1. НИЙЛҮҮЛЭЛТИЙНГИНЖИНХЭЛХЭЭНИЙУДИРД
ЛАГЫНСИСТЕМ
М. Цэвэлмаа
ШУТИС, КтМС ,
Мэдээллийнсистемийнменежмент
tsevel_0404@yahoo.com
Хураангуй
Мэдээлэлтехнологийнэринүедбайгууллагын
үйлажиллагаагаатехниктехнологийнтуслам
жтайгартүргэншуурхайхугацаандболовсруу
лахболомжбүрэнбүрдэжбайгаабилээ.
Гадаадынорнуудынбизнесийнбайгууллагаүй
лажиллагаагаатехниктехнологийнтусламж
тайгаарявуулжөөрсдийнхөөашигорлогыгнэмэ
гдүүлжбайна.
Үүнийжишээгэвэламерикийн
“UPS”
байгууллагабүтээгдэхүүнийтүгээлтэндээ
“smart
label”
системийгнэвтрүүлснээр
$600
тэрбумашигтайажиллахболсон.
Манайбайгууллагуудэнэхүүсистемүүдийгнэв
трүүлэхбүрэнболомжтойбөгөөднэвтрүүлжчадса
наарөөрсдийнхөөүйлажиллагаагтүргэншуурха
йүрдүнтэйявуулж,
зардалцагхугацаагхэмнэнөндөрашиголохбо
ломжтой.
Энэхүүсистемийгнессийнбайгууллагуудавч

2. хэрэгжүүлэхболомжтойгоорооачхолбогдолт
ойюм.
Түлхүүрүг:
SCM
,
төлөвлөлтболонтаамаглал,
эрэлтхэрэгцээ, модуль
Оршил
Мэдээлэлхарилцаа,
холбоонытехнологийнхөгжилньбизнесийнбо
лонбизнесийнбуссалбаруудынүйлажиллагаа
ндасарихөөрчлөлтүзүүлснээртэднийхоорондө
рсөлдөөнширүүсэж,
хэрэглэгчдийнхэрэгцээшаардлагыгхангас
анүйлажиллагаагаагтасралтгүй,
амжилттайявуулж,
өрсөлдөөнийгдавжгарахньчухалболоодбайна
.
Тэдбайгууллагынүйлажиллагаагамжилттайя
вуулахүндэсболохнийлүүлэлтийнасуудлыгна
рийнтөлөвлөжзохицуулжчадсанаарбараабүтэ
эгдэхүүнболонүйлчилгээгхэрэглэгчдэдцага
лдалгүйхүргэж,
хэрэглэгчийнхэрэгцээшаардлагыгхангажч
адна.
Альчоронднийлүүлэлтийнгинжинхэлхээнийу
дирдлагынсистемийгмөрдлөгболгодогбөгөөдү
үнийгманайбизнесийнбайгууллагаүйлажилл
агаандаанэвтрүүлэхзайлшгүйшаардлагатайб
олоодбайна.
Иймээсминийбиеэнэилтгэлээрээнийлүүлэлт
ийнгинжинхэлхээнийудирдлагынсистемийн
оноларгазүй,
бусадорондамжилттайнэвтрүүлсэнаргатурш
лагыгнарийнсудалж,
Бизнессийнбайгууллагыннийлүүлэлтийнгин
жинхэлхээнийудирдлагынасуудлуудыгтодо
рхойлж,
тухайнбайгууллагадуудаднийлүүлэлтийнги
нжинхэлхээнийудирдлагынсистемийгхэрхэ
ннэвтрүүлэхталаарсудлахыгзорилоо.

3. 1. Нийлүүлэлтийнгинжинхэлхээнийудирдлагы
нонол
1.1.
Нийлүүлэлтийнгинжинхэлхээнийудирдлага
Нийлүүлэлтийнхэлхээнийтухайойлголт
Нийлүүлэлтийнхэлхээгэдэгньтүүхийэдбэлтг
эннийлүүлэгчээсүйлдвэрүүдболонбөөнийтөвүү
дийгдамжинэцсийнхэрэглэгчидочижбайгаа
материал,
мэдээлэл,
үйлчилгээнийурсгалюм.
Нийлүүлэлтийнхэлхээньмөнэцсийнхэрэглэгч
дэдбүтээгдэхүүн,
мэдээлэл,
үйлчилгээгбийболгонхүргэдэгпроцессболо
нбайгууллагыгбагтаадаг.
Энэньэцсийнбүтээгдэхүүнэсвэлүйлчилгээгх
эрэглэгчдэдхүргэхүйлажиллагаанысүлжээюм
.
Эндхудалдах,
төлбөрийнурсгал,
материалболовсруулалт,
үйлдвэрлэлийнтөлөвлөлтбахяналт,
логистикболонхадгалалт,
техниктоногтөхөөрөмжийнхяналт,
хуваарилалтболонхүргэлтзэрэголонүйлажи
ллагаагагуулдаг. [1]

4. 1äóãààð çóðàã.. Íèéë¿¿ëýëòèéí õýëõýýíèé óäèðäëàãà
Íèéë¿¿ëýëòèéí õýëõýýíä 3 òºðëèéí óðñãàë áàéäàã. ¯¿íä:
1. Ìàòåðèàëûí óðñãàë. ¯¿íä áàðàà á¿òýýãäýõ¿¿í, ò¿¿õèé ýä,
òýäãýýðèéã
òýýâýðëýõ
íýãæ
/÷èíãýëýã/,
òýýâðèéí
õýðýãñë¿¿äèéí á¿ðýëäýõ¿¿íèéã öîãöîîð íü îéëãîíî. (20-ð
çóóíä äýëõèéí ìàòåðèàëûí óðñãàëûí çàíãèëàà áîëæ ÷àäñàí íü
Ñèíãàïóð óëñ, Åâðîï çýðýã óëñóóä)[1]
2. Ñàíõ¿¿ãèéí óðñãàë ãýäýãò áàíê, ñàíõ¿¿ãèéí ¿éë àæèëëàãàà,
òºðºë
á¿ðèéí
ñàí,
áèðæèéí
¿éë
àæèëëàãàà,
õºðºíãº
îðóóëàëòûí óðñãàëûã õàìðóóëàí á¿õýëä íü îéëãîíî. (20-ð
çóóíä äýëõèéí ñàíõ¿¿ãèéí óðñãàëûí çàíãèëàà áîëæ ÷àäñàí íü
Øâåéöàðü, Ëþêñåìáóðã çýðýã óëñóóä)[1]
3. Ìýäýýëëèéí óðñãàë. Ìàòåðèàëûí áîëîí ñàíõ¿¿ãèéí óðñãàëààñ
¿¿ñýõ ìýäýýëë¿¿ä, øèíæëýõ óõààí, òåõíîëîãè, èííîâàöèéí
ìýäýýëë¿¿äèéã
áàãòààí
îéëãîíî.
(20-ð
çóóíä
äýëõèéí
ìýäýýëëèéí óðñãàëûí çàíãèëàà áîëæ ÷àäñàí ÀÍÓ, ßïîí, Ãåðìàí
çýðýã óëñóóä)[1]
Íèéë¿¿ëýëòèéí õýëõýýíèé òºðë¿¿ä:
Ò¿¿õèé ýä ¿éëäâýðëýë: Óã çàãâàð íü õýðýãëýã÷äèéí õýðýãöýýã
öàã õóãàöààíä íü ìýäýð÷ á¿òýýãäýõ¿¿í ¿éë÷èëãýýã äàõèí
ñàéæðóóëæ àøèãòàé áîëãîäîã. Èíãýæ á¿ðýí íýãäñýí ìýäýýëëèéí
ñèñòåìèéã õýðýãëýñíýýð áàéãóóëëàãà òóõàéí öàã ¿åèéí
ýðýëòèéí ìýäýýëëèéã àâ÷ ¿éëäâýðëýëòèéí òºëºâëºãºº áîëîí
õóâààðèëàëòàà ñàéæðóóëàõàä õýðýãëýíý. Óã ìýäýýëëèéã ìºí
íèéë¿¿ëýëòèéí õýëõýýãýýð äîîø áýëòãýí íèéë¿¿ëýã÷äèéí ôóíêö
ð¿¿ íýãòãýñíýýð á¿òýýãäýõ¿¿íèé îðö, ò¿¿õèé ýäèéã øèíý
ñàéæðóóëñàí ¿éëäâýðëýëèéí òºëºâëºãºº áîëãîí õóâààðèéí
äàãóó õèéæ áîëíî.[2]
Çàõèàëãààð ¿éëäâýðëýõ: Dell áðýíäèéí êîìïüþòåð íü óã
çàãâàðûã
àøèãëàäãààðàà
àëäàðòàé.
Çàãâàðûí
äàãóó
õýðýãëýã÷äèéí çàõèàëãûí óãñðàëòûã çàõèàëãà èðñýí äàðóé
õèéäýã.
¯¿íèéã
õèéõèéí
òóëä
õýñýã
ãàçðóóäàä,
¿éëäâýðëýëèéí øóãàìóóäàä ò¿ãýýìýë õýðýãëýãäýõ ìàòåðèàëûã
óðüä÷èëàí áàéðëóóëàõ ÿâäàë þì. Ýíý çàãâàðûí ãîë àøèã íü
õýðýãëýã÷ á¿ð ººðò òîõèðñîí, õ¿ññýí á¿òýýãäýõ¿¿íýý õóðäàí
õóãàöààíä àâàõ ÿâäàë þì. [2]
Òàñðàëòã¿é òàòàí àâàëò: Ãîë ñàíàà íü íèéë¿¿ëýã÷èä áîëîí
çóó÷ëàã÷èäòàé îéð àæèëëàñíààð ò¿¿õèé ýä, ìàòåðèàëûã áàéíãà
òàòàí àâäàã ãýñýí õýäèé ÷ õýðýâ òàòàí àâàëòûí ÿâöàä îëîí
òýýâýðëýëò
õàìðàãäàæ
áàéâàë
¿íý
õýò
ºíäºð
áîëæ,
íèéë¿¿ëýëòèéí õýëõýý ñàéí ¿ð ä¿íä õ¿ðýõã¿é. Èéìä çàõèàëãûã
ã¿éöýòãýõ ïðîöåññ, ¿éëäâýðëýë áîëîí õóäàëäàí àâàëòûí
ïðîöåññóóä õîîðîíäîî íÿãò õîëáîîòîé áàéõ ¸ñòîé. Ýðýëòèéí
ººð÷ëºëòèéí òàëààðõ ìýäýýëëèéã öàã òóõàé á¿ðä íü ºã÷
øààðäëàãàòàé òàòàí àâàëòûí õóâààðü áîëîí ò¿âøèíã õàíãàõ

5. õýðýãòýé. Óã çàãâàð íü ýðýëò íü òîãòìîë áàéäàã îð÷èíä
õàìãèéí òîõèðîìæòîé áºãººä èõýâ÷ëýí æîðîîð îëãîõ ýìèéí
õóâààðèëàëòàä àøèãëàäàã. Òîìîîõîí ñèñòåìèéí òàëààð ÿðèãäàõ
òîõèîëäîëä çóó÷ëàã÷èä õýðýãòýé áàéäàã.[2]
Ñóâãààð óäèðäàõ: Çàõèàëãààð ¿éëäâýðëýõ çàãâàðûí èë¿¿
ñàéæðóóëñàí õóâèëáàð áºãººä óã çàãâàðààð á¿òýýãäýõ¿¿í
õóâààðèëàëòûí ñóâãààð õºäºëæ áàéõ õîîðîíä á¿òýýãäýõ¿¿íèé
õýñã¿¿ä íü öóãëàð÷ óãñðàãäàæ áàéäàã. ¯¿íèéã ãóðàâäàã÷
ëîãèñòèêèéí ôèðì¿¿ä õèéäýã. Çàðèìäàà ýäãýýð ôèðì¿¿ä íü
ýöñèéí á¿òýýãäýõ¿¿íèéã óãñàð÷ õèéäýã ýñâýë õýðýãëýã÷äýä
õ¿ðãýõ ýöñèéí õýñã¿¿äèéí öóãëóóëãûã õèéäýã. Óã çàãâàðò
áàãà ýñâýë ÿìàð ÷ ò¿¿õèé ýä àøèãëàõã¿é áàéæ áîëíî. Ãýõäýý
çàõ çýýëèéí ýðýëòýä õóðäàí õàðèóëäàã. Ýíý çàãâàð íü
êîìïüþòåðèéí
òåõíîëîãèéí
ñàëáàðò
èõýýõýí
àëäàðòàé.
Á¿òýýãäýõ¿¿í ¿éë÷èëãýý, ìýäýýëýë áîëîí ñàíõ¿¿ãèéí íººö¿¿ä
íü èõýâ÷ëýí ò¿¿õèé ýäèéã äàí ãàíö ýöñèéí á¿òýýãäýõ¿¿í
áîëîí ¿éë÷èëãýý áîëãîí àøèãòàéãààð õóâèðãàõ ÿâäàë áóñ
õàðèí ¿ð íºëººòýé àðãààð õèéõ ÿâäàë þì. Óã çîðèëãûã
áèåë¿¿ëýõýä õýä õýäýí òºðëèéí ïðîãðàì õàíãàìæ àøèãëàæ
áîëíî.[2]
1.2. Íèéë¿¿ëýëòèéí ãèíæèí õýëõýýíèé óäèðäëàãà
Íèéë¿¿ëýëòèéí ãèíæèí õýëõýýíèé óäèðäëàãûí ãîë çîðèëãî íü ºíäºð
÷àíàðòàé á¿òýýãäýõ¿¿íèéã çºâ õýðýãëýã÷èä íü çºâ öàãò íü õàìãèéí
áàãà çàðäàëòàé õ¿ðãýõ þì.
Íèéë¿¿ëýëòèéí õýëõýýíèé óäèðäëàãûí ôóíêö íü íèéë¿¿ëýëòèéí
õýëõýýíèé á¿õ ¿éë àæèëëàãààã òºëºâëºõ, çîõèîí áàéãóóëàõ
óÿëäóóëàõ ÿâäàë þì. ªíºº ¿åä íèéë¿¿ëýëòèéí õýëõýýíèé óäèðäëàãà
ãýäýã îéëãîëòîä á¿õ íèéë¿¿ëýëòèéí õýëõýýã óäèðäàõ íèéò ñèñòåì
ãýæ îéëãîäîã.
Îð÷èí ¿åèéí íèéë¿¿ëýëòèéí õýëõýýíèé óäèðäëàãûí ãîë çîðèëãî áîë
òîäîðõîéã¿é áàéäàë, ýðñäýëèéã áàãàñãàæ, òîíîã òºõººðºìæèéí
ò¿âøèí, öèêëèéí õóãàöàà, áèçíåñèéí ïðîöåññ, õýðýãëýã÷äèéí
¿éë÷èëãýý çýðýãò ýåðýãýýð íºëººëºõ ÿâäàë. Ýäãýýð àøèãòàé áàéäàë
íü ¿ð àøãèéã íýìýãä¿¿ëæ, ºðñºëäºõ ÷àäâàðûã äýýøë¿¿ëäýã.
Íèéë¿¿ëýëòèéí ãèíæèí õýëõýýíèé óäèðäëàãà íü:
Õóãàöàà, õºðºí㺠îðóóëàëòûí çàðäëûã áàãàñãàäàã
Ìàòåðèàëûí õàíãàìæ, ò¿¿õèé ýä, ìàòåðèàëûã äóíäàæ ýñâýë
ýöñèéí á¿òýýãäýõ¿¿í áîëãîõîä òóñàëäàã
Ýöñèéí á¿òýýãäýõ¿¿íèéã õýðýãëýã÷èä õ¿ðãýõ ò¿ãýýëòèéí àæèëä
òóñàëäàã
Õýðýãëýã÷ýýñ áóöààãäàæ èðñýí áàðààíû ëîãèñòèêèéí àñóóäàë ÷
áàãòàíà.
Íèéë¿¿ëýëòèéí ãèíæèí õýëõýýíèé óäèðäëàãûí ñèñòåìèéí ìýäýýëýë íü
áàéãóóëëàãàä äàðààõ àñóóäëûã øèéäýõýä òóñàëäàã:
Þóã? Õýçýý? ¿éëäâýðëýõ, õàäãàëàõ, øèëæ¿¿ëýõèéã øèéääýã.

6. Çàõèàëãûã õóðäàí õóãàöààíä áîëîâñðóóëäàã.
Çàõèàëãûí òºëºâ áàéäëûã õÿíàäàã.
Õàíãàìæèéí áîëîìæèéã øàëãàæ, õàíàìæèéí ò¿âøèíã õÿíàäàã.
Õºðºíãº
îðóóëàëò,
òýýâýðëýëò,
õàäãàëàëòûí
çàðäëûã
áàãàñãàäàã
À÷èëòûã õÿíàäàã.
Õýðýãëýã÷èéí
õýðýãöýý
øààðäëàãà
äýýð
ñóóðèëñàí
¿éëäâýðëýëèéã òºëºâëºäºã.
Áàðààíû çàãâàðûí ººð÷ëºëòèéã õóðäàí õóãàöààíä ìýäýýëäýã.
Íèéë¿¿ëýëòèéí ãèíæèí õýëõýýíèé óäèðäëàãûí ¿íäñýí á¿ðýëäýõ¿¿í:
1. Çàãâàð – Õàìãèéí ñàéí íèéë¿¿ëýã÷äèéã ñîíãîõ, ¿íèéí
ºñºëòèéã òîãòìîë áîëãîõ, õ¿ðãýõ áîëîí íèéë¿¿ëýã÷èäòýé õàìò
òºëáºðèéã òîõèðîëöäîã ìºí áàðàà á¿òýýãäýõ¿¿íèé óäèðäëàãà
îðíî.
2. ͺºö – ͺºö¿¿äèéã óäèðäàõ áîëîí á¿òýýìæ, ºðòºã áîëîí
÷àíàðûã íèéë¿¿ëýëòèéí õýëõýýãýýð óäèðäàõ.
3. ¯éëäâýðëýë – Á¿òýýãäýõ¿¿í òºëºâëºõ, øàëãàõ, áàãëàõ áîëîí
õ¿ðãýõ ìºí ÷àíàðûí ò¿âøèíã õýìæèõ, á¿òýýãäýõ¿¿íèé ãàðö
áîëîí àæèë÷íû á¿òýýìæ îðíî.
4. Ò¿ãýýëò
–
Çàõèàëãóóäûí
õ¿ëýýí
àâàëòûã
çîõèöóóëàõ,
àãóóëàõóóäûí
ñ¿ëæýýã
ñàéæðóóëàõ,
õàìãèéí
ñàéí
ò¿ãýýëò¿¿äèéã ñîíãîõ áîëîí òºëáºð¿¿äèéã õ¿ëýýí àâààä
ïàäààíû ñèñòåìä øèëæ¿¿ëýõ.
5. Áîðëóóëàëò – Ãîëîãäîë õ¿ëýýí àâàõ ñ¿ëæýýã áèé áîëãîõ áîëîí
¿ëäýãäýë á¿òýýãäýõ¿¿í¿¿äèéã áóöààõ ìºí ¿éë÷ë¿¿ëýã÷äýý
õàäãàëàõ.
2 äóãààð çóðàã. Íèéë¿¿ëýëòèéí ãèíæèí õýëõýýíèé
óäèðäëàãûí ¿íäñýí á¿ðýëäýõ¿¿í õýñýã
Íèéë¿¿ëýëòèéí ãèíæèí õýëõýýíèé óäèðäëàãûã àìæèëòòàé áîëãîõ
¿íäñýí øààðäëàãà íü èòãýëòýé õàìòðàã÷èä, ñàéí õàðèëöàà,
çîõèñòîé ã¿éöýòãýë, áîëîí ÷àäâàðëàã ìåíåæåð¿¿äòýé áàéõ ÿâäàë
þì.
Íèéë¿¿ëýëòèéí
ãèíæèí
õýëõýýíèé
óäèðäëàãàä
íèéë¿¿ëýëò,
õàäãàëàëò, ò¿¿õèé ýä ìàòåðèàëóóäûí õºäºë㺺í, áàéãóóëëàãà áîëîí
ò¿¿íèé ýðãýí òîéðíû õ¿÷èí ç¿éëñ îðíî.
1.3.Íèéë¿¿ëýëòèéí ãèíæèí õýëõýýíèé óäèðäëàãûí ñèñòåì

7. Íèéë¿¿ëýëòèéí ãèíæèí õýëõýýíèé óäèðäëàãûí ñèñòåì ãýæ þó âý?
Ýõýí ¿åäýý íèéë¿¿ëýëòèéí õýëõýýíèé îëîí ¿éë àæèëëàãààíóóä íü
áè÷ãýýð äàìæóóëàãäàí õèéãääýã áàéñàí íü óäààí, àëäàà èõòýé, ¿ð
àøèãã¿é áàéñàí. Èéìä õ¿ì¿¿ñ àíõ êîìïüþòåð çîõèîí á¿òýýæ,
áèçíåñò àøèã îëîõ áîëñíîîð íèéë¿¿ëýëòèéí õýëõýýíèé ¿éë ÿâöûã
àâòîìàòæóóëàõûã õ¿ñýæ áàéñàí.
1950, 1960–ààä îíû ýõýýð íèéë¿¿ëýëòèéí õýëõýýíèé áîãèíî
ñåãìåíò¿¿äèéã äýìæñýí àíõíû ïðîãðàì õàíãàìæóóä ãàð÷ èðñýí.
¯¿íèé íýã æèøýý íü áàðàà òàâààðûí óäèðäëàãûí ñèñòåì áà ýíý íü
òîîöîîëëûã íü õèéõ ¿¿ðýãòýé áàéñàí.
¯¿íèéã
íèéë¿¿ëýëòèéí õýëõýýíèé óäèðäëàãûí ñèñòåì ãýäýã. Ãîë
çîðèëãî:
Çàðäëûã áàãàñãàõ
¯éë ÿâöûã ò¿ðãýòãýõ
Àëäàà áàãà ãàðãàõ ÿâäàë áàéâ.
Öàã õóãàöàà ºíãºðºõ òóñàì òóñ òóñäàà ïðîãðàì õàíãàìæ àøèãëàõ íü
õ¿íäðýëòýé áîëñîí. Õ¿ì¿¿ñ ìåíåæìåíòèéí óõààíûã îíîâ÷òîé áîëãîõ,
ñàíõ¿¿ãèéí øèéäâýð ãàðãàõ òîìü¸îëëóóäûã äýìæñýí ¿éë ÿâöòàé
áàéõûã õ¿ñýæ íèéë¿¿ëýëòèéí õýëõýýíèé ¿éë àæèëëàãààíóóä íü
õîîðîíäîî ñàëøã¿é óÿëäàà õîëáîîòîéã óäàõã¿é îéëãîõ áîëñîí.
2. Íèéë¿¿ëýëòèéí
ãèíæèí
ºíººãèéí áàéäàë
õýëõýýíèé
óäèðäëàãûí
ñèñòåì¿¿äèéí
2.1. Ãàäààäàä àìæèëòòàé íýâòð¿¿ëñýí íèéë¿¿ëýëòèéí
õýëõýýíèé óäèðäëàãûí ñèñòåì¿¿äèéí ºíººãèéí áàéäàë
ãèíæèí
Íèéë¿¿ëýëòèéí
õýëõýýíèé
óäèðäëàãûí
ñèñòåìä
íèéë¿¿ëýëòèéí
õýëõýýíèé òºëºâëºëòèéí (SCP) õýðýãëýýíèé ïðîãðàì, íèéë¿¿ëýëòèéí
õýëõýýíèé ã¿éöýòãýëèéí ñèñòåì (SCE), òýýâýðëýëòèéí óäèðäëàãûí
ñèñòåì
(TMS),
àãóóëàõûí
óäèðäëàãûí
ñèñòåì
(WMS),
áîëîí
¿éëäâýðëýëèéí ã¿éöýòãýëèéí ñèñòåì¿¿ä (MES) îðäîã.
Íèéë¿¿ëýëòèéí
õýëõýýíèé
óäèðäëàãûí
ñèñòåìèéí
øèëäýã
20
íèéë¿¿ëýã÷äèéí
æàãñààëòààñ
æèë
á¿ðèéí
íèéë¿¿ëýëòèéí
ã¿éöýòãýëèéí áîëîí òºëºâëºëòèéí ïðîãðàì õàíãàìæèéí øèëäýã
íèéë¿¿ëýã÷äèéã õàðàõàä îð÷èí ¿åèéí øèíý õàíäëàãà ãàðäàã.
Ñóäàëãààíäàà
íèéë¿¿ëýëòèéí
ãèíæèí
õýëõýýíèé
óäèðäëàãûí
ñèñòåìèéí øèëäýã 20 íèéë¿¿ëýã÷èéí æàãñààëòàä æèë á¿ð äýýã¿¿ð
áàéð ýçýëäýã, àøèã îðëîãîîðîî òýðã¿¿ëäýã 6 íèéë¿¿ëýã÷èéí
ñèñòåìèéã ñîíãîí àâ÷ ñóäàëëàà.
Äàðààõ ãðàôèêò ñîíãîí àâñàí íèéë¿¿ëýëòèéí ãèíæèí õýëõýýíèé
óäèðäëàãûí ñèñòåì¿¿äèéí 2006 áîëîí 2007 îíä îëñîí îðëîãûã
õàðóóëàâ.
Õ¿ñíýãò 2.1.

8. Øèëäýã 6 ñèñòåì íèéë¿¿ëýã÷èä
2006îí
2007îí
Íèéë¿¿ëýã÷èä
Ñàÿ äîëëàðààð
ä/ä
1
Oracle
585
650
2
348
225
289
348
4
Infor
Manhattan
Associates
RedPrairie
189
253.4
5
Microsoft
72
85
6
Jesta I.S
65
80
3
700
600
650
585
500
400
348
348
289
300
225
253.4
189
200
72 85
100
65 80
Microsoft
Jesta I.S
0
Oracle
Infor
Manhattan RedPrairie
Associates
2006 он
2007 он
3 äóãààð çóðàã. Øèëäýã 6 ñèñòåì íèéë¿¿ëýã÷èä
2.2. Áèçíåññèéí áàéãóóëëàãàä íèéë¿¿ëýëòèéí
óäèðäëàãûí ñèñòåìèéã íýâòð¿¿ëýõ áîëîìæ
ãèíæèí
õýëõýýíèé
Íèéë¿¿ëýëòèéí õýëõýýíèé õ¿íäðýë áýðõøýýëèéí ýõ ñóðâàëæ:
Ýðýëò õýðýãöýýã òààìàãëàõ
Èëãýýõ öàã õóãàöàà áîëîí ¿éëäâýðëýëèéí ñààòàë
Äîòîîä íýãæ áîëîí áèçíåñèéí ò¿íø¿¿äòýéãýý ìóó õàðüöààòàé
áàéõ
Õýðýãëýã÷äýä ¿ð íºëººã¿é ¿éë÷èëãýý ¿ç¿¿ëýõ
Õºðºí㺠îðóóëàëòûí ºíäºð çàðäàë, íºõºí òºëºëò áàéõã¿é áàéõ
¯éë÷èëãýý ¿ç¿¿ëýõ çàðäàë ºñíº
ͺºöèéí èë¿¿äýë

9. Áèçíåñèéí áàéãóóëëàãóóä íü îëîí ñàëáàðò ¿éë àæèëëàãàà ÿâóóëäàã.
Ýäãýýð ñàëáàðóóäàä áàðàà á¿òýýãäýõ¿¿í õýäèé õýð áàéãàà, äóóññàí
áàðàà á¿òýýãäýõ¿¿í áàéíà óó? Äóóñàõ äºõºæ áàéãàà áàðàà
á¿òýýãäýõ¿¿í áàéíà óó? ãýäãèéã ìýäýýã¿éí óëìààñ ýðýëò õýðýãöýýã
çºâ òààìàãëàæ ÷àääàãã¿é. Òèéìýýñ àãóóëàõàä
õàäãàëàãäàõ
á¿òýýãäýõ¿¿íèé çàðäàë èõ áàéäàã. ̺í ýðýëò õýðýãöýýã òààìàãëàæ
÷àäààã¿éí óëìààñ õýðýãëýã÷äýä øààðäëàãàòàé á¿òýýãäýõ¿¿íýýð
ò¿ðãýí øóóðõàé õàíãàæ ÷àääàãã¿é. Ýäãýýð àñóóäëûã øèéäâýðëýõ
øààðäëàãà òóëãàð÷ áàéäàã.
Íèéë¿¿ëýëòèéí õýëõýýíèé õ¿íäðýë áýðõøýýëèéí øèéäë¿¿ä:
Íèéë¿¿ëýã÷òýé íÿãò õàìòðàí àæèëëàñíààð ýðýëò õýðýãöýýã çºâ
òààìàãëàõ.
Èëãýýõ çîõèñòîé òºëºâëºãºº ãàðãàõ.
Íèéë¿¿ëýã÷èäòýé ñòðàòåãèéí ò¿íøëýë õºãæ¿¿ëýõ.
Õóäàëäàì àâàõäàà “ÿã öàãò ìü” õàìäëàãûã àøèãëàõ.
Õóäàëäàí àâàõ, õóäàëäàõ öàãèéã áàãàñãàõ.
Öººí òîîíû íèéë¿¿ëýã÷èéã àøèãëàõ.
Íèéë¿¿ëýã÷, õóäàëäàí àâàã÷èéí õàðèëöààã ñàéæðóóëàõ.
Çàõèàëãûã õ¿ëýýí àâñíû äàðàà ¿éëäâýðëýõ.
À÷ààëàë èõýññýí ¿åä ººðºº õèéñíýýñ èë¿¿
àóòñîðñèíã
òîõèðîìæòîé áàéæ áîëíî.
Øààðäëàãàòàé áîë 캺öèéã “õóäàëäàì àâàõ” ìü “áèé áîëãîõ”–
îîñ èë¿¿ òîõèðîìæòîé áàéæ áîëíî.
Áèçíåñèéí áàéãóóëëàãóóä íü ººðò òóëãàð÷ áàéãàà àñóóäëàà
øèéäýõèéí òóëä ýäãýýð àñóóäëóóäûã á¿ðýí øèéäýæ ÷àäàõ ïðîãðàì
øààðäëàãàòàé áîëñîí. Èéìýýñ ýäãýýð àñóóäëûã øèéäýæ ÷àäàõ
íèéë¿¿ëýëòèéí ãèíæèí õýëõýýíèé óäèðäëàãûí ñèñòåìèéã íýâòð¿¿ëýõ
øààðäëàãàòàé áîëñîí. Ýíý ïðîãðàìûã çîõèîí á¿òýýäýã îëîí
softfare
êîìïàíèóä
áàéäàã.
Ýäãýýð
êîìïàíèóäûí
á¿òýýãäýõ¿¿í¿¿äýýñ ìàíàé áàéãóóëëàãûí àñóóäëûã øèéäýæ ÷àäàõ
ïðîãðàì íü “Manhattan” êîìïàíèéí íèéë¿¿ëýëòèéí ãèíæèí õýëõýýíèé
óäèðäëàãûí ñèñòåì þì.
¯ð ä¿í
Äýýðõè ñèñòåìèéã íýâòð¿¿ëñíýýð äîîðõè ¿ð àøèãèéã àâ÷èðíà. ¯¿íä:
Ýðýëò õýðýãöýýã çºâ òààìàãëàíà.
Òýýâýðëýëò àãóóëàõûí çàðäàë áàãàñíà.
Õýðýãëýã÷äýä øààðäëàãàòàé õýðýãòýé áàðàà á¿òýýãäýõ¿¿íèéã
öàã òóõàéä íü íèéë¿¿ëíý.
Íèéë¿¿ëýëòèéí ãèíæèí õýëõýýíèé ñèñòåìèéã àøèãëàñíààð áèçíåññèéí
áàéãóóëëàãûí ¿éë àæèëëàãàà õýâèéí ÿâàãäàæ, òýýâýðëýëò áîëîí
àãóóëàõûí çàðäëàà áàãàñãàæ, õýðýãëýã÷èääýý øààðäëàãàòàé áàðàà
á¿òýýãäýõ¿¿íýýð öàã òóõàéä íü õàíãàæ,íèéãýìä íýð õ¿íä á¿õèé
áàéãóóëëàãà áîëæ ÷àäíà.

10. Íèéë¿¿ëýëòèéí
õýëõýýíèé
óäèðäëàãûí
“Manhattan” êîìïàíèéí á¿òýýãäýõ¿¿í
ñèñòåìèéã
õºãæ¿¿ëýã÷
“Manhattan” êîìïàíèéí íèéë¿¿ëýëòèéí õýëõýýíèé óäèðäëàãûí ñèñòåì
íü íèéë¿¿ëýëòèéí õýëõýýí äýõ çàõèàëãà ºãºõ ¿éë ÿâöààñ õ¿ðãýëò
õ¿ðòýëõ á¿õ õîëáîî õàìààðëûã îíîâ÷òîé áîëãîíî. Òºëºâëºëò áîëîí
òààìàãëàë
íü
áèçíåñèéã
ºíäºð
ò¿âøèíä
óäèðäàæ
ÿâóóëàõàä
íèéë¿¿ëýëòèéí õýëõýýí äýõ àñóóäëûã øèéäâýðëýäýã.[5]
“Manhattan” –íû íèéë¿¿ëýëòèéí ãèíæèí õýëõýýíèé óäèðäëàãûí
ñèñòåì íü äàðààõ ìîäóëèóäòàé. ¯¿íä:
Òºëºâëºëò áîëîí òààìàãëàë: òºëºâëºëò áîëîí òààìàãëàëûí
ìîäóëü íü ýðýëòèéã óðüä÷èëàí òààìàãëàõ áîëîí ò¿¿íèéã
ººð÷ëºãäºõºä õóðäàí õàðèóëàõàä òàíä òóñàëäàã ìàø íàðèéí
õýðýãñë¿¿äòýé.[5]
Áàðàà ìàòåðèàë, òîíîã òºõººðºìæèéã îíîâ÷òîé áîëãîõ:
“Manhattan” –íû áàðàà ìàòåðèàë, òîíîã òºõººðºìæ îíîâ÷òîé
áîëãîõ ìîäóëü íü á¿õ ñ¿ëæýýíä õè÷íýýí ñóâàã ìºí áàðàà
á¿òýýãäýõ¿¿í áàéãààã õàðàõ áîëîìæòîé.[5]
Çàõèàëãûí
àìüäðàëûí
öèêëèéí
óäèðäëàãà:Õýðýãëýã÷èéí
äýëã¿¿ð, îíëàéí, äóóäëàãûí òºâººð äàìæóóëàí çàõèàëãà ºãºí,
çàõèàëãûã ºãñºí õóãàöààíààñ ýõëýí á¿òýýãäýõ¿¿í õ¿ðãýæ èðýõ
õ¿ðòýë òýäíèé ñýòãýë õàíàìæòàé áàéëãàõ áîëîìæèéã ºãíº. [5]
Òýýâýðëýëòèéí àìüäðàëûí öèêëèéí óäèðäëàãà: “Manhattan” –íû
òýýâýðëýëòèéí àìüäðàëûí öèêëèéí óäèðäëàãûí á¿õ õýðýãñýë íü
òàíû çàðäëûã áóóðóóëàõ, òîõèðñîí õóâààðèëàëò áîëîí áàãà
çàðäëààð èë¿¿ õóðäàí ò¿ãýýëò õèéõ çýðãýýð õàíãàíà.[5]
Õóâààðèëàëòûí
óäèðäëàãà:
Õóâààðèëàëòûí
óäèðäëàãà
íü
¿éëäâýðëýë óäèðäñàí àãóóëàõûí óäèðäëàãûí øèéäýë þì. Ýíý íü
íèéë¿¿ëýã÷ ìºí õàìðàã÷èéí ºðãºí ñ¿ëæýýòýé õàðèëöàà áîëîí
õàìòûí àæèëëàãààã îíîâ÷òîé çîõèîí áàéãóóëíà.[5]
Òºëºâëºëò áîëîí òààìàãëàë:
“Manhattan” –íû òºëºâëºëò áîëîí òààìàãëàëûí ìîäóëü íü ýðýëòèéã
óðüä÷èëàí
òààìàãëàõ
áîëîí
ò¿¿íèéã
ººð÷ëºãäºõºä
õóðäàí
õàðèóëàõàä òàíä òóñàëäàã ìàø íàðèéí õýðýãñë¿¿äòýé.
Òºëºâëºëò áîëîí òààìàãëàëòûí ìîäóëü íü áèçíåñèéí ¿éë àæèëëàãàà
ýðõëýõ, ò¿¿íèéã ñàéæðóóëàõ áîëîí ò¿¿íèé ñàíõ¿¿ã õÿíàõ, ñóâàã
á¿ð äýõ èäýâõæ¿¿ëýëòèéí òºëºâëºëò áîëîí íèéë¿¿ëýëòèéí õýëõýýí
äýõ ººð÷ëºëòèéã äàìæóóëàõ çýðýã áîëîìæ îëãîíî.
Ýíý
íü
ºãºãäºë
îðóóëàõàä
àëäàà
ãàðàõ,
èäýâõæ¿¿ëýëòýýñ
øàëòãààëñàí ýðýëòèéí îðãèë ¿å áîëîí öàã óóðûí òààã¿é íºõöºëººð
¿¿ññýí áóóðàëòûã áàãàñãàíà.
Õóäàëäàà÷èí áîëîí òºëºâëºãºº ãàðãàã÷èä õàìòðàí õýðýãëýã÷äýä çºâ
á¿òýýãäýõ¿¿íèéã ñàíàë áîëãîõ, íýð òºðëèéí íàðèéí ñóäàëãàà õèéõ
áîëîìæ îëãîí èë¿¿ ¿ð àøèãòàé àæèëëàõ áàòàëãàà ºãäºã.

11. Õÿçãààðã¿é îíöëîã áîëîí ÷àäâàðóóä íü áðýíäèéí ñòðàòåãè áîëîí
òàíû ñàíõ¿¿ãèéí õîîðîíä àìæèëòûã áàòàëãààæóóëäàã.
Òºëºâëºëò áîëîí òààìàãëàëûí ìîäóëüä íü äàðààõ ìîäóëèóäòàé.
¯¿íä:
Ýðýëòèéí òààìàãëàë:Ýíý íü ýíãèéí íàðèéí çºâ òààìàãëàë
ãàðãàäàã. Á¿òýýãäýõ¿¿í áîëîí áàéðøëûí íýãäýë äýõ ýðýëòèéí
òààìàãëàë ãàðãàäàã.
Îëîí ñóâãèéí òºëºâëºëò:Âýá, êàòàëîã áîëîí äýëã¿¿ð äýõ
èë¿¿äýë
áàãàñãàõ
áîëîí
á¿òýýìæ
äýýøë¿¿ëýõ
íýãäñýí
òºëºâëºëò õèéäýã.
Ñàíõ¿¿ãèéí òºëºâëºëò:Õýðýãëýõýä õÿëáàð äýýðýýñ äîîø ýñâýë
äîîðîîñ äýýø òºëºâëºäºã ãýõäýý àíãèëëóóä äàõ òºëºâëºëò,
ñóâãóóä áîëîí õóãàöààíû äàâòàìæèéí îëîí õóâèëáàðóóäûã
óäèðäàõ õ¿÷èðõýã øèéäýë þì.
Èäýâõæ¿¿ëýëòèéí òºëºâëºëò:Íýã øèéäâýðýýñ èäýâõæ¿¿ëýëòèéã
á¿õ òàëààñ íü òààðóóëàõ. Á¿òýýõ, òààìàãëàõ áîëîí ò¿¿õèé ýä
äóóñàõààñ ñýðãèéëýí òàòàí àâàëò õèéõ õàíãàëòûã òààìàãëàíà.
ͺºöèéí áàãö:Õýðýãëýã÷èéí õýðýãöýýã íýìýãä¿¿ëýí õàíãàõ
õ¿ðòýë ã¿éöýòãýë, õýðýãëýã÷èéí õ¿ðýý, õýìæýý ýñâýë ÿìàð
íýã ººð îíöëîã øèíæýýð áàãöëàí íººöºëíº.
Ýäãýýð ïðîöåññóóäààñ òºëºâëºëòèéí óäèðäëàãûã çàäëàí ¿çüå.
Òºëºâëºëòèéí óäèðäëàãà
Áèçíåññèéí áàéãóóëëàãóóä íü ýíýõ¿¿ òºëºâëºëòèéí ìîäóëèéã
àøèãëàñíààð ¿éë àæèëëàãààãàà õàìãèéí îíîâ÷òîéãîîð òºëºâëºõ
áºãººä ¿¿íèé ¿íäñýí äýýð ýðýëòèéã çºâ òààìàãëàõ áîëíî.
Òºëºâëºëòèéí óäèðäëàãûí ìîäóëü íü ÿã öàãò íü ýðýëòèéã íàðèéí
òààìàãëàõ, çàõ çýýë äýõ á¿òýýãäýõ¿¿íèé òàëààð íàðèéí ñóäàëãàà
õèéõ, íèéë¿¿ëýëòèéí õýëõýýí äýõ ººð÷ëºëòèéã õóðäàí ìýäýð÷,
ò¿¿íèéã äàìæóóëàõ çýðýã îëîí áîëîìæ îëãîíî.
Ýíýõ¿¿ ìîäóëü íü äîòðîî äàðààõ äýä ôóíêöóóäòàé áàéõ áºãººä
òýäãýýð íü òóñ òóñäàà ººð ººð ¿¿ðãèéã ã¿éöýòãýäýã. ¯¿íä:
Ýðýëòèéí òààìàãëàë:Ýíý íü ýðýëòèéí ñòàòèñòèê øèíæèëãýýíä
¿íäýñëýí ýðýëòèéí òààìàãëàëûã õèéæ ýðýëòèéí ººð÷ëºëòºä
õóðäàí õàðèóëàõàä òóñàëíà. Ñàéí ýðýëòèéí òààìàãëàë íü ¿íýí
çºâ, îíîâ÷òîé òºëºâëºëò õèéõ áîëîí á¿òýýãäýõ¿¿íèé ¿ð àøèã
ºñºõºä
òóñàëäàã.
Òààìàãëàëûí
ºãºãäëèéã
áîðëóóëàëò,
ìàðêåòèíã, ¿éë àæèëëàãààíû ººð ººð õýñýãò õýðýãëýõýä
òîõèðäîã.
Áîðëóóëàëòûí
òºëºâëºëò:Ýíý
íü
ººðèéí
á¿òýýãäýõ¿¿íèé
òàëààðõ á¿õ ìýäýýëëèéã õàðæ áîëîõ áºãººä, öààøèä ÿìàð
á¿òýýãäýõ¿¿í çàõ çýýëä íèéë¿¿ëýõèéã òºëºâëºõºä ýíýõ¿¿
ôóíêöèéã àøèãëàíà. ªäºð òóòìûí áîðëóóëàëò áîëîí öààøèä
õèéãäýõ
áîðëóóëàëòûí
òàëààðõ
ìýäýýëëèéã
á¿ðòãýñíýýð
áîðëóóëàëòûí ÿâöàä òàâèõ õÿíàëòûã ñàéæðóóëíà. Êîìïàíèéí
õýìæýýíä
áîëîí
áîðëóóëàëòûí
ìåíåæåð¿¿äèéí
ò¿âøèíä
áîðëóóëàëòûí
òºëºâëºãººã
îðóóëàõ
áºãººä
òºëºâëºëòèéí
ã¿éöýòãýëèéí ÿâöûã òàéëàíãóóäûí òóñëàìæòàéãààð õÿíàíà.

12. Íèéë¿¿ëýëòèéí òºëºâëºëò: Íèéë¿¿ëýëòèéí òºëºâëºëò íü õ¿÷òýé
òîîöîîëîõ øèíæèëãýýíèé àðãà õýðýãëýäýã áà íèéë¿¿ëýëòèéí
õýëõýýí äýõ á¿õ ¿éë àæèëëàãààã ¿ð àøèãòàéãààð óäèðäàí
çîõèîí áàéãóóëæ, ãàð÷ áóé çàðäëóóäûã õÿíàíà.
Ýíý ñèñòåìèéã íýâòð¿¿ëñýíýýð:
Ýðýëòèéã òààìàãëàæ ñàëáàð á¿ðèéã áàðàà á¿òýýãäýõ¿¿íýýð
òàñðàëòã¿é
õàíãàæ
¿¿íèé
¿íäñýí
äýýð
õýðýãëýã÷äèéã
øààðäëàãàòàé á¿òýýãäýõ¿¿íýýð ò ò¿ðãýí øóóðõàé õàíãàíà.
Ñàëáàð á¿ðèéí áîðëóóëñàí áàðàà á¿òýýãäýõ¿¿íèéã ìýäýõ
áîëîìæòîé.
Òýýâýðëýëò áîëîí õàäãàëàëòûã çàðäëûã áàãàñãàíà.
Áàðàà á¿òýýãäýõ¿¿íèé õóðèìòëàë áèé áîëãîõã¿é.
Ä¿ãíýëò
ªíººãèéí ýíý íèéãýìä áèçíåñèéí îð÷èíä ¿ð àøèãòàé àæèëëàõûí òóëä
áàéãóóëëàãà
á¿ð
ººðñäèéíõºº
¿éë
àæèëëàãààã
èë¿¿
õÿìä
çàðäàëòàéãààð,
õóðäàí
õóãàöààíä
íàéäâàðòàé
õèéõèéí
òóëä
ìýäýýëëèéí òåõíîëîãè àøèãëàõ íü ÷óõàë.
¯¿ìèé ìýã áîëîõ “Íèéë¿¿ëýëòèéì ãèìæèì õýëõýýìèé ñèñòåí” –èéã áè
ººðèéí ñîíãîæ àâñàí áàéãóóëëàãà äýýð õýðõýí íýâòð¿¿ëýõ àðãà
çàì, áîëîìæèéã ñóäàëæ, ¿¿íèéã íýâòð¿¿ëñýíýýð ÿìàð ¿ð àøèãòàé
áîëîõûã õàðóóëàõûã çîðèëîî.
Ýöýñò íü àëèâàà áàéãóóëëàãà ¿éë àæèëëàãààãàà õÿëáàð÷ëàõûí òóëä
ë ìýäýýëëèéí òåõíîëîãè àøèãëàäàã áºãººä ¿¿íèéã çºâ çîõèñòîé
íýâòð¿¿ëæ ÷àäâàë àøèã îðëîãîî íýìýãä¿¿ëýí, çàõ çýýë äýýðõ
ºðñºëäºõ ÷àäâàðàà äýýøë¿¿ëæ, ¿éë àæèëëàãààã ¿ð àøèãòàéãààð
óäèðäàí çîõèîí áàéãóóëæ, àìæèëòòàéãààð óðàãøëàíà ãýæ áîäîæ
áàéíà.
Àøèãëàñàí íîì, õýâëýë
[1]Ö.Ãàíáàò “Ìýäýýëëèéì ñèñòåíèéì íåìåæíåìò” õè÷ýýëèéì ëåêö, ÓÁ
2008
[2] Kazzie Hakamata “CRM and SCM”
[3] www.manh.com
[4] www.supplychainplanet.com
[5] www.supplychainacademy.com
[6] www.microsoft.com
[7] www.oracle.com
[8]www.redprairie.com
[9] www.infor.com
Çîõèîã÷èéí òóõàé:Ìèíèé áèå Ì.Öýâýëìàà íü ªâºðõàíãàé àéìãèéí Õàðõîðèí
ñóìûí ÌÃÑÑ-èéã 2006 îíä òºãñººä ØÓÒÈÑ-èéí õàðüÿà ÊòÌÑ-ä ýëñýí
ìýäýýëëèéí ñèñòåìèéí ìåíåæìåíò ìýðãýæëýýð 3 äàõü æèëäýý ñóðàëöàæ áàéíà.
îðæ