2. JAKIN
BEHARREKOAK
• Debemos saber que los errores son prerrequisito
necesario para la obtención de una respuesta
“correcta” y analizándolos son errores sistemáticos,
no por falta de atención o memoria de parte de
los niños. Por esto el psicólogo debe
comprenderlos y el pedagogo debe tomarlos en
cuenta y no ponerlos en el saco de los errores
indiferenciados. Comprender y conocer que el
proceso de adquisición de la escritura pasa por
ellos, permitirá también comprender a las
dificultades que el niño se enfrenta.(p.117)
Teresa Guadalupe Mateos Ponce
ETHOS Educativo 44 (enero-abril)
3. JAKIN
BEHARREKOAK
• Para el constructivismo, un proceso puede
no existir un día y al otro aparecer, porque
se consideran los logros de los niños de
manera evolutiva, se presentan y
manifiestan de manera evidente en el
acercamiento al conocimiento y
reconstrucción del lenguaje escrito.(p.116)
Teresa Guadalupe Mateos Ponce
ETHOS Educativo 44 (enero-abril)
4. JAKIN
BEHARREKOAK
• Desde nuestra perspectiva, en lo
pedagógico tendríamos que atender al
momento de conceptualización del niño en
un proceso natural en la adquisición de la
lectura, y, en este caso, de la escritura, no
prejuzgando lo que como adultos
consideraríamos que sabe o no, que
reconoce o no.(p.116)
Teresa Guadalupe Mateos Ponce
ETHOS Educativo 44 (enero-abril)
5. JAKIN
BEHARREKOAK
• No es importante saber si el niño ha
adquirido un lenguaje alfabético
convencional, lo importante es conocer
hasta donde ha avanzado en el
conocimiento del lenguaje escrito, pues
en este conocimiento se basará para
expresarse en lenguaje escrito, de
acuerdo a este conocimiento. (p.117)
Teresa Guadalupe Mateos Ponce
ETHOS Educativo 44 (enero-abril)
6. IRAKURMENA IDAZMENA
“MIKRO”
PROZESU LEXIKALA LATERALIZAZIO ARAZOAK
BEGI BIDEAN AGERTZEN DIREN MOTRIZITATE XEHEAN ARAZOAK
ZAILTASUNAK
FONOLOGIAREN BIDEAN AGERTZEN NORABIDEAREN ARAZOAK
DIREN ZAILTASUNAK
GORPUTZEKO ESKEMAN ARAZOAK
EZ DIRA IKASKETAREN PROZESUAN PORROTAREN ZERGATIA
“MAKRO”
ANTIZIPAZIOAK KONTZIENTZIA FONOLOGIKOA
HIPOTESIAK EKOIZPENAREN PROZESUA;
INFERENTZIAK: TESTUALAK ETA TESTUZ TESTUEN GRAMATIKAREN EZAGUPENA
KANPOKOAK
HIERARKIZAZIOA TESTUEN SAILKAPEN DISKURTSIBOA;
LABURPENA TESTUAK DITUZTEN KOHESIORAKO
BALIABIDEAK
HAUEK AHAL DIRA IZAN IKASKETAREN PROZESUAN PORROTAREN ZERGATIA
7. IDAZKERA “MIKROARAZOAK”
• Lateralizazio arazoak
• Norabidearen arazoak
• Motrizitate xehean arazoak
• Gorputzeko eskeman arazoak
8. IDAZMENA “MAKROARAZOAK”
• Kontzientzia fonologikoa
• Ekoizpenaren prozesua;
1.1. Planifikazioa; 1.2. Transkripzioa; 1.3. Berrikusketa
• Ikaslearen abilezi kognitiboak;
2.1. prozesuaren ezagupena (idazmenaren kontzeptua); 2.2.
testuen sailkapenaren ezagupena; 2.3. beren gaitasunaren
ezagupena eta autoerregulazioa; 2.4. idazmenari dagokion jarrera
• testuen sailkapen diskurtsiboa;
3.1. testuaren gramatika (sailkapenaren elementuak); 3.2.
Kohesiorako tresnak.
• testuak ekoizteko baliabideak;
4.1. sintaxia; 4.2. lexikoa; 4.3. grafiak eta ortografia
IBARRA LIZUNDIA, Irune (2008): Zer dira idazkera, ortografia eta
puntuazioa haurrentzat? Udako Euskal Unibertsitatea, Bilbo.
9. Kontzientzia fonologikoa “MAKROARAZOAK”
• Hitzak letraz osatuak daudenez, hitza
apurtu eta osagaiak atera litezke, edo letrak
konbinatu eta hitza osa liteke.
Adibidez: zakurra hitzaren soinu-kopurua
txaloz jo. Edo, hitz bat eman, eta letra beraz
hasten den beste bat
10. ADIBIDEAK “MAKROARAZOAK”
• Ondorengo marrazki hauen (erlojua, pipa,
txanpona, dadoa) izena esan iezadazu, eta
asmatu zein hasten den “d” letraz.
11. Ekoizpenaren prozesua; Ikaslearen “MAKROARAZOAK”
abilezi kognitiboak;
• Pentsatzen ikasi
• Arazoei konponbidea aukezten ikasi
• Sormena
• Metakognizioa
• Ikasten ikasi
• Irakasten ikasi
• Ezaguera berreskuratzen ikasi
• Ikasitakoa martxan jartzen ikasi
12. Ekoizpenaren prozesua; testuen “MAKROARAZOAK”
sailkapen diskurtsiboa;
Testuen helburu komunikatiboaren arabera
planifikazio desberdinek barneratu:
DISKURTSO MOTA HELBURUA PLANIFIKAZIOA
Narrazioak Entretenitzea 1. Sarrera
2. Elemento
desorekatzailea
3. Gatazkaren garapena
4. Egoera horren
amaiera
(konliktoaren
amaiera)
5. Istorioaren amaiera
6. KODA
13. Ekoizpenaren prozesua; testuak “MAKROARAZOAK”
ekoizteko baliabideak
Testuek dituen ezaugarri diskurtsiboen
arabera erabiltzen ditugun baliabide batzuk:
DISKURTSO MOTA ABILEZI BALIABIDE
DISKURTSIBOA LINGUISTIKOA
NARRAZIOA Testuaren kohesioa Aditzaren lehen
(aditzaren aldiaren erabilera:
kohesioa) • Bukatuak: egon
nintzen
• Ez bukatuak::
nengoen,
egoten nintzen
14. IRAKURKETA “MIKROARAZOAK”
• Begi bidean agertzen diren zailtasunak
• Prozesu lexikala
• Fonologiaren bidean agertzen diren
zailtasunak
15. Begi bidean agertzen diren zailtasunak
• Grafikoki adierazten diren formen
errepresentazioa dutenean, askoz errazagoa
ikasten dute, hau da, zenbakien eta grafien
errepresentazioaen arteko desberdintasunak
menperatu behar dituzte
• Eguneroko errutinak aprobetxatuz: egutegia
landu
• Idazteko grafiak marra zuzenak eta kurboak
erabiliz “margozten” dira
16. Prozesu lexikala
CUANDO LAS PALABRAS ESCRITAS HABLAN (II)www.slideshare.net/cprgraus/1-la-tarea-del-que-lee-fraga-
sep-08En caché - Similares
20. Antizipazioak
Lehenengo ariketa: (kontestualizatzen)
» Ze testu desberdin dago hemen?
» Zelan deitzen da bakoitza?
» Zertarako balio dute?
Bigarren ariketa: (antizipatzen)
» o Zure ustez, zeri buruz doa testu hau?
» o Zertan fijatu zara?
» o Ze motatako pistak eman dizkizu testuak?
Hirugarren ariketa: (baieztatzen)
Egindakoarekin asmatu egin ditugu gai posibleak, orain konprobatu egin beharko genuke testua
irakurriz. Beraz goazen aurreko gaiak baieztatzen. Erantzun:
» o Non dio hori?
» o Idatzita ikusi baduzu, zein lerrotan?
» o Baten baino ez da agertzen edo testuan zehar errepikatzen da?
Laugarren ariketa: (edukia irakurtzen)
Orain testua hartu eta irakurri zeuk nahi duzuna, parrafo bat edota lerro batzuk eta erantzun:
» o Zer dio aurkitu duzun gaiari buruz?
Zer da gaur ikasi duguna:
.
Irakurri baino lehenago testu batek zer dion jakiteko hainbat
“pista” daude: NON, ZERTARAKO, ZE FORMA, NON DIO, ea.,
Honen artean garrantzitsuenak: IZENBURUA ETA IRUDIAK
21. Hipotesiak
• IGARABAK, IBAIETAKO IGERILARI TREBEAK (1)
• Garai batean, euskal Herriko ibai eta erreka askotan bizi ziren igaraba edo ur
txakurrak. Gaur egun, oso gutxi gelditzen dira eta, beste hainbat animalia bezala,
desagertzeko arriskuan daude. (2)
• (1) Lehenengo eta behin erakutsi testua umeei eta izenburua irakur dezatela.
Jarraian galdera hau egingo diozue: zeri buruzkoa izango da testu hau? Non
begiratu dezakegu hori jakiteko? (izenburua begiratuko dugu)
Badakizue igarabak zer diren? Eta igerilaria? Testu honek zer kontatuko digu gutxi
gorabehera?
Begira, jakiteko zer kontatzen duen neuk irakurriko dizuet testua eta zuek lagunduko
didazue falta dena osatzen. (Horretarako negritaz agertzen den testu zatira heltzean
ez duzue irakurriko eta horren ordez galdera bat egingo duzue. Galdera hori
erantzunez umeek asmatu beharko dute zer ideia agertu beharko litzatekeen zati
horretan).
• (2) Zer uste duzue gertatzen zaiela ur txakurrei?
22. Inferentziak:
Kongoko Errepublika Demokratikoaren ipar-
mendebaldean munduko oihanik handienetako eta
trinkoenetako bat dago. Dena da eskega oihan
horretan: onddoak iratzeak bezain handiak dira eta
iratzeak zuhaitzak bezain handiak dira eta iratzeek
zuhaitzak dirudite, (1)//
• Non aurkitzen dira “iratzeak bezain handiak diren
onddoak eta zuhaitzak diruditen iratzeak”?
• Non jartzen du hori?
• Zeintzuk dira konkretuki jartzen dituen hitzak?
23. Hierarkizazioa
Hurrengo eskema irakurri ezkero, zein izango ote
da agertuko diren hurrengo testuen ordena? Jar
ezazu testu bakoitzari dagokion izenburua
UNIBERTSOAK (duen galaxiaren bat)
EGUZKI SISTEMA (eguzkiaren inguruan mugitzen dira)
PLANETAK (hauen artean dago)
LURRA: (planeta honek duen satelitea)
ILARGIA
• 1 Testua :---------------------------------------------------------------------------------------------
• 2 Testua :---------------------------------------------------------------------------------------------
• 3 Testua :---------------------------------------------------------------------------------------------
• 4 Testua :---------------------------------------------------------------------------------------------
• 5 Testua :---------------------------------------------------------------------------------------------
• 6 Testua :---------------------------------------------------------------------------------------------
• 7 Testua :---------------------------------------------------------------------------------------------
24. Hierarkizazioa
Unibertsoa
Astronomoak ez dira beti bat etorri Unibertsoaren jatorria zein den esatean. Historian zehar
egindako teoria ezagunenak hauek dira:
Egoera geldikorraren teoria. Unibertsoa etengabeko sorketan dago. Izarrak eta galaxiak
hiltzen direnean, beste batzuk sortzen dira ezerezetik. Teoria hau erabat baztertuta dago.
• Big Bang-aren teoria. Unibertsoa leherketa izugarri handi baten ostean sortu zen
duela 17.000 milioi urte. Materia eta energia masa erraldoi batean zeuden konprimituta
(arrautza kosmikoa izenez ezagutua). Masa hori lehertu egin zen eta zati horietatik galaxiak
sortu ziren.
• Unibertso zikliko edo oszilatzailearen teoria. Hedatze fase baten atzetik
kontzentratze fase bat dator. 100.000 milioi urtean behin, galaxiak batu egiten dira eta
kolapsatu eta leherketa handi bat eragiten dute.
Zeintzuk dira teoria bakoitzaren izenak?
1 Teoria: _____________________________________________________________
2 Teoria: _____________________________________________________________
3 Teoria: _____________________________________________________________
25. Laburpena
I. Nire lehenengo laburpena:
------------------------------------------
II. (1 go paragrafoa)
“Lurra hirugarren lekuan dago Eguzkiaren inguruko planeten artean,
bosgarrena da tamainaz, eta oxigenoa eta ura duen bakarra.”
• Zein uste duzu dela paragrafo honen gai nagusia? Hau da, zein
da informaziorik garrantzitsuena?
_____________________________________________________________
• Paragrafoaren zein lekutan agertzen da informazio hori?:
hasieran, amaieran, tartean.
______________________________________________________________________
• Beraz, orain ikusiko dugu zer dioen lurrari buruz. Horretarako
erantzun galdera hau, zein da paragrafoaren helburua?:
(a) lurraren definizio bat ematea
(b) lurrari buruz datuak ematea
(c) lurraren inguruko kontakizunak adieraztea
26. BIBLIOGRAFIA
Erreferentzia bibliografikoak
• CASSANY, Daniel. Describir el escribir. Cómo se aprende a escribir.
Paidós. Buenos Aires.1989.
• —. Reparar la escritura. Didáctica de la corrección de lo escrito. 9ª
ed., Grao. Barcelona.2002.
• —. Construir la escritura. Paidós. Barcelona. 2001.
• FERREIRO, Emilia. Los sistemas de escritura en el desarrollo del niño.
Siglo XXI. 20ª ed.,México, 1999.
• —. Alfabetización teoría y práctica. 4ª ed., Siglo XXI Editores. México.
2001.
• GRAVES, Donald H. Didáctica de la escritura. Morata. Madrid. 1996.
• SALVADOR Mata, Francisco. Dificultades en el aprendizaje de la
expresión escrita. Una perspectiva didáctica. Aljibe. Madrid. 1997.
• —. Como prevenir las dificultades en la expresión escrita. Aljibe.
Madrid. 2000.
27. BIBLIOGRAFIA
• HARANBURU, Mikel eta IBARRA, Irune: Idazketa prozesua eta disgrafia
haurrarengan (visita el 01/2013)
http://testubiltegia.ehu.es/Idazketa_Prozesua_eta_Disgrafia_Haurrengan/idazketa_
prozesua_eta_disgrafia_haurrengan.pdf
• IBARRA LIZUNDIA, Irune (2008): Zer dira idazkera, ortografia eta puntuazioa
haurrentzat? Udako Euskal Unibertsitatea, Bilbo.
• MATEOS PONCE, Teresa Guadalupe (2009): Dificultades en la adquisición del
lenguaje escrito. Una cuestión centrada en el desarrollo y la experiencia, desde un
punto de vista constructivo IMCED. ETHOS Educativo 44 (enero-abril)
• IBARRA LIZUNDIA, Irune eta BEREZIARTUA ETXEBERRIA, Garbiñe (2010):
Irakurtzen eta Idazten Ikasteko Proposamenak: Atzo eta Gaur. Euskara eta
eleaniztasuneko Errektoreordetzaren sare argitalpena
• Revista Enfoques Educativos, 58 15 de Marzo de 2010. ISSN: 1988-5830. Dir.: Juan
José Díaz Rodríguez.
• Jardunbide egokien gidaliburua “Irakasleak eta irakurketaren irakaskuntza” Eusko
Jaurlaritza/Gobierno Vasco.Hezkuntza Saila /Departamento de Educación