η γλυπτική στην Κρήτη από τη Νεολιθική περίοδο μέχρι το τέλος της εποχής του Χαλκού. Θέματα, υλικά, συμβολισμοί, τεχνικές κατασκευής

1. ΢Τ΢ΣΗΜΑ ΕΒΑΝ΢
ΦΡΟΝΟΛΟΓΙΑ Π.Φ.
Η τέχνη στην
Νεολιθικό Εποχό -2800 προϊστορική
Ελλάδα (έμφαση
Πρωτομινωικό Ι 2800 - 2600
Πρωτομινωικό ΙΙ 2600 - 2260
Πρωτομινωικό ΙΙΙ 2260 - 2100
Μεςομινωικό Ι 2100 - 1900
Μεςομινωικό ΙΙ 1900 - 1700
Μεςομινωικό ΙΙΙ 1700 - 1560
στην Κρήτη)
Τςτερομινωικό Ι 1560 - 1460
Τςτερομινωικό ΙΙ 1460 - 1440
Τςτερομινωικό ΙΙΙ 1450 - 1050
[Γ΄ Γλυπτική]

3. ΢Τ΢ΣΗΜΑ ΕΒΑΝ΢
ΦΡΟΝΟΛΟΓΙΑ Π.Φ.
Νεολιθική Εποχή
Στο Αιγαίο σε όλη τη Νεολιθική περίοδο
κατασκευάζονταν μικρά ανθρωπόμορφα
ειδώλια
Νεολιθικό Εποχό -2800
Σχηματοποιημένες ή συμβολικές
Πρωτομινωικό Ι 2800 - 2600
Πρωτομινωικό ΙΙ 2600 - 2260 μορφές παράλληλα με τις εικονιστικές.
Πρωτομινωικό ΙΙΙ 2260 - 2100
Οι εικονιστικές δύο ειδών:
Μεςομινωικό Ι 2100 - 1900
Μεςομινωικό ΙΙ 1900 - 1700 α) γυναικεία σε οκλάζουσα στάση
Μεςομινωικό ΙΙΙ 1700 - 1560
β) όρθια κυρίως γυναικεία αλλά και
Τςτερομινωικό Ι 1560 - 1460
Τςτερομινωικό ΙΙ 1460 - 1440 ανδρικά
Τςτερομινωικό ΙΙΙ 1450 - 1050

4. ΢Τ΢ΣΗΜΑ ΕΒΑΝ΢
ΦΡΟΝΟΛΟΓΙΑ Π.Φ.
Νεολιθικό Εποχό
ανδρικό ειδώλιο από
Νεολιθικό Εποχό -2800 λειαςμϋνο λευκό μϊρμαρο.
Αρχαιότερη Νεολιθικό Ι
Πρωτομινωικό Ι 2800 - 2600 τησ Κνωςού. Εξαιρετικόσ
Πρωτομινωικό ΙΙ 2600 - 2260
Πρωτομινωικό ΙΙΙ 2260 - 2100 πειραματιςμόσ ςτη
φυςιοκρατύα. Σα
Μεςομινωικό Ι 2100 - 1900 μεταγενϋςτερα υςτερούν.
Μεςομινωικό ΙΙ 1900 - 1700
Μεςομινωικό ΙΙΙ 1700 - 1560
Τςτερομινωικό Ι 1560 - 1460
Τςτερομινωικό ΙΙ 1460 - 1440
Τςτερομινωικό ΙΙΙ 1450 - 1050

5. ΢Τ΢ΣΗΜΑ ΕΒΑΝ΢
Πρώιμη Εποχό Φαλκού (3000-1700 π.Φ.
ΦΡΟΝΟΛΟΓΙΑ Π.Φ.
Νεολιθικό Εποχό -2800
Πρωτομινωικό Ι 2800 - 2600
Πρωτομινωικό ΙΙ 2600 - 2260
Πρωτομινωικό ΙΙΙ 2260 - 2100
Μεςομινωικό Ι 2100 - 1900
Μεςομινωικό ΙΙ 1900 - 1700
Μεςομινωικό ΙΙΙ 1700 - 1560
Τςτερομινωικό Ι 1560 - 1460
Τςτερομινωικό ΙΙ 1460 - 1440
Τςτερομινωικό ΙΙΙ 1450 - 1050
Από λύθο, ελεφαντοςτούν, όςτρεο και πηλό, τα
περιςςότερα γυναικεύα. 1-2 αποδύδουν ϊντρεσ λατρευτϋσ με
χϋρια ενωμϋνα ςτο ςτόθοσ. Σα Α, Β περ. 2000 π.Φ.
(ελεφαντοςτό). Σο Γ από Ζυγουριϋσ περ. 2400 π.Φ. (πηλόσ)

6. ΢Τ΢ΣΗΜΑ ΕΒΑΝ΢ Ύςτερη Εποχό Φαλκού (1700-1100 π.Φ.
ΦΡΟΝΟΛΟΓΙΑ Π.Φ.
Η ςπανιότητα του μαρμϊρου ςτην Κρότη
Νεολιθικό Εποχό -2800 ϋςτρεψε τουσ γλύπτεσ προσ το ξύλο.
Πρωτομινωικό Ι 2800 - 2600
΢τη μεγϊλη Ανατολικό Αύθουςα του ανακτόρου
Πρωτομινωικό ΙΙ 2600 - 2260 τησ Κνωςού υπόρχε ξύλινη θεϊ ύψουσ 2,80 μ.
Πρωτομινωικό ΙΙΙ 2260 - ζωγραφιςμϋνη με πολλϊ χρώματα και
2100 διακοςμημϋνη ύςωσ και με φύλλα χρυςού
Ξύλινεσ μορφϋσ ζώων υπόρχαν ςύγουρα ςτην
Μεςομινωικό Ι 2100 - 1900
Κρότη όπωσ και ςτην Αύγυπτο.
Μεςομινωικό ΙΙ 1900 - 1700
Μεςομινωική ΙΙΙ 1700 - 1560 Ακρόλιθα αγϊλματα ύςωσ υπόρχαν (ξύλινα
Τςτερομινωική Ι 1560 - 1460 ολόκληρα αλλϊ με κεφαλϋσ και ϊκρα από λύθο
Τςτερομινωική ΙΙ 1460 - 1440 ό ελεφαντοςτούν.
Τςτερομινωική ΙΙΙ 1450 -
1050

7. ΢Ύ΢ΣΗΜΑ
ΠΛΑΣΩΝΟ΢ ΠΗΛΙΝΑ ΑΓΑΛΜΑΣΑ ΚΑΙ ΕΙΔΩΛΙΑ
ΦΡΟΝΟΛΟΓΙΑ Π.Φ.
Προανακτορικό Κατϊ την Παλαιοανακτορικό περύοδο
3500 – 20οσ αι. ςτην Κρότη καταςκεύαζαν μικρϋσ
Παλαιοανακτορική πόλινεσ μορφϋσ ανθρώπων και ζώων
19οσ αι.-1600 οι ανθρώπινεσ μορφϋσ εύναι ςτην
Νεοανακτορικό πλειοψηφύα τουσ χονδροειδεύσ.
1600 - 1390 αριςτ. Πόλινο ειδώλιο θεϊσ (Πιςκοκϋφαλο, Ιερό
κορυφόσ)
Μετανακτορικό
1390-1070

8. ΠΗΛΙΝΑ ΑΓΑΛΜΑΣΑ ΚΑΙ ΕΙΔΩΛΙΑ
πλαςτικό απεικόνιςη μύασ
θρηςκευτικόσ τελετουργύασ που
λαμβϊνει χώρα ς' ϋναν ορθογώνιο
κτιςτό χώρο με πλϊγια ανούγματα,
προφανώσ ιερό με λατρευτϋσ που
χύνουν ςπονδϋσ ό αποθϋτουν
προςφορϋσ ενώπιον δύο ζευγαριών που
εύναι θεού ό αποθεωμϋνοι νεκρού
(κυκλικόσ τάφοσ Καμηλάρη κοντά
ςτη Υαιςτό)
χρονολογεύται ςτη Μεςομινωική ΙΙΙ
1700 - 1560
Νεοανακτορικό περύοδοσ 1600 - 1390

9. ΦΑΛΚΙΝΑ ΕΙΔΩΛΙΑ
δεξιά: Κρητικής καταγωγής
ειδώλιο γυναίκας σε στάση
λατρείας από Τροία (πριν το
1450) Χαλκός.
ίδιας εποχής και το νήπιο από
χαλκό (Δικταίο άντρο) 0,048 μ.
ςαφώσ κρητικϊ. Ύψοσ 0,07 ϋωσ 0,25 μ. Ποικύλλει η ποιότητα. Μερικϊ παλαιότερα
τησ Μεςομινωικόσ ΙΙΙ ςυνϋχιςαν όμωσ να καταςκευϊζονται μϋχρι το τϋλοσ τησ
Φαλκόσ εποχόσ ό και αργότερα. Ήταν αναθόματα. Παριςτϊνουν λατρευτϋσ ϊντρεσ
και γυναύκεσ όρθιουσ με το δεξύ ό και τα δυο χϋρια υψωμϋνα ςε ςτϊςη προςευχόσ ό
λατρεύασ

10. ΕΡΓΑ ΢Ε ΥΑΓΕΝΣΙΑΝΗ
Υαγεντιανό: μια ςύνθετη
ύλη που καταςκευϊζεται
από κονιορτοποιημϋνο
χαλαζύα, που καλυπτόταν
με αλκαλικό εφυϊλωμα
που μϋςα ςε μότρεσ
ψηνόταν περύπου ςτουσ
870o C. Για την απόκτηςη
του ϋντονου γαλϊζιου
χρώματοσ η επιφϊνεια
καλυπτόταν με ϋνα
διϊλυμα από οξεύδιο του
χαλκού. Ίςωσ
χρηςιμοποιούνταν
πόλινεσ μότρεσ για Θηςαυροφυλϊκιο Ιερού. Πλακύδιο από
καταςκευό ϋργων φαγεντιανό με παρϊςταςη αιγϊγρου που
φαγεντιανόσ, όπωσ ςτην Υαγεντιανό. Θεϊ που κρατϊει δυοθεϊσ. και
Αγαλματύδιο προφανώσ
φύδια
θηλϊζει το νεογνό του. Kνωςόσ, περ. 1600
Αύγυπτο. φϋρει ςτο κεφϊλι μια τιϊρα ςτην οπούα
ςτϋκεται ϋνα αιλουροειδϋσ, μϊλλον
λεοπϊρδαλη Kνωςόσ, περ. 1600

11. ΛΙΘΙΝΑ ΑΓΓΕΙΑ
Κατϊ τη Μεςομινωικό ϋποχό
αγγεύα λύθινα χρηςιμοποιούνταν
ςε ανϊκτορα και κατοικύεσ ςτην
κεντρικό και την ανατολικό
Κρότη.
Ο ςυνηθϋςτεροσ τύποσ εύναι τα
φωλεόςχημα (ςαν φωλιϊ τα πϊνω
πουλιού) και τα καλυκόςχημα φωλεόςχημα
(παραλλαγό των φωλεόςχημων), το κϊτω
που παραπϋμπουν ςε κϊλυκεσ καλυκόςχημο
λουλουδιού

12. ΛΙΘΙΝΑ ΢ΠΟΝΔΙΚΑ ΑΓΓΕΙΑ ΢Ε
΢ΦΗΜΑ ΣΡΙΣΩΝΟ΢ & ΔΟΛΙΟΤ
κύμβη:
μακρόςτενο
ανοιχτό αγγεύο
Πάνω. Αγγεύο ςε ςχόμα
Σρύτωνοσ (Κνωςόσ πριν το
1450) αιγυπτιακό
κύμβη από ορεύα κρύςταλλο ςε
αλϊβαςτρο ςχόμα πϊπιασ. Ελλειψοειδόσ
αριςτ. ρυτό από οφύτη ςε
ςχόμα κεφαλόσ ταύρου. ςκύφοσ με ελεύθερη προχοό ςτο
(Μικρό ανϊκτορο
Κνωςού) Σα αρχικϊ ϋνα ϊκρο και λαβό ςτο ϊλλο. Εύναι
κϋρατα όταν μϊλλον από
επιχρυςωμϋνο ξύλο. Σο
εύδοσ κρητικό, αν και βρϋθηκε ςε
λοφύο με τρύχεσ
λαξευμϋνο ανϊγλυφα,
μυκηναώκό τϊφο.
υπόλοιπεσ λεπτομϋρειεσ
εγχϊρακτεσ. Όςτρεο
περιβϊλλει τα ρουθούνια.

13. ΑΝΑΓΛΤΥΑ ΑΓΓΕΙΑ ΜΕ ΢ΚΗΝΕ΢
ΑΠΟ ΣΗΝ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ ΖΩΗ
Σρύα από το β) το Αγγεύο
ανϊκτορο τησ
των
Αγύασ Σριϊδοσ που
καταςτρϊφηκε περύ Θεριςτών
το 1450
α) το Κύπελλο του
αρχηγού
Οφύτησ. Πρύγκιπασ ό θεόσ με
χυτούσ βοςτρύχουσ ςτϋκει
μπροςτϊ από διαγραμμιςμϋνο
πεςςό (δεξιϊ ) που εύναι ύςωσ
ανϊκτορο ό ιερό. Λιγνόσ κατϊ τα
κρητικϊ πρότυπα με μόνο ϋνα Οφύτησ ό ςτεατύτησ. Μόνο το ϊνω μιςό ενόσ ρυτού ςε ςχόμα
ςκληρό περύζωμα και γκϋτεσ. αβγού ςτρουθοκαμόλου. Λαξευμϋνοσ ϋνα πομπικόσ χορόσ 26
Φϊντρεσ ςτα μαλλιϊ και ανδρών ςυρόμενοσ από ιερϋα με φολιδωτό μανδύα. ΢τη μϋςη
βραχιόλια ςτουσ καρπούσ. ΢ε τησ πομπόσ 4 τραγουδιςτϋσ (αθϋατοι) με διαφορετικό
ςτϊςη προςταγόσ κρατϊ ϋνα ενδυμαςύα, φορούν κοντϊ ςκληρϊ περιζώματα. Ερμηνεύεσ
δόρυ ό μια ρϊβδο. Η μορφό πολλϋσ: Θρύαμβοσ πολεμιςτών, γιορτό ςπορϊσ, επιςτροφό από
αριςτερϊ κλύνει με ςεβαςμό το θεριςμό. Σο πρόβλημα ξεκινϊ από την ερμηνεύα των κονταριών
κεφϊλι, φορϊ μπότεσ και κρατϊ με τρύα δόντια που ϋχουν ςτουσ ώμουσ και τα αντικεύμενα ςαν
ξύφοσ και ύςωσ τελετουργικό
περιρραντόριο. ςϊκκοι ςτα πόδια τουσ .

14. ΑΝΑΓΛΤΥΑ ΑΓΓΕΙΑ ΜΕ ΢ΚΗΝΕ΢
ΑΠΟ ΣΗΝ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ ΖΩΗ
γ) το Ρυτό των Πυγμϊχων
Κωνικό ρυτό από οφύτη. Λεύπουν
μεγϊλα κομμϊτια. Υϋρει 4 ςκηνϋσ με
ϊνδρεσ που παλεύουν, πυγμαχούν
και πηδούν πϊνω ςε ταύρουσ.
Υορούν ςκληρό κοντό περύζωμα και
γκϋτεσ. Σα αθλόματα αυτϊ ϋχουν
θρηςκευτικό ό μαγικό χαρακτόρα.
΢το βϊθοσ πεςςού με προεξοχϋσ ςαν
κιβώτια ύςωσ βϊςεισ για ιςτούσ
ςημαιών, υποδηλώνουν ςύγουρα ϋνα
ιερό.

15. ΑΝΑΓΛΤΥΑ ΑΓΓΕΙΑ ΜΕ ΢ΚΗΝΕ΢
ΑΠΟ ΣΗΝ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ ΖΩΗ
Ρυτό τησ Ζϊκρου
Από μαλακό χλωρύτη. Υϋρει ςε
πρόςτυπο ανϊγλυφο μια ςκηνό «ιερού
κορυφόσ». Η θύρα του ιερού κοςμημϋνη
με ςπεύρεσ, ϋνα ϊμορφο αντικεύμενο
πϊνω τησ (ύςωσ ανεικονικό μορφό
θεότητασ) που πλαιςιώνεται από 4
αύγαγρουσ που αναπαύονται, ενώ ϊλλοι
πηδούν επϊνω ςε βρϊχουσ. Δυο πουλιϊ
ύπτανται, ενώ τα πλευρικϊ τμόματα του
ιερού επιςτϋφονται από κϋρατα
καθιερώςεωσ. Πάνω. Λεπτομέρεια από το ρυτό τησ
Ζάκρου. Στη ράχη του αίγαγρου που
Πιο κϊτω δυο βωμού επϊνω ςε βαθμύδεσ. απεικονίζεται διακρίνεται ένα ίχνοσ
από την επένδυςη του αγγείου με
Φωρύσ ανθρώπινεσ μορφϋσ φύλλο χρυςού. Δυο ακόμη ίχνη τησ
χρυςήσ επένδυςησ διακρίνονται ςτα
κέρατα του αίγαγρου, όπωσ και ςτα
μπροςτινά του πόδια.

16. ΤΛΙΚΑ ΛΙΘΙΝΩΝ ΑΓΓΕΙΩΝ
α) Σα πρωιμότερα από μαλακούσ λύθουσ (ςχιςτόλιθοσ, οφύτησ,
ςτεατύτησ). Από οφύτη το 47% των κρητικών αγγεύων
β) Οψιανόσ ειςαγόταν από την Κϊρπαθο και ύςωσ από την Καππαδοκύα
γ) ο ΢παρτιατικόσ βαςϊλτησ και ο ερυθρόσ πορφυρύτησ από τη
Λακεδαύμονα
δ) η ορεύα κρύςταλλοσ όταν ο ςκληρότεροσ λύθοσ από την Αύγυπτο, από
όπου και ο Αιγυπτιακόσ αλϊβαςτροσ (40 αγγεύα κρητικϊ από αυτόν)
ε) Μετϊ την Ελλαδικό κατϊκτηςη τησ Κρότησ, το 1450, οι Κρότεσ
λιθοξόοι ϊρχιςαν να δουλεύουν τον φλεβωτό λευκό γυψόλιθο ςτην
Κνωςό και ςε πολλϊ ϊλλα μϋρη τησ Κρότησ.
Κατϊ τον 14ο αιώνα η παραγωγό λύθινων αγγεύων περιορύςτηκε ςε
ανακτορικό τϋχνη

17. ΜΕΘΟΔΟΙ ΚΑΣΑ΢ΚΕΤΗ΢ ΛΙΘΙΝΩΝ ΑΓΓΕΙΩΝ
α) Κατϊ τη Νεολιθικό περύοδο πολύ δύςκολη η
επεξεργαςύα του λύθου κυρύωσ με εργαλεύα από πυρύτη ό
οψιανό.
β) Οι Κρότεσ τεχνύτεσ νωρύσ χρηςιμοπούηςαν το
ςωληνοειδϋσ τρυπϊνι, αρχικϊ με το χϋρι και αργότερα με
δοξϊρι
γ) Σα περιςςότερα κρητικϊ αγγεύα όταν ςκύφοι κι
επομϋνωσ όταν εύκολη η κούλανςη του εςωτερικού
τουσ. Όταν όταν δύςκολα, όπωσ οι πρόχοι και οι πύθοι,
τα λϊξευαν ςε δύο τμόματα που ϋνωναν ςτη ςυνϋχεια.

18. Ι΢ΣΟΡΙΚΟ ΑΡΦΑΙΟΛΟΓΙΚΟ
Δ΄ ΕΞΑΜΗΝΟ
Αντώνησ Μιχαηλίδησ
Υιλόλογοσ
Προΰςτορική Αρχαιολογία
(Μινωικόσ Κρότησ γλυπτική)
ΓΕΛ Θρακομακεδόνων