Bijdragen aan autospecial opinieblad Terra van de Stichting Natuur en Milieu

1. Trendwatcher Bakas: De toekomstige auto is Biobrandstof is
toekomst zonder olie van ons allemaal geen oplossing
Terra
jaargang 3 · nummer 2 · maart 2007
AUTOSPECIAL
De toekomstauto
komt eraan
opinieblad van stichting natuur en milieu

2. Groen beleggen voor
een
beter milieu
�������������������������������������������������������������������������
����������������������������������������������������������������������������
�����������������������������������������������������������������������������
���������������������������������������������������������������������
����������
�����������������������������������������������������������������������������
������������������������
Meer informatie?
�������������������������������������������������������������������������������
verwacht t: ������������������������������������������������������������������������������
rendemen
8 tot 10%
Groen Invest Nederland (GIN) B.V.
��� ������������������������
� ���������������������������������������
���������������������������������������������������������������
��������������������������������
������������������������������������
�������������������������������������������
GIN adv Terra.indd 1 01-03-2007 10:24:36

3. Terra
foto: willem mes
jaargang 3
nummer 2
maart 2007
AUTOSPECIAL
Schoon, stil en zuinig. Van – maar vooral dóór – ons allemaal. Dat is de c,mm,n (spreek
Claire
uit: common), de auto voor de toekomst die is ontwikkeld door Natuur en Milieu en
studenten van de drie technische universiteiten. Hoewel de term auto de lading niet hele-
maal dekt. De c,mm,n is vooral een toekomstig mobiliteitsconcept, ingevuld door de auto-
mobilist zelf. Het concept wordt gepresenteerd op de AutoRAI, van 29 maart tot en met
Laat ik het maar meteen 9 april in Amsterdam. En natuurlijk in deze special van Terra.
toegeven: ik ben zo’n vrouw
die van een auto alleen ziet
wat voor kleur hij heeft. Het
kan mij geen bal schelen hoe
zo’n blik eruit ziet en wat
11 Tijdsbeeld
voor toeters en bellen erop De drie technische universiteiten staan
zitten, als hij mij maar van A aan de wieg van de auto in de toekomst.
naar B brengt. Verslaggever Eddy Steenvoorden ging op
Toch word ik aardig enthou- bezoek bij de uitvinders. “Dit ontwerp staat
siast van de campagne ‘Auto voor een nieuw tijdsbeeld.”
in de Toekomst’ van Natuur
en Milieu (zie pagina 9 – 25).
Ik vind het verfrissend dat
een milieuorganisatie zich
16 Trendwatcher 14 Dat is ’m dan
in het hol van de leeuw, de Een toekomst Wat maakt de c,mm,n zo bijzonder?
foto: merlijn doomernik/hollandse hoogte
AutoRAI, waagt. En het is zonder olie en een
spannend om je af te vragen groeiende liefde
hoe wij in de toekomst zul-
len reizen en leven. Ik zie het
al helemaal voor me: uit de
voor de natuur.
“We gaan een lieve
tijd tegemoet”,
20 Schone droom
uitlaat van mijn toekomst- denkt trendwatcher Autorijden op echt schone brandstof
bolide komt slechts een Adjiedj Bakas. blijft voorlopig
wolkje waterdamp. Binnen een droom.
zit ik achterstevoren lekker
te kletsen, liefst onder het
genot van een ouderwetse
Bossche bol. Ik hoef met 22 Save Lease 24
mijn plakhanden het stuur Essay
niet aan te raken, want de Autoleasebedrijf Athlon en Rabobank mixen
auto vindt zelf zijn weg. idealisme en commercie. Met succes. “We Biobrandstoffen zijn vaak veel minder
Supergebruiksvriendelijk is kunnen de vraag niet aan.” duurzaam dan wordt gedacht.
mijn auto, omdat andere
gebruikers, die wel autogek
zijn, hebben meegedacht met En verder
de ontwerpers. Ik heb alleen
de kleur gekozen. Groen Nieuws 6 Bedrijf & Milieu 7 Frank van Pamelen en Matthias Giesen 8
natuurlijk.
Goed Leven 26 Uit! 27 Berichten van Natuur en Milieu 29
Claire Tielens Mirjam de Rijk 31
illustratie omslag: remco timmer;
het duinlandschap is van fieldofview.nl
Terra 3

4. Stoken voor de
buitenlucht
Op deze infraroodfoto is het goed te zien: in
Nederland verstoken we per jaar zo’n twee
miljard euro aan aardgas ‘voor de buitenlucht’.
De oorzaak: slechte isolatie. Energiebesparende
maatregelen kunnen per huishouden tot 500
euro per jaar opleveren. Natuur en Milieu voert
actie tegen deze verspilling. Meer weten? Kijk op
www.verspillen.nl. (EE)
Foto: delta GmbG, Leipzig
www.delta24.de/infrarood

6. Terra BN’ers gaan Britten bouwen duurzaam
Terra is het opinieblad van
Stichting Natuur en Milieu en
voor ‘cool’ Met Nederlandse technieken het Thames Gateway project
wil Engeland op grote schaal in Londen, waar meer dan
verschijnt acht keer per jaar.
Henny Huisman, Geert duurzame woningen gaan 200.000 duurzame woningen
Redactieadres Mak en andere Bekende bouwen. In 2016 moeten alle worden gerealiseerd. De Britse
Postbus 1578
3500 BN Utrecht Nederlanders roepen de nieuwe huizen CO2-neutraal bouwsector moet daarvoor een
Telefoon: 030 - 234 82 11/213 bevolking op een manifest te zijn, heeft de regering beslo- grote omschakeling maken,
E-mail:
redactie@natuurenmilieu.nl
tekenen tegen de klimaatver- ten. “Nederland heeft een omdat nu nauwelijks nog reke-
andering. Zij willen met het goede naam op het gebied van ning wordt gehouden met duur-
Hoofdredactie
manifest het kabinet oproepen duurzaam bouwen”, verklaart zaamheid.
Claire Tielens
direct iets te doen tegen de Gordon MacKenzie van het “Duurzaam bouwen kan niet
Eindredactie opwarming van de aarde. Britse bouwbedrijf Kier PLC de meer genegeerd worden”, beseft
Johan Nebbeling
(BLADEN&CO, Utrecht) keuze voor Nederlandse bouw- Simon Stone van Galliford Try,
Samen met GroenLinks richt- methoden. een ander Brits bouwbedrijf.
Redactie
ten de BN’ers Cool Climate op, “Daarom kijken we in Groot-
Pieter van den Brand
Michel Robles voor een ‘cooler’ klimaat. Het In Groot-Brittannië staat een Brittannië met grote belang-
Eva van Esch (stagiair) doel: vermindering van het aantal grote woningbouw- stelling naar de innovaties in
Denktank oliegebruik en energiezuiniger projecten op stapel. Zoals Nederland.” (EE)
Duco van Dijk, Eric van woningen. Daarnaast wil Cool
Kaathoven en Jeroen Winckers
Climate nieuwe windmolen-
Bladconcept parken in de Noordzee en een
Media Partners, Amstelveen
kilometerheffing op auto’s.
foto: goos van der veen/hh
Vormgeving en productie De oproep krijgt steun van
Louis Nouws milieuorganisaties, waaronder
(BLADEN&CO, Utrecht)
Natuur en Milieu. Zie ook
Drukwerk www.coolclimate.nu (EE)
Hoontetijl, Utrecht
Advertenties
Kort Nieuws
Bureau Recent
Joop Slor
020 - 330 89 98
joop@recent.nl
Milieu in regeerakkoord
De nieuwe regering heeft zijn ook lastig waar te maken”, te komen.” Toch staan in het
ambitieuze milieuplannen: zegt Jonathan Verschuuren, regeerakkoord ook enkele
Stichting Natuur en Milieu
werkt aan een rijke natuur, een 30 procent minder CO2- hoogleraar milieurecht van zorgwekkende zaken, meent
divers landschap en een schone uitstoot in 2020 en jaarlijks de Universiteit Tilburg. Maar Verschuuren. Volgens hem
en groene leefomge-
500 miljoen euro om de kli- het is volgens hem wel goed heeft de regering besloten
ving. Wij dragen bij
overheden en bedrij- maat- en energiedoelstellingen dat het milieu na zo veel jaren bedrijven sneller vergunningen
ven constructieve in 2011 te halen. Desondanks weer oprecht aandacht krijgt. te verlenen. “En als milieu-
oplossingen aan voor
milieuproblemen. Dat doen we zijn de meeste milieuorganisa- Verschuuren kan zich voor- vergunningen te snel worden
namens u. ties niet tevreden. Zij denken stellen dat milieuorganisaties afgegeven, kan het milieu daar
Telefoon:
030 - 233 13 28
dat het kabinet te weinig geld twijfelen of het kabinet genoeg de dupe van zijn.”
E-mail: uittrekt om de doelstellingen geld beschikbaar stelt om de Daarnaast is de Zuiderzeelijn
info@natuurenmilieu.nl
daadwerkelijk te kunnen halen. eigen doelstellingen te halen. terug in het regeerakkoord.
Internet:
www.natuurenmilieu.nl. “Wel vind ik dat ze niet al te “Daar word ik echt moe van.
“De hoge verwachtingen en kritisch moeten zijn. Ze kun- Deze lijn loopt dwars door
Ook een gratis abonnement
op onze tweewekelijkse e-mail doelstellingen die de PvdA en nen beter de regering stimule- meerdere natuurgebieden.”
nieuwsbrief? Kijk dan op onze ChristenUnie zichzelf opleggen ren om met betere voorstellen (EE)
website.
Terra 6 jaargang 3 • nummer 2 • maart 2007

7. Bedrijf & Milieu
Philips
Steeds meer bedrijven vin- overheden, waaronder die van
den milieu belangrijk en Californië en Australië, zien de
maken een duurzaamheids- vervanging van de gloeilamp
verslag over hun presta- als eerste stap om het ener-
ties. Terra vroeg Ernst van gieverbruik te verminderen en
Weperen van de Vereniging daarmee de CO2-uitstoot te
van Beleggers voor reduceren.
Duurzame Ontwikkeling Het eerste deel van het ver-
foto: gerard til/hh
om er enkele onder de slag overweldigt de lezer op
loep te nemen. Deze keer: bijna Amerikaanse wijze met
Philips getallen over de impact van
een globale vervanging van de Philipstopman Gerard Kleisterlee met een
Good for the world, good for gloeilamp door de nieuwste nieuwe halogeen spaarlamp
business, luidt de centrale energiezuinige ledlampen.
boodschap in het duurzaam- Indrukwekkend! verbonden aan prestatie-indi- energie bespaart dat? Welke
heidsverslag van Philips. En het is natuurlijk mooi dat catoren en er zijn voor 2007 hindernissen moeten daartoe
Philips ziet duurzaamheid Philips een grote bijdrage en verder geen concrete doel- nog worden overwonnen?
als business opportunity. Het wil leveren aan de energie- stellingen opgesteld. Kortom, Het jongste duurzaamheids-
concern speelt in op de kli- besparing. In Nederland hoe gaat Philips zijn duur- verslag van Philips heeft
maatveranderingsdiscussie. bijvoorbeeld hebben Philips zaamheidsstrategie concreet daarmee, jammer genoeg,
Philips stemt zijn duurzame en Natuur en Milieu onlangs vormgeven? geen kwaliteitsslag gemaakt
strategie als geen ander af een convenant gesloten om De lezer van het duurzaam- ten opzichte van een jaar eer-
op de globale trends buiten energiebesparing in openbare heidsverslag blijft daardoor der. De buitenwereld kan zo
het bedrijf. verlichting te realiseren. achter met vragen. Zoals: hoe- niet goed volgen of Philips
Duidelijk is dat voor de Maar het tweede deel van het veel lampen worden per wan- echt vorderingen maakt in
globale marktleider in verslag is veel minder concreet neer vervangen en gerecycled? de richting van de ‘Nieuwe
verlichting gouden tijden dan het eerste. De strategie Waar worden die nieuwe lam- Verlichting’.
aanbreken. Verschillende van Philips is niet duidelijk pen geproduceerd? En hoeveel
Bindende klimaatafspraken
De Europese Unie gaat CO2- reductie van 30 procent Daarnaast is efficiënter gebruik opzichte van landen als China
werk maken van de strijd na 2012, mits ook de andere van energie nodig. Dat zal lei- en de Verenigde Staten, die
tegen de klimaatverandering. geïndustrialiseerde landen in de den tot een besparing van 20 nog weinig doen met energie-
Ten opzichte van 1990 moet wereld hun uitstoot met dat procent in 2020. zuinige apparaten. Daarnaast
de CO2-uitstoot in de EU- percentage verminderen. Verder wordt Europa door gebruik
landen in 2020 met 20 procent moet in 2020 20 procent meer Het klimaatbeleid kan de van duurzame energie minder
zijn afgenomen, zo is afge- zonne-, wind- en waterenergie Europese industrie een koplo- afhankelijk van de import van
sproken op de EU-conferentie gebruikt worden en moet perspositie geven in het leve- fossiele energie uit instabiele
van begin maart. het auto- en vrachtverkeer ren van energiezuinige appa- regio’s als Noord-Afrika, het
10 procent van de brandstof raten. Zo wordt de positie van Midden-Oosten en Rusland.
De EU streeft naar een uit duurzame bronnen halen. de Europese Unie versterkt ten (EE)
jaargang 3 • nummer 2 • maart 2007 Terra 7

8. Frank van Pamelen
foto: erik van der burgt (verbeeld)
Stilstand
hoger zijn dan 140 gram per gereden kilometer. Op dezelfde
site: juichverhalen over Skoda. De snelste stijger in de auto-
Stilstand is achteruitgang. Zeggen wetenschappers altijd. mobiele hitparade. En over de Volkswagen Golf. De best ver-
Die willen vooruit. Dingen vernieuwen. Dingen verbeteren. kochte auto van 2006. Stationair op één. En ook die stilstand
Daarom hebben ze ook ooit de groene golf bedacht. Wie een is achteruitgang. Ga er maar eens achterstaan, achter zo’n
gelijkmatige en tegelijk matige snelheid aanhoudt, heeft altijd Golf. Dik anderhalf keer de beloofde streefemissie. Die toch al
de verkeerslichten mee. Dat scheelt een hoop milieuvervui- veel hoger is dan nodig. Het is allang mogelijk om elke vorm
lend optrek- en afremwerk, bevordert de doorstroming en van schadelijke uitstoot af te stoten. Maar Volkswagen kijkt
voorkomt dat je onnodig stilstaat. En stilstand is achteruit- kennelijk liever in de technologische achteruitkijkspiegel. En
gang. Zeker bij auto’s. Ga maar eens achter een stilstaande deze Duitse dampenramp is dan de marktleider. Maar ja: lei-
auto staan die stationair blijft draaien. Zeker weten dat je der is dan ook Duits voor “jammer”. Overigens: Skoda is een
gezondheid een evenredige achteruitgang laat zien. De kwa- volle dochter van Volkswagen. En Skoda is weer Tsjechisch
lijke walmen van auto’s zijn de laatste drie jaar niet verbe- voor “jammer”. Toeval? Hoe dan ook, beste automakers, het
terd. Las ik laatst op de site van de ANWB. En dat terwijl de wordt tijd dat juist de marktleiders eens hun verantwoorde-
auto-industrie beterschap heeft beloofd. Aan de Europese lijkheid nemen. Dingen vernieuwen. Dingen verbeteren. Het
Commissie. In 2008 mag de gemiddelde CO2-uitstoot niet wordt tijd voor een groene Golf.
Matthias Giesen
Terra 8 jaargang 3 • nummer 2 • maart 2007

9. AUTOSPECIAL
Hier is-ie dan…
Wij dagen jullie uit!
Twee jaar geleden riep Natuur en Milieu in een paginagrote Terra naar de dealer snelt om een c,mm,n aan te schaffen:
advertentie in de dagbladen de auto-industrie op nu echt eens voorlopig zult u ’m niet aantreffen in de showroom. Rijklaar
werk te gaan maken van zuinige, schone auto’s. Hard nodig, is de c,mm,n nog niet. En misschien wordt-ie dat wel nooit.
vond Natuur en Milieu, want de autofabrikanten maken bar Want de c,mm,n is vooral een concept, een idee over hoe we
weinig haast met de productie van die duurzame en stille auto anders om kunnen gaan met mobiliteit. Zonder de individu-
waar iedereen al zo lang op zit te wachten. ele vrijheid op te geven die gepaard gaat met het autorijden
Om de industrie te prikkelen en hen een inspirerend voor- kunnen we toch het milieu sparen! De c,mm,n toont aan
beeld voor te schotelen, kondigde Natuur en Milieu aan zelf dat duurzame automobiliteit geen utopie is, maar realiteit.
een ‘Auto van de Toekomst’ te ontwikkelen. Met de presenta- Misschien niet vandaag of morgen, maar waarschijnlijk wel in
tie van de c,mm,n (spreek uit: common) op de AutoRAI van 2020.
2007 maakt N&M die belofte waar. De bal ligt nu weer bij de autofabrikanten. Zij beschikken
De c,mm,n is een gezamenlijke productie van Natuur en immers over de kennis en de middelen om van de c,mm,n een
Milieu, de TU Twente, de TU Eindhoven en de TU Delft. echte, rijklare auto te maken.
Diverse bedrijven en instanties verleenden hun medewerking. Dus doen we op deze plek opnieuw een oproep: autofabrikan-
De c,mm,n is te bewonderen in een prachtig paviljoen. En ten aller landen. Come On!
natuurlijk gaan we in deze special van Terra nader in op deze
bijzondere wagen. De redactie
Voor u na uw bezoek aan de AutoRAI of het lezen van deze
jaargang 3 • nummer 2 • maart 2007 Terra 9

10. AUTOSPECIAL
Droomvoertuig
Geïnspireerd door de watermeloen
De drie technische universiteiten staan aan de wieg In de kelder van de faculteit Industrieel
Ontwerpen van de TU Delft duwt Remco
van de c,mm,n (spreek uit: common), de auto van Timmer een schaalmodel van een auto door de
gangen. Uiterst behoedzaam, als een kersverse
de toekomst. Verslaggever Eddy Steenvoorden ging vader die voor het eerst achter de kinderwagen
loopt. Met vergelijkbare trots ook, want het
op bezoek bij de uitvinders. “Dit ontwerp staat voor model is zijn geesteskind dat straks levensgroot
staat te pronken op de AutoRAI. De hele wereld
een nieuw tijdsbeeld.” mag daar dit wondertje van duurzaamheid en
vernieuwing voor het eerst aanschouwen.
Terra 10 jaargang 3 • nummer 2 • maart 2007

11. koop en zuinig is, vonden de vier studenten die
in Delft aan het project meewerken minder inte-
ressant. Neele Kistemaker tekende met Caroline
Klop voor het interieur: “Iets extreems ontwer-
pen is makkelijker dan het steeds weer opnieuw
zoeken naar de juiste balans. Dat is voor ons de
grote uitdaging geweest.”
Tekkelkop
Met z’n spitse snuit en hoge voorhoofd heeft
de c,mm,n wel wat weg van een eigenzinnige
tekkelkop. Verder trekken de zachte lijnen en
grote raampartijen de aandacht. De auto is
niet gemaakt van metaal, maar van kunststof:
licht én makkelijk herbruikbaar. En doordat
de achterwielen dichter op elkaar staan dan de
voorwielen, heeft de auto minder last van de
luchtweerstand.
De automobilist van de toekomst wil beslist
niet het lachertje van de weg zijn
Het interieur is nog eigenzinniger. Verstopt in
enkele smalle stijlen tussen de ramen zit de
techniek voor onder meer navigatie, het tevoor-
schijn toveren van de digitale plattegrond of het
versturen van een bericht. De bestuurder zet
de functies in werking door stukjes textiel of
foto: erik van der burgt/verbeeld
kneedbare materialen aan te raken.
En uiteraard kun je, zo is het idee, in 2020 de
Van links naar rechts: c,mm,n best even op de automatische piloot zet-
Remco Timmer, Jacco Lammers, ten. Dus als de bestuurder onder het genot van
Caroline Klop, Neele Kistemaker een kop koffie een praatje wil maken, draait hij
gewoon z’n stoel om richting passagiers op de
sofavormige achterbank. Caroline Klop: “Het
interieur is vaak het ondergeschoven kindje,
Met dank aan een Griekse watermeloen. maar wij wilden er echt op een heel andere
Timmer, bijna afgestudeerd op dit project, kocht manier naar kijken.”
op vakantie bij een kraampje een kolossaal
exemplaar. Hij haalde zijn ontwerp-in-wording Heeft de bestuurder behoefte aan privacy of
van de c,mm,n voor de geest en bewerkte in een zoekt hij juist contact? Wil hij achterover leunen
ommezien de meloen tot het door hem gewens- en naar een muziekje luisteren of van andere
te droomvoertuig. “Ik wilde een ontwerp maken c,mm,n-rijders weten wat de handigste route
dat staat voor een nieuw tijdsbeeld en ik ben naar Parijs is en waar er wegwerkzaamheden
trots op het eindresultaat”, zegt de student. zijn? Wie deel uitmaakt van het c,mm,n-netwerk
– de community – heeft mogelijkheden te over.
De automobilist van de toekomst wil best een Let wel: het mag, maar het hoeft niet.
steentje bijdragen aan het milieu, weet Timmer.
Maar hij wil beslist niet het lachertje van de weg Openheid, communicatie en samenwerking
zijn. Het oog wil, heel traditioneel, ook wat. zijn de sleutelbegrippen van de c,mm,n en niet
Daarbij: een auto ontwerpen die alleen goed- alleen wat betreft het interieur. Zo gooit de
jaargang 3 • nummer 2 • maart 2007 Terra 11

12. A U TT H E M A I A L
OSPEC
foto: erik van der burgt/verbeeld
achterspoiler als het ware de wind omhoog, oog verdachte onregelmatigheden op de weg
waardoor het mogelijk wordt een zuinig treintje en ondersteunt de bestuurder bij onder meer
te vormen met de achterliggende c,mm,ns. Een in- en uitvoegen. Ongelukken komen minder
geavanceerd beveiligingssysteem, waarmee de vaak voor en de snelheid bij de botsing zal
TU Twente zich onder meer bezighield, zorgt lager zijn, waardoor de eisen aan conventionele
dat die samenwerking op rolletjes loopt. beschermingsmethoden als kooiconstructies en
Datzelfde systeem signaleert als een alziend kreukelzones veranderen. Daardoor kan de auto
De auto van de toekomst maak je samen
De automobilist van de toekomst is zielsverwanten, een community met industrieel ontwerper en autofreak Jacco
geen passieve consument die afhan- wie hij onder andere in een peloton Lammers. Hij studeerde af aan de TU
kelijk is van wat de reguliere fabrieken vlak achter elkaar zuinig en veilig naar van Delft op zijn concept, dat op de drie
hebben bedacht en kunnen leveren. Hij dezelfde bestemming kan rijden. Of met Nederlandse Technische Universiteiten
bepaalt naar eigen behoefte hoe de auto wie hij bijvoorbeeld informatie deelt verder is uitgewerkt. “We leveren geen
er uitziet, welke uitrusting er wel of juist over mooie en slimme routes. concrete oplossingen voor de automo-
helemaal niet inzit. De auto heeft in 2020 een speciaal vak, biliteit en automobilist in de toekomst,
de community box, die met gemeen- maar wijzen wel een richting aan. De
Elke pakweg drie jaar ruilt de toekom- schapsgenoten en anderen met toe- kern is dat de c,mm,n duurzaam wordt
stige automobilist zijn auto in voor een gangsbevoegdheid kan worden gedeeld. geproduceerd en goedkoop, zuinig,
nieuwere versie met de laatste snufjes Een pizzabezorger doet er ’s avonds innovatief en onderscheidend is. Het
en een nog zuiniger aandrijving. De een bestelde pizza in, zodat je na de ontwerp staat bovendien open: iedereen
vorige auto wordt opgetuigd naar de uitgelopen werkdag onderweg naar huis met kennis van zaken kan bijdragen
wensen van een andere gebruiker en alvast kunt eten. Bovendien heeft een aan het ontwikkelen van de auto. Denk
gaat na deze upgrade weer als nieuw de gemeenschapsgenoot de tweedehands maar aan de internetencyclopedie
weg op. Niet alleen hergebruik, maar bureaulamp met led-verlichting uit de Wikipedia. Die wordt ook door en voor
ook herfabricage wordt daarmee gang- box gehaald die hij via internet bij jou een gemeenschap ontwikkeld.”
baar. heeft gekocht. Docent vervoersplanning Kasper van
De nieuwe automobilist maakt boven- Welkom in de wereld van de c,mm,n, Zuilekom van de TU Twente werkt met
dien deel uit van een gemeenschap van het nieuwe mobiliteitsconcept van een aantal studenten aan de intelligente
Terra 12 jaargang 3 • nummer 2 • maart 2007

13. lichter worden en neemt dus ook het brandstof- ‘motor’ is in ieder geval geen sprake, volgens
gebruik af. student Martin Leegwater: “Je kunt het beter
aandrijflijncomponent noemen.” Hoe dan ook:
Delen een brandstofcel met waterstof is de belang-
Maar boven alles komt de openheid tot uit- rijkste energiebron. De cel krijgt steun van de
drukking in de manier waarop informatie over Ultracap, die bij het remmen vrijkomende ener-
de auto wordt gedeeld met iedereen die er gie bewaart voor hergebruik.
maar interesse in heeft. De blauwdrukken van
alle ontwerpen zijn beschikbaar via internet. Veer
Iedereen mag verbeteringen aanbrengen, zolang Voor de wielophanging gebruikt de c,mm,n geen
die ook maar weer toegankelijk blijven. hydraulisch systeem, maar een voorgespannen
extra veer om het contact met de weg optimaal
te houden. “Omdat je hiervoor nauwelijks ener-
Openheid, communicatie en gie verbruikt, is dit wel honderd keer zo zuinig
als de huidige systemen.”
samenwerking zijn sleutelbegrippen In Delft vinden de studenten het inmiddels de
hoogste tijd om hun eigen energie aan te vullen:
van de c,mm,n lunchtijd alweer, zegt de klok. Maar zelfs tijdens
de maaltijd gaat het nog over hun project. Je
bent gedreven of niet.
De presentatie van de c,mm,n op de AutoRAI Jacco Lammers, inmiddels afgestudeerd op het
vormt dan ook eerder een startschot dan een mobiliteitsconcept dat de basis van het c,mm,n-
eindpunt. Wie denkt de aandrijving en de bij- onderzoek vormt: “Dit project is een voorzet.
zondere wielophanging die op de TU Eindhoven De auto zit boordevol ideeën om mensen en
werden uitgedacht in de schaduw te kunnen bedrijven te inspireren. Het is nu zaak om de
stellen, mag z’n gang gaan. Van een traditionele kritische massa over de streep te krijgen.”
c,mm,n reageert automatisch op wat
andere auto’s doen en op de verande-
rende omstandigheden. Zo wordt auto-
rijden veiliger en minder inspannend.
We gaan die technieken ook inzetten
om de aandrijving nog efficiënter en dus
zuiniger te maken.”
Heel nieuw is het idee van de Karma.
Deze rij-assistent met gezicht, stem
en handen geeft signalen over de actu-
ele veiligheidssituatie. Als de Karma
bezorgd gaat kijken en ‘ho ho!’ roept,
systemen in en om de c,mm,n. “Wij De geleidelijke koppeling van technie- dreigt het fout te gaan. Slaat hij de han-
gaan een aantal veelal zelfstandig ont- ken leidt er uiteindelijk toe dat de auto den voor de ogen, dan loopt het met
wikkelde technieken steeds verder inte- in de toekomst via allerlei systemen de je c,mm,n waarschijnlijk niet goed af.
greren. Te denken is aan mobiele com- bestuurder meer en meer ondersteunt Maar ach, dat is in pakweg 2020 een
municatie, het GPS-systeem waarmee bij het waarnemen van de omgeving mooie gelegenheid een vernieuwde ver-
de plaatsbepaling op de aarde wordt en de rijtaken. Van Zuilekom: “Nu heb- sie aan te schaffen.
gedaan en technieken om objecten en ben sommige auto’s bijvoorbeeld al
bewegingen te meten.” sensoren die helpen bij inparkeren. De Tekst Eric Boekel
jaargang 3 • nummer 2 • maart 2007 Terra 13

14. A U TT H E M A I A L
OSPEC
Draaibare bestuurdersstoel. Handig
wanneer de chauffeur geen zin
heeft om actief te rijden, maar bij-
voorbeeld een praatje met de mede-
passagiers wil maken.
(onder motorkap) Geen motor, maar
verzamelplaats van elektronica die
noodzakelijk is voor het (automatisch)
besturen.
Exterieur. Niet van staal, maar van
plastic. Licht, makkelijk te recyclen,
grotere vormvrijheid in fabricage
mogelijk.
Terra 14 jaargang 3 • nummer 2 • maart 2007

15. Achterspoiler. Duwt de wind omhoog
waardoor de achterbuurman minder last
heeft van luchtweerstand. Ideaal voor het
‘treintje rijden’, kort op elkaar.
Knipperlicht. Geeft achterlig-
gende auto’s ook aan hoelang
het nog duurt voor de bestuur-
der een afslag neemt.
(onderin achterzijde)
Aandrijfsysteem ter
grootte van een paar
schoenendozen via
brandstofcel. Hierin
komt door reactie
van waterstof met
zuurstof energie vrij
ten behoeve van
elektromotoren.
Zijportier met bagagebox. Tevens
bedoeld voor mensen die toestem-
ming hebben van gebruiker om er
iets in achter te laten.
Wielophanging. Voorgespannen
extra veer vervangt hydraulisch
systeem. Zuinig, houdt auto ook
in bochten vlak, beter wegcontact.
jaargang 3 • nummer 2 • maart 2007 Terra 15

16. A U TT H E M A I A L
OSPEC
Lieve

17. Adjiedj Bakas (1963)
is trendwatcher. Hij is
auteur van verschillen-
de boeken, waaronder
Megatrends Nederland
en adviseert over-
heden, politieke
partijen, maatschap-
pelijke organisaties en
bedrijven, waaronder
Ahold, Nuon, KLM
Een toekomst zonder olie en een groeiende liefde voor de natuur. en de Rabobank, over
toekomstige ontwikke-
“We zullen samen dingen verzinnen en ontwerpen. Ook auto’s”, denkt lingen. Hij is geboren
in Zuid-Amerika uit
trendwatcher Adjiedj Bakas. “We gaan een lieve tijd tegemoet.” Indiase ouders en stu-
deerde Nederlands in
Utrecht. In september
verschijnt zijn boek
tijd
Leven zonder Olie.
Meer informatie over
Bakas: www.adjiedj-
bakas.com.
Zijn kantoor in hartje Amsterdam met uitzicht Gaan we duurzamer leven in de toekomst?
over het IJ, ademt luxe. Het is rijk gestoffeerd “Noem het alsjeblieft niet zo. Duurzaam is een
met fluweel en er hangen Oosterse gewaden rotwoord. Het klinkt naar duur. Maar natuur
aan de muur. De boodschap: hier zetelt een komt weer helemaal in, mede door de opkomst
kosmopoliet. Adjiedj Bakas dendert er als een van de religie. Het rentmeesterschap van de
lawine van positieve energie doorheen. Hij praat aarde is terug. Binnenkort is de milieubeweging
van de hak op de tak, doorspekt zijn antwoor- niet meer nodig. Die wordt wegens succes opge-
den met persoonlijke anekdotes en grinnikt heven, net als het feminisme en de homobewe-
regelmatig om zijn eigen verhalen. Wie hem ging.”
hoort praten over de toekomstige wereld, krijgt
er meteen zin in.
Binnenkort is de milieubeweging
Heeft het überhaupt nut om over de toekomst te
praten? opgeheven wegens succes
“Kijk om je heen. Als ik onzin verkocht, zou
ik dit kantoor niet kunnen betalen. Bedrijven,
politieke partijen en andere organisaties vragen “De milieubeweging brengt haar boodschap nu
mijn advies. Ze kunnen hun strategie reframen te zuur en te agressief. Ze zou meer moeten
als ze weten welke trends eraan komen. Bijna benadrukken dat een schoon milieu ook econo-
alles wat ik heb voorspeld, is uitgekomen. Een mische waarde heeft. Het schoonmaken van de
keer zat ik er naast. Ik dacht dat de nieuwe paus Europese rivieren hebben we bijvoorbeeld heel
uit Azië of Zuid-Amerika zou komen. Het werd goed gedaan. Mede door een schone omgeving
Duitsland. Maar onlangs bleek dat het maar een is Nederland voor Aziaten een aantrekkelijke
foto: duco de vries/hollandse hoogte
stem had gescheeld of het was een Argentijn plek om zich te vestigen. Als ik in Bangkok
geworden. Ik maak het graag concreet. Aan mijn neus snuit, komt er zwart snot uit. Schone
vaagheden heeft niemand wat.” lucht is gewoon fijner.”
jaargang 3 • nummer 2 • maart 2007 Terra 17

18. A U TT H E M A I A L
OSPEC
hoorde pas iemand van de TU Delft vertellen
over een verf met zonnecellen, die vanaf vol-
gend jaar rendabel is. Eenderde van onze ener-
gie steken we in gebouwen. Hup, die verf erop,
klaar! Windenergie kan trouwens ook helpen.
Een Japanse rederij neemt nu al vrachtschepen
in de vaart met zeilen van metaal, waarin zon-
necollectoren zitten. Auto’s zullen gaan rijden
op waterstof uit kernenergie.”
“Nieuwe kerncentrales zijn onafwendbaar. We
moeten ophouden daarover te zaniken. Je moet
compromissen sluiten. Het afval kunnen we
prima voor honderd jaar opslaan. Daarna weten
ze er wel raad mee. Moet je kijken hoeveel wij
in de afgelopen honderd jaar geleerd hebben! In
Australië is genoeg uranium voor de komende
eeuw. En daarna is er nog zat in Afghanistan.”
Zullen we ons meer of minder gaan verplaatsen in
de toekomst?
foto: duco de vries/hollandse hoogte
“Een eeuw geleden verplaatsten we ons maar
zeven kilometer in een jaar! Terwijl we in het
nomadentijdperk duizenden kilometers te
voet aflegden. We wisselen mobiele en minder
mobiele perioden af. In het olietijdperk van
de afgelopen eeuw waren we heel mobiel. Dat
zal minder worden. Door het vervagen van de
grenzen tussen de virtuele en de reële wereld,
blijven we meer achter ons bureau zitten. Dat
Nieuwe kerncentrales zijn begint nu al: veel mensen handelen thuis hun
e-mail af en rijden dan na de spits naar kantoor.
onafwendbaar Voor een vergadering kom je over een tijdje je
huis niet meer uit.”
“Ik zag pas bij Hewlett-Packard een nieuw
Hoe komen we aan energie? systeem, waarbij je je gespreksgenoten recht in
“Er komt meer draagvlak voor onafhankelijk- de ogen kunt kijken, terwijl zij in New York zit-
heid van olie. We willen niet meer afhankelijk ten en jij hier. Waarom zou ik er dan nog heen
zijn van zo’n Poetin die ons het mes op de keel vliegen, met jetlag en al?”
kan zetten. Of van de Saoedies of Iraniërs. Die
houding helpt ook tegen de CO2-uitstoot. Als Blijven de files?
het nieuwe kabinet morgen zou aankondigen “Minder dan nu, doordat we meer thuis gaan
dat we binnen tien jaar zonder olie leven, zou werken. Maar ook door de vergrijzing. Ouderen
het volk staan te juichen. Natuurlijk zijn er nu verplaatsen zich verspreid over de dag en niet
nog grote olievoorraden. Maar het stenen tijd- allemaal tegelijk in de spits. Angst voor het toe-
perk ging ook niet voorbij omdat de stenen op nemende terrorisme zal ook maken dat mensen
waren. We gaan kiezen voor een leven zonder liever thuis blijven. Al willen ze ook af en toe
olie.” uitgelaten worden. Verveling wordt namelijk hét
probleem: we gaan korter slapen en willen al
Hoe dan? die extra uren wel vermaakt worden. Het woon-
“We hebben dringend een nieuwe energiebron werkverkeer zal voor een deel vervangen worden
nodig. Zonne-energie kan veel oplossen. Ik door leasure-ritjes.”
Terra 18 jaargang 3 • nummer 2 • maart 2007

19. En het goederenvervoer? Gaan groepen automobilisten bijdragen aan het
“De gebroeders Das voorspelden twintig jaar ontwerpen van auto’s?
geleden al dat we spullen via light rail zullen “Ik kan me goed voorstellen dat gebruikers
gaan vervoeren. Dat zou goed kunnen. Voor een gezamenlijk een auto ontwerpen. Heel veel
deel zal vervoer zelfs digitaal gaan. Architecten mensen zijn autogek; die willen daar wel aan
werken al met driedimensionale printers. bijdragen. Als één merk zo’n open source ont-
Daarmee kun je iets uitprinten op de plek waar worpen auto toestaat, kan het lukken. Er is nu
je het nodig hebt. Vrachtwagens zijn in ieder al een encyclopedie op internet, Wikipedia, die
geval passé. Die vind ik zo negentiende-eeuws.” door alle gebruikers gemaakt is. Over een aantal
jaar kun je dus rijden in een Fiat Wiki. Samen
dingen verzinnen komt helemaal in. We gaan
We zullen massaal eisen dat auto’s een lieve tijd tegemoet.”
“Uiteindelijk zullen mensen hun individuele
zuiniger worden wensen willen realiseren in hun auto op bestel-
ling. Daarmee wordt het een uitdrukking van
hun identiteit. Gadgets buitenshuis, zoals de
Hoe ziet de toekomst van de auto eruit? auto, blijven zichtbaar, terwijl apparaten bin-
“De auto blijft. Die autoloze zondagen zijn lief nenshuis, zoals tv en geluidsinstallatie, steeds
hoor, maar dat is flauwekul. Mensen stappen in kleiner en onzichtbaarder worden.”
hun auto vanwege de privacy. Voor veel mannen
is het de enige plek waar ze even alleen zijn. En
in het drukke spitsgezin van de toekomst is de
auto ook nodig om de kinderen en al die spul-
len te verplaatsen. We zullen wel massaal eisen
dat die krengen zuiniger worden. Toyota zet
de trend met de hybride wagen. Auto’s zullen
ook kunnen communiceren met elkaar en met
foto: merlijn doomernik/hollandse hoogte
de weg. Ik heb net een Lexus besteld. Die kan
dat al. Als ik op de snelweg over een stippellijn
ga, stuurt hij hem vanzelf terug. Ik heb niks
meer te zeggen! En inparkeren doet hij ook zelf.
Heerlijk is dat.”
Hoe gaan we auto’s gebruiken?
“Er komt veel meer informatie-uitwisseling
via internet, afgeschermd met passwords, zodat
de informatie alleen toegankelijk is voor een Wat vindt u van de ideeën van Natuur en Milieu
bepaalde groep. Mensen kunnen daardoor bij- en de technische universiteiten over de auto in de
voorbeeld gemakkelijk afspreken om hun auto’s toekomst?
aan elkaar te klikken en gezamenlijk ergens “In kan me goed voorstellen dat het die kant op
heen te rijden. Dan hoef je niet meer te sturen. gaat. Maar een ding moeten degenen die naden-
Intussen klinkt in de ene auto Mozart en in de ken over de auto in de toekomst niet vergeten:
andere hardrock.” mensen hebben een adaptatietijd nodig om te
wennen aan vernieuwingen. Philips kondigde
in 1990 al aan dat er in 2000 een huisrobot zou
zijn. Dat duurt nog even. Je moet een strategie
Je moet nadenken over hoe je ontwikkelen hoe je mensen wilt laten wennen
aan nieuwe oplossingen. Neem ze aan de hand
mensen wilt laten wennen aan en schets een toekomstvisioen. Maar laat je
vooral niet weerhouden door deze waarschu-
nieuwe oplossingen wing. Early adaptors zijn altijd in het voordeel.
Hup, go, go, go!” Tekst Claire Tielens
jaargang 3 • nummer 2 • maart 2007 Terra 19

20. A U TT H E M A I A L
OSPEC
Schone droom
Rijden zonder olie
Autorijden op echt schone brandstof. Volgens de deskundigen kan dat
zeker niet voor 2030. “Olie, gas en kolen blijven de komende decennia
voor de energie- en brandstofvoorziening verreweg het belangrijkst.”
Wat zou het prachtig zijn als we in pakweg perspectief en er komt gelukkig steeds meer
2030 geen fossiele brandstoffen meer nodig aandacht voor. Ze zijn relatief goedkoop en
hebben voor onze auto’s. Nieuwe brandstoffen, makkelijk toe te passen in de huidige verbran-
zoals 100 procent biodiesel, ethanol in plaats dingsmotor. Toepassing op grote schaal vraagt
van benzine en brandstofcelaandrijving met echter mondiaal een fors landbouwareaal. Dat
waterstof zorgen voor schonere lucht en minder zet de voedselproductie en de natuur nog verder
opwarming van de aarde. Bovendien zijn we onder druk.”
dan niet meer afhankelijk van olieproducerende De brandstofcel en de waterstofmotor zijn veel-
landen als Saoedi-Arabië. belovend, maar zullen volgens Vis niet binnen
Een mooie droom, maar voorlopig nog wel pakweg twintig jaar massaal worden toegepast.
een droom, blijkt uit een rondje langs des- “Met die techniek is de uitstoot van schadelijke
kundigen. “De politieke en maatschappelijke gassen nul: dat is een soort droom. Maar water-
wil is er wel, maar een massale omschakeling stof moet ook worden geproduceerd. Dat kan uit
op biobrandstoffen of waterstoftechnieken is duurzame bronnen als wind- en zonne-energie,
tot 2030 niet te voorzien”, meent bijvoorbeeld maar dat is duur en niet erg efficiënt. Je kunt
Stephan Slingerland. Hij is senior onderzoe- wind- en zonne-energie beter gebruiken als
ker van het International Energy Programme bron voor groene stroom. En kernenergie zien
bij Clingendael, het Nederlands instituut voor velen terecht ook niet als een duurzame optie.”
internationale relaties.
Infrastructuur
Het is de vraag of er voor het hele wagenpark genoeg Daar komt volgens Vis bij dat toepassing van
waterstof en brandstofcellen een drastische,
biobrandstof beschikbaar zal zijn kostbare ombouw van de auto en de hele infra-
structuur daar omheen vergt. “En die operatie
“Volgens het International Energy Agency zal naar alle waarschijnlijkheid vele tientallen
maken biobrandstoffen in 2030 hooguit 11 pro- jaren vergen.”
cent uit van de wereldenergievoorziening. Het Technisch is het waarschijnlijk best haalbaar om
IEA heeft ook doorgerekend wat er gebeurt als binnen twee of drie decennia zonder aardolie
alle politieke maatregelen op het gebied van auto te rijden, denkt Ewald Breunesse, manager
energie en klimaat daadwerkelijk worden uitge- energietransitie bij energiemaatschappij Shell.
voerd. Dan kan het aandeel van biobrandstoffen Maar hij voorziet andere problemen, al noemt
oplopen tot 12 procent. We blijven dus voorlopig hij die liever ‘uitdagingen’. “Het is de vraag of
afhankelijk van fossiele brandstoffen.” er voor het hele wagenpark genoeg biobrandstof
beschikbaar zal zijn. Ga maar na: volgens het
Perspectief CBS tankte Nederland in 2005 5,5 miljard liter
Dat denkt ook Jasper Vis, senior consul- benzine en 4,2 miljard liter diesel.”
tant bij het energieadviesbureau Ecofys. Hoe dan ook zullen schonere brandstoffen
“Biobrandstoffen bieden een aantrekkelijk op bredere schaal hun intrede doen, verwacht
Terra 20 jaargang 3 • nummer 2 • maart 2007

21. Op korte termijn
is de grootste winst
tegen de laagste
kosten te behalen
foto: tim hetherington/hollandse hoogte
door auto’s lichter,
kleiner en zuiniger
te maken
Breunesse. Zoals synthetische diesel die meent Joost vermeer, woordvoerder van Peugeot
uit aardgas, biomassa en kolen kan worden Nederland.
gemaakt. “Shell zet in op uiterst schone en effi-
ciënte brandstoffen, waaronder de op aardgas Hybride
gebaseerde GtL: gas-to-liquids, een synthetische De volgende stap naar een duurzamere en
brandstof die uit aardgas wordt gewonnen en zuiniger motortechniek wordt de auto met een
nu al aan onze V-Power Diesel wordt toege- hybride-dieselaandrijving, die Peugeot rond
voegd.” 2010 in productie gaat nemen. “Die wordt nog
zuiniger dan de huidige Hdi-diesel, die al een
Waterstof kwart zuiniger rijdt dan een benzinemotor met
Voor waterstof en elektriciteit ziet Shell moge- een vergelijkbaar vermogen. Peugeot heeft al
lijkheden, maar vooralsnog niet op grote schaal. een prototype middenklasser getest, waarbij een
“De charme van waterstof is een stil voertuig verbruik van nog geen 1 op 30 is gerealiseerd.
dat alleen maar waterdamp uitstoot. Waterstof is Dat is weer een belangrijke stap vooruit,” stelt
een energiedrager, net als elektriciteit. Maar je Vermeer.
moet altijd de vraag stellen hoe waterstof wordt De auto met hybride-dieselaandrijving past ook
gemaakt. De duurzaamste opties zijn momen- helemaal in het meest waarschijnlijke scenario
teel ook het duurst.” van Vis van Ecofys. “In de automobiliteit is op
Peugeot is een van de autofabrikanten die expe- korte termijn de grootste winst tegen de laagste
rimenteert met een brandstofcel die werkt op kosten te behalen door auto’s lichter, kleiner
waterstof. Vorig jaar presenteerde de fabrikant en zuiniger te maken. De brede invoering van
het concept voor de 207 EPURE, een auto waar- hybride auto’s die op benzine of diesel en een
bij een speciaal ontwikkelde brandstofcel als elektromotor rijden is voorlopig een van de
energiebron fungeert. “De EPURE is al onze meest aantrekkelijke opties. Door het bijmen-
vierde variant van een auto met brandstofcel. gen van biobrandstoffen kan automobiliteit ook
De techniek is nu nog ontzettend kostbaar, duurzamer worden. Maar aangezien de trans-
maar kan over ongeveer twintig jaar interes- portbehoefte wereldwijd blijft stijgen, zullen we
sant worden voor grootschaliger toepassing,” nog heel lang van olie afhankelijk blijven.” Tekst Eric Boekel
jaargang 3 • nummer 2 • maart 2007 Terra 21

22. A U TT H E M A I A L
OSPEC
Schoner rijden
Autoleasebedrijf Athlon en Rabobank zijn Maar we zijn natuurlijk geen filantropen. We
willen onze investeringen terugverdienen. Dat
partner in het project Auto in de Toekomst. kan alleen als we met Save Lease nieuwe klan-
ten trekken.”
Over de mix van idealisme en commercie. En dat lukt, zegt een glunderende Sikkel. “Save
Lease is ook commercieel een schot in de roos.
In de hal van het kantoor van Athlon Car Lease Zozeer, dat we op dit moment de vraag niet aan
in Almere staat een levensgrote foto van een kunnen. Onze klanten zijn vooral bedrijven die
Panda. De sympathieke beer van het Wereld iets willen doen voor het milieu.
Natuur Fonds wel te verstaan, niet het olijke
Italiaanse stadswagentje. Ingewikkeld
Het WNF steunt het programma Save Lease van Het optuigen van het programma was volgens
Athlon. Leaserijders die kiezen voor een van de Sikkel overigens nog knap ingewikkeld. “We
energiezuinige auto’s uit de Top-10 van Natuur hebben er een jaar aan gewerkt en dik een mil-
en Milieu, WNF en ANWB krijgen extra ‘savers’ joen euro in gestoken. Een statisticus heeft een
die ze in kunnen wisselen voor leuke cadeaus. programma ontwikkeld waarmee we het brand-
De deelnemers aan dit programma rijden zuini- stofverbruik exact kunnen berekenen. Ook naar
ger en tanken goedkoper. Dat scheelt flink in de potentiële klanten toe kunnen we zo aantonen
portemonnee, weet Richard Sikkel, commercieel dat de Athlon-rijder zuiniger rijdt. Het moet
directeur van Athlon. “Jaarlijks gemiddeld 300 namelijk wel kloppen wat we zeggen.”
liter brandstof. Ofwel: 400 euro per lease-auto.” Volgens Tom Gerritsen, projectmanager duur-
zame mobiliteit van de Rabobank, hebben
Beloning programma’s als Save Lease ook economische
Zonder (financiële) prikkels lukt het niet de waarde. “Verkeersvervuiling en filedruk zijn
ongeveer 115.000 leaserijders van Athlon tot slecht voor de BV Nederland.”
ander rijgedrag aan te zetten, is de ervaring van Samen met andere bedrijven, universiteiten
Sikkel. “Wil je gedragsverandering bereiken, en de overheid begon de Rabobank daarom
dan moet daar een beloning tegenover staan.” een proef op het traject Zoetermeer-Den Haag.
Athlon doet mee aan het Save Lease-program- Automobilisten kregen een beloning (geld of
ma om verschillende redenen, zegt Sikkel. een smartphone met verkeersinformatie) als ze
“Allereerst voelen we ons verantwoordelijk voor buiten de ochtendspits gingen rijden. Het pro-
de milieuschade die onze auto’s aanrichten. Dus ject - Spitsmijden - bleek volgens Gerritsen ‘een
kiezen we voor schone auto’s en zuinig rijden. ongelooflijk succes’.
Terra 22 jaargang 3 • nummer 2 • maart 2007

23. Nieuwe concepten
Rabobank en Athlon Car aangeven voor de toekomst”, Toekomst spreekt ook de aan: “Iedereen doet mee aan
Lease zijn partners in het pro- verklaart Sikkel de belangstel- Rabobank aan. “We vinden het ontwerp, ook de consu-
ject Auto in de Toekomst van ling van zijn bedrijf. het interessant dat Natuur ment. Zo wordt het een beter
Natuur en Milieu en de drie “Zonder dit soort initiatieven en Milieu en de TU’s met product. Dat heeft niet alleen
technische universiteiten. gebeurt er niks. Over twintig zoiets baanbrekends aan een prijsdrukkend effect,
jaar zou je wel eens heel veel de slag zijn gegaan”, vertelt maar zal het concept op zich
“Het is goed om vast na te van de Auto in de Toekomst Gerritsen. “Ze kijken verder alleen maar sterker en aan-
denken over concepten die kunnen terugzien”, meent hij. vooruit dan de markt zelf.” trekkelijker maken.”
nog ver van ons af staan Het innovatieve en duurzame Ook het community-aspect
maar al wel een richting karakter van de Auto in de spreekt Gerritsen en Sikkel
moet lonen
Gehalveerd
“Het aantal spitsritten is gehalveerd”, pronkt hij.
“Dat toont aan dat automobilisten bereid zijn
voor een kleine beloning hun gedrag te veran-
deren. Je moet ze niet alleen laten betalen voor
kilometers, maar ook belonen.”
Een (financiële) prikkel zet mensen aan het
denken, aldus Gerritsen. “Ze worden zich
bewust van de alternatieven voor die routineuze
dagelijkse autorit. Dus pakken ze soms gewoon
de auto en de andere keer de trein of een com-
binatie van auto en trein. Evengoed kunnen ze
eerst thuis hun e-mail afwerken en daarna ach-
ter de file aanrijden. Of ze werken gewoon de een soort makelaarsrol weggelegd. “Stel dat de Tom Gerritsen van de
hele dag thuis.” inzet van een mobiliteitsmakelaar 5 procent Rabobank.
Duurzaamheid loont, maar op de lange termijn, bespaart op je mobiliteitskosten. Dan kun je Linksboven: Richard
is het devies van Gerritsen en diens werkgever. afspreken dat een deel daarvan voor die make- Sikkkel van Athlon
“Aan deze proefprojecten verdienen wij niets. laar is. Op dit moment zijn wij betrokken bij de Lease
Maar als bank hechten we aan maatschappelijk opzet van een dergelijke makelaar.”
relevante acties. We willen mensen op basis van
vrijwilligheid verleiden om verantwoorde keuzes Besparingen
te maken.” De Rabobank wil een volgende proef gaan
houden met een persoonsgebonden budget
Geldstromen waarmee deelnemers zelf een jaar lang hun
Het commerciële belang openbaart zich in de mobiliteit bekostigen. “We willen zien of de cal-
verre toekomst, verklapt hij. “Met mobiliteit zijn culerende burger besparingen kan realiseren.”
gigantische geldstromen gemoeid. In de regio Duurzame mobiliteit leeft, concludeert Athlon-
Haaglanden bijvoorbeeld gaat 2 miljard euro directeur Sikkel. “De markt is er klaar voor. Tal
aan mobiliteitskosten om. Dat wordt door werk- van bedrijven willen nu investeren in een bij-
gevers uitgegeven aan auto’s, treinkaarten, alles. drage aan het milieu. Dat was tien jaar geleden
Als je dat geld slimmer kunt besteden, kun je er ondenkbaar. Maar essentieel voor succes is dat Tekst Pieter van den
als bank aan verdienen.” het geld oplevert of kosten bespaart. Anders Brand
Gerritsen ziet op langere termijn voor de bank werkt het niet.” Foto’s Verbeeld
jaargang 3 • nummer 2 • maart 2007 Terra 23

24. A U TT H E M A I A L
OSPEC
Valse belofte van
Biobrandstoffen, zoals palmolie of raapzaadolie, zijn sterk in opmars als vervanger van
fossiele brandstoffen. Maar zo milieuvriendelijk en sociaal zijn deze brandstoffen niet,
betoogt Lucas Reijnders van Natuur en Milieu.
Gele koolzaadvelden die olie leveren waarop nog: een hectare gangbare zonnecellen kan in
auto’s rijden. Op palmolie draaiende dieselag- ongeveer honderd maal zoveel autokilometers
gregaten bij Groningse fabrieken. President voorzien als een hectare Braziliaans suikerriet,
Bush die bij zijn State of the Union het hardste grondstof voor bio-ethanol.
applaus krijgt als hij met biobrandstoffen de Aan de zon ligt dat niet: die bestraalt de aarde
Lucas Reijnders is strijd wil aanbinden tegen de aardolieverslaving. met meer dan 10.000 maal zoveel energie als
hoogleraar milieukun- En een Europese Commissie die met biobrand-
de aan de Universiteit stoffen klimaatverandering te lijf wil. Vloeibare Planten zijn gewoon niet efficiënt
van Amsterdam en biobrandstoffen zitten in de lift.
de Open Universiteit in het omzetten van zonlicht in
Nederland. Hij is Maar intussen is het: biobrandstoffen voor de
medewerker van de rijken is honger voor de armen. Want in Mexico biomassa
Stichting Natuur en komen mensen in opstand omdat maïs, de
Milieu. basis voor het volksvoedsel, twee maal zo duur de mensheid in de wereldeconomie stopt. Als je
is geworden mede omdat het gewas ook voor die energie efficiënt kunt aftappen, kost dat niet
de productie van brandstof wordt gebruikt. En veel ruimte. Zo is uitgerekend dat als 5 procent
onder de armen in Azië neemt het gemor toe van de Sahara wordt vol gelegd met efficiënte
over de stijgende prijzen van palmolie, een zonnecellen, dat genoeg energie oplevert om de
vitaal onderdeel van het eten. Intussen blijft de wereldeconomie te laten draaien.
vraag naar deze en andere gewassen sterk stij-
gen door de groeiende wereldbevolking en de Met alle plantaardige olie die de wereld pro-
toenemende vleesconsumptie. duceert, kunnen we ongeveer 3 procent van
Niet alleen de sociale kant van biobrandstoffen de wereldaardolieproductie vervangen. Anders
is zorgelijk. Want erg efficiënt is de teelt van gezegd: als we bio-olie willen inzetten om af te
kicken van onze verslaving aan fossiele brand-
Onder armen in Azië neemt het gemor toe stoffen, blijft er voor de natuur bar weinig plek
over.
over de stijgende prijzen van palmolie Belangrijke overweging is ook dat, anders dan
vaak gedacht, de huidige vloeibare biobrandstof-
deze brandstoffen niet. Gaan we bijvoorbeeld in fen niet helpen in de strijd tegen de klimaat-
Nederland voor 100 procent op biodiesel rijden, verandering. Dat gaat in ieder geval op voor
dan hebben we ongeveer tweeënhalf keer het de palmolie die wordt verstookt in energiecen-
Nederlandse landbouwareaal nodig om in onze trales, voor de ethanol uit Europees graan die
oliebehoefte te voorzien. wordt bijgemengd in benzine en voor biodiesel.
Voor deze brandstoffen geldt dat ‘van wieg tot
Planten zijn gewoon niet efficiënt in het omzet- graf’ de uitstoot van broeikasgassen minimaal
ten van zonlicht in biomassa. Raapzaad zet gelijk is aan – en vaak zelfs meer dan – die van
ongeveer 0,1 procent van het invallende zonlicht de olieproducten die ze vervangen. Dat komt
om in olie. Suikerriet is efficiënter, maar dan deels door de forse hoeveelheid fossiele brand-
Terra 24 jaargang 3 • nummer 2 • maart 2007

25. biobrandstof
Huidige biobrandstoffen
helpen niet in de strijd tegen de
klimaatverandering
stoffen die gebruikt wordt om biobrandstoffen Dat komt omdat plantaardige vezels zeer Illustratie Yvonne Kroese
te produceren. belangrijk zijn voor het op peil houden van de
Verder bevat bijvoorbeeld een palmolieplantage hoeveelheid organisch koolstof in de bodem. De
veel minder koolstof dan het oerbos dat voor de bekendste verschijningvorm daarvan is humus. Wilt u reageren op
plantage moest verdwijnen. De koolstof die niet Organisch koolstof is van groot belang voor de dit essay? Stuur
meer in de planten of de bodem zit, zit nu als vruchtbaarheid van de bodem, de bestendigheid dan uw bijdrage van
kooldioxide in de atmosfeer. Ook het sterk wer- ervan tegen erosie en het vermogen voedings- maximaal 200 woor-
kende broeikasgas distikstofoxide dat vrijkomt stoffen en vocht vast te houden. den naar: redactie@
uit agrarische bodems tikt aan, vooral in het Europese akkers lijden nu al aan fors kool- natuurenmilieu.nl of
zwaar bemeste Europa. stofverlies en dat verlies neemt toe, omdat de naar Redactie Terra,
bodems door de verandering van het klimaat Donkerstaat 17,
Er wordt inmiddels gewerkt aan de ontwikke- opwarmen. Deze opwarming bevordert de 3511 KB in Utrecht.
ling van een tweede generatie biobrandstoffen, omzetting van organisch koolstof in CO2. Gaan
gewonnen uit plantaardige vezels: stro, resten we bijvoorbeeld stro, dat nu nog wordt onder-
van bosbouw en vezelgewassen, zoals olifants- geploegd, gebruiken om biobrandstoffen van
gras. Het voordeel van deze gewassen is dat ze te maken, dan wordt dit koolstofverlies alleen
in ieder geval niet of nauwelijks concurreren maar erger.
met de voedselvoorziening. De hoeveelheid biobrandstoffen die we zonder
Maar de productie van deze brandstoffen staat gewetenswroeging kunnen benutten is dus
nog in de kinderschoenen. De efficiency ervan bescheiden. Gelukkig zijn de mogelijkheden
is nog onduidelijk en mede daardoor is de onze- van energie-efficiency, zonnecellen en zonnecol-
kerheid over de milieubaten nog groot. lectoren groot genoeg om deze lelijke tegenval-
Ook is de hoeveelheid bruikbare vezels beperkt. ler goed te maken.
jaargang 3 • nummer 2 • maart 2007 Terra 25

26. Goed Leven De rubriek Goed Leven wordt verzorgd
door Claudia Dekkers. Tips of suggesties?
Mail: claudia.dekkers@xs4all.nl
Winkelen, uitgaan, thuis genieten
foto: teo krijgsman
Goede vis
In maart ontving de Nederlandse viswinkelketen Fishes het MSC-certi-
ficaat. Dit keurmerk garandeert dat vis afkomstig is uit goed beheerde,
duurzame visgebieden. Het keurmerk is in 1997 opgericht door het
Wereld Natuur Fonds en Unilever, maar opereert geheel onafhankelijk.
Het doel van de Marine Stewardship Council (MSC) is het visaanbod
in de zee op duurzame wijze voor de toekomst veilig te stellen. Helaas
is niet alle vis die te koop is bij Fishes ‘goede’ vis, maar er is keuze uit
tenminste tien soorten. Fishes heeft twee vestigingen in Amsterdam en
verder eentje in Laren en Utrecht. Informatie: www.fishes.nl
Eerlijke mode Super oplader
Ik heb in de favorietenlijst van Internet Explorer Op internet vond ik de Solio, een fraaie
een hele lijst internetwinkels staan. Onlangs kon oplader op zonne-energie. Hij is zo groot als
ik daar eentje aan toevoegen: www.fair21.nl. een telefoon en weegt slechts 165 gram. In
In deze webwinkel vind je uitsluitend eerlijk de opklapbare vleugeltjes zitten zonnepaneel-
geproduceerde kleding en accessoires. Ik kwam tjes, waarmee je de accu overdag kunt opladen.
er tassen tegen die ik eerder in deze rubriek Mobiele telefoon, i-Pod, digitale camera, GPS: alles kan ermee worden
besprak en leuke herenschoenen. De (dames- én opgeladen. Ideaal voor op reis dus. De Solio is ontwikkeld door Better
heren)kleding ziet er goed uit en is alleszins betaal- Energy Systems, een Brits bedrijf dat milieuvriendelijke producten
baar. Ook mooi: een flink deel van de kleding is in de markt zet. Medewerkers van het Rode Kruis in rampgebieden
gemaakt van ecologisch katoen. Mijn eerste bestel- zijn inmiddels met de Solio uitgerust, las ik. Hij kost € 85,- en is in
ling is geplaatst… Nederland o.a. verkrijgbaar bij Apple-winkels en via de webwinkel
Meer informatie: 088-4422110 of www.fair21.nl www.2serve.nl. Informatie: www.solio.com en www.2serve.nl
Terra 26 jaargang 3 • nummer 2 • maart 2007

27. Uit!
Scheldetunnel
“De roltrap is stuk”, zegt de kleine
dame bij de ingang. “U zult de lift
moeten nemen.” Mijn hart begint
te bonzen, ik voel mezelf bleek en
wankel worden. Maar de lift heeft het formaat van een kleine
huiskamer en biedt plaats aan tachtig mensen. Alleen vier
Belgen staren op dit uur zwijgend langs elkaar heen. Aan de
loodgrijze wand laat een A-viertje weten dat de houten roltrap
Jaren speelplezier in reparatie is. Het gaat even duren, tot april volgend jaar.
De onderdelen zijn wegens ouderdom niet meer te krijgen en
moeten opnieuw gemaakt worden.
In het tijdschrift Ode kwam ik in een lijst van leukste Eenendertig meter lager begint de voetgangerstunnel. Ruim
duurzame producten van 2006 deze kartonnen speel- een halve kilometer buis met een lambrisering van witte tegel-
dozen tegen. Ze zijn van de Engelse firma Paperpod. tjes. De gladde betonplaten die het middendeel van het loop-
Deze verkoopt stevig kartonnen speelgoed waarin kin- pad bekleden, hebben een subtiel versierd ijzeren randje. De
deren kunnen spelen. En zoals iedereen met kinderen miljoenen kubieke meters bruingroen water boven je hoofd
weet: niets dat de fantasie zó prikkelt als een grote doos ruik je niet. De lucht is zelfs een beetje droog. Nergens op de
of verpakking. Het leukst vind ik de speelhuisjes, maar er wit geschilderde bovenhelft van de buis graffiti. Nergens han-
is ook een raket, een kasteel, een tipi en een poppenhuis. gende groepjes, jong of anderszins. Twee kleine meisjes fiet-
Al het speelgoed is gemaakt van gerecycled karton en kan sen samen naar de overkant. Pubers kuieren met een cola in
na jaren speelplezier gewoon bij het oud papier. de hand, heren keuvelen. Tussendoor rijdt een enkele moun-
Prijs: circa € 40,-. Informatie: www.paperpod.co.uk tainbiker. Op een gegeven moment zijn begin of einde van de
tunnel niet meer te zien. Alleen blauwgeglazuurde lettertjes
op ooghoogte geven elke honderd meter de afstand tot de
Oud en nieuw andere oever aan. Ik vind het goed. Deze ondergrondse dorps-
straat mag van mij nog kilometers doorlopen. Na 572 meter
Bent u zo iemand die vindt dat vinyl ratelt de roltrap naar boven. Ik hoef niet mee. Ik mag beneden
beter klinkt dan een cd? Dan is de blijven en terugslenteren. Mijn hart slaat vredig.
45 iPod case waarschijnlijk niets
voor u. Voor het maken van deze Wat? Sint Annatunnel voor voetgangers- en fietsers. Gebouwd
hoesjes wordt namelijk een echte tussen 1931 en 1933
langspeelplaat ‘gesloopt’. Ik vind het wel een geestig Waar? Scheldeoever Antwerpen, ingang rechteroever Sint
idee: een oude geluidsdrager recyclen, zodat die een Jansvliet, linkeroever Frederik van Eedenplein
nieuwe kan beschermen. Op de website kun je een van Hoeveel? Gratis
de beschikbare platen kiezen en aangeven welk model Info? http://nl.wikipedia.org/wiki/Sint-Annatunnel
iPod je hebt. Er wordt dan een keurig hoesje van de
plaat gevouwen. Kosten: 45 dollar plus 15 dollar verzend- Tekst Wilmie Geurtjens
kosten (wereldwijd). Informatie: www.45ipodcases.com Foto Silvia Benschop
jaargang 3 • nummer 2 • maart 2007 Terra 27

28. Leden van de Rabobank dragen bij aan een beter klimaat.
Gewoon, door te betalen met hun nieuwe Rabocard.
Alles wat u koopt, veroorzaakt CO2 uitstoot. Of u nu een vliegreis boekt,
of gaat shoppen. Bij alles wat u afrekent met de Rabocard, investeert de
Rabobank samen met het Wereld Natuur Fonds in projecten die
klimaatverandering tegengaan. Hoe dat precies gaat, kunt u lezen op
www.rabobank.nl/leden. Daar staat ook hoe u lid kunt worden van de
Rabobank, mocht u dat nog niet zijn.
Exclusief voor leden: een beter
klimaat met de Rabocard
Het is tijd voor de Rabobank.
Kijk op rabobank.nl/leden