Meteorizazio kontzeptua eta motak, agente geologikoak eta haiek egindako erlibe formak, higadura, garraioa eta sedimentazioa

1. 7. GAIA
2. LIBURUKIA

2. PAISAIA ETA
ERLIEBEA
PAISAIA
 lurraren gainazalaren
formak
Elementu biotikoak
(landaredia eta fauna)
Elementu antropikoak
Fenomeno atmosferikoak
ERLIEBEA
 LURRAREN GAINAZALAREN
FORMAK
 Elementu biotikorik GABE
ADIBIDEAK:
Mendia
Muinoa
Terrazak

3. METEORIZAZIOA ETA HIGADURA

4. Lurrazala etengabe aldatzen da kanpoko lau
prozesu geologikoren ondorioz
1. METEORIZAZIOA
Ingurumen agenteek harriak HAUTSI edo DISGREGATU, harrietan
TENTSIOAK eragitean edota HARRIEN MINERALAK ALDATZEN
dituztelako.
2. HIGADURA
Agente geologikoek materialak LEKUTIK eramatean sortzen den
modelaketa
3. GARRAIOA
Agente geologikoek materialak eramatea da.
4. SEDIMENTAZIOA
Materialak eremu beheratuetan METATZEA da, (Arro sedimentarioak
deritze eremu horiei)
Egin 148.orriaren 3. ariketa

6. HIGADURA

7. GARRAIO
A

8. SEDIMENTAZIOA

9. METEORIZAZIOA
BI MODU DAUDE HARRIAK DISGREGATZEKO
 1. METEORIZAZIO MEKANIKOA (harriak hautsi mineralak aldatu
gabe, tentsioen eraginez)
Hiru mota:
Gelifrakzioa:
ura harrien pitzaduraren barruan sartu, ura izozten bada haren
bolumen handitzean harria apurtzen du.
Termoklastia:
eguzkiak harrien kanpoko azala berotzen du, hau dilatatzen da barruko
aldea baino gehiago, beroketa eta dilatazio ezberdinak harria apurtu.
Deskonpresioa:
Sakonera handian osatu diren harri magmatikoak gainazalera heltzen
direnean, hedatu eta pitzatu egiten dira kanpoko presioa txikiagoa
delako

11. Gelifrakzioa

12. TERMOKLASTIA

13. DESKONPRESIO
A

14. 2. METEORIZAZIO KIMIKOA (Harriak disgregatu harrien
mineralak aldaketa kimikoa izaten baitute.)
4 mota:
 Oxidazioa:
Aireko edo ureko OXIGENOAK harrien mineral mota batzuekin
erreakzionatu eta oxidatzen ditu, oxidoa errazago apurtzen da.
Disoluzioa: Mineral batzuk uretan disolbagarriak dira.
Karbonatazioa:
Urak daraman CO2 –k kaltzitarekin erreakzionatzen du, sortzen den mineral
berria uretan disolbagarria da.
Hidrolisia:
Mineralek erreakzionatzen dute Urak dituen H +
eta OH -
ioiekin
METEORIZAZIO BIOLOGIKOA: kimikoa ala fisikoa izan
daitekeen meteorizazioa da baina sortzen duen agentea
izakia (organismoa) da

15. Agente geologikoen modelatze-lana
AGENTE
GEOLOGIKOA
HIGADURA GARRAIOA SEDIMENTAZIOA
IBAIA
Diapositiva 20
Diapositiba 26
• V itxurako harana :
goiko ibilbidean agertzen
dira
• Hondo lauko haranak :
higatzeko ahalmena
galtzean agertu
• Meandroak : ibaiak
egindako bihurguneak
• Peniordokiak : hainbat
haran elkartzen direnean
agertzen dira
• Terrazak : erliebe
mailakatua
• klasto
biribilduak
• hasieran
material handiak
eraman
bukaerako
ibilbidean lohia
eta buztina
• Urak energia galdu
heinean materialak
metatu

16. AGENTE
GEOLOGIKOA
HIGADURA GARRAIOA SEDIMENTAZIOA
• ERREKAK ETA
UHARRAK
(ur-laster
iragankorrak dira,
euriaren ondoren
agertu)
• UR BASAK
(bideratu gabeko
urak)
(euri bortitzen
ondoren agertu)
• KARKABAK : lurreko ildo
sakonak , materia
biguneko, malda gogorreko
eta landareri gabeko
aldapetan agertu
• SAKANAK : V itxurako
haran sakonak.
• EURI-BIDEAK : ubide
zabalak eta lehorrak.
• tamaina handiko
klastoak eta
lokatz jauziak
•garraioa azkarra
eta laburra
• Deiekzio- konoak:
Metaketa txikiak
•Alubioi-konoak
Metaketa zabalak
• Pedimentuak
hainbat alubioi
konoak elkartuta
• HAIZEA
fotografiasdesierto
fotografiasur basak
• BASAMORTU
HARRITSUA REG
Deflazioa (HaizeakDeflazioa (Haizeak
eraman material txikiakeraman material txikiak
handiak bertan utziz)handiak bertan utziz)
• PERRETXIKO ITXURAKO
HARRIAK HaizearenHaizearen
urradura: (Haizeakurradura: (Haizeak
garraiatzen duen hareakgarraiatzen duen hareak
• tamaina xeheen
materialak oso
gora eraman
(troposferaraino)
Bertan hilabetetan
egon daitezke.
• DUNAK
Harea- metaketak
• LOESS
Hauts-metaketak

17. A
• ITSASOA
fotografiasmar
• LABARREN ATZERAPENA
Olatuek labarren beheko
zatia zulatzen du , ondorioz
goiko blokea erortze n da eta
labarra atzeratzen da.
• URRADURA-PLATAFORMA
Labarren atzerapenak sortzen
duen gainazala .
• lohia itsas barrura
eraman
• harea kostaldera
eraman
• HONDARTZAK:
harea edo legar
metaketak dira.
• TONBOLOAK
hareazko lerroa
kostarekiko zutak
•GEZIAK : hareazko
lerroak kostarekiko
paraleloak
• GLAZIARRA
Izozt masa
handiak, poliki-
poliki mugitzen
direnak likido
likatsuen
bezala,
pisuaren
eraginez
fotografiasglac
iar
• Gehiegizko indusketako
eremuak: Izotza pilatzean
sortutako sakonuneak
(zirkuak)
• U itxurako haranak: haran
zabal sakonak, profil
biribilekoak
• Glaziar- mihiak:
izotza mugitzen
dira, haiek sortzen
dute U itxurako
haranak eta
morrenak
• Morrenak eta
Tillak
(klasto metaketak)

18. GEOLOGIKOA
KARSTIKOAK
gainazaleko ura
ta lurpeko ura
areharrietan
gindako erliebe
ldaketa
METEORIZAZIO
KIMIKOA
euriaren urak eta
Co2 uretan
isolbatuak
minerala
kaltzita)
isolbagarria den
atz bihurtu)
otografiaskarst
• LURRAREN GAINAZALEAN:
− lapiaz (harrietako ildoak).
− Aurri itxurako paisaiak.
− trokak edo dolinak:
lurreko sakonuneak
Kobazulo baten sabaia
erortzean agertu
• LURPEKO HIGADURAK:
− Leizeak: hodi bertikalak,
batzuetan gainazalera heldu.
− Kobazuloak
− Meazulo (hodi
horizontalak)
•
disoluzioan
• TRABERTINO
(tobak, estalagmitak
eta estalaktitak ):
gatz disolbatua
hauspeatzean agertu
Kaltzio karbonatoa + azido karbonikoa+ CO2 + H2O Bikarbonato kaltzikoa

19. Higadura prozesua baldintzatzen duten
faktoreak
KLIMA (klimak agente baten eragina areagotzen du)
PLAKEN TEKTONIKA (tolesdurak, failak,
isostasiaren altxapenak, agenteen eragina berpiz
dezakete)
LITOLOGIKOAK (Harri motaren arabera higadura
ezberdina da)
ANTROPIKOAK (gizakien jarduerak alda dezake
agente baten higatzeko indarra)

22. MAPA TOPOGRAFIKOA
 Zera da?
Erliebea adierazteko erabiltzen diren mapak dira, aldez
aurretik erabakitako eskala bati jarraituz eta gainazal lau
batean adierazita.
OSAGAI NAGUSIAK …
Sestra-kurbak, Distantziakidetza, Kota, Eskala, Legenda,
Koordenatuak

24. MAPEN OSAGAI NAGUSIAK
1. Sestra kurbak:
- Desnibela sestra kurben bidez adierazten da.
- Errealitatean altuera bera duten puntuak elkartzen
dituzten irudimenezko marrak dira.
- Ez dute elkar mozten, ez dira bitan banatzen,
ez dute bat egiten.
MOTAK
Ohiko-sestra kurbak: marra marroi jarraikor
batez marrazten dira normalean, ez beti.
Sestra kurba nagusia: 5 sestra kurbaro beste lodi eta ilunago
bat ageri da. Honetan altuera adierazten da.
nagusia
altuera

26. MAPEN OSAGAI NAGUSIAK
2. Kota: Puntu bakan bat zenbaki batez lagunduta,
zenbakiak itsas-gaineko altuera adierazten du.
3. Distantziakidetza: eskalaren arabera kurben
arteko distantzia egonkorra da
4. Eskala: neurri errealaren eta neurri jakin baten arteko
proportzioa 1:25000 1:50000 1:40000
5. Legenda: sinbologiaren kodea adierazten du
6. Koordenatu geografikoak (2 zenbaki, longitudea eta
latitudea) lekua munduan kokatzen du.
longitudea: goiko eta azpiko ertzetan adierazten da, gradu eta minututan
Latitudea: ezker eta eskuineko ertzetan