25-jarig jubileum Booosting, 11-12-'13 Beurs van Berlage Amsterdam. Presentatie van Joost Heijnis - voorzitter Booosting (cepezed), Bert Lieverse dagvoorzitter (vmrg), Paulus Jansen SP 2e Kamer, Peter Boelhouwer (OTB) en Eric-jan de Rooij (Lingotto).

1. jubileum 11-12-13

2. jubileum 11-12-13
welkom@booosting

3. jubileum 11-12-13
14:15 ontvangst
14:45 bouwinnovatie maakt de toekomst!
Joost Heijnis voorzitter
14:55 inleiding Bert Lieverse Dagvoorzitter VMRG
15:00 Guus Berkhout fondsmanager Triodos Vastgoedfonds
15:20 Peter Boelhouwer directeur OTB/TUD
programma
15:40 Eric-Jan de Rooij partner Lingotto
16:00 Paulus Jansen bouwkundige en lid Tweede Kamer SP
16:20 Pauze
16:45 debat met de sprekers olv Bert Lieverse
17:45 Glimpses of the future
Mick Eekhout - redacteur jubileumboek
18:00 overhandiging 1e exemplaar jubileumboek
18:05 agenda 2014
18:10 borrel

4. jubileum 11-12-13
booosting
Bevorderen van
Onderzoek
Ontwerp &
Ontwikkeling door
Samenwerkende
Teams met betrekking tot
INdustrieele
Gebouw(onderdelen)

5. jubileum 11-12-13
booosting
Booosting heeft zich als doel gesteld het
proces van vernieuwing en verbetering in de
bouw wezenlijk te versnellen; daarvoor wil
zij ideeën en projecten op het gebied van
Onderzoek, Ontwerp en Ontwikkeling
initiëren en faciliteren.
Door haar structuur en de stimulerende en
activerende initiatieven die zij ontplooit
heeft Booosting een unieke positie binnen
de bouw verworven. Aangeslotenen wordt
de gelegenheid geboden om hun eigen
bouwwereld te vergroten door ervaringen
te delen, ideeën op te doen en banden aan
te gaan met aanpalende disciplines.

6. jubileum 11-12-13
>13.400.000 minuten
kwart eeuw
300 maanden
booosting
25 jaar
>47.300.000.000 seconden
>9150 dagen
>220.000 uur

7. jubileum 11-12-13

8. jubileum 11-12-13
1988
2013
2038

9. jubileum 11-12-13

10. jubileum 11-12-13

11. jubileum 11-12-13

12. jubileum 11-12-13

13. jubileum 11-12-13

14. jubileum 11-12-13

15. jubileum 11-12-13

16. jubileum 11-12-13
991 - 2013
911 G-modell - 1988

17. jubileum 11-12-13

18. jubileum 11-12-13

19. jubileum 11-12-13

20. jubileum 11-12-13
de
toekomst
is
ook
dichtbij

21. jubileum 11-12-13

22. jubileum 11-12-13

23. jubileum 11-12-13

24. jubileum 11-12-13

25. jubileum 11-12-13

26. jubileum 11-12-13

27. jubileum 11-12-13

28. jubileum 11-12-13
?

29. jubileum 11-12-13
‘’No problem can be
solved from the same
level of consciousness
that created it.’’
A. Einstein

30. jubileum 11-12-13
Onderzoeken
Ontwerpen
Ontwikkelen

31. jubileum 11-12-13
bouwinnovatie maakt de toekomst!

32. jubileum 11-12-13
bert lieverse
directeur VMRG dagvoorzitter

33. De BOOOSTING Generatie

34. Booosting is opgericht vanuit
een gecombineerd initiatief
van industrie, industrieel
ontwerpers en architecten.
Booosting stelt zich als doel
het proces van vernieuwing
en verbetering in de bouw te
versnellen; daarvoor initieert
en faciliteert zij ideeën en
projecten op het gebied van
Onderzoek, Ontwerp en
Ontwikkeling

35. 1
Gratis ontbijtbijeenkomsten over faalkosten
18 en 25 september 2013

36. Nieuw en Anders
Paradigma

37. Waarde Wolk
• Waarde vanuit Duurzaamheid
• Waarde vanuit Technologie
• Waarde vanuit Flexibiliteit
• Waarde vanuit Financiën
• Waarde vanuit Levensduur

38. jubileum 11-12-13
paulus jansen
bouwkundige en lid tweede kamer SP

39. Innovatie in de bouw:
overlaten aan de markt?
Paulus Jansen
SP-fractieTweede Kamer
11 december 2013

40. Drivers voor innovatie
• demografie: kleine huishoudens, meer
senioren, revival stad, krimp/groei
• locatie-aanbod: meer brownfield,
herontwikkeling gebouwen, gebieden
• individuele vraag: verschuiving koop/huur
• collectieve vraag: levensduurkosten, energie
• aanbod: DBFM, procesintegratie

41. Overheid & innovatie
• bouwregels: prestatiegericht, eenvoudiger
gelijkwaardigheidstoetsing
• preventieve toets naar verzekeraar,
verzekerde garantie
• voldoende geld voor publiek onderzoek,
daarnaast
• aanbestedingsvormen die ketenintegratie
bevorderen
• leading customer

42. Kansen
• coöperatie als opdrachtgever
• industriële renovatie in bewoonde staat
• Integrale aanpak gevel: isolatie,
zonwering, ventilatie, beveiliging,
verwarming.
• lage temperatuur verwarming
• functionele schoonheid

43. Politieke agenda
• minder regels of betere regels?
• Inzet normering voor duurzaamheidsagenda
• vertrouwen op certificaten of publieke stok
achter de deur?
• WRR-rapport toezien op publieke
belangen versus advies cie Dekker (2008)

44. Naar een strategische agenda
•
•
•
•
•
•
Bouwbesluit licht-middel-zwaar
hardheidsclausule
private toetsing icm verzekerde garantie
gebouwdossier
APK bestaande gebouwen
Innovatie: conceptueel bouwen, DBFM,
ESCo’s -> kosten/baten in één hand

46. jubileum 11-12-13
peter boelhouwer
directeur OTB TU Delft

47. Trends, toekomst en oplossingen voor de woningmarkt
Peter Boelhouwer

48. Inhoud
•
•
•
•
•
•
•
•
Demografische ontwikkelingen
Sociaal culturele ontwikkelingen
Ontwikkelingen op de nieuwbouwmarkt
Was de crisis op de Nederlandse koopwoningmarkt
onafwendbaar?
Is er sprake van herstel op de koopwoningmarkt?
Europees perspectief
Verandert de koopwoningmarkt in de toekomst wezenlijk
van karakter?
Oplossingen woningmarktcrisis nationaal en lokaal

49. Huishoudensontwikkeling 2011-2040
Bron: CBS , in minbzk (2013)

50. Aandeel 65+, 2011-2060
Bron: CBS , in minbzk (2013)

51. Huishoudensontwikkeling per
gemeente; 2010 - 2025
Bron: PBL/CBS Regionale bevolkings- en huishoudensprognose 2011 – 2040 (2011)

52. Aantal huishoudens, omvang woningvoorraad en
omvang nieuwbouwproductie 1995-2012 en
prognose aantal huishoudens 2012-2029
Bron: Monitor Koopwoningmarkt Q3, OTB

53. Verwachte en gewenste woningvoorraad
Bron: Cijfers over Wonen en Bouwen 2013, minbzk

54. Verkochte nieuwe koopwoningen
2001-2013 Q2
Bron: Monitor Nieuwe Woningen

55. Sociaal-culturele trends in het wonen
• Wonen onder gelijkgestemden
• Transnationaal wonen en meerhuizigheid
• Toenemende vraag naar comfort en gemak

56. Was de crisis op de Nederlandse
koopwoningmarkt onafwendbaar?

57. Nominale en reële koopprijsontwikkeling 19652013 Q3
Bron: NVM

58. Woningprijs en Bouwkosten, 1920-2013
Bron: CBS

59. Ontwikkeling nominale woningprijzen in
Europa 1995-2012
140.0
120.0
100.0
Nederland
80.0
VK
Ierland
60.0
Duitsland
Belgie
40.0
Zweden
Spanje
20.0
0.0
1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2012
Q1 Q2
Bron: Diverse landen statistieken

60. Reële woningprijzen en hypotheekrente, 19652013 Q3
Bron: CBS, NVM

61. Maximale leencapaciteit en
koopprijsontwikkeling 1982-2012
Bron: Woononderzoek, CBS, NVM, berekeningen OTB

62. Waargenomen en voorspelde reële
koopprijsontwikkeling 1971-2011 (t.o.v. 2006)
Bron: OTB

63. Is er sprake van herstel op de
koopwoningmarkt?

64. Vereniging Eigen Huis Marktindicator
Bron: Vereniging Eigen Huis/ CBS

65. Aantal verkopen bestaande woningen
Bron: Kadaster, NVM

66. Gemiddelde verkoopprijs en prijsindex
bestaande woningen 2006-2013 Q3
Bron: Kadaster, NVM

67. Ontwikkeling nominale verkoopprijs, werkelijk
en model
Bron: XXXXX

68. Verandert de koopwoningmarkt wezenlijk van
karakter?

69. Eigendomsverhouding in Europe
Source: CECODHAS European Social Housing Observatory (2008)
November
11, 2013
69

70. B
ul
ga
ri
La a
Li t v
th ia
ua
R nia
om
an
Po ia
l
Sl
ov E and
ak st
o
R ni
ep a
u
H blic
un
G ga
er r y
m
C
Sl any
ze
ch ov
Re eni
pu a
bl
ic
M
a
G lta
re
ec
e
Ita
N Fin ly
et
he lan
rla d
n
Po ds
rt
D ug
en al
m
a
A rk
us
B tria
el
gi
u
Fr m
an
ce
Sp
U
ni S ai
te w n
d ed
K
e
Lu ing n
xe do
m m
bo
ur
Ire g
la
C nd
yp
ru
s
Bevolkingsprognose 2010-2030
60%
50%
40%
30%
20%
10%
0%
-10%
-20%
-30%
November
11, 2013
70

71. Structuur van de koopwoningmarkt:
Dynamische en speculatieve markten
• Nieuwe en bestaande woningen in competitie
• Prijs van bestaande woningen is bepalend voor de
prijs van nieuwbouwwoningen (voorraadmarkt)
• Deelsectoren woningmarkt zijn verbonden door
transacties van eigenaar-bewoners
• Veel nadruk op promotie
• Wonen is investeringsgoed
• Speculatieve woningbouwproductie (Spanje en
Ierland)

72. Structuur van de koopwoningmarkt: Statische
markt
• Variëteit aan deelmarkten en differentiatie
naar regio en sector
• Lage mobiliteit in eigen-woningsector en
dominantie eerste koper
• Zelfbouw en particulier opdrachtgeverschap
• Wonen is consumptiegoed
• Bouw- en grondkosten zijn sterk gecorreleerd
met de woningprijzen

73. Oplossingsrichting crisis Nationaal
• Stimulering binnenlandse vraag door aanjagen bouwproductie:
verlaging BTW tarief voor nieuwbouw en grond, aanpassen
verhuurderheffing richting investeringsheffing, verhoging en
uniforme startersregeling in gemeenten
• Laag rentende leningen voor energiebesparing en funderingsherstel
• Versoepeling in plaats van aanscherping LTI en LTV gedurende de
crisis
• Innoveer bouwproces (SLIM-bouwen, prefab, modulair, design and
construct etc.)
• Breng faalkosten terug

74. Oplossingsrichting crisis lokale partijen (1)
• Richt je op een goede betaalbare kwaliteit
• Kies voor traditionele woonproducten waar de markt om vraagt: dus
niet voor beton en staal
• Besteed aandacht aan de plek en de inrichting van de openbare
ruimte
• Denk aan het belang van de menselijke maat: kleinschaligheid en
buurtgevoel hooggewaardeerd in met name stedelijke woonmilieus
• Zorg dat stedenbouwkundige eisen in overeenstemming zijn met de
marktvraag; ambitieniveau met name binnenstedelijk niet
marktconform (bv parkeernormen)
• Meng
• Streef naar authenticiteit

75. Oplossingsrichting crisis: Lokale partijen (2)
• Houdt op met ballast: verzwaar bouwen niet onnodig
• Raak schieten helpt: ontwikkelen met een specifieke
doelgroep voor ogen; kies voor leefstijlen
• Houd niet alle ballen in de lucht en wees selectief met het
maken van plannen
• Betrek ook maatschappelijk vastgoed bij gebiedsontwikkeling
• Probeer gezamenlijk het woningbouwproces te stroomlijnen:
flexibele bestemmingsplannen, toets plannen niet dubbel en
heb oog voor de positie en belangen van de diverse partijen
(bouwsom nu ongeveer 50% van stichtingskosten)

76. Oplossingsrichting crisis: Lokale partijen (3)
• Gemeenten moeten grondbedrijven
saneren, provincies als gebiedsregisseur en
intergemeentelijke afstemming
• Sanering gemeentelijke grondbedrijven door
leningen provincies aan gemeenten om verschil
tussen boekwaarde en marktwaarde te
overbruggen (Overijssel)
• Organiseer lokale aanjaagteams: best
practices, procedures versnellen, regionaal
afstemmen, garanties, subsidies

77. EINDE

78. jubileum 11-12-13
guus berkhout
fondsmanager Triodos Vastgoedfonds

79. jubileum 11-12-13
eric-jan de rooij
partner Lingotto

80. HET NIEUWE ONTWIKKELEN ?
BOOOSTING 25 jaar
11-12-13

81. WWW.LINGOTTO.NL
BOOOSTING 25 jaar
81
11-12-13

82. WWW.LINGOTTO.NL
Compacte organisatie, inhoud gedreven, sterke lokale focus
BOOOSTING 25 jaar
82
11-12-13

83. WWW.LINGOTTO.NL
BOOOSTING 25 jaar
83
11-12-13

84. WWW.LINGOTTO.NL
BOOOSTING 25 jaar
84
11-12-13

85. RESTRUCTIEF
Restructieve aanpak
•
•
•
•
•
•
Juiste concept
Voor gebouw en markt
Slim investeren
Sterke positionering
Co-creatie
Ontwikkelen en exploitatie
BOOOSTING 25 jaar
85
11-12-13

86. KAUWGOMBALLENFABRIEK, AMSTERDAM
BOOOSTING 25 jaar
86
11-12-13

87. KAUWGOMBALLENFABRIEK, AMSTERDAM
BOOOSTING 25 jaar
87
11-12-13

88. KAUWGOMBALLENFABRIEK, AMSTERDAM
BOOOSTING 25 jaar
88
11-12-13

89. KAUWGOMBALLENFABRIEK, AMSTERDAM
BOOOSTING 25 jaar
89
11-12-13

90. KAUWGOMBALLENFABRIEK AMSTERDAM
Gefaseerde
ontwikkeling
Marktcreatie
Concept
BOOOSTING 25 jaar
90
11-12-13

91. KAUWGOMBALLENFABRIEK, AMSTERDAM
BOOOSTING 25 jaar
91
11-12-13

92. KAUWGOMBALLENFABRIEK, AMSTERDAM
BOOOSTING 25 jaar
92
11-12-13

93. KAUWGOMBALLENFABRIEK, AMSTERDAM
BOOOSTING 25 jaar
93
11-12-13

94. KAUWGOMBALLENFABRIEK, AMSTERDAM
BOOOSTING 25 jaar
94
11-12-13

95. CO-CREATIE
Goede allianties smeden
•
•
•
•
•
•
•
Doen waar je goed in bent
Beperking risico (opslagen)
Gedeelde visie = basis
Transparant
Exclusief, elkaar de tijd gunnen
Vele vormen (maatwerk)
Basis voor financiering
OLD SCHOOL PROJECTONTWIKKELING
95

96. HUYGENS’DOK, AMSTERDAM
I.s.m. gebouweigenaar
BOOOSTING 25 jaar
96
11-12-13

97. HUYGENS’DOK, AMSTERDAM
BOOOSTING 25 jaar
97
11-12-13

98. HUYGENS’DOK AMSTERDAM
BOOOSTING 25 jaar
98
11-12-13

99. HUYGENS’DOK AMSTERDAM
BOOOSTING 25 jaar
99
11-12-13

100. DE FABRIEK VAN DELFSHAVEN, ROTTERDAM
I.s.m. gebouweigenaar
BOOOSTING 25 jaar
100
11-12-13

101. DE FABRIEK VAN DELFSHAVEN, ROTTERDAM
Schie
Units
Ontmoeten
Units
Straat
BOOOSTING 25 jaar
101
11-12-13

102. DE FABRIEK VAN DELFSHAVEN, ROTTERDAM
BOOOSTING 25 jaar
102
11-12-13

103. LOKAAL ZUID, AMSTERDAM
CPO
Eigenaar-gebruiker
BOOOSTING 25 jaar
103
11-12-13

104. DE XXX-EN, AMSTERDAM
COO
Eigenaar-gebruiker
BOOOSTING 25 jaar
104
11-12-13

105. TOREN OVERHOEKS
BOOOSTING 25 jaar
105
11-12-13

106. TOREN OVERHOEKS
BOOOSTING 25 jaar
106
11-12-13

107. TOREN OVERHOEKS
BOOOSTING 25 jaar
11-12-13

108. TOREN OVERHOEKS
Iconisch
observatiepunt
Creatieve industrie
Music & dance
Thema hotel
Living lobby
& Night life
BOOOSTING 25 jaar
11-12-13

109. TOREN OVERHOEKS
BOOOSTING 25 jaar
11-12-13

110. TOREN OVERHOEKS
Iconisch observatiepunt
BOOOSTING 25 jaar
110
11-12-13

111. TOREN OVERHOEKS
Uitzicht vanuit Panoramadek
BOOOSTING 25 jaar
111
11-12-13

112. TOREN OVERHOEKS
Ronddraaiend restaurant
BOOOSTING 25 jaar
112
11-12-13

113. •
•
•
•
•
•
•
Ontwikkelen!
Ondernemen
Nieuwe doelgroepen
Focus
Kleinere schaal
Co-creatie
Maatwerk
BOOOSTING 25 jaar
11-12-13

114. jubileum 11-12-13
pauze

115. jubileum 11-12-13
debat

116. Waarde Wolk
• Waarde vanuit Duurzaamheid
• Waarde vanuit Technologie
• Waarde vanuit Flexibiliteit
• Waarde vanuit Financiën
• Waarde vanuit Levensduur

117. jubileum 11-12-13
jubileumboek
mick eekhout redacteur glimpses of the future

118. jubileum 11-12-13

119. jubileum 11-12-13
agenda 2014

120. jubileum 11-12-13
29 januari nieuwjaarsborrel
februari new@booosting: Portisa Project
bezoek in Antwerpen
agenda
maart subsidie- & innovatieprojecten
april new@booosting: Leen Huisman
mei new @booosting: AGC Glass Europe R&D
Centre België

121. jubileum 11-12-13

122. jubileum 11-12-13
borrel