Mga Dulog sa Pagsulat sa Filipino

1. Mga Hakbang sa Dikto-Komp
1. Pumili ng isang teksto na nagtataglay ng mga kayariang sintaktik na nais
mong mapagsanayang gamitin sa pagsulat ng mga mag-aaral.
2. Basahin ang buong teksto sa karaniwang bilis sa pagbasa. Hayaang
mapakingggan ito ng buong klase at sabihin sa klase na kailangan nilang magtala
ng mahahalagang salita o parirala.
3. Pagkatpos, hayaang magpares-pares ang mga mag-aaral at ipabuo mili ang
tekstong napakinggan sa tulong ng mga naitalang salita at/o parirala.
4. Mula sa dalawahan, pagpangkat-pangkatin muli ang mga mag-aaral (4-7 kasapi)
at hayaang ilahad ng bawat kasapi ng pangkat ang binuong komposisyon.
Paghambing-hambingin ito at pabuuin muli ng pinal na komposisyon ang bawat
pangkat.
5. Ipakita ang orihinal na teksto nang buong-buo o kaya ay isa-isang ilahad ang
mga pangungusap ng buong teksto. Ihambing ang nabuong teksto sa orihinal.

2. Ang Malayang Pagsulat-Isang Multidimensyonal na Proseso
Ang proseso sa pagsulat ay hindi lamang nakapokus sa akto
ng pagsulat. Kasangkot dito ang mga manunulat sa pag-iisip,
pagtalakay, pagbabasa, pagpaplano, pagsulat, pag-eedit at pagsulat
muli ng nabuong sulatin.
Ito ay paulit-ulit na proseso kung saan sinisimulan ang
pagsulat at pagkatapos ay maaring baguhin ang naisulat, susulat
muli hanggang sa mabuo ang sulatin.
Maaring sa kalagitnaan ay huminto ang manunulat upang
makaiisip pa ng magagandang ideya o di kaya ay sasangguni siya sa
isang kaibigan o isang libro lalo na kung hindi naktitiyak sa
kawastuhan ng ideyang nais na ilahad.

3. Ang paglikha ng isang sulatin ay binubuo ng
tatlong malalawak na yugto:
Bago Sumulat
Pagpili ng paksa
Paglikha ng mga ideya
Pagbuo ng mga ideya
Pagsulat
Pagbuo ng burador
Pagtanggap ng
pidbak/pagsangguni
Pagrerebisa
Paglalathala
Paglalahad
Pag-didisplay

4. Mga Yugto sa
Prosesong
Pagdulog sa
Pagsulat

5. 1. Bago Sumulat
Nagsisimula matapos ihayag ng guro ang paksa o di kaya ay
matapos mapagkasunduan ng buong klase ang paksang tatalakayin.
Tumatagal ito hanggang sa paglikha at paghanap ng mga ideya at
nagtatapos kapag isinulat na ang burador.
Ang mga gawaing pangklasrum sa yugtong ito ng pagsulat ay
tiyak na makakatulong sa mga mag-aaral sa paglinang ng mga ideya o
di kaya ay magpapalinaw o magpapayabong sa kanilang orihinal na
mga ideya.
Kadalasan ito ay mga pangkatang gawain at makatutulong sa
kanila ang mga larawan, tsart, artikulo mula sa pahayagan o magasin,
audio-video recording o film viewing upang maganyak ang mag-aaral
na mag-isip at makabuo ng makabuluhang ideya.

6. Ilan sa mga teknik na maaring gamitin sa
paglikha o pagbuo ng mga ideya:
A. Brainstorming
Pagbibigayan ng mga mag-aaral ng
maraming ideya(salita o parirala).
Lahat ng ideyang ibibigay ay
tatanggapin o lilipunin sa
pamamagitan ng pagsulat sa pisara,
manila paper o kwaderno.
Inaasahan na mas magbubunga ang
gawaing ito ng higitna maraming
ideya o kaisipan.

7. Ilan sa mga teknik na maaring gamitin sa
paglikha o pagbuo ng mga ideya:
B. Pagtatala
(Note taking)
Bawat mag-aaral ay hikayating
magtala ng mga ideya na kaugnay sa
paksa hanggang sa makabuo siya ng
mahabang talaan.
Ito ay pagtitiyak na hindi mawaglit
ang lahat ng ideya na nasa kanilang
isipan at alaala habang naglalahad
ng iba pang ideya.

8. Ilan sa mga teknik na maaring gamitin sa
paglikha o pagbuo ng mga ideya:
C. Mabilis na Pagsulat
Sa tulong ng pamagat at ng pambungad na
pangungusap, pasulatin nang tuloy-tuloy
ang bawat mag-aaral sa loob ng limang
minuto. (Kung wala siyang maisip na
ideya, isusulat niya ang ganito “ Ano ang
susunod kong isusulat?” nang maraming
beses hanggang sa may maisip na ideya.)
Patitigilin sa pagsulat ang klase matapos
ang limang minuto. Maaaring magpalitan
ang mag-aaral sa mga naisulat o talakayin
ito ng pangkatan.

9. Ilan sa mga teknik na maaring gamitin sa
paglikha o pagbuo ng mga ideya:
D. Mind-Mapping
Tulad ng brainstorming,
maaari itong isagawa nang
pangkatan o ng buong klase.
Ang gawain ay pasisimulan ng
guro sa pagsulat sa
pangunahing ideya sa gitna ng
pisara at susundan ng pagsulat
ng mga kaugnay na ideya/salita
sa paligid ng ulong salita o
panginahing ideya

10. Halimbawa ng Mind-Mapping
libangan
pagkain
inumin
hindi gusto
panlabas
na anyo
pananamit
mga gusto
bilugan ang mata
mahaba ang buhok
matangkad
panonood ng tv
pag-awit
pag-sayaw
sando/t-shirt
shorts/pantalon
rubber shoes
makulit
mayabang
gatas
menudo
spagetti
ice tea
tanduay ice
cake
pandesal
buco pandan

11. Ilan sa mga teknik na maaring gamitin sa
paglikha o pagbuo ng mga ideya:
E. Pagbuo ng mga ideya
Ang ibat’ibang teknik tulad ng
brainstorming ay makatutulong ng
malaki upang makapagtipon ang
mga mag-aaral ng maraming ideya
para sa kanilang sulatin.
Susunod ay ang pagbuo at pagpili ng
ideya kaugnay sa paksang susulatin.
Maaari itong ipagawa nang isahan
upang makapagpasya kung alin ang
dapat ilagay sa unahan, sa gitna at sa
katapusan. Sa dakong ito, ipaplano
na ang pagsulat ng komposisyon.

12. 2. Pagsulat
Ito ang ikalawang hakbang sa
pagsulat. Dito isinasagawa ang aktawal
na pagsulat kung saan napapaloob dito
ang pagsulat ng burador.
Isinasaayos ang simula, katawan
at pagwawakas ng komposisyon.
Sa akdang patula ito ay
kinapapalooban ng pagsasaayos ng
taludturan at saknong.

13. A. Pagsulat ng Burador (Draft)
Isulat ang burador batay sa planong isinagawa.
Kailangan ito ay positibong saloobin upang malayang mailahad ng mga
mag-aaral ang kanilang mga ideya sa paraang gusto nila ng hindi pigil o
takot magkamali.
Maaaring masiyahan na sila sa unang burador o di kaya’y gumawa pa ng
pagbabago habang sumusulat.
Ipaalala na dapat isaisip ang layunin at kung sino ang target na tagabasa
upang makapili ng angkop na salita, istilo at anyo ng mga pangungusap
para sa sulatin.

14. B. Pidbak/Pakikipanayam
Sa yugtong ito ay nabibigyan ng ibayong patnubay ang mga
mag-aaral kung paano nila mapapabuti ang kanilang mga kasanayan sa
pagsulat. Sa pamamagitan ng mga tanong at puna ng guro o ng isang
kaklase, matutuklasan ng isang mag-aaral ang kahinaan at kabutihan ng
kanyang komposisyon at daan ito upang mapalinaw at mapadalisay ang
kanyang sulatin.
Ang pakikipanayam ay maaaring isahan o pangkatan. Gawin
itong maikli at bigyang-pokus ang nilalaman at pakahulugan dito.
Tungkulin ng guro na bumuo ng mga tanong na gaganyak at pansuporta
sa mga pagsisikap na ginagawa ng mga mag-aaral sa pagsulat.

15. B. Pidbak/Pakikipanayam
Ilan sa mga tanong na maaaring gamitin sa pakikipanayam ay
ang mga sumusunod:
Ano ang paksa ng iyong sulatin?
Bakit gusto mo itong sulatin?
Sino ang iyong target na tagabasa?
Ano ang pinakagusto mong bahagi?
Sinabi mong malungkot ka nang…

16. C. Muling Pagsulat/Rebisyon
Pagtatapos, isususlat na muli ng mga mag-aaral ang
kanilang komposisyon na isinasaalang-alang ang mga kaisipang
natamo sa pakikipanayam.
Hikayatin ang mga mag-aaral na mag-sip habang
isinusulat muli ang komposisyon at hindi lamang basta kinokopya
ang burador.
Dapat bigyang pagpapabuti ang gawain sa pamamagitan
ng mga wastong paglilinaw sa ideya at pagiging kawili-wili nito.

17. C. Muling Pagsulat/Rebisyon
Mga patnubay na tanong para sa muling pagsulat:
Kawili-wili ba ang pangunahing ideyang inilahad mo sa iyong burador?
Sa iyong palagay, iisipin ba ng iyong target na tagabasa na kawili-wili
ang ideyang iyong inilahad, mauunawaan kaya nila ang iyong ideya,
makakapulot ba sila ng bagong kaalaman sa iyong mga ideya,
matatanto kaya nila kung sino at ano ka bilang tao?
Mayroon bang bahagi sa iyong komposisyon na dapat alisin o baguhin?
Nasisiyahan ka na ba sa iyong panimula/pagwawakas?
Paano mo ito mapapaganda?
Mas makabubuti ba kung may bahagi (pangungusap/talata) na ililipat mo ng
lugar upang ito’y maging malinaw at kawili-wili?
Maaari mo bang palitan ang ilang salita upang gawin itong mas tiyak?
Malinaw ba ang pag-uugnayan ng mga ideyang iyong inilahad?
Paano mo ito magagawang mas malinaw?

18. E. Editing/Pagwawasto
Matapos maisulat muli ang komposisyon, maiwawasto
na ito na bibigyang-pansin ang nilalaman, pagbubuo, balarila at
kayarian ng pangungusap.
Hikayatin ang mga mag-aaral na gumawa ng sariling
pagwawasto sa kanilang komposisyon bago ito ipasa sa guro.

19. Mga Mungkahing
Patnubay sa
Pagtuturo ng
Pagsulat

20. 1. Gawaing maluwag ang kalagayang pangklase:
a. Pagpares-parisin ang mga mag-aaral sa unang araw ng pasukan at hayaang
kapanayamin ang isat’ isa. Pagkatapos, hayaang ipakilala sa klase
ng bawat isa ang kanilang kapares.
b. Ganyakin ang bawat mag-aaral na magkwento tungkol sa isang karanasan
na nagpapakita ng “pagmamalaki sa sarili.”
c. Magpakita ng larawan(pansarili o pampamilya) at magkwento tungkol
dito. Bigyang pansin ang mga sumusunod:
Ano ang iyong naging damdamin ng kunan ang larawang ito?
Masaya o malungkot ka ba? Bakit?
Ano ang kaibahan mo noon at ngayon?

21. 2. Linangin ang kasanayan sa pagmamasid sa paligid.
Ang isang manunulat ay sumusulat upang mailarawan ang
mga bagay tungkol sa kanilang sarili at dpat aigdig na ginagalawan.
Upang maging tapat sa kanilang paglalarawan, kailangan maging
sensitibo sila sa mga detalye- at ito’y nangangailangan ng masugid na
pagmamasid.
Isang mainam na pagmamasid ay ang paglalarawan ng isang
tao hanggang sa kaliit-liitang detalye tulad ng edad, taas, buhok,
mukha, pananamit, tindig, kilos o galaw, pananalita, tinig at iba pang
katangiang iyong mapagtutuunan mang pansin.

22. Halimbawa sa lugar ng Tapsilog Restoran:
Isang lalake
Humigit-kumulang, anim na
talampakan ang taas
Animnapu’t isang taong gulang
May salamin
Matangos ang ilong
Nakasuot ng puting polo
Mataba
Nag-iisa. Umiinom

23. Amoy
Lasa

24. Tunog

25. Bahagi ng mga usapan“Panalo na
naman ang
SanMig!”
“Ano po ang
order ninyo?”
“Babawi ang
Ginebra
bukas!”
“Dalawang
order ng
tapa”
“Kape
nga, may
gatas.”
“Ketsap
nga.”
“Kumusta
ka na?”
“Anong
kakainin mo?”

26. Pandama
Malamig ang sabaw
Malangis na mga kutsara
Basang-basa ang mesa
Matigas ang napkin, mumurahin
Malagkit ang mukha
Madulas ang sahig
Maalinsangan ang panahon
Mamantika ang itlog

27. 3. Maging maluwag sa pagbibigay ng mga
nakakaganyak na papuri
Gising ang pandamdam:
“Napapagalaw mo ang iyong pandamdam”
“Naging matalas din ang iyong pandinig.”
Detalye:
“Siguradong makikita ko ang lugar na iyon;
Nailarawan mo ito hanggang kaliit-liitang detalye.”
Kapani-paniwala:
“Tunay na alam mo ang lugar na iyon.”
Mga Salitang Kilos:
“Kumilos… Gumalaw… tunay na nagagamit mo
nang mahusay ang mga pandiwa.”
Determinasyon:
“Alam kong nahihirapan ka sa pagsulat nito pero
pakinggan mo ang daloy ng iyong mga pangungusap.”

28. 3. Maging maluwag sa pagbibigay ng mga
nakakaganyak na papuri
Tibay ng Loob:
“Nakaranas na rin ako ng kabiguan at minsan mahirap
itong sabihin sa iba. Subalit nagawa mo na ito kung
kaya’t maganda ang naging marka ng iyong papel.”
Paggamit ng salita:
“Pansinin mo ang pares ng salitang iyong ginamit patak
sa bitak. May bahagi bang matulain sa iyong sinulat?”
Dayalog:
“Nang papagsalitain mo ang iyong tauhan, para
silang mga totoong tao.”
Imahinasyon:
“Naramdaman kong parang totoong nandoon ako
sa planetang iyon.”
Katatawanan:
“Sumakit ang tiyan ko sa katatawa sa bahaging ito.”

29. 4. Sabihin: “Ipakita! Huwag sabihin.”
Hindi sinasabi ng magagaling na manunulat ang kanilang naiisip
o nadarama. Ipinakikita nila ito. Narito ang ilang paraan ng pagpapakita ng
iniisip o nadarama:
Paano…
Ano…
Laging ipaalala ang wastong gamit ng salita,
bantas at kayarian ng pangungusap
Gumamit ng
usapan sa
sulatin.
Bigyang-diin ang
paggamit ng mga
salitang kilos, lalo na
ang mga pandiwa.
Gumamit ng mga
talinghaga tulad
ng simili at
metapora.
Bigyan ang mga mag-
aaral ng babasahin at
udyukin sila sa mga
tanong.

30. Pagtugon sa/at Ebalwasyon ng mga Sulatin/Komposisyon
1. Lahat ba ng sulatin ay dapat tayain?
Kapanibangang
Pedagohikal
Likas na
Pagkukuro
2. Sino ang dapat mag-ebalweyt at ano
ang tungkulin ng ebalweytor?
Kamag-aral

31. Ebalwasyon ng Guro
Tagabasa ng mga likhang sulatin.
Tagapayo o pagbibigay mungkahi
upang mapabuti ang sulatin.
Takbuhan o dulugan nga mga salitang hindi maisip o
sanggunian ng impormasyon.

32. Ebalwasyon ng isang
kamag-aral
Ang kaklaseng ebalweytor ang tatayong Tunay na Tagabasa
upang maging sensitbo ang mag-aaral na manunulat sa
ideya ng awdyens sa sulatin.
Ang talakayan sa ebalwasyon ng isang kaklase ay magbibigay ng
pagkakataon upang matutuhan ang ibat’ibang istratehiya sa
paglikha ng sulatin na ginamit ng ibang kamag-aral.
Ang pag-eedit na isasagawa ng mga mag-aaral bilang
ebalwasyon ay makababawas upang bigyang-pansin ng guro
ang mga pagbabantas, balarila, pagbaybay atbp.

33. Ebalwasyon Pansarili
Karaniwan binibigyang mungkahi ng guro ang mga
ang mag-aaral upang maging maganda
ang kanilang komposisyon.
- Nagbabasa ang tao ng kwento upang maglibang
kung kaya, ito ay dapat kawili-wili.
-Kailangan malinaw na mailarawan sa isipan ng
mambabasa ang tagpuan, tauhan, at mga
pangyayari sa kwentong binabasa.
Kung may kamalayan ang mga mag-aaral sa
ibat’ ibang mekanismo bago pa man sumulat,
malamang na pipilitin niyang maisaalang-alang ang
kabuuan ng proseso ng pagsulat.

34. 3. Bakit kailangan ng guro ang mahabang oras sa pagtugon
sa pagwawasto ng komposisyon?
Upang
mapatnubayan
ang mga
mag-aaral sa
rebisyon at
pagpapaganda
ng sulatin.
Upang gumanap
na tagabasang
nagtatanong para
matulungan ang
mga mag-aaral na
maebalweyt ang
kanilang sulatin.
Upang tulungan
ang mga mag-
aaral na mapataas
ang kalidad ng
kanilang mga
ideya.
Upang maganyak
ang mga mag-
aaral na maging
epektibong
manunulat.

35. Ibat’ ibang Paraan ng Ebalwasyon
Parmamarkang Holistik
Mapamiling Pagmamarka
Dalawahang Pokus na
Pagmamarka
Top-Down na pananaw sa sulatin. Babasahin ng
masinsinan at pagbibigay puna
(kabutihan at kahinaan).
May krayteryang dapat sundin (wastong pag-
uugnay ng mga ideya). Iwaksi ang kamalian at
bigyang-pansin ang target na kasanayan.
Markang patitik (nilalaman) at markang
bilang (kasanayan sa wika).

36. Ang Pagtataya ng Kawastuhan
Salungguhitan ang
kamalian at
huwag iwasto.
Maaring bumuo
ang guro ng
panuntunan/simbolo
na gagamitin kasama
ng pagsalungguhit.
Halimbawa:
B --------------------- bantas
MS ------- maling gamit
ng salita
MT----------- maling titik
? ---------- hindi malinaw
X ------------------ alisin ito
Kung ang pangungusap
sa sulatin ay hindi mo
maunawaan, mas
mainam na lagyan ito
ng ? at sabihing
makipagkita sa guro sa
halip na burahin ito
at isulat ng guro para
sa mag-aaral.
Hal. Kung di pa alam
ng mag-aaral ang
tuntunin at/o di
inaasahang alam na,
hayaan na lamang ito.
O di kaya sumulat ng
ganito ang isinasaad:
“ Makipagkita sa akin
at ipaliliwanag ko ang
tuntunin.”
Kung malimit at konsistent sa
mga ipinasang sulatin ang
pagkakamali, kailangan
maglaan ng pagsasanay upang
malunasan ito bago isagawa
ang susunod na gawain sa
pagsulat. (Palaro o gawaing
pambalarila)

37. Maraming
Salamat
sa inyong
matimtimang
pakikinig
sa akin.
-Abby

38. Pagawain: Mind Mapping