Παιχνίδι ρόλων - Θεωρητική υποστήριξη, βήματα εφαρμογής

1. Παιχνίδι ρόλων
(role-playing)

2. τι είναι το παιχνίδι ρόλων 1/2
• ςυνειδθτι ι μθ αλλαγι ςυμπεριφοράσ και ανάλθψθ
κοινωνικοφ ρόλου φανταςτικοφ ι πραγματικοφ
• εξάςκθςθ ικανοτιτων και προετοιμαςία ανάλθψθσ
επαγγελματικϊν - κοινωνικϊν κακθκόντων.
• ζλεγχοσ εικονικϊν χαρακτιρων ςε role-playing
games και board war games
• αυτοςχεδιαςμόσ ςε μια προςομοιωμζνθ
κατάςταςθ, δοκιμι ικανοτιτων-δεξιοτιτων και
ανατροφοδότθςθ από ζνα κοινό που παρατθρεί
• θ αλλαγι τθσ ςυμπεριφοράσ κάποιου προκειμζνου
να εκπλθρϊςει ζναν κοινωνικό ρόλο
2

3. τι είναι το παιχνίδι ρόλων 2/2
• προβολι του εαυτοφ μασ ςε μια φανταςτικι κατάςταςθ
ςτθ κζςθ κάποιου άλλου
• ο μακθτισ αναλαμβάνει το ρόλο ενόσ προςϊπου που
επθρεάηεται από ζνα κζμα και μζςα από τθν οπτικι
κεϊρθςθ αυτοφ του προςϊπου αντικρίηει τθν
ανκρϊπινθ ηωι και τισ ενζργειεσ των άλλων
• Ο δάςκαλοσ προςφζρει το περιβάλλον και τουσ
χαρακτιρεσ, αλλά οι μακθτζσ αποφαςίηουν τισ
κατευκφνςεισ των χαρακτιρων τουσ, φςτερα από ζρευνα
και αφοφ ενθμερωκοφν πάνω ςτισ ιδιαιτερότθτζσ τουσ
• από τουσ δφο τρόπουσ μάκθςθσ, ςφμφωνα με τον
Piaget, αναφζρεται όχι ςτθν αφομοίωςθ (assimilation)
τθσ πλθροφορίασ, αλλά ςτθν ςυμμόρφωςθ
(accomodation), που ςυνδζεται με τθν ατομικι εμπειρία
και ζχει διάρκεια
3

4. ιςτορία του role-playing
• ο όροσ δθμιουργικθκε τθ δεκαετία του 1920 από τον Jacob
Moreno, Αυςτριακό ψυχίατρο
• διαπίςτωςε ότι οι αςκενείσ του ωφελοφνταν περιςςότερο με
το να «παίηουν» τα προβλιματά τουσ, παρά απλϊσ με το να
μιλοφν για αυτά
• θ ζννοια του παιχνιδιοφ ρόλων αξιοποιικθκε από τισ
επιχειριςεισ και τουσ εκπαιδευτικοφσ οργανιςμοφσ για τθν
εκμάκθςθ και ανάλθψθ κοινωνικϊν και επαγγελματικϊν
ρόλων
• παραδείγματα χριςθσ του παιχνιδιοφ ρόλων:
– διδαςκαλία κοινωνικϊν, επικοινωνιακϊν, διαπροςωπικϊν δεξιοτιτων
– αυτό-υποβοθκοφμενεσ ομάδεσ
– κατάρτιςθ ςτελεχϊν επιχειριςεων
– επαγγελματικι εκπαίδευςθ
– επιςτθμονικι ζρευνα ςε κοινωνικζσ επιςτιμεσ
– ακλθτιςμόσ, ψυχαγωγία
4

5. μορφζσ role-playing 1/2
• ατομικι άςκθςθ παιχνιδιοφ ρόλων:
οι μακθτζσ αναλαμβάνουν ζναν χαρακτιρα και
παρουςιάηουν το κζμα τουσ ςφμφωνα με αυτόν
εξιςτοροφν μια περιπζτεια με πρωταγωνιςτικό ρόλο
το χαρακτιρα που ζχουν αναλάβει
γράφουν υποκετικά κάποια επιςτολι
δθλϊνουν ςε ςυγκεκριμζνο κοινωνικό πλαίςιο κάποιο
πρόβλθμα και προτείνουν λφςεισ
παρουςιάηουν μια ομιλία από τθν ςκοπιά ενόσ
προςϊπου δεδομζνου
5

6. μορφζσ role-playing 2/2
• αλλθλεπίδραςθ ςτα πλαίςια ομάδασ:
αφοφ αναλάβουν ζναν χαρακτιρα οι μακθτζσ
ςυνδιαλζγονται με τουσ ςυμμακθτζσ τουσ που
υποδφονται άλλουσ χαρακτιρεσ.
αναλαμβάνουν το ρόλο των άμεςα ενδιαφερομζνων ςτθ
λιψθ μιασ απόφαςθσ ςε ζνα ςυμβοφλιο ι ςυνεδρίαςθ
(π.χ. δθμοτικό ςυμβοφλιο, δικαςτιριο)
αντιπαρακζτουν επιχειριματα και προτείνουν λφςεισ ςε
προβλιματα
όταν δεν υπάρχει αυςτθρό ςενάριο, δεν υπάρχουν ςωςτά
ι λάκοσ αποτελζςματα. Ο εκπαιδευτικόσ ςτόχοσ είναι θ
εξερεφνθςθ του ρόλου και του υπό ςυηιτθςθ
προβλιματοσ, κακϊσ και θ κατανόθςθ διαφορετικϊν
απόψεων και προοπτικϊν πάνω ςτο ίδιο ηιτθμα
6

7. τι προςφζρει το παιχνίδι ρόλων 1/3
οι μακθτζσ χρθςιμοποιοφν φανταςία ςε ςυνδυαςμό
με γνϊςθ του χαρακτιρα που υποδφονται
διαπιςτϊνουν ότι τα προβλιματα του πραγματικοφ
κόςμου (αυκεντικά προβλιματα) δεν ζχουν μόνο μια
ςωςτι λφςθ και απαιτοφν ςυνδυαςμό δεξιοτιτων για
τθν επίλυςι τουσ και ολιςτικι κεϊρθςθ
μακαίνουν να επεξεργάηονται μια πλθροφορία από
πολλζσ προοπτικζσ
μακαίνουν να ρωτάνε και να επεκτείνουν τθν
πλθροφορία ςε καταςτάςεισ τθσ ηωισ
το παίξιμο ρόλων ςυνιςτά προςωπικι εμπειρία,
κατάλλθλθ για αλλαγι ςτάςθσ, κάτι που δεν
επιτυγχάνει από μόνθ τθσ θ πλθροφορία
7

8. τι προςφζρει το παιχνίδι ρόλων 2/3
κινθτοποιεί τουσ μακθτζσ με τρόπο φυςικό και
ευχάριςτο να αςχολθκοφν δθμιουργικά με τθν
επίλυςθ ενόσ προβλιματοσ
προετοιμάηει τουσ μακθτζσ για να ανταποκρικοφν ςε
επαγγελματικζσ προκλιςεισ
ςυνδζει τθν επιςτιμθ με τθν κακθμερινι ηωι
αναδεικνφει τθν ανεπάρκεια τθσ αποςτικιςθσ ςτθν
επίλυςθ περίπλοκων προβλθμάτων τθσ ηωισ
προβάλλει τθν αξία ςυναιςκθματικϊν και
κιναιςκθτικϊν ςτόχων, όςο και γνωςτικϊν
προςφζρει αυτό-επίγνωςθ, δεξιότθτεσ επίλυςθσ
προβλιματοσ, επικοινωνιακζσ, πρωτοβουλία,
αυτοςχεδιαςμό, ομαδικό πνεφμα
8

9. τι προςφζρει το παιχνίδι ρόλων 3/3
οι μακθτζσ καλοφνται να απαντιςουν ςε απρόςμενεσ
ερωτιςεισ ι καταςτάςεισ
ενςωματϊνουν τθ μάκθςθ από ποικίλεσ πθγζσ και
από τισ προςωπικζσ τουσ εμπειρίεσ
εξαςκοφν δεξιότθτεσ όπωσ ανάλθψθ ρίςκου,
αυτοζκφραςθ, ανατροφοδότθςθ, ενκάρρυνςθ,
ευζλικτθ και δθμιουργικι ςκζψθ
αναπτφςςουν και εςωτερικεφουν τθν προοπτικι
άλλων και τισ ςυνζπειεσ των πράξεϊν τουσ ςε άλλουσ
εμβακφνουν ςε διαπροςωπικζσ δυςκολίεσ που
ενδζχεται να αντιμετωπίςουν ςτθν προςωπικι τουσ
ηωι
αναπτφςςουν αυτοεκτίμθςθ και εμπιςτοςφνθ ςτον
εαυτό τουσ
9

10. βιματα εφαρμογισ 1/3
1ο : κακοριςμόσ ςτόχων:
• γιατί είναι χριςιμο το παιχνίδι ρόλων ςτο
ςυγκεκριμζνο μάκθμα; ποιο κζμα κα καλυφκεί; ςε
πόςο χρόνο; τι κα παρουςιάςουν οι μακθτζσ; κα
ςυνεργαςτοφν; κα υπάρχει δυςκολία ι ςφγκρουςθ;
2ο: επιλογι πλαιςίου και ρόλων
• επιλογι προβλιματοσ ςχετικοφ με το κζμα του
μακιματοσ και ρεαλιςτικοφ (όχι αναγκαία
πραγματικοφ) πλαιςίου δράςθσ των χαρακτιρων
• οριςμόσ ςτόχων που κα πρζπει να επιτφχουν οι ρόλοι
• πλθροφορίεσ για τουσ χαρακτιρεσ ι κατευκφνςεισ για
προςωπικι ζρευνα των μακθτϊν πάνω ςτουσ
χαρακτιρεσ που καλοφνται να υποδυκοφν
10

11. βιματα εφαρμογισ 2/3
3ο: ειςαγωγι άςκθςθσ:
• εμπλοκι των μακθτϊν ςτο ςενάριο, ενθμζρωςθ για
τουσ ςτόχουσ των χαρακτιρων, διαφοροποίθςθ από
ρόλουσ που ζχουν παιχκεί, περίγραμμα με προςδοκίεσ
του δαςκάλου
4ο: προετοιμαςία μακθτι/ζρευνα:
• χρόνοσ επεξεργαςίασ των χαρακτιρων, υποβολι
πρόςκετων ερωτιςεων, διευκρινιςεισ για τα ςτοιχεία
που υποςτθρίηει ο ρόλοσ, ζκφραςθ
επιφυλάξεων, πλάνο ζρευνασ ι εφρεςθσ πθγϊν για το
ρόλο (εφόςον υπάρχει το ςτοιχείο αυτό)
11

12. βιματα εφαρμογισ 3/3
5ο: το παιχνίδι ρόλων:
• ανάλογα με τθ μορφι οι μακθτζσ γράφουν ζγγραφα ι
λαμβάνουν μζροσ ςε κάποια κοινι δραςτθριότθτα.
6ο: ςυμπεραςματικι ςυηιτθςθ:
• οι μακθτζσ αναφζρουν τι ζμακαν και
ανατροφοδοτοφν τθ διαδικαςία. Ο αναςτοχαςμόσ
μπορεί να γίνει με κάποιο γραπτό κείμενο ι και με
μορφι ςυηιτθςθσ ςτθν τάξθ.
7ο: αξιολόγθςθ:
• βακμολογοφνται γραπτζσ εργαςίεσ που ςυνδζονται με
το παιχνίδι ρόλων ι και παρουςιάςεισ – διαδραςτικζσ
αςκιςεισ με κριτιρια τθν πειςτικότθτα, τθν
εποικοδομθτικι προςζγγιςθ, τθν επίτευξθ των ςτόχων
12

13. ςτάδια υλοποίθςθσ του role-playing
1ο : ηζςταμα τθσ ομάδασ (γνωριμία με το πρόβλθμα)
2ο: επιλογι ςυμμετεχόντων (παίκτεσ ρόλων)
3ο: προετοιμαςία ακροατθρίου για ςυμμετοχι ωσ
παρατθρθτισ
4ο: ςτιςιμο ςκθνικοφ
5ο: παιχνίδι ρόλων (δράςθ)
6ο: ςυηιτθςθ και αποτίμθςθ
7ο: περαιτζρω δράςθ (ανακεϊρθςθ ρόλων, εξερεφνθςθ
εναλλακτικϊν δυνατοτιτων, ξαναπαίξιμο)
8ο: περαιτζρω ςυηιτθςθ
9ο: ανταλλαγι εμπειριϊν και γενίκευςθ
13

14. ο ρόλοσ του δαςκάλου 1/2
αναγνωρίηει και ειςάγει ςτθν τάξθ ζνα επαρκϊσ
ςαφζσ πρόβλθμα
ερμθνεφει τουσ κανόνεσ του κοινωνικοφ ςυςτιματοσ
που πλαιςιϊνει το παιχνίδι ρόλων
ταιριάηει τουσ ρόλουσ ςτουσ μακθτζσ του και τουσ
προςανατολίηει ςτισ απαιτιςεισ
εφαρμόηει κατάλλθλεσ μεκόδουσ ςυμμετοχισ κυρίωσ
ντροπαλϊν μακθτϊν (παρατθρθτζσ-αποτιμθτζσ)
παρακολουκεί τθ δραςτθριότθτα και τθν κατευκφνει
κατάλλθλα
επιβεβαιϊνει τθν επίτευξθ των επικυμθτϊν ςτόχων
14

15. ο ρόλοσ του δαςκάλου 2/2
είναι ςαφισ για τα οφζλθ που κζλει να αποκομίςουν
οι μακθτζσ του από τθν εμπειρία τουσ
εξαςφαλίηει το ίδιο επίπεδο δυςκολίασ για όλουσ
τουσ μακθτζσ, ανάλογα με τισ ικανότθτζσ τουσ
μπορεί να εφαρμόηει ςταδιακά μικρά παιχνίδια
ρόλων, εντάςςοντάσ τα ςτθ διδαςκαλία του
παρζχει τόςθ πλθροφορία όςθ χρειάηεται για να γίνει
το παιχνίδι ρόλων και να το κυμοφνται οι μακθτζσ
επιτρζπει τθ διακοπι του ρόλου, εφόςον κάποιοσ
νιϊςει άςχθμα ι εκδθλϊςει άρνθςθ
εξθγεί ςτουσ παρατθρθτζσ τι πρζπει να προςζχουν
και κατευκφνει τθν ανατροφοδότθςθ (δεν πρζπει να
περιζχει υποκειμενικζσ κρίςεισ ι ςχόλια ςτθριγμζνα ςε
προςωπικι γνϊςθ ι υποκζςεισ)
15

16. πικανζσ δυςκολίεσ εφαρμογισ 1/2
μεγάλεσ τάξεισ:
• χωριςμόσ ςε ομάδεσ, χριςθ κανονιςμϊν-
ςυμφωνιϊν, παροχι δικαιϊματοσ ζκφραςθσ ςε
όλουσ, μοντζλο ΟΗΕ
καλό εναντίον κακοφ:
• είναι κακι ιδζα θ ανάκεςθ χαρακτιρα φανερά κακοφ
• αποφυγι χριςθσ καταςτάςεων με φανερζσ ι
προδιαγεγραμμζνεσ λφςεισ
προαποφαςιςμζνο τζλοσ
• αν ο δάςκαλοσ αποφαςίηει για το ςωςτό τζλοσ ι
πιζηει τουσ μακθτζσ να παίηουν με ςυγκεκριμζνο
τρόπο, πλιττει τον ανοιχτό (open-ended) χαρακτιρα
του παιχνιδιοφ ρόλων
16

17. πικανζσ δυςκολίεσ εφαρμογισ 2/2
 ζλλειψθ κοινωνικϊν δεξιοτιτων:
• ενδζχεται μακθτζσ να μθν προςζχουν τουσ ςυμμακθτζσ
τουσ ι οι χαριςματικοί να υποςκελίηουν τουσ άλλουσ.
• θ παραβίαςθ των κανόνων κα πρζπει να ακολουκείται
από τθν άμεςθ απομάκρυνςθ του μακθτι από τθν
δραςτθριότθτα
απαίτθςθ διάκεςθσ ςθμαντικοφ χρόνου
προετοιμαςίασ
ενδεχόμενθ αμθχανία των ςυμμετεχόντων και
αδυναμία να εκφράςουν διαφορετικά ςυναιςκιματα
από τα πραγματικά τουσ
αποτζλεςμα απρόβλεπτο ακόμα και από τον δάςκαλο
ζλλειψθ ενκουςιαςμοφ ι μειωμζνθ διάκεςθ για
ςυμμετοχι
17