1. Tema 5: Industrialización e
sociedade na España do século XIX
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
Poboación e agricultura no século XIX
Os inicios da industrialización
Minaría e ferrocarril
A economía española no cambio de século
A sociedade española no século XIX
As orixes do movemento obreiro
Economía e sociedade de Galicia no século
XIX
Antía Sanmarco Martínez

2. 1. Poboación e agricultura no
século XIX
1.1. O crecemento demográfico.
Medrou a poboación española
Aumento do 60%
Diminución da mortalidade e mantemento
da natalidade
Crises de subsistencia (grandes fames)
Maior crecemento da poboación: Madrid,
Cataluña, Murcia, Canarias e o País Vasco
1.2. Migracións e crecemento urbano.
Abolición do réxime señorial (campesiños
expulsados das súas terras)
Concentración da propiedade
Transformacións técnicas da agricultura
Mellora dos transportes
Vida mellor noutro lugar
Animaron ou obrigaron a campesiños a
emigrar
Emigrantes en Madrid, Barcelona e Biscaia
Españois emigran á América Latina a finais
do s. XIX
Aumento da urbanización
A principios do XX a poboación española
seguía sendo rural
1.3. A reforma agraria liberal.
Definición de reforma agraria liberal
Obxectivo: disolución do Antigo Réxime no
campo e a introdución de formas de
propiedade e mais produción capitalistas
Aboliuse o réxime señorial
Desvinculouse a propiedade
Desamortizáronse a maioría das terras da
Igrexa (Mendizábal en 1836) e dos Concellos
(Madoz en 1855)
Consolidaron a propiedade privada da terra
Mentalidade baseada en vivir de rendas
Consecuencias da privatización das terras:
1. Perda dos dereitos á utilización de pastos
2. Obtención de leña
3. Emprobecemento aínda maior

3. 1.4. Un escaso desenvolvemento
agrario
-
Mantemento duns baixos rendementos
Consecuencias: Escaso estímulo para o
avance da industrialización
Estrutura da propiedade
En Estremadura, Castela e Andalucía
existían grandes latifundios
Predominaban os minifundios na
Submeseta Norte de Galicia
Cultívase o cereal, as patacas, o millo e
abundaban o arroz e os cítricos
As laranxas, o viño e o aceite de oliva eran
os principais produtos de exportación

4. 2. Os inicios da
industrialización
O Vapor Aymerich, Amat e Jover
2.1. A industrialización española.
Realizouse de forma incompleta
Principais factores:
1.
A escasa capacidade de compra
2.
A falta de investimentos
3.
Os problemas de transporte
4.
A escaseza de fontes de enerxía
5.
A posición afastada
Proteccionismo
2.2. A industr ia téxtil.
Primeiro sector productivo, o téxtil
Concentrouse en Cataluña
Iniciou un proceso de mecanización en 1830
A mecanización destas fábricas chamábanse
vapores
Creáronse as colonias industriais
2.3. A siderurxia.
Os primeiros fornos españois instaláronse en
Andalucía
Importaban carbón de coque, o que encarecía
a produción
Asturias foi o seguinte centro siderúrxico
Consolidouse a industria siderúrxica no País
Vasco
Nos empresas de construción: metalúrxica e
naval
Sector bancario

5. 3. Minaría e ferrocarril
3.1. A explotación mineira.
Subsolo español rico en depósitos
mineiros
Extracción de carbón e ferro
Depósitos de hulla máis importantes en
Asturias
Principais minas de ferro en Biscaia
(fabricación de aceiro)
Depósitos de chumbo, cobre, mercurio e
cinc
3.2. O ferrocarril.
Lei xeral de ferrocarrís
Estrutura radial
Ancho entre carrís superior que a
maioría das liñas europeas
Consecuencias:
1. Dificultou os intercambios co resto de
Europa
O ferrocarril favoreceu o traslado de
persoas e de mercadorías, axudando á
formación dun mercado nacional máis
integrado

6. 4. A economía española no cambio
de século
4.1. A crise agraria de finais do século XIX
Cereais a prezos considerablemente máis
baratos
A caída dos ingresos agrarios foi moi
importante e implicou un descenso dos
salarios dos campesiños
Para o cereal, impoñeron aranceis
proteccionistas
Viticultura, sufriu unha grave crise ao se
espallar a praga da filoxera francesa, que
implicou a desaparición de case a totalidade
das cepas
4.2. Novas enerxías e novas industrias.
Electrificación
Dúas grandes etapas:
1. O uso da electricidade estivo restrinxido á
iluminación de vivendas, fábricas e lugares
públicos
2. Na 2º fase, o seu uso estendeuse á
mecanización da industria
Difusión do petróleo
Invención do motor de explosión (industria
do automóbil)
Automóbiles: Hispano-Suíza
Expansión da industria metalúrxica a finais
do s. XIX
Industria química (fabricación de
fertilizantes, pinturas, medicamentos,
explosivos e produtos químicos)
4.3. Expansión industrial e
desequilibrios.
Forte crecemento demográfico
Esta situación provocou unha maior
demanda de bens de consumo
En Cataluña e o País Vasco
consolidouse un sector industrial, así
como en Asturias e nas terras
valencianas
Madrid converteuse na terceira rexión
industrializada de España
A crise de finais de século afectou a
Canarias, Galicida, a actual Castela-A
Mancha, Estremadura e Andalucía
A situación superouse grazas aos
investimentos en novas cavaduras e
regadíos

8. 5. A sociedade española no século
XIX
5.1. As novas clases dirixentes.
A nobreza terratenente
A nova clase adiñeirada era a alta
burguesía
1.
Compartía coa nobreza o seu predominio
social
2.
Era a propietaria das novas industrias, as
grandes compañías e os bancos
A mediana burguesía (clase media)
1.
Era escasa
2.
Constituída por pequenos empresarios
industriais (comerciantes, profesionais
liberais, funcionarios,etc.)
5.2. Os campesiños.
Constitúen a meirande parte da poboación
española, 65%
Traballaban as terras dos grandes
propietarios agrícolas en réxime de
aluguer
Grupo máis numeroso: xornaleiros e os
mozos (criados)
As condicións de vida desa poboación era
coma a dos obreiros
Arrendos caros, o emprego escaso

9. 5.3. As clases populares
urbanas
-
Vivían os artesáns (zapateiros, ferreiros,
carpinteiros…)
Eran asalariados
Condicións de vida moi precarias
A competencia das novas industrias foi
arruinando os traballos artesáns
Persoas dedicadas aos servizos (criados,
transportistas…)
Traballos ocasionais, xornadas moi longas e
salarios escasos
No servizo doméstico, máis da metade eran
mulleres (criadas, lavandeiras, pasadoras do
ferro…)
90% de mulleres traballadoras
As mulleres dedicadas ao fogar eran de clase
media ou alta
5.4. O proletariado industrial.
Campesiños emigran ás cidades na procura
de traballo
Constituíron o proletariado industrial
Concéntrase en Cataluña
Condicións de vida dos obreiros moi difíciles

10. 6. As orixes do movemento
obreiro
6.1. Ludismo e sindicalismo.
Destacaron os sucesos de Alcoi
Incendio da fábrica Bonaplata
Organización dos sindicatos
Primeiro sindicato: Asociación de
Teceláns de Barcelona
En 1855 produciuse a primeira folga
xeral: protestaban pola introdución de
novas máquinas que os obreiros
consideraban que lles quitaban o traballo
En 1870 creouse a Federación Española da
Asociación Internacional de Traballadore
Difundiuse o marxismo e o anarquismo
6.2. O socialismo.
Partido Socialista Obrero Español (PSOE)
por Pablo Iglesias
Creación dun sindicato: Unión Xeral de
Traballadores (UXT)
O PSOE defendía a acción política
Obxectivo: revolución social e o cambio do
sistema capitalista por unha sociedade
igualitaria
Sufraxio universal
6.3. O anarquismo.
O anarquismo defendeu a acción
directa contra a sociedade burguesa
Produciuse unha espiral de
violencia
Época marcada polos atentados a
personaxes políticos (Cánovas,
Martínez Campos) e aos símbolos de
burguesía (bomba no Liceo de
Barcelona) e a Igrexa (atentado da
procesión do Corpus tamén en
Barcelona)
Feitos de maior relevancia: Man
Negra (1833)
Confederación Nacional do Traballo
(CNT)
6.4. Os coflictos agrarios.
Crispación social (forma de asaltos,
roubos e incendios de colleitas)
Accións semellantes aos
movementos de carácter ludista
Alzamentos campesiños
Máis importante, o de Loja
(Granada)

12. 7. Economía e sociedade de Galicia
no século XIX
7.1. Os problemas da agricultura.
Proceso de desamortización
Sistema de foros mantívose durante
todo o século XIX
Intentos por redimir os foros: lograr
que os campesiños obtivesen a
propiedade das terras que traballaban
Os cultivos agrarios eran os mesmos
As técnicas de cultivo apenas se
modernizaron
Minifundismo: limitaba aínda máis o
crecemento agrario
7.2. O fracaso da industrialización.
Ausencia de industrias
Sector do liño
Fábrica de louza e cerámica de
Sargadelos
Ferrarías
Sector pesqueiro e conserveiro
Fabricación de curtidos
A Fábrica de Tabacos da Coruña
O Arsenal de Ferrol, que construía
buques

13. 7.3. Poboación e sociedade
galega
-
A poboación galega medrou de forma moderada no s. XIX
Emigración a Ultramar
A sociedade rural galega mantívose dividida entre os rendistas
Rendeiros: os que pagaban as rendas
Fidalgos
O campesiñado dividiuse entre pequenos propietarios, arrendatarios ou
caseiros
- Clases urbanas
7.4. Conflitos sociais en Galicia.
- Movementos de resistencia ao pagamento dos impostos
- As ideas da I Internacional chegaron a Galicia a través da Fábrica de
Tabacos
- Difundiron propostas do republicanismo federal
- Fundouse en Ferrol a primeira Agrupación Socialista de Galicia
- Ideas anarquistas