www.naryn.info

2. Нарын мамлекттик коругу
Нарын мамлекеттик коругу 1983-жылы 29-дкабрда
Кыргыз ССР министрлер советинин №671
токтомунун негизинде Борбордук Тянь-Шандагы
жаратылыш комплекстерин коргоо, сактап калуу жана
жоголуу коркунучундагы жаныбарларды калыбына
келтируу максатында уюштурулган.
Нарын мамлекеттик коругунун жалпы аянты
азыркы учурда 91023,5 гектарды тузот.
Корукта жаныбарлардан сут эмуучулордун 26 туру,
канаттуулардын 104 туру, балыктардын 3 туру, жерде
сууда жашоочулардын 1 туру, сойлоп журуучулордун
4 туру кездешээри аныкталган.

4. Корук негизинен т=м=нд=гъд=й 6
чон багыт боюнча иш жъргъз=т.
•
•
•
•
•
•
Илимий иштер.
Корук режими.
Экологиялык агартуу иштери.
Битехникалык иш чаралар.
Бугу-марал питомниги.
Экологиялык туризм.

5. Илимий иштер.
• Кыргыз Республикасынын +км=тън=
караштуу Курчап турган ч=йр=нъ когоо
жана токой чарба мамлекеттик агенттиги
тарабынан бекитилип берилген илимий
темалар боюнча, коруктун илимий
техникалык
кещешинде
талкуланып
бекитилген илимий =ндъръштък иш
пландын негизинде жъргъзъл=т.

6. Аткарылган илимий темалар
• Нарын мамлекеттик коругунун аймагында
жаратылыш кубулуштарынын =тъшъ жана ача
туяктуу жапайы жаныбарлардын =нъп =съшън=
тийгизген таасири.
• Коруктун =съмдъкт=р дуйн=сън изилд==.
• Коруктун канаттуулар дъйн=сън изилд==.
• Жаратылыш летописи.
• Бугуну (марал) колдо жана жарым колдо
багып =стъръъ менен жанаша жаткан
аймактарга жайылтуу =зг=ч=лъкт=ръ.

7. Коруктагы ача туяктуу жапайы
жаныбарларды изилд==.
• Коруктун
аймагында
жаратылыш
кубулуштарынын =тъшъ жана андагы ача
туяктуу жапайы жаныбарлардын =нъп-=съшън=
тийгизген таасири.
• Токой жайыт =съмдъкт=рънън =нъп-=съъ абалы.
• Корукта ача-туяктуу жапайы жаныбарлардын
жылдын мезгилдерине жараша =зд=штъръъ
=зг=ч=лъкт=ръ.
• Ача-туяктуу жаныбарлардын биологиясы анын
=нуп-=съшънд=гъ =зг=ч=лъкт=р.

8. Коруктун =съмдъкт=р дуйн=сън
изилд==.
• Коруктагы =сумдукт=рдън търдък
состовын тактоо.

9. Коруктун канаттуулар дъйн=сън
изилд==.
• Канаттуулардын търдък составын
тактоо.
• Кызыл китепке кирген канаттуулардын
биологиясын изилд==.

10. Жаратылыш летописи.
• Коруктун аймагы боюнча жандуу жана
жансыз жаратылышка байкоо
жъргъзъъд=гъ маалыматтарды топтоо.

11. Бугуну (марал) колдо жана жарым колдо багып =стъръъ
менен жанаша жаткан аймактарга жайылтуу
=зг=ч=лъкт=ръ.
• Маралдын жапайы жаш музоолорун кармоо жана алты
айга чейин багып =стъръънън жолдорун аныктоо.
• Жаш музоолорду бир жарым жака чейин багып
=стъръънън, аларды жарым колдо багууга жана =з бет
алдынча жашоого =тк=ръънън =зг=ч=лъкт=ръ.
• Колдо =стърълг=н маралдардын музоолорун 2,5-3
жашка чейинки багып =стърълъшънд=гъ
=зг=ч=лъкт=рън аныктоо.
• Колдо жана жарым колдо багылып =стърълг=н
бугуларды табыгый жайыттарга чыгаруунун жолдору.

12. Корукта =тк=рълг=н илимий
экспедициялар.
• Корукта жазында жана къзънд= эки
илимий комплекстъъ экспедиция бир
айлык м==н=т менен =тк=ръл=т.
• Мындан сырткары КР УИА ТТИ илимий
кызматкерлери менен бирдикте
экспедициялар =тк=ръл=т.

13. Гидробиологиялык изилд==
иштери боюнча.

15. Энтомология боюнча изилд==
иштери

19. Микофлоралык изилд== иштери.

21. Зоологиялык изилд== иштери.

25. +съмдъкт=р дъйн=сън изилд==.

27. Корук режими.
• Коруктун аймагы Кашка-Суу жана КараТаш токой б=лъмд=рън=н жана 17
обходдон турат.
• Коруктун коргоо б=лъмънд= 20 егерьтокойчу кызмат кылышат.
• Ъч жерде туруктуу (стационардык)
постор эки жерде эрте жаздан кеч къзг=
чейин ишт==чъ постор уюштурулган.

29. Экологиялык агартуу иштери.
• Эл аралык «Коруктар жана парктар маршы»
акциясы.
• Корук аймагына жакын жайгашкан элдъъ
пунктарда лекция окуу ангемелешъъл=рдъ
=тк=ръъ.
• ММК менен бирдикте иш алып баруу.
• Мектептерде жана атайын орто окуу
жайлардын студенттерине лекцияларды окуу.
• Жашылдандыруу иш-чарасы.

30. Шаардык мектептер арасында
=тк=рълг=н КВН

31. Семинарлар.

32. Ачык эшиктер кънъ.

33. Лекциялар.

35. Жашылдандыруу иш-чарасы

37. Акциянын алкагында кичи футбол
боюнча мелдеш.

38. Биотехникалык иш чаралар.

39. Ат жолдорду ощдоо жана бугу-маралдарга кышкы тоют даярдоо

41. Жапайы ача туяктууларга жаныбарларга кышкы тоютдаярдоо

42. Кара-Таш участкасына ерерь-токойчулардын жаап иштоосу ъчън ъй куруу

45. Бугу-марал питомниги.
Кыргызстанда бугу-марал Нарын мамлекеттик жаратылыш коругунун
аймагында гана сакталып калган. Нарын мамлекеттик жаратылыш коругунда
бугуну колдо жана жарым колдо кармап к=б=йтъъ менен, Кыргызстандын башка
аймактарына таратуу максатында, 1988-жылы бугу-марал питомниги
уюштурулган. Азыркы мезгилде питомникте 27 баш бугу-марал багылууда.
Питомниктин экинчи багыты панта чарбасын уюштуруу болуп саналат.
Коруктун токойлуу аймактарынан эртещ менен жана кечке жуук бугу-маралдарга
толук байкоо жъргъзъъг= болот.

47. Экологиялык туризм.

48. Корукта
жаныбарлардан
сът
эмъъчъл=рдън
26
търъ,
канаттуулардын 104 търъ, балыктардын 3 търъ, жерде сууда
жашоочулардын 1 търъ, сойлоп жъръъчул=рдън 4 търъ кездешээри
аныкталган.
Корукта Кызыл китепке кирген сът эмъъчъ жаныбарлардан:
Илбирс, Съл==сън, Мадыл, Тянь-Шань кър=н аюусу, Суусар, Бугумарал жана Аркар-кулжа, канаттуулардан: Бъркът, Ителги, К=к-Жору,
Ак кажыр, Кумай, Наумандын къйк=съ, Шумкар, Кидик бъркът, Чощ
ъкъ, Орок тумшук чулдук кездешет.
Корукта =съмдъкт=рдън 600 г= жакын търъ бар. Анын ичинен бир
нечеси дары =съмдъкт=р болуп саналат. М: Алтын тамыр, Ак кодол,
Аркар оту, Уу коргошун, Мамыры, К=к=мерен ж.б. Тянь-Шань тоо
кыркаларынын к=ркъ болгон
Илбирсти Нарын мамлекеттик
жаратылыш коругунун аймактарынан кездештиръъг= болот.
Нарын мамлекеттик жаратылыш коругу 3 къндък жана 6 къндък
экологиялык туристик маршруттарды сунуш кылат. Коруктун
аймактарынан эртещ менен жана кечке жуук жапайы жаныбарларга
толук байкоо жъргъзъъг= болот.

49. Нарын облусу боюнча жаратылышты
коргоо мекемелери.
• Салкын-Т=р мамлекеттик улуттук
жаратылыш паркы.
• Каратал-Жапырык мамлекеттик коругу.
• Нарын облустук курчап турган ч=йр=нъ
когоо башкармалыгы.
• Ащчылык департаментинин Нарын
облусу боюнча окълчълъгъ.
• Нарын облусунун мергенчилер жана
балыкчылар коомунун союзу.
• Нарын токой чарбасы.

50. К=щъл
бурганыщыздар
ъчън чон рахмат!