Егер адам бір ауырлықтағы санатқа жатқызылған қасақана жасалған қылмыстардың
жиынтығы бойынша сотталған болса және жиынтыққа кіретін әрбір қылмысы үшін бас
бостандығынан айыру жазасы тағайындалған жағдайда, онда ол адамды жаңа қылмысты
жасау кезінде соттылығы жойылмаған және алынбаған қылмыстары үшін сотталған деп
есептеу қажет.
19. ҚК 13-бабының бірінші бөлігіне сәйкес, сотталушының әрекетіндегі қылмыстың
қайталануын тану үшін бір мезгілде екі шарттың болуы қажет: жасалған қылмыстары үшін
сот тағайындаған жаза түріне қарамастан, адамның қасақана қылмыс жасағаны және бұрын
қасақана қылмыс жасағаны үшін соттылығының болуы қажет. ҚК 13-бабы екінші бөлігінің
а) тармағына және үшінші бөлігінің а), б) тармақтарына сәйкес қылмыстың қайталануын
тиісінше қауіпті немесе аса қауіпті деп тану үшін адам бұрынғы үкімдер бойынша, сондайақ қаралып отырған іс бойынша шығарылған үкіммен нақты бас бостандығынан айыруға
сотталған болуы керек. ҚК 13-бабы екінші бөлігінің б) тармағы және үшінші бөлігінің
в) армағы бойынша қылмыстың қайталануын тану бұрынғы үкімдер бойынша және қаралып
отырған іс бойынша шығарылған үкім бойынша тағайындалған жазаға байланысты емес.
20. ҚК 13-бабы үшінші бөлігінің а) тармағын қолданғанда, бұрын орташа ауырлықтағы
қасақана қылмыс жасап үш рет сотталғаны немесе қасақана ауыр қылмыс жасап үш рет
7
БЮЛЛЕТЕНЬ ВЕРХОВНОГО СУДА РЕСПУБЛИКИ КАЗАХСТАН 1 í 2008
СОТТАРДЫҢ ҚЫЛМЫСТАРДЫҢ ҚАЙТАЛАНУЫ ТУРАЛЫ ЗАҢДАРДЫ ҚОЛДАНУЫ
2007 ЖЫЛҒЫ 25 ЖЕЛТОҚСАН, № 8

7. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ ЖОҒАРҒЫ СОТЫНЫҢ БЮЛЛЕТЕНI 1 í 2008
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ ЖОҒАРҒЫ СОТЫ
НОРМАТИВТІК ҚАУЛЫЛАР
сотталғаны не біреуі ауыр қылмыс болып табылатын, ал басқасы орташа ауырлықтағы
қылмысқа жататын қасақана қылмыстар жасағаны үшін үш рет сотталғаны — қылмыстың
қайталануын аса қауіпті деп тану үшін жеткілікті болып табылады.
ҚК 13-бабы үшінші бөлігінің б) тармағына сәйкес, бұрын аса ауыр қылмыс жасағаны
үшін бір рет соттылығының немесе ауыр қылмыс жасағаны үшін екі рет соттылығының бар
болуы — қылмыстың қайталануын аса қауіпті деп тану үшін жеткілікті болып табылады.
21. Бұрынғы немесе соңғы үкім бойынша сотталушыға түпкілікті жаза ҚК 58-бабының алтыншы бөлігінде көрсетілген ережелер бойынша белгіленсе, онда қылмыстың қайталануын
тану кезінде бұл қылмыстар үшін бірнеше үкім бойынша соттылық қылмыстың жиынтығы
бойынша бір соттылық ретінде ескеріледі.
22. Бұрынғы үкімдер бойынша, сонымен қатар қаралып отырған іс бойынша қылмыстың
қайталануын тану үшін қылмыстың жасалу сатысы маңызды емес (қылмыс аяғына дейін
жасалғаны немесе оны жасауға оқталу орын алғаны). Сондай-ақ, қылмыстың қайталануын
тану үшін сотталушының қылмысты орындаушы екендігі немесе оның қылмысқа қатысуы
басқа нысанда болғандығы, ол бұрынғы үкім бойынша жазаны толық өтегені, оны өтеу
мерзімі ішінде жаңа қылмыс жасағаны, не заңда көзделген негіздер бойынша жазадан босатылуына байланысты жазаның мерзімін толық өтеген-өтемегені маңызды емес.
23. Қылмыстың қайталануының белгілі бір түрін тану үшін негіз болып табылатын алынбаған
және жойылмаған соттылықтар заңда қарастырылған жағдайларда жаңадан жасалған
қылмыстарды «қылмыстың бірнеше мәрте жасалуы» немесе «бұрын сотталған адамның
осыған ұқсас қылмыс жасауы» деген белгілер бойынша саралаған кезде де ескеріледі.
Мұндай жағдайларда, кәмелетке толмаған кезде жасалған қылмыстары үшін соттылық саралау кезінде ескерілмейді және жаңадан жасаған қылмысы үшін жаза тағайындаған кезде
ҚК 59-бабының екінші бөлігінде көрсетілген ережелер қолданылмайды.
24. Қылмыстардың қайталануының болуы ҚК 54-бабы бірінші бөлігінің а) тармағына
сәйкес, қылмыстық жауапкершілікті және жазаны ауырлататын мән-жайлар ретінде ескеріледі, сондай-ақ ҚК 59-бабына сәйкес, сотталушыларға жаза түрін және мөлшерін
айқындаған кезде ескеріледі және қылмысты саралау бойынша қылмыстық заңның санкциясында көрсетілген жазаның неғұрлым қатаң түрін тағайындауға әкеп соғады. Қылмыстың
қайталануы кезінде жазаны тағайындағанда ҚК 59-бабының ережелерін қолданбауға
осы баптың 3-бөлігінде көрсетілген мән-жайлар болғанда ғана жол беріледі. ҚК 59-бабына сәйкес жаза тағайындаған кезде, сондай-ақ «Бас бостандығынан айыру жазасын
тағайындаудың кейбір мәселелері туралы» Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының
2001 жылғы 19 қазандағы № 15 нормативтік қаулысының 8-тармағында және «Қылмыстық
жаза тағайындаған кезде соттардың заңдылықты сақтауы туралы» 1999 жылғы 30 сәуірдегі
№1 нормативтік қаулысының 13-тармағында берілген түсіндірмелерді басшылыққа алу керек. Қылмыстың қайталануы кезінде жазаны тағайындаған кезде ҚК 59-бабының ережелерін қолдану не қолданбауды сот үкімде дәлелдеуге міндетті.
25. Сот адамның әрекетінен қылмыстың қайталануының тиісті түрін таныса, оған түзеу
мекемесінің түрін белгілеген кезде ҚК 48-бабын, сондай-ақ «Бас бостандығынан айыруға
сотталған адамдарға түзеу мекемелерiнiң түрлерiн тағайындау жөнiндегi сот практикасы туралы» Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының 2006 жылғы 23 маусымдағы № 7 нормативтік
қаулысын басшылыққа алу керек.
26. Соттың үкімімен сотталғандардың әрекеттерінде қылмыстың қайталануының тиісті
түрін анықтау, жойылу мерзімі аяқталғанға дейін соттылықты алып тастау туралы мәселені
қарағанда ескеріледі. ҚК 77-бабының бесінші бөлігіне сәйкес, сот үкімі бойынша қылмыстың
қауіпті немесе аса қауіпті қайталануы үшін жаза тағайындалған адамдардың соттылығын,
соттылықтың жойылу мерзімі аяқталғанға дейін алып тастауға жол берілмейді.
27. Қылмыстың қайталануы бар адамдарға әкімшілік қадағалауды белгілеу туралы
мәселені шешкен кезде «Бас бостандығынан айыру орындарынан босатылған адамдарды әкiмшiлiк қадағалау туралы» Қазақстан Республикасының 1996 жылғы 15 шілдедегі
Заңын және «Әкімшілік қадағалау жөніндегі заңнаманы қолданудың сот тәжірибесі туралы»
Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының 2005 жылғы 20 маусымдағы № 3 нормативтік
қаулысын басшылыққа алу қажет.
28.Соттар апелляциялық және қадағалау тәртібімен қылмыстық істерді, сондай-ақ қылмыстық
жазаларды атқаруға байланысты материалдарды қарағанда үкімнің қылмыстың қайталануын
тану және оның түрін анықтау бөлігіне, жазаның дұрыс әрі заңды түрде тағайындалғанына назар аударып, сот қателіктерін дер кезінде жоюға бағытталған шаралар қолданулары керек.
8

8. СОТТАРДЫҢ ҚЫЛМЫСТАРДЫҢ ҚАЙТАЛАНУЫ ТУРАЛЫ ЗАҢДАРДЫ ҚОЛДАНУЫ
2007 ЖЫЛҒЫ 25 ЖЕЛТОҚСАН, № 8
9
БЮЛЛЕТЕНЬ ВЕРХОВНОГО СУДА РЕСПУБЛИКИ КАЗАХСТАН 1 í 2008
Бірінші сатыдағы сот істе жеткілікті негіздер бола тұра қылмыстың қайталануын тану туралы мәселені қарамағанда немесе қарап, бірақ шешімді үкімнің қарар бөлігінде көрсетпесе,
не прокурордың наразылығында немесе айыптау тарапының шағымында үкімнің осы бөлігін
өзгерту қажеттігі көрсетіліп, дұрыс емес шешім қабылдаған жағдайларда ғана апелляциялық
және қадағалау сатылары ҚІЖК 421-бабы бірінші бөлігінің 7) тармағында көрсетілген шешімдерді қабылдауына жол беріледі.
Егер істі алдын ала тергеу барысында айыпталушы ретінде жауапқа тарту туралы қаулыда
және айыптау қорытындысында қылмыстың тиісті қайталануы кезінде қылмыстың жасалғаны
туралы көрсетілмесе не осы мән-жайлар көрсетілгенімен тиісті іс материалдарымен расталмаса және сот отырысында айыптау тарапы оның орнын толықтырмаса, үкімді өзгерту және
сотталушының әрекетінде қылмыстың қайталануын тану туралы айыптау тарапының шағымдары
мен прокурордың наразылықтары апелляциялық немесе қадағалау тәртібімен қарағанда
қанағаттандырылуға жатпайды.
29. Қылмыстардың қайталануы туралы істерді қарағанда алынбаған және жойылмаған
соттылығы бар адамдардың қылмысты бірнеше рет қайталап жасауына әсер ететін себептерді және жағдайларды анықтау керек, үкімдердің атқарылуын жүзеге асыратын және
сотталғандардың түзелуі және қайта тәрбиелеу жөніндегі жұмыстарды жүзеге асыратын
органдардың жұмыстарындағы кемшіліктерге назар аудару керек. Атап айтқанда, жазасын өтеу кезеңінде және жазадан босатылғаннан кейін олармен тәрбиелік алдын алу
жұмыстары жүргізілген-жүргізілмегенін, бұрын сотталғандардың жүріс-тұрысына бақылау
жасау жүзеге асырылғанын және қажетті жағдайларда әкімшілік қадағалау белгіленгенін,
оларды еңбекке орналастыру және олардың тұрмыс жағдайына көмек көрсетілгенін және
басқа да мәселерді анықтау керек. Қажетті жағдайларда ҚІЖК 59-бабының төртінші бөлігіне
сәйкес, жеке қаулылар шығару қажет.
30. «Соттардың рецидивті қылмыстар жөніндегі қылмыстық істерді қарау тәжірибесі туралы»
Қазақстан Республикасы Жоғарғы Соты Пленумының 1994 жылғы 27 мамырдағы №1 қаулысының
күші жойылды деп танылсын.
31. Осы нормативтік қаулы Қазақстан Республикасы Конституциясының 4-бабына
сәйкес қолданыстағы құқық құрамына қосылады, сондай-ақ жалпыға міндетті болып табылады және ресми жарияланған күннен бастап күшіне енеді.

9. ВЕРХОВНЫЙ СУД РЕСПУБЛИКИ КАЗАХСТАН
НОРМАТИВНЫЕ ПОСТАНОВЛЕНИЯ
НОРМАТИВНОЕ ПОСТАНОВЛЕНИЕ
ВЕРХОВНОГО СУДА РЕСПУБЛИКИ КАЗАХСТАН
ОТ 25 ДЕКАБРЯ 2007 ГОДА № 8
´О ПРИМЕНЕНИИ СУДАМИ ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
О РЕЦИДИВЕ ПРЕСТУПЛЕНИЙª
В целях обеспечения правильного и единообразного применения уголовного законодательства об определении вида рецидива и правовых последствиях, связанных с рецидивом, пленарное заседание Верховного Суда Республики Казахстан
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ ЖОҒАРҒЫ СОТЫНЫҢ БЮЛЛЕТЕНI 1 í 2008
п о с т а н о в л я е т:
1. Рецидивом преступлений признается совершение лицом, имеющим неснятую и непогашенную судимость за умышленное преступление, нового умышленного преступления, за которое оно осуждается, независимо от тяжести этого преступления и вида наказания, указанных
в приговоре. Согласно статье 13 Уголовного кодекса Республики Казахстан (далее —УК) различаются также опасный рецидив преступлений и особо опасный рецидив преступлений. Наличие конкретного вида рецидива преступлений признается судом по результатам рассмотрения уголовного дела в главном судебном разбирательстве при постановлении обвинительного
приговора.
2. Рассмотрение вопроса о наличии у подсудимого рецидива преступлений и принятие соответствующего решения является не правом, а обязанностью суда, поэтому во всех случаях,
когда имеются предусмотренные законом основания, суд должен в описательно-мотивировочной части приговора приводить соответствующие мотивы и основания с указанием неснятых и
непогашенных судимостей, тяжесть предыдущих и вновь совершенных преступлений, а в резолютивной части приговора излагать решение о признании соответствующего вида рецидива
преступлений со ссылкой на соответствующий пункт и часть статьи 13 УК.
Если суд, приведя в мотивировочной части приговора основания для признания рецидива,
в резолютивной части приговора не указал решение о признании в действиях подсудимого
соответствующего вида рецидива, следует считать, что судом рецидив преступлений данным
приговором не признан.
3. Признание лица по предыдущему приговору особо опасным рецидивистом в соответствии со статьей 23-1 Уголовного кодекса Казахской ССР (далее — УК Каз. ССР), а равно признание или непризнание предыдущими приговорами у подсудимого рецидива преступлений
на основании статьи 13 УК не освобождает суд от обязанности при рассмотрении дела о новом
преступлении заново рассмотреть вопрос о наличии рецидива преступлений, его вида и принять соответствующее мотивированное решение.
4. При признании рецидива и определении его вида необходимо тщательно выяснять обстоятельства, касающиеся прежних судимостей каждого из подсудимых. В частности, выяснению подлежат: возраст подсудимого в момент совершения преступлений, категория преступлений, за которые подсудимый ранее был осужден, вид наказания, который был определен по
приговору суда, было ли фактически отбыто назначенное по приговору наказание, имело ли
место замена назначенного по приговору наказания другим наказанием и в связи с чем, когда
и по каким основаниям осужденный был освобожден от отбывания наказания, были ли сняты
или погашены прежние судимости.
5. В соответствии с пунктом 4) части первой статьи 117 и пунктом 2) части первой статьи 207
Уголовно-процессуального кодекса Республики Казахстан (далее — УПК), обязывающих устанавливать и доказывать обстоятельства, влияющие на степень и характер ответственности обвиняемого, органы предварительного расследования должны в постановлении о привлечении
в качестве обвиняемого и в обвинительном заключении указывать о совершении обвиняемым
преступления при соответствующем рецидиве и подтверждать это путем приобщения к материалам уголовного дела копий приговоров о его прежних непогашенных и неснятых судимостях
10

10. с указанием даты их вступления в законную силу, а если приговоры были изменены, то и копии
постановлений вышестоящих судебных инстанций, а также сведения об освобождении от наказания, о снятии судимостей по предыдущим приговорам. По судимостям на основании приговоров других государств достаточно наличия в материалах дела официальных справок о них.
Отсутствие указаний на основания признания рецидива преступлений в постановлении о привлечении в качестве обвиняемого или в обвинительном заключении является препятствием для
признания судом рецидива преступлений при постановлении приговора.
В случае отсутствия в материалах уголовного дела достаточных данных о прежних судимостях подсудимого судам следует запрашивать их от стороны обвинения. Неполучение судами
копий приговоров и других сведений о прежних судимостях подсудимых не может служить основанием для направления дела на дополнительное расследование. При отсутствии указанных
материалов и невозможности их получения признание у подсудимого рецидива преступлений
недопустимо, о чем суды должны указывать в приговоре.
6. Согласно части четвертой статьи 13 УК судимости за преступления, совершенные лицом
в возрасте до достижения им 18 лет, при признании рецидива не учитываются. В этой связи
суды при исследовании обстоятельств, связанных с осуждением лица в прошлом, должны в необходимых случаях располагать не только резолютивной частью приговора, но и полным его
текстом в целях определения, был ли подсудимый несовершеннолетним при совершении указанных в приговоре преступлений.
7. Согласно части первой статьи 77 УК лицо признается имеющим судимость со дня вступления обвинительного приговора в законную силу, поэтому при совершении лицом нового преступления до вступления предыдущего приговора в законную силу судимость по предыдущему
приговору при определении вида рецидива не учитывается.
8. В соответствии с частью четвертой статьи 13 УК снятые или погашенные судимости при
признании рецидива не учитываются. В этой связи следует проверять, не истекли ли сроки погашения прежних судимостей, подлежащих учету при решении вопроса о рецидиве, и исчислять их в строгом соответствии с положениями, указанными в статье 77 УК.
При этом следует иметь в виду, что согласно части второй статьи 77 УК не имеющим судимости в связи с освобождением от наказания признается лицо, в отношении которого вынесен
обвинительный приговор с освобождением его от наказания по основаниям указанным в части
шестой статьи 375 УПК (в связи с изданием акта амнистии, освобождающего от применения
наказания, назначенного осужденному данным приговором, либо в связи с поглощением назначенного по приговору срока наказания временем нахождения лица под стражей по данному
делу в связи с избранной ему мерой пресечения в виде ареста).
В случае освобождения лица от отбывания наказания в ходе исполнения приговора на основании акта амнистии или по другим предусмотренным законом основаниям, срок погашения
судимости такого лица исчисляется в соответствии с частью четвертой статьи 77 УК.
9. Если лицо осуждалось с применением статьи 63 УК условно и при этом ему было назначено дополнительное наказание, то срок погашения судимости исчисляется в зависимости
от продолжительности испытательного срока и срока дополнительного наказания и его фактического отбытия. При этом, если испытательный срок при условном осуждении больше срока
дополнительного наказания или испытательный срок равен сроку дополнительного наказания,
то судимость погашается на основании пункта а) части третьей статьи 77 УК по истечении испытательного срока. Если срок дополнительного наказания больше испытательного срока, то
срок погашения судимости исчисляется по пункту в) части третьей статьи 77 УК по истечении
одного года после отбытия дополнительного наказания.
10. При осуждении по совокупности преступлений, когда одно из преступлений совершено
в несовершеннолетнем возрасте, а другое преступление после достижения восемнадцати лет,
срок погашения судимости каждого из преступлений исчисляется после отбытия наказания,
назначенного по совокупности преступлений, самостоятельно: первого — по правилам статьи 86 УК, другого — по правилам статьи 77 УК. В таких случаях учитывается судимость, входящая в совокупность преступлений, совершенная в совершеннолетнем возрасте.
При этом данная судимость принимается во внимание при признании рецидива лишь в том
случае, если к моменту совершения нового преступления не истекли сроки погашения судимости за преступление, совершенное лицом после достижения совершеннолетнего возраста
(18 лет).
При осуждении лица за совершение нескольких преступлений разных категорий тяжести,
а также, когда одни преступления являются умышленными, а другие — неосторожными, срок
11
БЮЛЛЕТЕНЬ ВЕРХОВНОГО СУДА РЕСПУБЛИКИ КАЗАХСТАН 1 í 2008
О ПРИМЕНЕНИИ СУДАМИ ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА О РЕЦИДИВЕ ПРЕСТУПЛЕНИЙ
25 ДЕКАБРЯ 2007 ГОДА, № 8

11. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ ЖОҒАРҒЫ СОТЫНЫҢ БЮЛЛЕТЕНI 1 í 2008
ВЕРХОВНЫЙ СУД РЕСПУБЛИКИ КАЗАХСТАН
НОРМАТИВНЫЕ ПОСТАНОВЛЕНИЯ
погашения судимости по отбытии наказания, назначенного по совокупности преступлений, исчисляется за каждое преступление самостоятельно по соответствующим пунктам части третьей статьи 77 УК, исходя из срока, прошедшего после фактически отбытого наказания за каждое
из них.
11. В случаях, когда в ходе исполнения приговора назначенное судом лишение свободы
было в соответствии со статьей 71 УК заменено другим более мягким наказанием, срок погашения судимости исчисляется с момента полного отбытия более мягкого наказания, а также
и дополнительного наказания, назначенного по приговору суда, если осужденный не был освобожден от его отбывания. При этом срок погашения судимости, исчисляется по правилам,
установленным в статье 77 УК для осужденных к лишению свободы той категории преступлений, к которой относится указанное в приговоре преступление.
12. Снятие судимости на основании закона об амнистии или в связи с помилованием в соответствии с частью седьмой статьи 77 УК аннулирует все правовые последствия, связанные с
этой судимостью.
С учетом этого, когда судимость снята, срок погашения предшествующих ей судимостей
исчисляется в соответствии с требованиями статьи 77 УК. При исчислении в таких случаях срока погашения предшествующих судимостей не учитывается прерывание срока совершением
преступления, судимость за которое снята по амнистии или в связи с помилованием.
13. На основании статьи 15 Закона Республики Казахстан от 9 января 2006 года «Об амнистии в связи с празднованием Дня независимости Республики Казахстан» (далее — Закон)
следует признавать снятыми судимости как у лиц, которые на основании данного Закона были
освобождены от наказания, так и у тех лиц, которые к моменту издания Закона наказание уже
отбыли.
14. При решении вопроса о признании рецидива преступлений у лиц, ранее судимых как
в Республике Казахстан, так и в других государствах, суды должны руководствоваться законодательством Республики Казахстан с учетом действующих международных договоров.
При признании рецидива преступлений подлежат учету неснятые и непогашенные судимости по приговорам, вынесенным судами (трибуналами) бывшего Союза ССР и входивших в его
состав союзных республик. Также в соответствии со статьей 76-1 Конвенции о правовой помощи и правовых отношениях по гражданским, семейным и уголовным делам (Минск, от 22 января 1993 года, с изменениями от 28 марта 1997 года) и в соответствии со статьей 99 Конвенции
о правовой помощи и правовых отношениях по гражданским, семейным и уголовным делам
(Кишинев, от 7 октября 2002 года) могут учитываться неснятые и не погашенные судимости по
приговорам стран-участников данных Конвенций.
При этом суды должны учитывать требования статьи 7 УК и, исходя из установленной приговорами судов иностранных государств квалификации преступлений, должны определять преступность и наказуемость совершенного деяния, квалификацию преступления и его тяжесть, а
также сроки погашения судимостей по соответствующим нормам уголовного законодательства
Республики Казахстан, не ухудшая при этом положения осужденных.
15. Судам в соответствии со статьей 10 УК необходимо правильно определять категорию
совершенного подсудимым преступления, о котором рассматривается дело, и в соответствии
со статьями 20 УК и 22 УК правильно определять форму вины (прямой или косвенный умысел
либо совершение преступления с двумя формами вины, которые в целом признаются умышленными). При этом следует иметь в виду, что при наличии у подсудимого неснятых или непогашенных судимостей за умышленные преступления и осуждение его за новое преступление
к лишению свободы, которое в силу статьи 21 УК является неосторожным преступлением, рецидив преступлений не признается.
В случаях, когда квалифицирующие признаки «неоднократность совершения преступлений»,
«совершение преступлений лицом, ранее два и более раза судимым» были ошибочно вменены
на основании судимостей за преступления, совершенные в несовершеннолетнем возрасте, то
категорию преступлений как по предыдущим приговорам, так и по рассматриваемому делу,
следует определять без учета этих квалифицирующих признаков.
Если лицо имеет неснятую или непогашенную судимость за преступления, квалифицированные по статьям УК Каз. ССР, то категорию этих преступлений следует определять с учетом
требований статьи 7-1 УК Каз. ССР. При этом преступления, которые в соответствии со статьей 7-1 УК Каз. ССР считались нетяжкими преступлениями, при определении рецидива не могут учитываться как преступления небольшой или средней тяжести, их следует учитывать как
умышленные или неосторожные преступления.
12

12. Тяжкими преступлениями следует считать преступления, указанные в части четвертой статьи 10 УК и статье 7-1 УК Каз. ССР, а особо тяжкими — преступления, указанные в части пятой
статьи 10 УК. Преступления, которые согласно статье 7-1 УК Каз. ССР признавались тяжкими,
при признании рецидива следует учитывать так же как тяжкие преступления, независимо от
того, что по действующему УК они могут относиться к особо тяжким преступлениям.
16. При исследовании обстоятельств, связанных с прежними неснятыми и непогашенными
судимостями, следует учитывать положения статьи 5 УК и при решении вопроса о рецидиве
преступлений не принимать во внимание судимости за те деяния, которые к моменту постановления приговора по новому делу в соответствии с изменением уголовного законодательства
декриминализированы.
При изменении уголовного законодательства о категориях преступлений, за совершение
которых лицо имеет неснятые или непогашенные судимости в сторону увеличения их тяжести,
их следует учитывать при признании рецидива как преступления той категории, к которой они
относились на момент вынесения приговора. В случаях, когда в связи с изменением законодательства, преступления, за которые подсудимый ранее был осужден и имеет неснятые и непогашенные судимости, были переведены в категорию менее тяжких преступлений, их категорию
в соответствии со статьей 5 УК следует определять и учитывать при признании рецидива по
новому закону.
17. При отнесении лиц к ранее осуждавшимся к лишению свободы в связи с решением вопроса о признании рецидива преступлений и его вида следует руководствоваться разъяснениями, данными в пункте 13 нормативного постановления Верховного Суда Республики Казахстан
№ 1 от 30 апреля 1999 года «О соблюдении судами законности при назначении уголовного наказания» и в пунктах 6-8 нормативного постановления Верховного Суда Республики Казахстан
№ 7 от 23 июня 2006 года «О судебной практике назначения видов исправительных учреждений
лицам, осужденным к лишению свободы».
18. При рассмотрении вопроса о признании рецидива преступлений у лиц, ранее осуждавшихся за совершение нескольких преступлений одним приговором, или вновь совершивших
несколько преступлений, необходимо исходить не из назначенного окончательного наказания
по совокупности преступлений или приговоров, а из назначенного наказания за конкретное
преступление, осуждение за совершение которого является основанием для признания соответствующего вида рецидива.
В случае осуждения лица к лишению свободы за неосторожное преступление и назначении
ему за входящее в совокупность умышленное преступление иного наказания, не связанного
с лишением свободы, указанное лицо при определении вида рецидива в соответствии с пунктами а) части второй, пунктами а) и б) части третьей статьи 13 УК, не может учитываться как
осуждавшееся или осужденное к лишению свободы за умышленное преступление.
Если лицо осуждалось по совокупности совершенных умышленных преступлений, и при этом
каждое из них относилось к одной категории тяжести, и за каждое преступление, входящее в совокупность, назначалось лишение свободы, то его следует считать судимым за те преступления,
судимость по которым не погашена и не снята к моменту совершения нового преступления.
19. Для признания в действиях подсудимого рецидива преступлений согласно части первой
статьи 13 УК необходимо одновременное наличие двух условий: совершение лицом умышленного преступления, за которое оно осуждается, и наличие у него судимости за ранее совершенное также умышленное преступление, независимо от вида наказания, назначенного судом
за эти преступления. В соответствии с пунктом а) части второй и пунктами а), б) части третьей
статьи 13 УК для признания рецидива соответственно опасным или особо опасным необходимо также, чтобы лицо, как по предыдущим приговорам, так и по приговору по рассматриваемому делу, осуждалось к реальному лишению свободы. По пункту б) части второй и пункту в) части
третьей статьи 13 УК признание рецидива не зависит от наказания, назначенного по предыдущим приговорам и по приговору, вынесенному по рассматриваемому делу.
20. При применении пункта а) части третьей статьи 13 УК для признания рецидива особо
опасным достаточно трех прежних судимостей за умышленные преступления средней тяжести
или трех судимостей за умышленные тяжкие преступления, либо трех судимостей за умышленные преступления, одни из которых являются тяжкими, а другие относятся к преступлениям
средней тяжести.
В соответствии с пунктом б) части третьей статьи 13 УК для признания рецидива особо опасным достаточно наличия одной прежней судимости за совершение особо тяжкого преступления или двух судимостей за совершение тяжких преступлений.
13
БЮЛЛЕТЕНЬ ВЕРХОВНОГО СУДА РЕСПУБЛИКИ КАЗАХСТАН 1 í 2008
О ПРИМЕНЕНИИ СУДАМИ ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА О РЕЦИДИВЕ ПРЕСТУПЛЕНИЙ
25 ДЕКАБРЯ 2007 ГОДА, № 8

13. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ ЖОҒАРҒЫ СОТЫНЫҢ БЮЛЛЕТЕНI 1 í 2008
ВЕРХОВНЫЙ СУД РЕСПУБЛИКИ КАЗАХСТАН
НОРМАТИВНЫЕ ПОСТАНОВЛЕНИЯ
21. В случаях, когда по предыдущему или по последнему приговору окончательное наказание подсудимому определялось по правилам, предусмотренным частью шестой статьи 58
УК, то судимости по нескольким приговорам за эти преступления учитываются при признании
рецидива как одна судимость по совокупности преступлений.
22. Для признания рецидива, как по предыдущим приговорам, так и по рассматриваемому делу, не имеет значения стадия совершения преступления (было ли преступление окончено
или имело место покушение на его совершение). Также не имеет значения для признания рецидива, являлся ли подсудимый исполнителем преступления или его соучастие в преступлениях
выражалось в иной форме, и полностью ли он отбыл наказание по предыдущему приговору или
совершил новое преступление в период его отбывания, либо до полного отбытия наказания в
виду освобождения от наказания по предусмотренным законом основаниям.
23. Неснятые и непогашенные судимости, являющиеся основанием для признания определенного вида рецидива преступлений, в предусмотренных законом случаях учитываются и при
квалификации вновь совершенных преступлений по признаку «неоднократность преступлений»
или «совершение преступления лицом, ранее судимым за аналогичное преступление». В таких случаях судимости за преступления, совершенные в несовершеннолетнем возрасте, при
квалификации не учитываются, и при назначении наказания за новое преступление правила,
предусмотренные частью второй статьи 59 УК, не применяются.
24. Наличие рецидива преступлений в соответствии с пунктом а) части первой статьи 54 УК
учитывается в качестве обстоятельства, отягчающего уголовную ответственность и наказание,
а также в соответствии со статьей 59 УК учитывается при определении вида и размера наказания подсудимым, и влечет назначение только наиболее строгого вида наказания, указанного в санкции уголовного закона, по которому квалифицировано преступление. Неприменение
правил статьи 59 УК при назначении наказания при рецидиве преступлений допустимо лишь
при указанных в части третьей этой статьи обстоятельствах. При назначении наказания в соответствии со статьей 59 УК следует также руководствоваться разъяснениями Верховного Суда
Республики Казахстан, данными в пункте 8 нормативного постановления № 15 от 19 октября
2001 года «О некоторых вопросах назначения наказания в виде лишения свободы» и в пункте 13
нормативного постановления № 1 от 30 апреля 1999 года «О соблюдении судами законности при
назначении уголовного наказания». Применение либо неприменение правил статьи 59 УК при назначении наказания при рецидиве преступлений суду необходимо мотивировать в приговоре.
25. При определении вида исправительного учреждения лицу, в действиях которого суд признал соответствующий вид рецидива преступлений, следует руководствоваться статьей 48 УК,
а также нормативным постановлением Верховного Суда Республики Казахстан № 7 от 23 июня
2006 года «О судебной практике назначения видов исправительных учреждений лицам, осужденным к лишению свободы».
26. Признание приговором суда наличия у осужденных соответствующего вида рецидива
преступлений подлежит учету и при решении вопроса о снятии судимости до истечения срока погашения. Согласно части пятой статьи 77 УК снятие судимостей до истечения срока их
погашения у лиц, которым по приговору суда наказание назначалось при опасном или особо
опасном рецидиве, не допускается.
27. При решении вопроса об установлении административного надзора за лицами, имеющими рецидив преступлений, необходимо руководствоваться Законом Республики Казахстан
от 15 июля 1996 года «Об административном надзоре за лицами, освобожденными из мест лишения свободы» и нормативным постановлением Верховного Суда Республики Казахстан № 3
от 20 июня 2005 года «О судебной практике применения законодательства об административном надзоре».
28. Судам при рассмотрении уголовных дел в апелляционном и надзорном порядке, а также
материалов, связанных с исполнением уголовного наказания, необходимо обращать внимание
на законность приговора в части признания рецидива преступлений и определения его вида,
на правильность назначения наказания при рецидиве преступлений и принимать меры к своевременному устранению судебных ошибок.
Принятие апелляционной и надзорной инстанциями решения, предусмотренного пунктом
7) части первой статьи 421 УПК, допускается лишь в случаях, когда суд первой инстанции при
наличии в деле достаточных оснований не рассмотрел вопрос о признании рецидива преступлений или рассмотрел, но решение не изложил в резолютивной части приговора, либо принял
неверное решение, при условии, что о необходимости изменения приговора в этой части указано в протесте прокурора или в жалобе стороны обвинения.
14

14. О ПРИМЕНЕНИИ СУДАМИ ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА О РЕЦИДИВЕ ПРЕСТУПЛЕНИЙ
25 ДЕКАБРЯ 2007 ГОДА, № 8
15
БЮЛЛЕТЕНЬ ВЕРХОВНОГО СУДА РЕСПУБЛИКИ КАЗАХСТАН 1 í 2008
Если в ходе предварительного расследования дела в постановлении о привлечении в качестве обвиняемого и в обвинительном заключении не было указано о совершении преступления при соответствующем рецидиве, либо когда это обстоятельство хотя и указано, но не
было подтверждено соответствующими материалами дела и в судебном заседании стороной
обвинения это не восполнено, при рассмотрении дел в апелляционном или надзорном порядке жалобы стороны обвинения и протесты прокурора об изменении приговора и признании у
осужденного рецидива преступлений удовлетворению не подлежат.
29. При рассмотрении дел о рецидивных преступлениях следует выяснять причины и
условия, способствовавшие неоднократному совершению преступлений лицами, имеющими
неснятые и непогашенные судимости, обращать внимание на имеющиеся недостатки в работе органов, ведающих исполнением приговоров и осуществляющих работу по исправлению и
перевоспитанию осужденных. В частности, следует устанавливать, проводилась ли с ними воспитательно-профилактическая работа в период отбывания наказания и после освобождения
от наказания, осуществлялся ли контроль за поведением ранее судимых и устанавливался ли
в необходимых случаях административный надзор, оказывалась ли им помощь в трудовом и
бытовом устройстве и другие. В необходимых случаях следует в соответствии с частью четвертой статьи 59 УПК выносить частные постановления.
30. Признать утратившим силу постановление Пленума Верховного Суда Республики Казахстан № 1 от 27 мая 1994 года «О практике рассмотрения судами уголовных дел о рецидивных
преступлениях».
31. Согласно статье 4 Конституции Республики Казахстан настоящее нормативное постановление включается в состав действующего права, а также является общеобязательным и
вводится в действие со дня официального опубликования.

15. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ ЖОҒАРҒЫ СОТЫ
НОРМАТИВТІК ҚАУЛЫЛАР
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ
ЖОҒАРҒЫ СОТЫНЫҢ НОРМАТИВТІК ҚАУЛЫСЫ
2007 ЖЫЛҒЫ 25 ЖЕЛТОҚСАН № 9
´ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ ЖОҒАРҒЫ СОТЫ
ПЛЕНУМЫНЫҢ ´ҚЫЛМЫСТЫҚ ЖАЗА ТАҒАЙЫНДАҒАН
КЕЗДЕ СОТТАРДЫҢ
ЗАҢДЫЛЫҚТЫ САҚТАУЫ ТУРАЛЫª
1999 ЖЫЛҒЫ 30 СӘУІРДЕГІ № 1 ҚАУЛЫСЫНА
ӨЗГЕРІСТЕР ЕНГІЗУ ТУРАЛЫª
Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының жалпы отырысы
қаулы
е т е д і:
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ ЖОҒАРҒЫ СОТЫНЫҢ БЮЛЛЕТЕНI 1 í 2008
1. Қазақстан Республикасы Жоғарғы Соты Пленумының
«Қылмыстық жаза тағайындаған кезде соттардың заңдылықты сақтауы туралы» 1999
жылғы 30 сәуірдегі № 1 қаулысына мынадай өзгерістер енгізілсін:
1) атауындағы «Пленумның қаулысы» деген сөздер «нормативтік қаулысы» сөздерімен
ауыстырылсын;
11-тармақтың бірінші абзацы мынадай редакцияда жазылсын:
«11. Қылмыстардың қайталануын тану кезінде ҚК 13-бабының төртінші бөлігіне сәйкес,
алынып тасталған және жойылған соттылықтар, сондай-ақ адамның 18 жасқа толғанға
дейінгі жасаған қылмыстары үшін соттылықтары есепке алынбайтынын соттар назарға
алуы керек. Сонымен бірге, ҚК 13-бабы екінші бөлігінің а) тармағы, үшінші бөлігінің а) немесе б) тармақтары бойынша қылмыстардың қайталануын тану кезінде адамның қасақана
жасаған қылмыстары үшін бас бостандығынан айыруға жазалануымен байланысты алынып
тасталмаған немесе жойылмаған соттылықтары негіз болып табылады.».
2. Қазақстан Республикасы Конституциясының 4-бабына сәйкес, осы қаулы қолданыстағы
құқық құрамына қосылады, сондай-ақ жалпыға бірдей міндетті болып табылады және ресми жарияланған күннен бастап күшіне енеді.
16

16. ВЕРХОВНЫЙ СУД РЕСПУБЛИКИ КАЗАХСТАН
НОРМАТИВНЫЕ ПОСТАНОВЛЕНИЯ
НОРМАТИВНОЕ ПОСТАНОВЛЕНИЕ
ВЕРХОВНОГО СУДА РЕСПУБЛИКИ КАЗАХСТАН
ОТ 25 ДЕКАБРЯ 2007 ГОДА № 9
´О ВНЕСЕНИИ ИЗМЕНЕНИЙ В ПОСТАНОВЛЕНИЕ
ПЛЕНУМА ВЕРХОВНОГО СУДА
РЕСПУБЛИКИ КАЗАХСТАН № 1
ОТ 30 АПРЕЛЯ 1999 ГОДА
´О СОБЛЮДЕНИИ ЗАКОННОСТИ ПРИ НАЗНАЧЕНИИ
УГОЛОВНОГО НАКАЗАНИЯªª
Пленарное заседание Верховного Суда Республики Казахстан
п о с т а н о в л я е т:
17
БЮЛЛЕТЕНЬ ВЕРХОВНОГО СУДА РЕСПУБЛИКИ КАЗАХСТАН 1 í 2008
1. Внести в постановление Пленума Верховного Суда Республики Казахстан № 1 от 30 апреля 1999 года «О соблюдении законности при назначении уголовного наказания» следующие
изменения:
1) в наименовании слова «Постановление Пленума» заменить словами «Нормативное постановление»;
2) абзац первый пункта 11 изложить в следующей редакции:
«11. Судам следует иметь в виду, что в соответствии с частью четвертой статьи 13 УК при
признании рецидива не учитываются снятые и погашенные судимости, а также судимости за
преступления, совершенные лицом в возрасте до 18 лет. Наряду с этим при признании рецидива по пункту а) части второй, пунктам а) или б) части третьей статьи 13 УК основанием являются
те неснятые или непогашенные судимости, которые связаны с осуждением лица к лишению
свободы за умышленные преступления.».
2. Согласно статье 4 Конституции Республики Казахстан настоящее нормативное постановление включается в состав действующего права, а также является общеобязательным и вводится в действие со дня официального опубликования.