Implicaties keuze bouworganisatievorm bij BIM project

1. Proces -en juridische implicaties van
de gekozen bouworganisatievorm
voor een BIM-project
Dr.ir. Rizal Sebastian
BIMServer Business Strategy Meeting, 1 september 2010 2 Dr.ir. Rizal Sebastian Utrecht, 01-09-2010
In deze presentatie…
BIM-bouwproject Overwegingen bij keuze
bouworganisatievorm
• Traditioneel
Proces -en Enkele
BIM-model BIM-tools • Bouwteam juridische voorbeelden,
o.a. BIMServer
implicaties referenties,
• Design & Build m.b.t. BIM lessons-learned
BIM-bouworganisatie • IPD
3 Dr.ir. Rizal Sebastian Utrecht, 01-09-2010 4 Dr.ir. Rizal Sebastian Utrecht, 01-09-2010
Bouworganisatievorm: Traditioneel Bouworganisatievorm: Traditioneel
Motieven:
Opdrachtgever Adviseur
• Opdrachtgever (OG) wil volledige controle en zekerheid over ontwerp,
realisatie, inkoop, enz.
• OG wil architect / ontwerper kiezen
Ontwerper
• Een professionele OG –met zijn adviseurs– heeft veel kennis en ervaring
met soortgelijk project en kan gedetailleerde (technische) eisen opstellen
Aanbesteding op basis van bestek
(met of zonder BIM)
Aannemer
5 Dr.ir. Rizal Sebastian Utrecht, 01-09-2010 6 Dr.ir. Rizal Sebastian Utrecht, 01-09-2010
1

2. Bouworganisatievorm: Traditioneel Bouworganisatievorm: Traditioneel
BIM – proces implicaties: BIM – juridische implicaties:
• Afspraak op projectbasis over modelkwaliteit en modelleringwijze • Juridische validatie op het BIM-model als aanbestedingsstuk naast of
(indien nationale standaard niet wordt toegepast) in plaats van 2D-tekeningen en bestek
• Beperkte integratie van ontwerp, logistiek, planning en kosteninformatie • Selectie -en gunningcriteria m.b.t. BIM-kennis en capaciteit van de
doordat de uitvoeringstechniek nog onbekend is tijdens de ontwerpfase ontwerper en de aannemer
(de aannemer is nog niet gekozen)
• Transparantie in de kosten voor BIM-inspanningen t.o.v. totale
• Overdracht van het BIM-model van de ontwerper naar de gekozen ontwerpkosten en aannemingsprijs
aannemer, evt. met benodigde conversies
• Aanvullende juridische voorwaarden voor overdracht van het BIM, bijv.
m.b.t. model en intellectueel eigendom, ontwerprisico’s, aansprakelijkheid
7 Dr.ir. Rizal Sebastian Utrecht, 01-09-2010 8 Dr.ir. Rizal Sebastian Utrecht, 01-09-2010
Bouworganisatievorm: Traditioneel Bouworganisatievorm: Traditioneel
Referenties naar BIM guidelines in Finland en Australië: Referenties naar BIM guidelines in Finland en Australië:
• Domeingerichte modellering: • Moment integratie i.p.v. real-time:
Ontwikkelen van monodisciplinaire modellen naar bouwfase / voortgang Combineren van domeingerichte modellen, uitwerken en uitgeven van
en naar contractvorming met de betrokken partijen het BIM conform besluitvormingsproces
• ‘BIM requirements per domain’ / ‘discipline modelling’
Architectural modelling (schematic, developed design, contract document BIM),
structural modelling, MEP modelling, cost planning & quantity take-off,
construction modelling, facility management / as-built modelling
Bij overheidsgebouwprojecten in Finland is BIM alleen verplicht voor
architectuur; BIM voor andere disciplines wordt beslist op projectbasis
9 Dr.ir. Rizal Sebastian Utrecht, 01-09-2010 10 Dr.ir. Rizal Sebastian Utrecht, 01-09-2010
Bouworganisatievorm: Traditioneel Bouworganisatievorm: Bouwteam
• Moment integratie i.p.v. real-time: Adviseur
Opdrachtgever
• Standard protocol for
publishing of models
Adviserende
aannemer Ontwerper
De adviserende Aanbesteding op basis van bestek
aannemer mag
alleen meedoen
met aanbesteding (met of zonder BIM)
onder bepaalde
voorwaarden
Uitvoerende
aannemer
11 Dr.ir. Rizal Sebastian Utrecht, 01-09-2010 12 Dr.ir. Rizal Sebastian Utrecht, 01-09-2010
2

3. Bouworganisatievorm: Bouwteam Bouworganisatievorm: Bouwteam
Motieven: BIM – proces implicaties:
• Opdrachtgever (OG) wil meer zekerheid over de realiseerbaarheid van • De implicaties zijn in principe gelijk aan de Traditioneel
het ontwerp bouworganisatievorm indien het project na aanbesteding gegund wordt
aan een nieuwe aannemer
• Inzet van kennis over realisatie in de ontwerpfase zonder meteen een
uitvoerende aannemer te contracteren • Indien het project wordt gegund aan dezelfde aannemer (de adviserende
aannemer die betrokken is bij het ontwerpen en opstellen van BIM)
• OG wil met ieder partij afzonderlijk een contract afsluiten gelden de BIM – proces implicaties als bij Design & Build
13 Dr.ir. Rizal Sebastian Utrecht, 01-09-2010 14 Dr.ir. Rizal Sebastian Utrecht, 01-09-2010
Bouworganisatievorm: Bouwteam Bouworganisatievorm: Bouwteam
BIM – juridische implicaties: Actuele ontwikkelingen:
• Afspraken en voorwaarden voor aanbesteding moeten vanaf het begin • Bouwteam-vorm is typisch Nederlands (Bouwteamovereenkomst 1992)
duidelijke zijn om transparantie te waarborgen vooral m.b.t. voorkennis
• Bouwteam is niet hetzelfde als partnering of alliantie: bij Bouwteam-vorm
• Hoe moet wel en niet bevoordelende voorkennis van elkaar onderscheiden is de relatie tussen opdrachtgever en opdrachtnemer net als bij de
worden in het BIM? Traditioneel bouworganisatievorm
• Bouwteam-vorm is lastig voor publieke OG vanwege aanbestedingsregelgeving
• In de praktijk wordt vaak onderhandse aanbesteding gehouden; als het bod van
de eerste aannemer niet geaccepteerd is, dan pas openbare aanbesteding
• Overige implicaties zijn gelijk aan de Traditioneel bouworganisatievorm
15 Dr.ir. Rizal Sebastian Utrecht, 01-09-2010 16 Dr.ir. Rizal Sebastian Utrecht, 01-09-2010
Bouworganisatievorm: Design & Build (incl. DBFMO) Bouworganisatievorm: Design & Build (incl. DBFMO)
Motieven:
Opdrachtgever Adviseurs
• OG wil ontzorgd worden m.n. wanneer bouwen niet zijn core business is
• OG stelt functionele / prestatie-eisen (OG weet beter hoe zijn gebouw
moet functioneren dan hoe het gemaakt zou moeten worden)
Aanbesteding op basis van (functioneel) PvE
• Aanbieders hebben ruimte voor optimalisatie in ontwerp en uitvoering
Design & Build
consortium • Concurrentie en gunning op basis van prijs, kwaliteit, en risico’s;
creativiteit en prestatie van de opdrachtnemers worden beloond
Aannemer
• Opdrachtnemers zijn niet alleen verantwoordelijk voor de uitvoering,
Ontwerper
maar ook voor het ontwerp en evt. voor het onderhoud en beheer
Facility
Financier manager
17 Dr.ir. Rizal Sebastian Utrecht, 01-09-2010 18 Dr.ir. Rizal Sebastian Utrecht, 01-09-2010
3

4. Bouworganisatievorm: Design & Build (incl. DBFMO) Bouworganisatievorm: Design & Build (incl. DBFMO)
BIM – proces implicaties: BIM – juridische implicaties:
• In theorie heeft de opdrachtnemer vrijheid in de manier waarop en de • Indien OG het gebruik van BIM wil ‘dwingen’ kan hij vragen om het BIM-
middelen waarmee het gebouw wordt ontworpen en gebouwd; model als een te leveren eindproduct naast het fysieke gebouw
OG heeft dus geen zeggenschap over gebruik van BIM
• Er moet een PvE opgesteld worden voor het BIM-model in-lijn en parallel
(en hoeft hiervoor ook niet te betalen)
met het PvE voor het fysieke gebouw
• BIM is vaak het initiatief van de opdrachtnemers, ter ondersteuning van • OG moet duidelijke toets -en selectiecriteria hanteren voor evaluatie van
de samenwerking en de coördinatie binnen het DB-consortium aanbiedingen op basis van een BIM-model (ontwerp, prijsstelling, prestatie)
• Wanneer de hoofdaannemer de trekker is van het DB-consortium kiest • Er moeten aanvullende contractvoorwaarden worden gesteld m.b.t. de
deze vaak voor eigen BIM-systeem en aanpak i.p.v. open/neutraal BIM oplevering (en evt. het onderhoud en beheer) van het BIM-model
• BIM-rechten maken deel uit onderling contract tussen DB-consortiumleden
19 Dr.ir. Rizal Sebastian Utrecht, 01-09-2010 20 Dr.ir. Rizal Sebastian Utrecht, 01-09-2010
Bouworganisatievorm: Design & Build (incl. DBFMO) Bouworganisatievorm: IPD
Lessen uit actuele DB BIM-projecten: Integrated Project Delivery
• Er wordt vaak verondersteld dat DB de ideale bouworganisatievorm is voor
BIM-projecten, maar de huidige praktijk is nog niet ideaal:
Opdrachtgever Adviseurs
• Niet volledig DB (OG en eigen architect maken VO voor aanbesteding)
• BIM-investeringen van de aannemer doorberekend in gebouwkosten
één IPD
contract
• Eigen investering van ontwerper en onderaannemers om zich aan te
passen aan het (gesloten) BIM-systeem van de aannemer Aannemer Ontwerper
• BIM-model van de aannemer na oplevering niet toegankelijk / niet meer
bruikbaar voor OG
21 Dr.ir. Rizal Sebastian Utrecht, 01-09-2010 22 Dr.ir. Rizal Sebastian Utrecht, 01-09-2010
Bouworganisatievorm: IPD Bouworganisatievorm: IPD
BIM – proces implicaties:
Motieven:
• IPD is ontwikkeld voor proces en informatie integratie d.m.v. BIM
Traditioneel
• Aannemer wordt gecommitteerd vanaf beginstadium
• Gezamenlijk definiëren en valideren van projectdoelstelling;
besluitvorming op basis van consensus
IPD
• Risico’s en winst worden gedeeld naar afgesproken rekensleutel
• Geen claims tussen OG, Aannemer, Ontwerper; ‘open book’ accounting
23 Dr.ir. Rizal Sebastian Utrecht, 01-09-2010 24 Dr.ir. Rizal Sebastian Utrecht, 01-09-2010
4

5. Bouworganisatievorm: IPD Bouworganisatievorm: IPD
BIM – juridische implicaties: IPD voorbeeldprojecten in het buitenland:
• Erg veel tijd, inspanningen en onderhandelingen nodig in de initiatieffase • Recente utiliteitsbouwprojecten in USA
(‘regeerakkoord’ afsluiten voordat bouwopgave en ontwerp vorm krijgen)
• Lopende discussies:
• IPD is gebaseerd op Multi-Party Agreement (MPA) / umbrella contract;
de andere varianten zijn: • Wijzigingen en resp. financiële consequenties: ‘scope change or contigency’?
• ‘Project Alliance’: geen claim; directe kosten betaald; bonus naar projectsucces
• ‘Relational Contract’: net als Project Alliance, maar beperkte claim is wel mogelijk • Problemen met interoperability ondanks het feit dat iedereen BIM gebruikt
• ‘Single Purpose Entity’: de partijen hebben aandeel in een v.o.f. of c.v. [IPD project Autodesk headquarter: “…the subcontractors used specialised
design-to-fabrication software rather than Revit…”]
• IPD is niet geschikt voor publieke / openbare aanbesteding
• Afspraken met onderaannemers en toeleveranciers buiten IPD kernteam
• Selectie kan slechts gebaseerd zijn op bedrijfsprofiel en ervaring
• Te hoge kosten voor onderhandeling met meerdere aanbieders
• Nieuwe aanbestedingsregelgeving nodig m.n. voor publieke opdrachtgevers
25 Dr.ir. Rizal Sebastian Utrecht, 01-09-2010 26 Dr.ir. Rizal Sebastian Utrecht, 01-09-2010
Conclusie Conclusie
Complementaire top–down & bottom–up BIM-wijze is de kritieke succesfactor Complementaire top–down & bottom–up BIM-wijze is de kritieke succesfactor
Bedrijfsconcepten Samenwerken
Business
Model Waarom?
Tools
Business Producten & Processen Afstemmen
Methoden
Wat?
Processen ICT Informatie & Functionaliteiten Communiceren
ICT
Hoe? BIM/IFC
Bedrijfsstrategie
Server
ICT Technologieën Verbinden
Bouworganisatievorm
(Bron: Böhms, 2008)
27 Dr.ir. Rizal Sebastian Utrecht, 01-09-2010 28 Dr.ir. Rizal Sebastian Utrecht, 01-09-2010
Aanbeveling Discussie Contact
Ontwikkeling NL richtlijnen met standaard proces -en juridische voorwaarden
Dr.ir. Rizal Sebastian
Proces voorwaarden: Juridische voorwaarden: Team BouwICT
TNO Bouw en Ondergrond
• Samenwerkingsstrategie • Model en intellectueel eigendom Rizal.Sebastian@tno.nl
• Integrale procesinrichting • Aansprakelijkheid en risico’s
• Integratie en interoperabiliteit • BIM voor aanbesteding Technische coördinator
InPro EU-onderzoeksproject
• Roadmap voor transitie in de keten • BIM contractuele voorwaarden
www.inpro-project.eu
29 Dr.ir. Rizal Sebastian Utrecht, 01-09-2010 30 Dr.ir. Rizal Sebastian Utrecht, 01-09-2010
5