1. СУИС-ийн Соёлын боловсролын сургууль
Сэдэв: Монголын номын сангийн
фондын өнөөгйин байдал тулгамдаж буй асуудал,
тэдгээрийг шийдвэрлэх арга зам:
Гүйцэтгэсэн: М.Баярцэцэг ...................
Шалгасан: А.Алтанцэцэг
2013он
.....................

2. Баярцэцэг
Оршил
Номын сан гэдэг бол тухайн нийгмийн баялаг соёлтой
нийгмийг бүтээж байдаг нэгэн том биеэ даасан байгууламж
юм.Энэ бүгдийг нэгтгэн бүтээж,суурь, үндэс тулгуур нь
номын сангийн фонд юмаа.Номын сангийн фонд дотор
мэдээлэл,үзүүлэн материалууд хадгалагдаж уншигчдийн
хэрэгцээг хангаж байдаг.Бас тухайн номын санд
хадгалагдаж байгаа мэдээллийн нөөцийг уг номын сангийн
фонд гэж нэрлэдэг.Ном,тогтмол хэвлэл,шавран ном болон
үнэт,эртний ховор номнууд,сонин,сэтгүүл,гар
бичмэл,үзүүлэн сонсгох материал,газрын зураг,нот гэх зэрэг
нь номын сангийн фондын бүрэлдэхүүнд байдаг.Бас
хүмүүсийн тухайн номын санд захиалсан номыг
олох,захиалгах байлгах гээд л уншигч үйлчлүүлэгчдээ
тохирсон хүссэн,эрэлт хэрэгцээтэй байгаа зүйлийг авчраж
бий болгодог.Фондын үүрэг байдаг,Тэр нь номын
санчдтай,фондчин хүнтэй шууд нягт холбоотой.Тэгэхээр юм
оршино тогтнох үйл явцад тодорхой хэмжээний
асуудал,тулгамдаж буй үйл ажиллагаа гарч ирнэ.Манай
номын сангийн салбар бусад шинжлэх ухааны адилаар,
шийдвэрлэх хүндрэлүүд зөндөө гарч ирдэг.Яаг “Номын
сан” гэх зүйл дээр томоохон “Монгол улсыг” хамарсан тийм
асуудал гарч ирдэг.Харин фонд гэхээр тухайн номын
сангийн байгуулгын дотоод бүтцэд тулгамдаж буй асуудал
зөндөө гарч ирдэг.Түүнийг бид нар хүний тусламжтайгаар
биелүүлж гүйцээлгэдэг.Энэ асуудлын талаар доор дурдаж
буй нь миний бодож санаж ойлгосон зүйл гарч ирнэ.

3. Номын сангийн фондонд одоогоор дутагдаж байгаа зүйл
нь:
Хорхой шавьж,биологийн болон химийн зүйлсээс
бүрэн номоо хамгаалж чадахгүй байна.
Номыг их гамгүй хадгалж,хэрэглэж байгаа
Номын сангийн фондонд ажлын норм хэмжээ гэх
зүйлийг нарийвчилж хэмжихгүй түүний хэмжээгээр
явахгүй зарим номын сангуудын фонд нь зах
замбираагаа алдаж байна.
Номын сангийн фондонд мөрдөгддөх хууль дүрэм
журам,тогтоол шийдвэрүүд байдаг,тэрийг хүмүүс
дагаж мөрдөгдөхгүй байна.
Номын фондын солилцоо барагтай л зарим номын
фондчид номоо солилцохгүй байж магад,
Тэгээд зохиолчид,чөлөөт уран бүтээлчид номоо зарж
борлуулахын тулд,хандивлаж,бэлэглэхгүй
Номын фондонд байх барилга нь стандарт хангахгүй
номнуудыг их хэмжээгээр эргэлтнээс гаргаж,номын
ховсдолд оруулж байна
Номын сангийн фондонд байдаг номоо шинэ номоор
сэлбэж,уншигдад хүргэхгүй,уншигч нь номыг гамгүй
хэрэглэж номын хомсдол болох үйл явч нь эхэлж буй
шалтгаан болжино.
Номдын эргэлтийн мөнгө бага,зарим
аймаг,сумдууд,сургуулиуд нь картаа бага мөнгөөр

4. нээгээд нөгөө уншигчид нь номоо хайр найргүй
хэрэглэж шинэ номын эргэлт,фондоо шинжилж
чаддаггүй.
Номын фондын сэлбэн засах материал,техник арга
хэрэгсэл дутуу,
Ө
өрийн гэсэн лаборитар байхгүй,
Мэргэжлийн,тусгай ховор номыг нарийвчлан нарийн
аргаар засдаг мэргэжлийн хүн дутмаг гэх зэргээр
номын сангийн онцлогоос хамаарч өөр өөр
хүндрэлүүд их байдаг.Энэ дурьдсан нь наад захын
энгийн асуудлууд.
Эдгээрийг шийдвэрлэхэдээ аль болох бусад
байгууллага болон гадаадын хүмүүстэй санал бодлоо
хуваалцаж туршлага солилцож.Гадаадын том том
номын сангууд руу оюутан солилцоонд явуулж,дараа
нь эх оронд нь сурсан мэдсэнээ нээж зааж чиглүүлж
болно.
Бас нэг шийдвэрлэх арга зам гэвэл:
Уншигчдтайгаа илүү гүн гүнзгий сэтгэл санаа руу орж
тулж ажиллах юм.
Бас сургалт семинар зохион байгуулж ажил
мэргэжлийнхээ талаар сурталчилан таниулах,явдал
юм.
Дутагдаж байгаа зүйлийгээ төсөл,илтгэл,шаардлага
бичин Боловсрол Шинжлэх ухааны яамаанд өгч

5. болно.Аймгийнхаа засаг дарга,Гадаадын алба
байгууллага төсөл бичиж ном хандивлуулж,Солилцох
өөрийн байгууллага тухайн газартай ашигтай гэрээ
байгуулж болох гэх зэрэг асуудалаа шийдэх зөндөө
асуудал байна.
Ном хэвлэлийн байгуулга нь : хүмүүсийг соён
гэгээрүүлж,хүмүүс болон нийгэмээ зөв ёсзүй рүү
чиглүүлж заадаг томоохон бие даасан шинжлэх ухаан
болж хөгжсөөр байна.Манай улсын номын сан-номын
сангийн фондонд дутагдалтай,авууштай,хаяууштай гэх
зэрэг зөндөө зүйл байгаа.Номын сан гэхээр зөвхөн ном
уншуулаад суулгаад байдаг гэж зарим хүмүүс бодож
байж магадгүй.Энэ бодол тэс ондоо бодол.Номын
сангийн салбарт унших ном,зохиол олон эрдэмтэд
төрөөд
байдаггүй хэн хийж чадсан нь гардаг.Тийм л шинжлэх
ухаан.

6. Дүгнэлт
Би энэ бие даалтыг хийгээд одоо номын санд маань
тулгарч буй асуудлыг мэдрээгүй ч гэсэн
ойлголоо.Номын сангийн өнөөгийн байдал урьд
урьдийнхаасаа улам хөгжсөөр хурдацтай шинэ техник
улам гарч ирж хялбар болсоор байна.Номын сан нь
интернэттэй холбогдож фондынхоо хаана ямар
тавьцан ямар ном гээд л бүхнийг шалгаж болдог
болсон.Харин зарим аймаг сумдуудын номын сангийн
өнөөгийн байдал тулгамдаж буй асуудлууд нь
хүүхдүүдээ яаж ном уншуулдаг болгохуу,Хэрхэн
фондоо биологийн болон химийн,уншигчдын хүчин
зүйлээс хамгаалах уу фондын эргэлтээ яаж зохицуулах
уу гээд асуудал зөндөө байдаг.Харин нийгмийг зохион
байгуулж,удирдаж чиглүүлж байдаг нь хүн өөрөө
юм.Тиймээс тухайн номын сангийн фондын хүний
хариуцлага ухамсараас бүх зүйл хамаарна.Ө нэг
өр
зүйл нэг фондын эргэлт ном хоорондын үнээс нь
хамаарч дандсан хэр эргэлт хадгалалт хамгаалалт
орж ирж байдаг.Номын фондын шинж
төлөв,зориулалттай байна.Тиймээс номын санч
гэдэг маш хариуцлага өндөртөй байх хэрэгтэй юм
байна.