Η ΈΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΤΑΝΗΣΟΥ Μια προσπάθεια για την προσέγγιση της ιστορικής αλήθειας. Ένα κειμενο γραμμένο για τις εκδηλώσεις διαλόγου με την Ιστορία, στην επέτειο της δολοφονίας του Ι.Καποδίστρια(27/9) και εν όψει της συμπλήρωσης 150 χρόνων από την Ένωση της Επτανήσου με την Ελλάδα,το 2014 του Γιώργου Σκλαβούνου

1. Η ΈΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΤΑΝΗΣΟΥ
Μια προσπάθεια για την προσέγγιση της ιστορικής αλήθειας.
Ένα κειμενο γραμμένο για τις εκδηλώσεις διαλόγου με την Ιστορία, στην επέτειο τηςδολοφονίας
του Ι.Καποδίστρια(27/9) και εν όψει της συμπλήρωσης 150 χρόνων
από την Ένωση της Επτανήσου με την Ελλάδα,το 2014
του Γιώργου Σκλαβούνου

2. ΗΈΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΤΑΝΗΣΟΥ
Περιεχόμενα
Εισαγωγικά
1. Το Ιστορικό πλαίσιο
2. Τα ψεύδη και οι διαστρεβλώσεις
a. Η ένωση ως ‘δωρεά’
b. ‘Το’ ψήφισμα της ένωσης
c. Οι ‘όροι’ των επτανησίων και οι (πραγματικοί) όροι της Αγγλίας
d. Τα χωριά που ‘ψήφισαν’
3. Οι αποσιωπήσεις
4. Η συνέπεια της αγγλικής πολιτικής σε Επτάνησα-Κρήτη-Κύπρο, Μεσόγειο
5. Η ταυτότητα του επτανησιακού κινήματος
Επιλογικά
Εικόνα εξωφύλλου: Απεικόνιση της πόλης από το Mattӓus Merian 1638, πηγή: Navari

3. ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΆ
Η
ΙΟΝΊΩΝ ΣΤΑ
1800, οι αλλαγές επικυρίαρχων στα επτάνησα
μεταξύ των ετών 1800-1815, οι συγκρούσεις για
την προσάρτηση ή την ανεξαρτησία των Ιονίων στις
συνθήκες ειρήνης μετά τους Ναπολεόντειους πολέμους,
μεταξύ Αγγλίας, Αυστρίας και Ρωσίας, μπορούν να
κατανοηθούν καλυτέρα ως εκφράσεις του αδυσώπητου
ενδο-ευρωπαϊκού αγώνα για επικυριαρχία στη Μεσόγειο,
αλλά και του αγώνα των Ελλήνων για τη δημιουργία, τη
διατήρηση και την αξιοποίηση των Ιονίων ως
προπλάσματος-προγεφυρώματος της
εθνικής τους
ανεξαρτησίας. Είναι σαφές, πως η αντιμετώπιση της
επανάστασης του 1821, από τις ‘προστάτιδες’ δυνάμεις,
ήταν απόλυτα ενταγμένη στο πλέγμα των διεθνών
ανταγωνισμών για τη λύση του Ανατολικού Ζητήματος.
Το Επτανησιακό, οι αγώνες για συνταγματικές
ελευθερίες στα Ιόνια, η επανάσταση του 1821, ο αγώνας
για τα όρια του νεοσύστατου ελληνικού κράτους και ο
αγώνας για την Ένωση της Επτανήσου, αποτελούν
πτυχές του ίδιου προβλήματος και έτσι άλλωστε έγιναν
αντιληπτές από την πολιτική και πνευματική ηγεσία του
Επτανησιακού κινήματος και ευρύτερα, του μαχόμενου
Ελληνισμού.
Οι διαστρεβλώσεις της ιστορίας με τις οποίες
ασχολείται το παρόν κείμενο, προκύπτουν, συνίστανται
και εκφράζονται από την ακολουθούμενη μεθοδολογική
πρακτική αντιμετώπισης του Επτανησιακού Ζητήματος
και του Ενωτικού αγώνα των Επτανησίων: πρόκειται για
ΔΗΜΙΟΥΡΓΊΑ ΤΟΥ ΚΡΆΤΟΥΣ ΤΩΝ

4. μια προσέγγιση που τοποθετεί το Επτανησιακό εκτός του
πλαισίου της ελληνικής επανάστασης. Επόμενο είναι ότι
με τη μέθοδο αυτή δεν αποκαλύπτεται ο επτανησιακός
αγώνας ως ζύμη του αγώνα της εθνικής ανεξαρτησίας,
από το επίπεδο της διαμόρφωσης πολιτικής ηγεσίας ως
το επίπεδο της συγκρότησης ενότητας και της
συνεργασίας μεταξύ των ένοπλων επαναστατικών
δυνάμεων. Ταυτόχρονα όμως, δεν αποκαλύπτεται η
ενότητα της αγγλικής πολιτικής σε ολόκληρη τη
Μεσόγειο, στη σχέση της με την Οθωμανική
Αυτοκρατορία και τη λύση του Ανατολικού Ζητήματος,
βασική συνιστώσα του οποίου αποτελεί το Ελληνικό
Ζήτημα, το ζήτημα των γεωγραφικών συνόρων του
αναδυόμενου
τότε
ελληνικού
κράτους·
δεν
αποκαλύπτεται η συνέπεια της πολιτικής, που καθόρισε
τη στάση στα Ιόνια, τη στάση απέναντι στον
Καποδίστρια και σε όσους τον διαδέχθηκαν. Ακόμη, δεν
αποκαλύπτεται η ενότητα της αγγλικής, αλλά και της
διεθνούς πολιτικής και των ανταγωνισμών της, στο
Ελληνικό και το Επτανησιακό.
Αυτή η μεθοδολογική προσέγγιση ενισχύει την
πρόσληψη ή την παρουσίαση του Επτανησιακού
Κινήματος ως κινήματος τοπικιστικού χαρακτήρα και
ακολουθείται από συγκεκριμένες θέσεις, κυρίαρχες
απόψεις και λαϊκές παραδόσεις, οι οποίες κρίνεται
σκόπιμο να εξετασθούν:
• Τα επτάνησα προσφέρθηκαν στην Ελλάδα από την
Βρετανία, ως δώρο μετά την αποδοχή του Δανού
πρίγκιπα, Γεωργίου, ως Βασιλέως.
• Το ψήφισμα της ΙΓ’ Βουλής των Ιονίων αποτελεί τη
νομιμοποιητική πράξη εκ μέρους της Ιονίου Βουλής
για την Ένωση και την έκφραση της βούλησης του
επτανησιακού λαού.

5. Οι δύο ως άνω απόψεις, εκφράζονται και
αντιμετωπίζονται ως ιστορικές θέσεις.
• Οι Επτανήσιοι έθεσαν όρους για την Ένωση, οι
οποίοι δεν τηρήθηκαν και η μη τήρηση των οποίων
δημιουργεί θέμα.
• Δύο κοινότητες της Κέρκυρας ψήφισαν εναντίον
της Ένωσης.
Η τελευταία αυτή θεση αυτή αποτελεί ευρύτατα
διαδεδομένη προφορική παράδοση.
ς ξεκινήσουμε όμως με τον προσδιορισμό του
ιστορικού πλαισίου εντός του οποίου το
Επτανησιακό Κίνημα διαμορφώθηκε και
αναπτύχθηκε. Η εποπτεία των ιστορικών σταθμών της
περιόδου, αλλά και των ιστορικής σημασίας γεγονότων
που σχετίζονται με το κράτος και την κοινωνία των
Ιονίων θα μας επιτρέψει μια πληρέστερη ερμηνεία των
εξελίξεων που έλαβαν χώρα έως την Ένωση και
περαιτέρω, μπορεί να συμβάλλει στον εντοπισμό των
επιρροών και των προκλήσεων που συνετέλεσαν στην
διαμόρφωση της εθνικής και πολιτικής συνείδησης των
Επτανησίων αλλά και στην ταυτότητα και τους υπερτοπικούς ορίζοντες, της επτανησιακής πνευματικής και
πολιτικής ηγεσίας.
Α
1.
ΤΟ ΙΣΤΟΡΙΚΌ ΠΛΑΊΣΙΟ
1797 - Με την συνθήκη του Campo Formio,
επέρχεται η κατάλυση της Δημοκρατίας της Βενετίας, η

6. οποία κατείχε τα Ιόνια, τα οποία παραχωρούνται στη
Γαλλία του Ναπολέοντα. Τα Ιόνια προσαρτώνται στη
γαλλική επικράτεια και μετατρέπονται σε Νομούς του
γαλλικού κράτους. Η γαλλική επιθετικότητα, από την
Ιταλία μέχρι τη Ρηνανία και από την Αίγυπτο μέχρι τη
Συρία, οδήγησε σε διεθνείς ανακατατάξεις και σε
αλυσιδωτές αντί-Ναπολεόντειες συνθήκες συμμαχίας.
Στο πλαίσιο της Β’ αντι-Ναπολέοντιας συμμαχίας
συγκροτούνται και οι συνθήκες που επηρέασαν το
μέλλον των Ιονίων Νήσων
α) μεταξύ Ρωσίας και Οθωμανικής Αυτοκρατορίας (3
Ιανουαρίου 1799)
β) μεταξύ Μ. Βρετανίας και Οθωμανικής
Αυτοκρατορίας (5 Ιανουαρίου 1800)
Με την πρώτη συνθήκη διασφαλιζόταν η ελεύθερη
διέλευση του Ρωσικού στόλου από τα στενά των
Δαρδανελίων και η συνεργασία των στόλων Ρωσίας και
Οθωμανικής Αυτοκρατορίας στη Μεσόγειο, ενώ με τη
δεύτερη, εκτός των άλλων, η Μ.Βρετανία εγγυόταν την
ακεραιότητα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας για 8
χρόνια.
1799 - Στις 3 Μαρτίου, η Γαλλική Φρουρά της
Κέρκυρας παραδίδεται στο Ρώσο Ναύαρχο Ουσακώφ
και τον Τούρκο Ναύαρχο Κατήρ Μπέη. Στην κατάληψη
της Κέρκυρας από τους συνεργαζόμενους στόλους των
Ρωσοτούρκων, η συμμετοχή των Επτανησίων στο
ρωσικό στόλο και των Κερκυραίων στην εκ των έσω
υποστήριξη της κατάληψης υπήρξε καθοριστική.
1800 - Στις 21 Μαρτίου, τα Ιόνια Νησιά
συγκροτήθηκαν ως το πρώτο νέο-Ελληνικό κράτος στη
σύγχρονη
ιστορία,
με
τη
συνθήκη
της
Κωνσταντινούπολης. Η συνθήκη συγκρότησης φέρει την
υπογραφή της Ρωσίας και της Οθωμανικής

7. Αυτοκρατορίας, σε μια από τις ελάχιστες ιστορικές
στιγμές, μεταξύ τους συνεργασίας. Συντάσσεται το
πρώτο συνταμα των Ιωνίων .Συνταγμα απαρχής
κοινωνικών και πολιτικών αγώνων..Αυτή την εποχή η
ελληνική και συγκεκριμένα η κερκυραϊκή παρουσία στη
ρωσική αυλή είναι σημαντική και συμπυκνώνεται στο
πρόσωπο του Ευγένιου Βούλγαρη, εξέχουσα μορφή του
ευρωπαϊκού διαφωτισμού, της ελληνικής εθνικής
αναγέννησης αλλά και της ορθοδοξίας. Είναι ο
άνθρωπος που με το έργο «Στοχασμοί εις τους παρώντας
κρισίμους καιρούς του Οθωμανικού κράτους» εισηγήθηκε
τη διάλυση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και την
ανασύσταση της Βυζαντινής, ως μετασχηματισμό
αναγκαίο για την ευρωπαϊκή ειρήνη και ασφάλεια·
πρόταση που υιοθέτησε η Αικατερίνη και προσπάθησε
να υλοποιήσει σε συνεργασία με τον Αυτοκράτορα της
Αυστρίας Ιωσήφ Β’.
Μετά από μακρόχρονη και επιτυχημένη πνευματική
προσφορά στην Ευρώπη, ο Βούλγαρης βρίσκεται στη
Μόσχα από το 1775. Προσωπικός φίλος των πανίσχυρων
στη ρωσική ιεραρχία εξουσίας αδελφών Ορλώφ και του
Γρηγόρη Ποτέμκιν, μέλος της Αυτοκρατορικής
Ακαδημίας της Ρωσίας από το 1787, Αρχιεπίσκοπος
Σλαβινίου
και
Χερσώνος
από
το
1776,
μυστικοσύμβουλος της Αικατερίνης, υπεύθυνος του
κολεγίου για τη μόρφωση των παιδιών της ρωσικής
αριστοκρατίας, δάσκαλος στην ελληνική γλώσσα του
Ρώσου πρίγκιπα Κωνσταντίνου, προοριζομένου από την
Αικατερίνη για Αυτοκράτορα του σχεδιαζόμενου, νέου
Βυζαντίου.1
1
Έγραφε η Αικατερίνη στον Ιωσήφ της Αυστρίας: «Έχω την πεποίθησιν, ως εκ της απεριορίστου
εμπιστοσύνης, την οποίαν τρέφω προς υμάς, ότι εάν αι επιτυχίαι ημών εν τω τουρκικώ πολέμω
επιτρέψωσιν ημιν ν’απαλλάξωμεν την Ευρώπην εκ του εχθρού του Χριστιανικού ονόματος και να τον
εκδιώξωμεν από την Κωνσταντινούπολι, η Υ.Μ. δεν θα μου αρνηθεί την συνδρομήν της προς ανίδρυσιν
της αρχαίας Ελληνικής μοναρχίας επι των ερειπίων της βαρβάρου οσμανικής κυβερνήσεως, υπό τον

8. Η αποδοχή του Βούλγαρη στους κύκλους της
Ρωσικής εξουσίας του επιτρέπει να προσκαλεί τον
συμπατριώτη και φίλο του, εξίσου σημαντικό στη γνώση
και την επιρροή, Νικηφόρο Θεοτόκη2 και να του
παραδίδει τη θέση του αρχιεπισκόπου Σλαβινίου και
Χερσώνος το 1779. Αξίζει να σημειωθεί ότι ο
Βούλγαρης είχε διατελέσει διευθυντής της Μαρουσαίας
Σχόλης στα Γιάννενα, της Αθωνιάδας στο Άγιο Όρος,
της
Μεγάλης
του
Γένους
Σχολής
στην
Κωνσταντινούπολη και πως μεταξύ των μαθητών του
συγκαταλέγονται μορφές όπως οι Κοσμάς ο Αιτωλός και
ο Ιώσιπος ο Μοισιόδαξ. Γίνεται επομένως αντιληπτό
πως, με δεδομένη την παρουσία δύο τέτοιων τέκνων των
Επτανήσων στην «καρδιά» της ρωσικής ηγεσίας, η
ρωσική μεταχείριση στα Ιόνια -και η ίδρυση του πρώτου
νεοελληνικού κράτους- μόνο τυχαία δεν υπήρξε.
Η εκ μέρους της Μ. Βρετανίας αναγνώριση της
συνθήκης και του κράτους των Ιονίων, ακολούθησε εφ
όσον οι τρεις δυνάμεις αποφάσισαν να συνεργαστούν για
την αντιμετώπιση της γαλλικής επιθετικότητας στη
Μεσόγειο. Το νεοσύστατο κράτος θα ήταν φόρου
υποτελές στην Οθωμανική Αυτοκρατορία και υπό την
προστασία της Ρωσίας. Τραγική ιστορική αλήθεια και
ρητόν εκ μέρους μου όρον να διατηρήσω την μοναρχίαν ταύτην όλως ανεξάρτητον της εμής,
αναβιβάζουσα επί του ανεγερθησομένου θρόνου τον νεώτερον εγγονόν μου, τον μέγαν δούκαν
Κωνστσταντίνον. Ο νέος μονάρχης θα παραιτηθεί ταυτοχρόνως πάσης αξιώσεως επι της ρωσικής
μοναρχίας, διότι τα δύο στέματα δεν δύνανται και δεν πρέπει να ενωθούν ποτέ επι της αυτής κεφαλης.
Την αυτήν υποχρέωσιν θέλει αναλάβει εν καιρώ ευθέτω ο υιός μου μέγας δουξ διάδοχος και ο
πρωτότοκος αυτού υιός. Το κατ’ εμέ είμαι ετοίμη να παράσχω δι’εμε και τους διαδόχους μου πάσαν
διαβεβαίωσιν ότι δεν θέλομεν επιζητήσει ποτέ την συνένωσιν των δύο μοναρχιών υπό ένα ηγεμόνα.
Σύνορα του Ελληνικού κράτους θα είναι προς την Ρωσίαν ο Ευξεινος, προς την Αυστρίαν αι κτήσεις, τας
οποίας θα προσλάβει η Υ.Μ. δια της πτώσεως της βαρβάρου κυβερνήσεως και πρός την Δακίαν ο
Δούναβης. Αι νήσοι του Αρχιπελάγους θα τεθούν επίσης υπό την εξουσίαν του αναγερθησομένου
κράτους.»
Κόκκινος Δ., Η ελληνική επανάστασις, (εκδ. Μέλισσα, Αθήνα 1976) τόμ.1 σελ. 95
βλ. επίσης:
Σάθας Κ., Τουρκοκρατούμενη Ελλάς, (εκδ. Πατάκη, Αθήνα 1985) σελ 541
Μαρξ-Ένγκελς, Η Ελλάδα η Τουρκία και το Ανατολικό ζήτημα, (εκδ. Γνώση, Αθήνα 2010)
2
Κούκου Ε., Νικηφόρος Θεοτόκης 1731-1800 (εκδ. Αποστολική Διακονία της Εκκλησίας της
Ελλάδος, Εν Αθηναις 1973)

9. εμπειρία για τους Επτανησίους αποτελεί το γεγονός ότι
ενώ με τη ρωσοτουρκική κατοχή συγκροτούνται τα
Επτάνησα ως το πρώτο νεοελληνικό κράτος, οι
αλλεπάλληλες
Γάλλο-Αγγλικές
κατοχές
που
ακολούθησαν επεδίωξαν παντί τρόπω την κατάλυση του.
1802 - Με τη συνθήκη ειρήνης του Amiens η Γαλλία
αναγνωρίζει την επικυριαρχία της Οθωμανικής
Αυτοκρατορίας στην Αίγυπτο και την ανεξαρτησία των
Ιονίων.
1803 Το Σούλι πέφτει και οι Σουλιώτες
εγκαθίστανται στην Κέρκυρα.
1803 - Ο Ιωάννης Καποδίστριας εκλέγεται
Γραμματέας της Ιονίου Πολιτείας και συντάσσει σε
συνεργασία με το Γεώργιο Μοντσενίγο, το Σύνταγμα του
1803.Συνταγμα κοινωνικής και πολιτικής σταθερότητας..
1803 - Στις 14 Ιουνίου με εισήγηση του Ι.
Καποδίστρια «η Γερουσία απεφάσισε την σύσταση
σχολείου διά την εκπαίδευση των υπαλλήλων». Τον
κανονισμό ίδρυσης και λειτουργίας του σχολείου
αναλαμβάνει ο ίδιος ο Καποδίστριας καθως και τη
διασφάλιση των αναγκαίων πόρων.
1805 - Ο Καποδίστριας θεμελιώνει το έργο της
εθνικής πνευματικής αναγέννησης, όχι μόνο με τη
δημιουργία του πρώτου δημόσιου σχολείου, αλλά
κυρίως με τις εμβληματικές μορφές που φροντίζει να
διορισθούν ως καθηγητές αυτού του σχολείου. Ο
Χριστόφορος Περραιβός και ο Ανδρέας Ιδρωμένος
διορίζονται καθηγητές στο σχολείο της Τενέδου, το
πρώτο δημόσιο σχολείο στα Ιόνια. Ο μεν Περραιβός της
«Εθνικής Γλώσσης», ο δε Ανδρέας Ιδρωμένος, «Της
Ανωτέρας Γραμματικής και Ελληνικής Φιλολογίας»3.
3
Δαφνής Κ. (ιστορική μελέτη), Η εκπαίδευσις εν Επτανήσω 1453-1864 (Κέρκυρα 1956) σελ. 45-51

10. Ο Ανδρέας Ιδρωμένος, ηγετική φυσιογνωμία και
κινητήρια δύναμη της κοινότητας των ξεριζωμένων
Παργίων στην Κέρκυρα, είναι συνομιλητής του Ρήγα,
ισότιμος του Κοραή στη γνώση της αρχαίας γραμματείας
αλλά και γνώστης της ορθόδοξης πνευματικής
παράδοσης, φίλος και συναγωνιστής των Σουλιωτών,
είναι αυτός που θα εκφωνήσει τον εναρκτήριο λόγο για
τα εγκαίνια της Σχολής της Τενέδου. Ο Περαιβός, στενός
συνεργάτης και «απόστολος» στην οργάνωση του Ρήγα4,
από τις ηγετικότερες μορφές ανάμεσα στις οικογένειες
του Σουλίου, αποτελεί το ζωντανό σύνδεσμο της
οργάνωσης του Ρήγα με τον Καποδίστρια.
Η ιστορική σημασία αυτού του παράλληλου
διορισμού δεν έχει επισημανθεί, ούτε αξιολογηθεί όσο
αρμόζει, από την ιστορική έρευνα.
1805 - Πεντε χιλιάδες Έλληνες (μεταξύ αυτών
Σουλιώτες) και ο Αναγνωσταράς συμμετέχουν στο
ρωσικό στρατό του Ιονίου, στην εκστρατεία της
Νεάπολης.
1806 - Πεθαίνει στη Ρωσία ο Ευγένιος Βούλγαρης.
1806 - Η έκδοση του μανιφέστου της ελληνικής
εθνεγερσίας, της «Ελληνικής Νομαρχίας», πιθανότερος
συγγραφέας της οποίας θεωρείται ο Ανδρέας
Ιδρωμένος5. Είναι σαφές ότι η Κέρκυρα έχει καταστεί το
επαναστατικό κέντρο δράσης και του Ιδρωμένου και του
Περραιβού.
1806 - Ο μεγάλος διωγμός των κλεφτών στο Μοριά
και τη Ρούμελη, οδηγεί πολλούς, μεταξύ των οποίων και
τον Κολοκοτρώνη, στα Επτάνησα, ενισχύοντας τόσο τη
μαζική συμμετοχή άτακτων οπλαρχηγών και αρματολών
στον ιονικό και το ρωσικό στρατό αλλά κυρίως
4
Χιώτης Π., Λόγος βιογραφικός περί Διονυσίου Ρώμα εκφωνηθείς ενώπιον του νεκρού αυτού (Εν
Ζακύνθω 27 Ιουλίου 1857) σελ. 12
5
Βαλέτας Γ. (φιλολογική απομνημείωση, κείμενο-σχόλια-εισαγωγή), Ελληνική Νομαρχία. Ητοι Λόγος
πέριξ Ελευθερίας (εκδ. Αποσπερίτης, Αθηνα 1982) σελ. 21

11. διαμορφώνοντας τις συνθήκες της μεταξύ τους επαφής
και συνεργασίας.
1806 - Μεγάλη συνάντηση οπλαρχηγών στην
Κέρκυρα με τον Ιωάννη Καποδίστρια για την
προετοιμασία της Άμυνας της Λευκάδας.
1807 - Ο Καποδίστριας οργανώνει επιτυχώς την
Άμυνα της Λευκάδας, απέναντι στις δυνάμεις του
επιτιθέμενου Αλή Πασά, με καθολική συμμετοχή σε
στεριά και θάλασσα, των Ελλήνων αρματολών και
κλεφτών. Στα επινίκια κατά τους ιστορικούς δόθηκε ο
όρκος του αγώνα για την εθνική απελευθέρωση6.
1807 - Στις 7 Ιουλίου, με τη συνθήκη του Τιλσίτ,
μεταξύ Ρωσίας και Ναπολεοντείου Γαλλίας, η Ρωσία
παραχωρεί τα επί των Ιονίων δικαιώματα της στη
Γαλλία.
1814 - Επιστολή από την Κέρκυρα στον Τσάρο
Αλέξανδρο, κατά τις εργασίες του συνεδρίου της
Βιέννης, μέσω Ι. Καποδίστρια, των Περραιβού,
Τζαβέλα, και Δούκα, προσυπογραφόμενη από 60
καπεταναίους όπου δηλώνουν ετοιμότητα για εξέγερση
στην Ελλάδα.
1815 - Η συνθήκη ανασύστασης του Κράτους των
Ιονίων στο Παρίσι, ως ανεξαρτήτου κράτους το οποίο
ετέθη υπό την προστασία της Αγγλίας.
1816 - Δυο ομάδες οπλαρχηγών, κατευθύνονται στη
Ρωσία μέσω Κέρκυρας, για συνάντηση με τον
Καποδίστρια και τον Τσάρο, με πρόφαση την αίτηση
απλήρωτων μισθών από το 1806 όταν υπηρετούσαν στο
ρωσικό στρατό στα Ιόνια.
α)
Αναγνωσταράς,
Ηλίας
Χρυσοσπάθης,
Παναγιώτης Δημητρόπουλος
β) Περραιβός και Ιωάννης Φαρμάκης
6
Σκλαβούνος Γ., «Η άμυνα της Λευκάδας ως πρόβα Τζενεράλε του 21», Ο Άγνωστος Καποδιστριας,
(εκδ. Παπαζήση Αθήνα 2011)

12. Ο Φαρμάκης υπήρξε επίσης παλαιός συνεργάτης του
Καποδίστρια από τα Επτάνησα και συμμαχητής με τον
Περραιβό στην υπό τον Καποδίστρια άμυνα της
Λευκάδας. Σύμφωνα με τον Ι. Φιλήμονα, είναι εκείνοι
που αναμένονταν στην Κωνσταντινούπολη για να
παρθούν οι οριστικές αποφάσεις για το μέλλον της
Φιλικής Εταιρείας, για τη διάλυση ή την αναδιοργάνωσή
της. Κατά την ίδια πηγή η διάλυση δεν θα ήταν δύσκολη
γιατί τα μέχρι τότε μέλη δεν ξεπερνούσαν τα 307.
1816 - Άγγλο-Οθωμανική συυμφωνία παραχώρησης
της Πάργας στους Οθωμανούς και παραίτησης της
Οθωμανικής Αυτοκρατορίας εκ των επί των Ιονίων (δια
της συνθήκης του 1800) δικαιωμάτων της. Αναγνώριση
της συνθήκης των Παρισσίων του 1815, την οποία μέχρι
τότε δεν αναγνώριζε η Οθωμανική Αυτοκρατορία8.
1817 – Υπογραφή της Συμφωνία,μεταξύ Αγγλων και
Οθωμανών εκπροσωπων στα Γιάννενα για την παράδοση
της Πάργας .
1817 - Iδρύεται η Ιόνιος Βιβλική Εταιρεία με διαρκή,
έντονη και επιθετική πολιτική προσυλιτισμού στο
Αγγλικανικό δόγμα9.
1818 - Μαζικές μυήσεις στη Φιλική λαμβάνουν χώρα
στα Επτάνησα. Στη Ζάκυνθο, μυείται από απεσταλμένο
του Αναγνωσταρά ο Κολοκοτρώνης, μαζί με βασικούς
του συνεργάτες, όπως ο Νικηταράς και ακολουθούν
προύχοντες και πρόκριτοι του νησιού. Ο Ρώμας
προχώρησε τις μυήσεις στην Κεφαλλονιά αρχής
γενομένης από τους Μεταξάδες, Ανδρέα και
Κωνσταντίνο. Ακολουθεί η Κέρκυρα με τους αδελφούς
του Καποδίστρια, Βιάρο και Αυγουστίνο. Στη Λευκάδα,
της προσπάθειας ηγείται ο Ιωάννης Ζαμπέλιος.
7
Φιλήμων Ι., Δοκίμιον Ιστορικόν περί Φιλικής Εταιρίας, (Εν Ναυπλία 1834) σελ. 189
Ιόνιος εφημερίς, 25/12/1817
9
Εφ. Πατρίς, 12/2/1849
8

13. Ενδεικτικό είναι το γεγονός ότι ο Π. Χιώτης αφιερώνει
το 8ο κεφάλαιο του Α’ τόμου της ιστορίας ταυ Ιονίου
κράτους, στη Φιλική στα Επτάνησα, ενώ ιδιαίτερη
σημασία έχει και η αλληλογραφία του Υψηλάντη με τους
αδελφούς Καποδίστρια και τον Αναγνωσταρά στη
Ζάκυνθο.
1818 - O Αντ. Δάνδολος, ιδρύει άτακτη Τεκτονική
Στοά, στην Κέρκυρα, σε αντίθεση με τον Διονύσιο
Ρώμα, πρωτεργάτη στην ίδρυση της «Μεγάλης
Ανατολής της Ελλάδος».
1819 – Πραγματοποιείται μεγάλη σύναξη των
οπλαρχηγών στην Κέρκυρα, κατά την επίσκεψη του
Καποδίστρια, ο οποίος συνεργάζεται και με την
Επτανησιακή αντιπολίτευση. Σύμφωνα με τον Ιδρωμένο,
η παρουσία των Παργίων, ως γυμνών ζητιάνων στην
Κέρκυρα, πλημήρησε με αγανάκτηση τον Καποδίστρια,
ο οποίος «δια του Περραιβού, αποτεινόμενος τοις
οπλαρχηγοίς της Ηπείρου ενεθάρρυνε περί του μέλλοντος.
Εις το γεγονός τουτο αποδοτέον ότι ο Περραιβός έγραφε
πρός έτερον μέλος της Φιλικής Εταιρείας ότι η εις Ρωσίαν
επιστροφή του Καποδιστρίου θα επιφέρει μεταβολήν των
πραγμάτων»10
Η σχέση του Καποδίστρια με τους δύο άνδρες, η
σχέση μεταξύ Ιδρωμένου και Περραιβού, όσο και η
10
Ιδρωμένος Α.Μ., Ιωάννης Καποδίστριας, Κυβερνήτης της Ελλάδος, (Τύποις Π.Δ. Σακελλαρίου, Εν
Αθήναις 1900, Καραβία Δ.Ν.-αναστατικές εκδόσεις Αθήνα 1986) σελ. 35
βλ. επίσης:
Φιλήμων Ι., Δοκίμιον Ιστορικόν περί της Ελληνικής Επαναστάσεως, (Τύποις Π. Σούτσα και Α. Κτενά
Αθήναι 1859) τόμ.Α’. σελ. 383

14. σχέση των δύο με τους οπλαρχηγούς, δίνει ύψιστη και
αποκαλυπτική σημασία στη σύντομη αυτή αναφορά.
Κατά την επιστροφή του στη Ρωσία, μέσω Λονδίνου,
ο Καποδίστριας αξιοποίησε την ευκαιρία για να
εκφράσει τη δυσαρέσκεια του και τις διαμαρτυρίες των
Επτανησίων για την πολιτική Metland. Από τη Βαρσοβία
αποστέλλει πλήρες υπόμνημα, για την απόλυτα
αυθαίρετη και άνομη διακυβέρνηση του Metland.
1821 - Οι Επτανήσιοι μπαίνουν στον επαναστατικό
αγώνα με μαζική ένοπλο συμμετοχή, με την αντίδραση
των αγγλικών δυνάμεων κατοχής να αποτελεί ένα ακόμα
μεγάλο κεφάλαιο στο αγεφύρωτο χάσμα μεταξύ των
Επτανησίων και της Αγγλοκρατίας. Ο Επτανήσιος
ιστορικός Π. Χιώτης παραθέτει τρία σημαντικά
κεφάλαια11 της Ιστορίας του για την ηρωική συμμετοχή
των Επτανησίων στο ‘21.
1824 - Δημοσιεύεται η «Λύρα» του Κάλβου. Την
έκδοση συγχρηματοδοτεί ο Ιωάννης Καποδίστριας και ο
Εϋνάρδος12
1825 - Για την αντιμετώπιση της ρωσικής επιρροής,
αλλά και για τον περιορισμό του ‘υπερβάλλοντος ζήλου’
του Άγγλου αρμοστή στα Ιόνια, ο Kanning απευθύνεται
προς τον ύπατο αρμοστή της Ιονίου Πολιτείας με την
ακόλουθη δήλωση: «Η Αγγλική κυβέρνησις ώφειλε να
θεωρήσει τους εξοπλίσαντας τα πλοία των Έλληνας ή ως
πειρατάς η ως εμπολέμους. Και επειδή ολόκληρον έθνος
εξανιστάμενον κατά της αρχής του, δεν ημπορεί να
θεωρηθεί ως πειρατικόν, ανάγκη πάσα να θεωρηθεί ως
11
«Η έξοδος των Επτανησίων εις την Ελληνικήν Επανάστασιν», τόμ Α’ σελ. 368-398
«Συναγωνισμός των Επτανησίων εις την Ελληνικήν Επανάστασιν», τόμ Α’ σελ. 399-432
«Οι Επτανήσιοι κατά τα έσχατα του αγώνα», τόμ Α’ σελ. 572-600
Χιώτης Π., Ιστορία Ιονίου Κράτους (τυπογραφείον η Επτάνησος, Εν Ζακύνθω 1874)
12
Πάνου Β. Ξένου, «Ω Φιλτάτη Πατρίς», Αέναον σήμα Ανδρέα Κάλβου,. (εκδ. Αστρολάβος/Ευθύνη,
Αθήνα 1986) σελ. 139

15. εμπόλεμον, εφ’ όσον φυλάτει τους κανόνας και ενεργεί
εντός των εν τοιαύτη περιστάσει παραδεδεγμένων όρων»13
1825 - Με προτροπή της Επιτροπής Ζακύνθου και με
σαφή ανάμειξη του αρμοστή Adams, ο οποίος φέρεται
ως ο συγγράψας το κείμενο14 υπογράφεται από
οπλαρχηγούς και προκρίτους η ανάθεση της
αποκλειστικής προστασίας των εθνικών συμφερόντων
στη Μ. Βρετανία. Για την υπογραφή του κειμένου
αποδέχθηκε να παίξει καθοριστικό ρόλο ο
Κολοκοτρωνης, του οποίου η υπογραφή θεωρείτο από
τους Άγγλους αναγκαία για την υποβολή του αιτήματος
στην κυβέρνηση τους. Βέβαια όποτε διαφωνούσε με την
αγγλική πολιτική ο Κολοκοτρώνης, μετετρέπετο
αυτόματα σε ρωσόφιλο.
1826 - Δημοσιεύονται οι «Ωδές» του Κάλβου όπου
διατυπώνεται και η ασυμβίβαστη απάντηση του στο περί
προστασίας αίτημα. Ο Κάλβος, έρχεται στην Ελλάδα,
φέρνοντας μαζί του οικονομική βοήθεια από τις
φιλελληνικές οργανώσεις του Παρισιού και της Ελβετίας
(όπου ταυτόχρονα ο Καποδίστριας τον έφερε σε επαφή
με την ανώτατη ηγεσία του καρμποναρικού κινήματος 15),
μετά από ποικιλόμορφη και εξαιρετικά γόνιμη δράση με
το ελβετικό φιλελληνικό κίνημα16.
1827 - Το Υπουργείο Εξωτερικών της Βρετανίας
απέρριψε αίτημα του
εκλεγμένου Κυβερνήτη της
Ελλάδας να σταθμεύσει στην Κέρκυρα στο δρόμο του
προς το Ναυπλιο17. Με την άφιξη του Κυβερνήτη στην
Ελλάδα, η στήριξη επιφανών Επτανησίων στην
προσπάθεια του υπήρξε σημαντική, ενώ παράλληλα η
13
Κόκκινος Δ., Η ελληνική επανάστασις, (εκδ. Μέλισσα, Αθήνα 1976) τόμ. 9, σελ. 448
Κόκκινος Δ., Η ελληνική επανάστασις, (εκδ. Μέλισσα, Αθήνα 1976) τόμ.9, σελ 84,85
15
Σκλαβούνος Γ., «Η ρήξη Ανδρέα Κάλβου – Ούγκο Φώσκολο και ο Ιωάννης Καποδίστριας»
16
Βέης Ν., «Κάλβου Εργα και ημέραι εν Ελβετία», Πραγματείαι της Ακαδημίας Αθηνών, (Εν Αθήναις
1959) Τόμ. 23 αρ2
17
Σπηλιάδης Ν., Απομνημονεύματα (εκδ. Παναγιώτης Φ. Χριστόπουλος, Αθήνα 1975) τόμ. Γ’ σελ. 534
14

16. αγγλική κυβέρνηση και ο Αρμοστής των Ιονίων
στηρίζουν με κάθε μέσο την αντιπολίτευση εναντίον του.
Στήριξη που κορυφώθηκε, στην προσπάθεια αποτροπής
της συγκρότησης της Εθνοσυνέλευσης που θα ανανέωνε
την κυβερνητική θητεία του Καποδίστρια.
1828 - Κατα τον Άγγλο πρωθυπουργό της περιόδου
1828-1830 Wellington, «Ένα ισχυρό Ελληνικό κράτος θα
ανέτρεπε την ισσοροπία δυνάμεων στην Ανατολή, θα
ανταγωνιζόταν μελλοντικά τη Βρετανική ναυτική δύναμη
και αναπόφευκτα θα εξαρτιόταν από τη Ρωσία»18.
1829 - Ο Άγγλος Αρμοστής Αdams και η Αγγλική
πρεσβεία στην Ελλάδα, συνεργάζονται, στηρίζουν και
χρηματοδοτούν την καποδιστριακή αντιπολίτευση για
την κατασυκοφάντηση του Καποδίστρια:
«Ο Dawkins δεν τηρούσε καν τα προσχήματα. Στο
σπίτι του δεχόταν τους ηγέτες της αντιπολίτευσης,
ιδιαίτερα τον Ζαΐμη. Φαίνεται επίσης ότι ο Dawkins ήταν
το ασφαλέστερο μέσο για τη διοχέτευση αντικυβερνητικών
άρθρων στον εκδότη του Couriere de Smyrne. Επειδή
ήταν ο πιο πρόθυμος δέκτης όλων των κατηγοριών κατά
του Κυβερνήτη, οι αντιπολιτευόμενοι αμιλλώντο στο
ποιος θα τον ενημερώσει σχετικά με τις ενέργειες του
Καποδίστρια και των οργάνων του. Έτσι ο Dawkins
πληροφορείτο έγκαιρα τις συζητήσεις του Πανελληνίου.
Τις προθέσεις της κυβέρνησης, ακόμα και την
αλληλογραφία της με ξένες χώρες»19.
18
Λούκος Χ., Η Αντιπολίτευση κατά του Κυβερνήτη Ιω. Καποδίστρια 1828-1831 (εκδ. Θεμέλιο, Αθήνα
1988) σελ. 57
19
Λούκος Χ., Η Αντιπολίτευση κατά του Κυβερνήτη Ιω. Καποδίστρια 1828-1831 (εκδ. Θεμέλιο, Αθήνα
1988) σελ. 101-110
Βλ. επίσης
Σπηλιάδης Ν., Απομνημονεύματα, (εκδ. Παναγιώτης Φ. Χριστόπουλος, Αθήνα 1975) τόμ Δ’ σελ. 115116

17. Από τους κορυφαίους δε, πληροφοριοδότες του
Dawkins, όπως τεκμηριώνει από τα αρχεία του Foreign
Office ο Χ. Λούκος, φαίνεται πως ήταν ο Τρικούπης20.
Την ίδια χρονιά, με εντολή του Αρμοστή Adams, ο
διοικητής του πλοίου «Μαδαγασκάρη», Spenseer, αξίωσε
με απειλή βίας, την άρση του ελληνικού αποκλεισμού
στην τουρκοκρατούμενη Πρέβεζα, ενώ την ίδια
απαίτηση εξέφρασε στο Μιαούλη και τον Αυγουστίνο
Καποδίστρια για το σπάσιμο του αποκλεισμού του
Μεσσολογγίου, το οποίο οι Τούρκοι είχαν ήδη αποδεχθεί
να παραδώσουν.
Παράλληλα, ο Άγγλος πρέσβης Dawkins και ο
Άγγλος ναύαρχος Malcom απειλούν και εκβιάζουν τον
Καποδίστρια απαιτώντας την αναστολή των ελληνικών
επιχειρήσεων στη Στερεά και την επιστροφή των
ελληνικών στρατευμάτων στην Πελοπόννησο21.
Ό,τι η αξιοπρέπεια της θέσης του, εμπόδιζε τον
Dawkins να αναφέρει στην κυβέρνηση του, το διοχέτευε
στον Αρμοστή Adams ο πράκτορας του στην Ελλάδα G.
Lee. Τον πράκτορα Lee πρέπει να είχε στο μυαλό του ο
Καποδίστριας όταν στη συνάντηση του με το
διπλωματικό αντιπρόσωπο της Γαλλίας ανέφερε ότι από
τα Επτάνησα έφθαναν κατάσκοποι που παρακινούσαν με
χρήματα και υποσχέσεις, τους προκρίτους της
Πελοποννήσου εναντίον του22.
Στις εκθέσεις του Lee περιέχονται και οι πιο
κακόβουλες θέσεις των αντιπολιτευόμενων. Ο Αρμοστής
των Επτανήσων, στέλνοντας τα παραπάνω έγγραφα στο
Colonian Office αντλούσε επιχειρήματα από αυτά για να
20
Λούκος Χ., «Dawkins προς Aberdeen, απόρρητο και εμπιστευτικό 9/21 Ιουνίου 1829», Η
Αντιπολίτευση κατά του Κυβερνήτη Ιω. Καποδίστρια 1828-1831 (εκδ. Θεμέλιο, Αθήνα 1988)
21
Λούκος Χ., «Dawkins προς Καποδίστρια 6/18 Μαΐου 1829», Η Αντιπολίτευση κατά του Κυβερνήτη
Ιω. Καποδίστρια 1828-1831 (εκδ. Θεμέλιο, Αθήνα 1988) σελ. 109
22
Λούκος Χ., «Rouen προς Portalis 16/28/Ιουνίου 1829», Η Αντιπολίτευση κατά του Κυβερνήτη Ιω.
Καποδίστρια 1828-1831 (εκδ. Θεμέλιο, Αθήνα 1988) σελ111

18. τονίσει και πάλι την ανάγκη δυναμικών ενεργειών
κατά του Καποδίστρια, πριν σταθεροποιήσει τη
θέση του με την αναμενόμενη εθνοσυνέλευση.
Οι σχέσεις του Αρμοστή με την αντι-καποδιστρική
αντιπολίτευση ήταν κοινό μυστικό στα Επτάνησα γι’
αυτό και η λαϊκή αγανάκτηση απέναντι τους εκφράστηκε
όταν εκπρόσωποί της επισκέφτηκαν τα Ιόνια. Η
αντίδραση και η αντίσταση των Επτανησίων στην
καταπάτηση των εθνικών και ανθρωπίνων δικαιωμάτων
τους ήταν η αντίσταση μιας κοινωνίας μάχιμης και
μαχητικής με αυτοσεβασμό και αξιοπρέπεια. Μιας
κοινωνίας με γνώση των διεθνών εξελίξεων και με
συμμετοχή σε αυτές. Το Επτανησιακό κίνημα δεν
μπορούσε ούτε να είναι, ούτε να εξελιχθεί σε τοπικιστικό
κίνημα.
1831 - Μετά τη δολοφονία του Κυβερνήτη, όταν το
ταριχευμένο σώμα του μεταφέρεται από τον αδελφό του,
στην Κέρκυρα, με εντολή του Άγγλου Αρμοστή
επιβάλλεται η ταφή του Καποδίστρια, νύχτα, κρυφά και
χωρίς νεκρώσιμη ακολουθία, «για να αποφευχθούν
λαικές εκδηλώσεις»23.
23
Ιδρωμένος Α.Μ., Ιωάννης Καποδίστριας, Κυβερνήτης της Ελλάδος, (Τύποις Π.Δ. Σακελλαρίου, Εν
Αθήναις 1900, Καραβία Δ.Ν.-αναστατικές εκδόσεις Αθήνα 1986) σελ. 145

19. 2.
ΤΑ ΨΕΎΔΗ & ΟΙ ΔΙΑΣΤΡΕΒΛΩΣΕΙΣ
Η ΈΝΩΣΗ ΩΣ ‘ΔΩΡΕΆ’
Η δωρεά προϋποθέτει κτήτορα, κτήση, κτήμα και
δικαίωμα διάθεσης. Επίσης, βασικό στοιχείο της δωρεάς
αποτελεί η ανυπαρξία ανταλλάγματος, ως προϋπόθεση ή
συνέπεια της δωρεάς. Βέβαια τα Επτάνησα δεν υπήρξαν
ποτέ βρετανική επικράτεια, ούτε κτήση. Υπήρξαν
αναγνωρισμένη κρατική οντότητα, η ασφάλεια της
οποίας ετέθει με διεθνή συνθήκη, υπό την Βρετανική
προστασία. Η Βρετανία είχε δικαίωμα να αποποιηθεί την
προστασία που της ανετέθη και πέραν αυτού ουδέν. Δεν
είχε και δεν θεμελίωσε ποτέ δικαίωμα να θέσει όρους για
την Ένωση, να καταστρέφει αρχιτεκτονικό πλούτο και
κληρονομιά αιώνων, δυναμιτίζοντας σε καιρό ειρήνης τα
φρούρια του κράτους που ανέλαβε να προστατεύσει από
εξωτερικούς κινδύνους.
Η σκοπιμότητα της θεωρίας περί δωρεάς, όπως και η
βελτιωμένη εκδοχή της, η δια της ικεσίας διασφάλιση
εθνικών και κοινωνικών δικαιωμάτων και της επιδίωξης
της Ενώσεως, είναι μάλλον προφανής. Με τη μέθοδο
αυτή, το ελληνικό επαναστατικό κίνημα οδηγήθηκε στην

20. απεμπόληση οικουμενικών αρχών, βάσει των οποίων
δικαιούταν να διεκδικεί την εθνική ολοκλήρωση (Κρήτη,
Κύπρος, Αιγαίο, Θεσσαλία, Ήπειρος, Μακεδονία) και ο
ελληνικός λαός οδηγήθηκε στη θέση του ικέτη.
Ταυτόχρονα εγκαταλείφθηκε
η απαίτηση
της
αναγνώρισης και του σεβασμού της ανεξαρτησίας της
Ιονίου πολιτείας και των νομικών συνεπειών αυτής της
αναγνώρισης.
Συνέπεια αυτής της τακτικής υπήρξε, όπως θα δούμε
στη συνέχεια και η πλήρης αγνόηση των Ιονίων στις
διαπραγματεύεσεις για την παραίτηση της Βρετανίας
από το δικαιωμα της προστασίας και από τις
διαπραγματεύσεις για την Ένωση. Σε αυτή τη λογική
στηρίχθηκε η Βρετανική άρνηση να δεχθεί ακόμα και
υπόμνημα των Ιονίων για την τύχη των φρουρίων της
Κέρκυρας. Αυτή τη σκοπιμότητα υπηρέτησαν και όσοι
μέσω ψηφισμάτων ικεσίας επεδίωξαν την Ένωση.
Γεγονός είναι ότι τα Επτάνησα και η κατοχή τους
δημιουργούσαν τεραστία προβλήματα στην αγγλική
εξωτερική πολιτική από το 1817. Προβλήματα, που παρά
τη βίαιη καταστολή και τις εξαγορές συνειδήσεων,
παρέμεναν ως μόνιμη προσβολή για το αγγλικό γόητρο
και μόνιμη εν δυνάμει απειλή για την αγγλική επιρροή
στην ευρύτερη περιοχή. Κατά την νοοτροπία και την
ηθική της αγγλικής εξωτερικής πολιτικής, η λύση που
έπρεπε να βρεθεί για το επτανησιακό, θα εδραίωνε τα
βρετανικά συμφέροντα στη Μεσόγειο και ταυτόχρονα θα
έκαμπτε οριστικά το απελευθερωτικό κίνημα στα
Επτάνησα και το Ελλαδικό κράτος, εκμηδενίζοντας ό,τι
απέμεινε από το πνεύμα του 21, περιθωριοποιώντας και
ταπεινώνοντας τους εκφραστές του. Εντέλει, όπως
προκύπτει από πρακτικά του Αγγλικού Κοινοβουλίου, η
Αγγλία αποφάσισε τελικά να εγκαταλείψει τα Ιόνια όταν

21. η ζημιά που της προκαλούσαν ήταν μεγαλύτερη από τα
οφέλη που της προσέφεραν24.
Διαφωτιστικό είναι το γεγονός ότι τα Επτάνησα
είχαν προσφερθεί -πριν από το Γεώργιο- και στον
Όθωνα, ως αντάλλαγμα για την αλλαγή της εξωτερικής
του πολιτικής απέναντι στην Οθωμανική Αυτοκρατορία.
Η Αγγλία, μέσω ελληνικής διπλωματικής οδού,
Πάλμεστρον προς Τρικούπη25 το 1861, και απ’ ευθείας
μέσω του ειδικού απεσταλμένου Elliot (όταν η ελληνική
διπλωματική οδός δεν απέδωσε), προσέφερε στον
Όθωνα τα Επτάνησα, θέτοντας ως όρους τη διαρκή
ειρήνη με την Τουρκία και την αναγνώριση των
τουρκικών συνόρων ως οριστικών. Ζητώντας με άλλα
λόγια την αναγνώριση του δόγματος της ακεραιότητας
της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, με τον Όθωνα να
αρνείται πεισματικά παρά και τη σαφή απειλήπροειδοποίηση ότι πόλεμος με την Τουρκία συνεπάγεται
την εκθρόνιση του.
Τέλος, ο Elliot καταγγέλλει στην κυβέρνηση του,
τον αμετάπειστο Όθωνα, για συνεργασία με τους
ανατολικούς λαούς, το Γαριβάλδι και τους Σέρβους, με
σκοπό την πραγμάτωση της Μεγάλης Ιδέας26. Η
24
«Αγορεύσεις Gladston, Gray, Maguire», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους (Εκδοτική Αθηνών, Αθήνα
1971) τόμ. ΙΓ’ σελ. 215
25
Δραγούμης Ν., Ιστορικαί Αναμνήσεις, (εκδ Ερμής Ε.Π.Ε., Αθήνα 1973) σελ. 386
βλ. επίσης
Μελετόπουλος Χ. Δ., Η Ευρωπαϊκή διπλωματία εν Ελλάδι 1888 (Π.Δ. Σακελαρίου, Εν Αθήναις 1888),
σελ. 131
Κυριακίδης Ε. Κ., Ιστορία του σύγχρονου Ελληνισμού β' (εκ της Βασιλικής Τυπογραφείας Ν.Γ.
Ιγγλέση, Εν Αθήναις 1892) σελ. 299
Χιώτης Π., Ιστορία Ιονίου Κράτους (τυπογραφείον η Επτάνησος, Εν Ζακύνθω 1874) τόμος β' σελ. 563
Λάσκαρης Σ. Θ., Ο Τρικούπης και η 'Ενωσις των Επτανήσων,(εκδ. Ι Σιδέρης, εν Αθήνας 1930)
26
Χιώτης Π., Ιστορία Ιονίου Κράτους (τυπογραφείον η Επτάνησος, Εν Ζακύνθω 1874) τόμ Β’ σελ.
561-564
& Φιλάρετος Γ., Ξενοκρατία και βασιλεία εν Ελλάδι, (Εκ του τυπογραφείου των Καταστημάτων Σπ.
Κουσουλίνου, Εν Αθήναις 1897) σελ. 113

22. καταγγελία δεν ήταν ψευδής. Ο Όθωνας αποδεδειγμένα
προσπάθησε μια τέτοια συνεργασία.
Εκείνο που γίνεται ξεκάθαρο, είναι πως η ένωση
που επιβλήθηκε το 1864, θέτοντας όρους και ζητώντας
ανταλλάγματα, ήταν ταγμένη στην υπηρεσία και τους
σκοπούς της αγγλικής εξωτερικής πολιτικής. Είναι
αδιαμφισβήτητο πως η επίκληση, σήμερα, του
ευρήματος της δωρεάς, αποτελεί σαφή παραχάραξη της
ιστορίας.
‘ΤΟ’ ΨΉΦΙΣΜΑ
Για την Ένωση των Ιονίων με την Ελλάδα υπάρχουν
τρία ψηφίσματα και όχι ένα. Πρόκειται για ψηφίσματα
που διαφέρουν ριζικά μεταξύ τους ως προς τη νομική και
πολιτική τους αφετηρία.
1. Το ψήφισμα, της Θ’ Βουλής (26/11/1850)
Το ψήφισμα της Θ’ Βουλής είναι ψήφισμα εθνικής και
ανθρώπινης αξιοπρέπειας, στηριγμένο σε οικουμενικά
ιδανικά, που θεμελίωνε το δικαίωμα των Ιονίων για την
Ένωση, στη Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του
Ανθρώπου και του Πολίτη, στο δίκαιο των Εθνών, στη
βούληση και τους αγώνες των Ιονίων. Το ψήφισμα της
Θ’ Βουλής είναι καρπός πολιτικής στηριγμένης σε
αναφαίρετα ανθρώπινα-εθνικά δικαιώματα· όχι σε
τοπικιστικούς πόθους, αλλά και ούτε στην ελεήμονα
ανταπόκριση προστατών. Είναι το ψήφισμα που
προκάλεσε τη διάλυση της Θ’ Ιονίου Βουλής από τον
Αρμοστή.
Σε αυτή τη Βουλή είχαν εκλεγεί, ενώ βρίσκονταν στην
εξορία, ο Ηλίας Ζερβός Ιακωβάτος και ο Ιωσήφ
Μομφεράτος, οι δύο γιγάντιες μορφές της ιδεολογικής
και πολιτικής θεμελίωσης του Ριζοσπαστισμού. Επίσης,
εξέχοντα στελέχη των μεταρρυθμιστών όπως ο

23. Κερκυραίος Σωκράτης Κουρής και ο Σπυρίδων
Ζαμπέλιος. Είναι άλλωστε η εποχή όπου στην κομματική
εφημερίδα των Μεταρρυθμιστών Πατρίς, αλλά και στο
Μεταρρυθμιστικό κόμμα, τον ιδεολογικό, πολιτικό και
πολιτισμικό προσανατολισμό, δίνουν προσωπικότητες
όπως ο Ανδρέας Κάλβος.
Η εφημερίδα αυτή υπήρξε το μοναδικό έντυπο που
πολέμησε ασυμβίβαστα και ουσιαστικά τον ακρογωνιαίο
λίθο της αγγλικής αποικιοκρατίας στα Επτάνησα,
δηλαδή την αγγλική ερμηνεία για τις συνθήκες του 1815·
ερμηνεία από την οποία επήγασαν πολλές πληγές,
μέγιστη των οποίων υπήρξε η επιβολή του αποικιακού
συντάγματος. Η Πατρίς αποδέχθηκε, υπερασπίσθηκε και
παρουσιάσε στο ευρύ κοινό την ερμηνεία του
Καποδίστρια για τις συνθήκες, καθώς και τους αγώνες
του, τα συνεχή υπομνήματα του, προκειμένου να
προβάλλει και να στηρίξει την ερμηνεία εκείνη που δεν
θα επέτρεπε τον υποβιβασμό της Ιονίου Πολιτείας σε
αποικία.
2. Το Ικετήριον ψήφισμα της ΙΑ’ Βουλής (27/1/1859).
Αρμοστεύοντος και παρουσία του Άγγλου
απεσταλμένου Gladstone.
Πρόκειται για ένα ψήφισμα που κατά σύσταση του
Gladstone έπρεπε να αποσταλεί στη βασίλισσα της
Αγγλίας, ως ψήφισμα ικεσίας για την Ένωση. Αφού η
πρόταση του Gladstone έγινε δεκτή από την ΙΑ’ Βουλή,
το ψήφισμα και την προσφυγή σε ικεσία κατήγγειλαν
εντός και εκτός Βουλής οι Ριζοσπάστες, ως ψήφισμα
ξένο προς τις αρχές τους, ως ξένο προς τα δικαιώματα
των εθνών και τους αγώνες τους, με κείμενα βαθύτατα
αποκαλυπτικά
της
πολιτικής
ταυτότητας
του
επτανησιακού κινήματος όπως το ακόλουθο που

24. δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Κεραυνός στις 2
Σεπτεμβρίου του 1858:
«Σταθεροί εις τας ανέκαθεν υπό του ριζοσπαστισμού
διακυρηχθείσας αρχάς, ήτοι εις την εθνικήν της
Επτανήσου αποκατάστασιν, άνευ της οποίας δεν
δυνάμεθα να παραδεχθώμεν δι’ ημάς ευδαιμινίαν και
εις την δημοκρατικήν της ανατολής ανάπλασιν, άνευ
της οποίας δεν δυνάμεθα να εννοήσωμεν πολιτικήν
ζωήν και μέλλον ευτυχές δια την Ελλάδα, ουδέ την
επ’αγαθώ της ανθρωπότητος μεγάλης αποστολής της,
θέλομεν πολεμεί πάσαν κηρυττομένην εναντίαν αρχήν,
ως αντεθνικήν και τείνουσαν να επιφέρει, ουχί μόνον
τον μαρασμόν της κοινωνίας μας αλλά και την
διαιώνισιν των αλύσεων του Έθνους, είτε υπό ταύτην,
είτε υπό εκείνην την δεσποτείαν. Ως εκ τουτου λοιπόν,
και την αυτήν την περι ενώσεως έκφρασιν, όταν δεν
στηρίζεται με το ιερόν της κυριαρχίας του λαού δόγμα
και δεν στηρίζεται επι της αρχής της απαιτήσεως επι τη
βάσει των φυσικών και απαραγράπτων δικαιωμάτων
του ανθρώπου, θεωρούμεν ως κήρυγμα μονομερές και
αντιπατριωτικόν (…) δέλεαρ της ξενοκρατίας όμοιον με
εκείνο των πολυθρυλλήτων μεταρρυθμήσεων27»
Στο ίδιο ακριβώς πνεύμα θα αντιδράσει
με
ανακοίνωση της η Δημοκρατική επιτροπή της
Κεφαλλονιάς, εξ’ ονόματος του ριζοσπαστικού
κόμματος με ανακοίνωση στην εφημερίδα Αναγέννησις.
Βέβαια και το ψήφισμα της Ικεσίας απερίφθει από την
Μεγαλειότητα της.
3. Το ψήφισμα της της ΙΓ’ Βουλής (23/9/1863) ως
ψήφισμα υποτέλειας.
27
Ιστορία του Ελληνικού Έθνους (Εκδοτική Αθηνών, Αθήνα 1971) τόμ. ΙΓ’ σελ. 213

25. Με εντολή του Αρμοστή Storks διαλύεται η ΙΒ’
Βουλή των Ιονίων προκειμένου να εκλεγεί νέα, με τις
εκλογές των 21-22/9/1863. Είναι ευνόητο ότι η νέα
βουλή αποτελείται από ευνοϊκότερη, για την αγγλική
πολιτική, σύνθεση. Ο σκοπός είναι άλλωστε να εγκρίνει
την Ένωση, όπως την προτείνει η Μ. Βρετανία. Σε αυτές
τις εκλογές αρνούνται να συμμετέχουν οι αρχηγοί των
Γνησίων Ριζοσπαστών, Ιακωβάτος και Μομφεράτος
καταγγέλλοντας την Ένωση «που προσφέρει» η Αγγλική
πολιτική ως αντίθετη με τα συμφέροντα του ελληνικού
λαού, ως αντίθετη με την Ένωση για την οποία
αγωνίστηκαν οι Επτανήσιοι.
Το ψήφισμα της ΙΓ’ Βουλής, ψηφίζεται μετά
από δύο αποστασίες, μετά τη διάλυση και των
Ριζοσπαστών και των Μεταρρυθμιστών στην Ιόνιο
Βουλή.
Η διάσπαση των Ριζοσπαστών σε «παλαιούςγνήσιους» Ριζοσπάστες υπό τον Ιακωβάτο και το
Μομφεράτο και σε «Νέους» υπό τον Λομβάρδο, διέλυσε
στην ουσία το Ριζοσπαστικό κόμμα. Αξίζει δε να
αναφερθεί ότι ο ‘ριζοσπάστης’ Λομβάρδος στη συνέχεια
σταδιοδρόμησε ως στέλεχος και κατ επανάληψη
υπουργός, του Αγγλόφιλου κόμματος του Χ. Τρικούπη,
ενώ αντίθετα ο Ναθαναήλ Δομενεγίνης, του οποίου τη
θέση κατέλαβε στη Ιόνιο Βουλή ο Λομβάρδος,
αποκεφαλίσθηκε όταν συνελήφθη ως εθελοντής στον
πόλεμο για την απελευθέρωση της Ηπείρου στα 1854.
Το ψήφισμα της ΙΓ’ Βουλής ψηφίστηκε αφού μετά τις
εκλογές του 1852 η ηγεσία των Μεταρρυθμιστών
(Αρμένης Βραΐλας) περνά στην Αγγλική πολιτική, αλλά
και μετά το κλείσιμο της Εφημερίδας Πατρίς και την
οριστική αποχώρηση του Α. Κάλβου (συνιδρυτή), αλλά
και του Σ. Ζαμπέλιου, (βασικού συνεργάτη), από την

26. Κέρκυρα· εξελίξεις από τις οποίες κατανοούμε ότι δεν
είχε απλά σπάσει ο σκληρός πυρήνας των
Μεταρρυθμιστών· είχε ουσιαστικά διαλυθεί το κόμμα.
Στις κρίσιμες αυτές στιγμές, θα αναδειχθεί ο
Κερκυραίος, Σωκράτης Κουρής που εξέφρασε τη
συνείδηση των καθαρών Μεταρρυθμιστών και απέσπασε
από τον Αρμοστή Storks, τον τίτλο του
Ριζοσπαστικότερου των Ριζοσπαστών, Μεταρρυθμιστή,
ο άνθρωπος και πολιτικός που υμνήθηκε από «τον
λέοντα των Κυθήρων», τον ηγέτη των Ριζοσπαστών,
Ζερβό Ιακωβάτο. Ο Κουρής συνεργάστηκε με τους
Παλαιούς Γνήσιους Ριζοσπάστες, αρνούμενος την
προσφερόμενη ένωση.
Και πάλι, αξίζει να σημειωθεί ότι ο Αρμένης Βραΐλας,
μετά την Ένωση σταδιοδρόμησε ως Πρέσβης των
κυβερνήσεων Τρικούπη, στο Λονδίνο, θέση που κατείχε
ο ίδιος ο Τρικούπης κατά τις διαπραγματεύσεις για την
Ένωση.
Τέλος, έχει σημασία, με βάση τα δεδομένα της εποχής,
να λάβουμε υπόψη μας ότι είχε προηγηθεί και η διάλυση
αυτόνομων φορέων πνευματικής ηγεσίας, όπως η
«Μεγάλη Ανατολή της Ελλάδος», διαλυθείσα στα 1843,
και η αντικανονική αναγνωριση της άτακτης Στοάς του
Δανδόλου, «Φοίνιξ», από το γαλλικό και τον αγγλικό
Τεκτονισμό28.
Συνολικά, το ψήφισμα της ΙΓ’ βουλής ψηφίστηκε
• Μετά από τη, σε βάρος της Ελλάδας εφαρμοσθείσα
«πολιτική των κανονιοφόρων», την κατάληψη των
λιμανιών Πειραιά, Σύρου, Πάτρας, από τους
Άγγλους τον Ιανουάριο του 1850, τη 2η κατάληψη
28
Σκλαβούνος Γ., «Επτανησιακός Τεκτονισμός», Εφ. Κερκυραϊκά Νέα, 18/9/2012 - 5/10/2012

27. του Πειραιά και της Αθήνας στα 1854,
(αγγλογαλλική αυτή τη φορά).
• Μετά την επιβολή της Αγγλόφιλης κυβέρνησης
Μαυροκορδάτου (γνωστής στην ιστορία ως το
Υπουργείον της κατοχής) για να αναγκάσουν τον
Όθωνα να εγκαταλείψει τη στήριξη του στις
εξεγέρσεις της Ηπείρου και της Θεσσαλίας.
• Μετά το εκβιαστικό όνειδος της αγγλικής
εξωτερικής πολιτικής σε βάρος της Ελλάδας
γνωστό με το όνομα «Τα Παρκερικά και τα
Πατσιφικά»
• Μετά από έναν ανηλεή οικονομικό πόλεμο και
διεκδικήσεις καθυστερούμενων τόκων από τα
διαβόητα δάνεια της ανεξαρτησίας.
• Μετά την κατάληψη ελληνικών εμπορικών και
πολεμικών πλοίων κατά τη διεκδίκηση των νησίδων
Σαπιέντζας και Ελαφονησιού για λογαριασμό,
δήθεν, της Ιονίου Πολιτείας29.
Οι αντιθέσεις ανάμεσα στο ψήφισμα της Θ’ Βουλής
και τα δύο που ακολούθησαν είναι εμφανείς και
φανερώνουν το βαθμό της πολιτικής εξάρτησης εντός
της οποίας συντάχθηκαν, τόσο το ψήφισμα της ικεσίας,
όσο και το ψήφισμα που τελικά σφράγισε την υποτελή
ένωση με το ελλαδικό κράτος.
Το ψήφισμα της υποτέλειας (ΙΓ’ Βουλή, 1863)
«Εκλεχθείσα
συνεπεία
προσκλήσεως
της
Προστάτιδος Δυνάμεως και συνελθούσα όπως
οριστικώς
αποφανθεί
περί
της
Εθνικής
αποκαταστάσεως του Ιονίου λαού πιστώς δε
εκδηλούσα τον διάπυρον πόθον και την ανέκαθεν
σταθεράν αυτού θέλησιν, και συμφόνως προς τας
29
Φωτιάδης Δ., «Τα Παρκερικά», Η έξωση του Όθωνα, σελ 115 -141

28. προηγουμένας ευχάς και διακυρήξεις των Ελευθέρων
Ιονίων Βουλών
ΨΗΦΙΖΕΙ
Αι Νήσοι Κέρκυρα, Κεφαλληνία, Ζάκυνθος,
Λευκάς, Ιθάκη, Κύθηρα, Παξοί, και τα εξαρτήματα
αυτών ενουνται μετά του Βασιλείου της Ελλάδος,
όπως εσαεί αποτελούν αναπόσπαστον αυτού μέρος εν
μια και αδιαιρέτω πολιτεία υπό το συνταγματικόν
Σκήπτρον της Αυτού Μεγαλειότητος του Βασιλέως
των Ελλήνων Γεωργίου Α’ και των διαδόχων Αυτού.
Εγένετω εν τω Βουλευτηρίω
Κέρκυρα τη κγ Σεπτεμβρίουτου Σωτηρίου Έτους αωξ»
Το ψήφισμα της ικεσίας (ΙΑ’ Βουλή, 1859)
«Η Βουλή της Επτανήσου διακηρύττει ότι η μόνη
και ομόθυμος θέλησις του Ιονίου λαού υπήρξε και
είναι η ένωσις της Επτανήσου μετά του Βασιλείου της
Ελλάδος»
Το ψήφισμα της αξιοπρέπειας (Θ’ Βουλή, 1850)
«Επειδή η ανεξαρτησία, η κυριαρχία και η
εθνικότης εκάστου λαού είναι δικαιώματα φυσικά και
απαράγραπτα.
Επειδή ο λαός της Επτανήσου, απαρτίζων μέρος
αναπόσπαστον της Ελληνικής
φυλής, στερείται
σήμερον της πραγματικής απολαβής και εξασκήσεως
των τοιούτων δικαιωμάτων.
Επειδή προς τοις άλλοις εξέλειψαν πλέον αι αφορμαί,
ένεκα των οποίων ετέθη υπό την Αγγλικήν
Προστασίαν, δυνάμει συνθήκης εις την οποίαν
ουδεμίαν ποτέ έδωκε συγκατάθεσιν.

29. Επειδή τέλος μερίς τις της Ελληνικής Φυλής, εις την
οποίαν ανήκει, δηλαδή η απελευθερωμένη Ελλάς,
ανέκτησε τα κυριαρχικά και εθνικά αυτής
δικαιώματα.
Δι’ όλα ταύτα η πρώτη ελευθέρα Βουλή των
αντιπροσώπων της Επτανήσου διακηρύττει:
Ότι η ομόθυμος στερεά και αμετάτρεπτος θέλησις του
Επτανησιακού λαού, είναι η ανάκτησις της
ανεξαρτησίας του και η ένωσις αυτού με το λοιπόν
Έθνος του, την απελευθερωμένην Ελλάδα.
Η παρούσα διακήρυξις θέλει διαβιβασθή δια
Διαγγέλματος της Βουλής προς την Προστάτιδα
Δύναμιν, όπως δια των αρμοδίων μέσων διακοινώση
αυτήν και εις τας λοιπάς της Ευρώπης Δυνάμεις, δια
να ενεργήσωσιν ωμού προς ταχείαν αυτής
πραγματοποίησιν.
Εν τη Βουλή των αντιπροσώπων τη 26
Νοεμβρίου 1850»
ΟΙ ‘ΌΡΟΙ’ ΤΩΝ ΕΠΤΑΝΗΣΊΩΝ & ΟΙ (ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΙ) ΟΡΟΙ
ΤΗΣ ΑΓΓΛΙΑΣ
Η τραγική, αλλά διδακτική ιστορική αλήθεια είναι
ότι η μεν Επτάνησος δεν εκλήθη να συμμετέχει σε καμία
από τις δύο συνθήκες που καθόρισαν τους όρους της
Ένωσης με το ελλαδικό Κράτος, το δε Ελλαδικό κράτος
εκλήθη να αποδεχθεί τα συμφωνηθέντα και όχι να
μετάσχει των συμφωνιών. Την πραγματικότητα αυτή
επιβεβαιώνει και η επιστολή του απεσταλμένου της
Ελλάδας στο Λονδίνο Χ. Τρικούπη στον Έλληνα
υπουργό εξωτερικών:

30. «Αφικόμενος χθες την εσπέραν εις Λονδίνον,
μετά λύπης μου είδον επιβεβαιομένας τας ειδήσεις ας
είχον μάθει διερχόμενος έκ Μασσαλίας και
Παρισσίων περί της συνομολογήσεως συνθήκης
μεταξύ των πέντε μεγάλων δυνάμεων ως προς την
Ένωσιν των Ιονίων Νήσων μετά του Ελληνικού
Βασιλείου.
Ο Πληρεξούσιος της Ελλάδος αντι να
προσκληθή
ινα
λαβει
μέρος
εις
τας
διαπραγματεύσεις, εκλήθη, φένεται, μόνον ίνα δώσει
την συναίνεσιν του εις έργον τετελεσμένον ήδη.
Η συνθήκη υπεγράφει την 14η Νοεμβρίου υπό
των πληρεξουσίων της Αυστρίας, της Γαλλίας, της
Μεγάλης Βρεττανίας, της Πρωσίας και της Ρωσίας
αλλά το οριστικόν αυτής εμπεριχόμενον είχεν
αποφασισθεί από τις 3 Νοεμβρίου, καθά
καταδυκνύει υπόμνημά τι, όπερ είδον (…) Αι
διατάξεις της περί ής ο λόγος συνθήκης επιβεβαιούσι
και υπερβαίνουσι τους μάλλον λυπηρούς φόβους
μας….»30
Επίσης, καθώς η Αυστρία και η Πρωσία δεν
αναγνώριζαν επισήμως τον νέο, αγγλόφερτο Δανό
«Βασιλέα της Ελλάδος» συμφωνήθηκε στην παραπάνω
συνθήκη ότι οι τρεις εγγυήτριες για την ανεξαρτησία της
Ελλάδας δυνάμεις, (Αγγλία, Γαλλία, Ρωσία) θα
προχωρούσαν στην υπογραφή συμφωνίας με την
Ελλάδα, εκπροσωπώντας τις 5 μεγάλες δυνάμεις. Είναι
εμφανές, ότι οι Ιόνιοι αγνοήθηκαν πλήρως σε όλα τα
βήματα της διαδικασίας.
Ενδεικτική είναι η άρνηση ακόμα και στην
κατάθεση του υπομνήματος της Ιονίου πολιτείας, για τα
30, 25
Υπουργείον Εξωτερικών, Έγγραφα Επίσημα Αφορώντα τας επι του Επτανησιακού Ζητήματος
Διαπραγματεύσεις, (’Εκ του Εθνικού τυπογραφείου Αθήνα 1864) σελ. 14

31. φρούρια της Κέρκυρας, με το Αγγλικό υπουργείο
εξωτερικών με επιστολή στις 11/11/1863 προς τους
Άγγλους πρέσβεις στο Παρίσι, τη Βιέννη, το Βερολίνο,
την Πετρούπολη ενημερώνει ότι:
«Η των Ιονίων Νήσων Βουλή εν τίνι τελευταία
συνεδριάσει αυτής ψήφισματι περί των φρουρίων της
Κέρκυρας. Αλλά του Αρμοστού της αυτής Μεγαλειότητος
αρνηθέντος να δεχθεί το ψήφισμα τούτο ως υπερβαίνον
της Βουλής την Αρμοδιότητα, η Βουλή τότε απηύθηνε
προς τον Αρμοστήν παράστασιν ης αντίγραφον εγκλειω
ώδε.
Αλλ’ ούχ ήττον προέτεινα εις τους Πρέσβεις της
Αυστρίας, της Γαλλίας και της Ρωσίας συνελθόντας εις
συμβούλιον εν τω Υπουργείω των Εξωτερικών κατά την
29 ενώσεως των Ιονίων Νήσων μετά της Ελλάδος
συνθήκης, χωρίς να λάβει υπ όψιν την παράστασιν
ταύτην»31
Αντίθετα, όρους έθεσε η Αγγλία και μάλιστα
φρόντισε, επιτυχώς, να καταστήσει τους όρους της,
όρους όχι μόνον των τριών εγγυητριών δυνάμεων
(Αγγλίας, Γαλλίας, Ρωσίας), αλλά των πέντε νικητριών
δυνάμεων που είχαν υπογράψει τις συνθήκες του 1815.
Φρόντισε οι όροι που έθεσε στους Έλληνες για την
προσφορά Βασιλιά και την Ένωση με τα Επτάνησα να
γίνουν πολλαπλά επαχθέστεροι και με συμφωνίες που
αποκτούσαν διεθνή χαρακτήρα.
Οι όροι ήταν:
• Η οριστική ειρήνη με την Τουρκία. Εγκατάλειψη
κάθε
υποκίνησης,
στήριξης,
η
βλέψεως
ανεξαρτησίας,
απελευθέρωσης,
υπόδουλων
ελληνικών περιοχών.
31

32. • Εκλογή βασιλέα που θα μπορούσε να εγγυηθεί μια
τέτοια πολιτική Κυβέρνηση μοναρχική. Ο βασιλιάς
να είναι συνταγματικός.
• Η καταστροφή των Κερκυραϊκών φρουρίων και η
ουδετερότητα της Κέρκυρας και των Παξών.
Η περί εξουδετερώσεως των Κερκυραϊκών φρουρίων
και της ουδετερότητας της Κέρκυρας και των των
Παξών όροι, όσο και η προσπάθεια μετριασμού των
εντυπώσεων από την εφαρμογή τους (και όχι τόσο η
προσπάθεια αποτροπής της εφαρμογής) καταγράφονται
στην έκδοση του Υπουργείου των εξωτερικών
ΤΑ ΧΩΡΙΆ ΠΟΥ ‘ΨΉΦΙΣΑΝ’
Κανενα δημοψήφισμα δεν έγινε για την εκ μέρους
του λαού αποδοχή ή όχι της Ένωσης. Κατά συνέπεια δεν
είναι δυνατόν να υπάρχουν χωριά που την αρνήθηκαν. Η
διάδοση για τα δύο χωριά που ‘ψήφισαν’ ενάντια στην
ένωση, ίσως οφείλεται σε δυο λόγους:
α) Σε κείμενο που κυκλοφόρησε για τη
συγκέντρωση υπογραφών για την παραμονή στην
αγγλική κυριαρχία, μόνον της Κέρκυρας και των Παξών,
μετά την αποστολή του σχετικού υπομνήματος, γνωστού
ως υπομνήμα Κουρκουμέλη.
Οι έρευνες που διέταξε η Ιόνια βουλή για το θέμα
κατέληξαν ότι ναι μεν υπήρξε κείμενο που απεσύρθει,
αλλά οι υπογραφές που συγκεντρώθηκαν ήταν μόνο 10.
Ταυτόχρονα, πρέπει να ληφθεί υπόψη ότι Ηλίας Ζερβός
Ιακωβάτος καταγγέλλει την όλη υπόθεση της
αποικιοοποίησης της Κέρκυρας και των Παξών με τη
συγκέντρωση υπογραφών, ως κολυμβήθρα του Σιλωάμ
όλων των «ανθενωτικών και καταχθονίων» που έπρεπε

33. να διασωθούν για να μετέχουν στη μετά την ένωση
εξουσία και στους οποίους έπρεπε να δοθεί η ευκαιρία
να μετατραπούν εν μία νυκτί σε αγανακτισμένους
Ενωτικούς32.
β) Στις περιοδείες του Άγγλου απεσταλμένου
Gladstone στα Ιόνια, με σκοπό, δήθεν, να διερευνήσει
επιτοπίως την πολιτική κατάσταση.
Σύμφωνα με προφορικές παραδόσεις, κατά τις
περιοδείες αυτές, εκτός του καθολικού αιτήματος της
Ένωσης, υπήρξαν και κάποιες φωνές εναντίον της, από
μεμονωμένα άτομα που εξαρτώνταν από την αγγλική
παρουσία στο νησί. Τέτοια είναι η περίπτωση της
Κοριακιάνας, από οπου προέρχονταν οι τροφοδότες του
αγγλικού στρατου σε ψωμί, και κατά την παράδοση
επεβίωσε το παρατσούκλι «Γλάδστος». Αντίστοιχη είναι
η περίπτωση και για τους Κοινοπιάστες, το δεύτερο
χωριό που αναφέρεται ως ένα από τα δύο που
αρνήθηκαν την Ένωση και όπου ανθούσε βιοτεχνία
αρβυλών η οποία προμήθευε τον αγγλικό στρατό.
3.
ΟΙ ΑΠΟΣΙΩΠΗΣΕΙΣ
32
Ιακωβάτος Η.Ζ., «Επιστολή προς Αγησίλαον, βιογραφική», (Τύποις Κεφαλληνίας, 1877)

34. Ό
πως είδαμε, στο πλαίσιο της ισχύος του δικαίου
του ισχυρού, που διαχρονικά διαπνέει τις
ευρωπαϊκές σχέσεις, οι Ιόνιοι δεν εκλήθησαν
ποτέ να συμμετάσχουν στις συνθήκες που αφορούσαν το
μέλλον τους, τακτική που ακολουθήθηκε μέχρι και την
Ένωση με την Ελλάδα. Σήμερα, η γνώση και η ερμηνεία
της τοπικής, αλλά και της εθνικής ιστορίας, αποτελούν
πεδία πάνω στα οποία διαμορφώνεται η κοινή αντίληψή,
όχι μόνο για το συλλογικό παρελθόν, αλλά και για το
συλλογικό μας παρόν. Υπό την οπτική αυτή, η
παραποίηση, αλλά και η άγνοια της επτανησιακής
ιστορίας, είτε με την εξύμνηση της υποτελούς ένωσης
του 1864, είτε με τη διατύπωση ερωτημάτων
τοπικιστικής, υποτίθεται, ταυτότητος, του τύπου «μήπως
τελικά δεν μας συνέφερε η Ένωση;», φανερώνουν δύο
εξίσου δυσοίωνες αντιλήψεις για την πολιτική
αυτοθεώρηση των Επτανήσων αλλά και της Ελλάδας.
Είναι ταυτόχρονα σαφές ότι και οι δύο αυτές
θεωρήσεις, προϋποθέτουν την αποσιώπηση των
πολιτικών αλλά και κοινωνικών συνθηκών που
χαρακτήρισαν την υποτελή ένωση αλλά και την
προηγηθείσα περίοδο της αγγλοκρατίας. Ας δούμε
λοιπόν μερικές από τις αποσιωπήσεις αυτές.
1. Η παραβίαση και η παρερμηνεία των συνθηκών
του 1815, περί ανεξαρτησίας και προστασίας των
Ιονίων Νήσων.
Αρχικά, στις διαπραγματεύσεις, η Αγγλία επεδίωξε
σθεναρά, αφ’ ενός την προσάρτηση των Ιονίων στην
Αγγλική επικράτεια, αφ’ ετέρου τη θεώρηση της
ιδρυτικής συνθήκης του Ιονίου κράτους του 1800, ως
καταργηθείσης. Στη συνέχεια αρνήθηκε πεισματικά να
αναγνωρίσει την ύπαρξη νόμιμων αρχών στα Ιόνια,

35. εκτός από τους Άγγλους αξιωματικούς που διόρισαν οι
στρατιωτικές
δυνάμεις
κατοχής
και
μερικούς
Γερουσιαστές της νήσου Κερκύρας, ως Γερουσία.33
Κατά τον Metland, η Επτανησιακή Γερουσία, όπως
προεβλέπετο από το Ιόνιο Σύνταγμα του 1803,
καταργήθηκε συνεπεία της Γαλλικής κατοχής και της
ανακηρύξεως των Επτανήσων ως επαρχίας της Γαλλίας.
Τη δε γερουσία της Κέρκυρας, ο Metland, θεωρούσε
απλά ως εγχώριο σωματείο34. Αντίθετη προφανώς και
τεκμηριωμένη, υπήρξε η άποψη των καθεραιθέντων,
αλλά και του Ιωάννη Καποδιστρια35.
Αυτή την παρερμηνεία και παραβίαση πολέμησε
ανυποχώρητα ο Ιωάννης Καποδίστριας, με συνεχή
υπομνήματα προς το Αγγλικό υπουργείο των εξωτερικών
και με προσωπική παρουσία στο Λονδίνο, στα 1819,
μετά από την, ιστορικής σημασίας, επίσκεψη του στην
Κέρκυρα και τη συνάντηση του με τους Έλληνες
οπλαρχηγούς. Πλήρες υπόμνημα
με λεπτομερή
τεκμηρίωση–παρουσίαση
των
παραβιάσεων
της
συνθήκης, των παρανομιών, της αυθαιρεσίας και
βαρβαρότητας του αρμοστή Metland στη διαδικασία
επιβολής της απόλυτης εξουσίας του, με μορφή
νομοθετημένης συνταγματικότητας, απέστειλε ο Ιωάννης
Καποδίστριας στις 13/10/1819, προς το Αγγλικό
33
Γράφει ο ίδιος ο Αρμοστής στον πρόεδρο της Γερουσίας Θεοτόκη: «...Καιτοι χαλεπώς καθήρεσα
μέρος των συμπρακτόρων υμίν, μελών της Γερουσίας, αναγκαίο κρίνω να σας κοινοποιήσω ότι
οιαδήποτε μέτρα λάβω ακολούθως, δεν στοχάζομαι επί του νυν ν’αναπληρώσω δι’ άλλων μελών τους
καθαιρεθέντας. Θεωρώ δε υμάς μεν Προτιμωτατε, ως πρόεδρον, τους δε λοιπούς διαμένοντος ευγενείς εν
γερουσιαστική θέσει, ως μόνους νομίμους αντιπροσώπους της Νήσου Κέρκυρας. Ίσως το μέτρο αυτό
μεταβληθή κατά τας περιστάσεις. Επί του νυν δε υμείς οφείλετε να μετέρχεσθε καθήκοντα Γερουσίας
καθόσον αποβλέπουσι τας υποθέσεις της μόνης Νήσου Κερκύρας, οίτινες ουδόλως συσχετίζονται με τας
εκδηλωθήσας αντιποιήσεις και δοξασίας των καθαιρεθέντων προσώπων ως ανικάνων και
διευθαρμένων…» ...Ανίκανοι και διεφθαρμένοι ήταν ο Διονύσιος Ρώμας, ο Μεταξάς, ο
Φλαμπουριάρης, ο Στεφανίτσης και ο Γραμματέας της Γερουσίας Κατσαίτης.
34
Χιώτης Π., Ιστορία Ιονίου Κράτους (τυπογραφείον η Επτάνησος, Εν Ζακύνθω 1874) τόμ Α’ σελ. 7273
35
Χιώτης Π., «Υπόμνημα Καποδίστρια προς το Υπουργείο Εξωτερικών της Μ. Βρετανίας
13/10/1819», Ιστορία Ιονίου Κράτους (τυπογραφείον η Επτάνησος, Εν Ζακύνθω 1874) τόμ Α’

36. Υπουργειο Εξωτερικών, μετά τις προφορικές
προσωπικές του παρεμβάσεις κατά την επίσκεψή του
στο Λονδίνο.
2. Η μετατροπή των Ioνίων σε αποικία,
την υπαγωγή τους στο υπουργείο Αποικιών, την
επιβολή αποικιακού «Συντάγματος», το 1817 και ενός
απόλυτα αυθαίρετου τρόπου διακυβέρνησης. Πρόκειται
για γεγονότα που αρνήθηκαν να αποδεχθούν οι
Επτανήσιοι και αποτέλεσαν την απαρχή του αγώνα τους
για σεβασμό των συνθηκών του 1815, και της
υπόστασης της Επτανήσου ως ανεξαρτήτου κράτους, για
τη ριζική αλλαγή του αποικιακού συντάγματος και
τελικά την Ένωση μετά τη δημιουργία του δεύτερου
ανεξάρτητου Ελληνικού κράτους.
3. Η απόλυτη αυθαιρεσία του Αρμοστή.
Αυθαιρεσία που ξεπερνούσε τα όρια της απόλυτης
μοναρχίας και εκφραζόταν με συνεχείς διαλύσεις της
Ιονίου Βουλής, με συνεχείς αναστολές των εργασιών
της. Καμιά από τις εκλεγμένες Ιόνιες Βουλές δεν
περάτωσε τον κοινοβουλευτικό της βίο, ενώ συνεχείς
υπήρξαν και οι ακυρώσεις του νομοθετικού έργου της
Βουλής εκ μέρους της, ελεγχόμενης από τον Αρμοστή,
Γερουσίας. Μέχρι την κήρυξη πολέμου, εκ μέρους της
Ιονίου Πολιτείας, με προσωπική του απόφαση έφθασε να
εκδώσει ο Αρμοστής στην περίπτωση του Κριμαϊκού36.
Ενδεικτικό είναι το γεγονός ότι η αυθαιρεσία του
αρμοστή επεκτάθηκε ακόμα και σε εκκλησιαστικά
θέματα, με παραδείγματα όπως τη, μετά από απαίτησή
του, καθαίρεση του Πατριάρχη Γρηγορίου του Στ’ στα
1840, γιατί αντέδρασε στις παρεμβάσεις του σε θεματα
36
Υπόμνημα Λομβάρδου προς Gladstone

37. της Επτανησιακής εκκλησίας37 και την από κάθε άποψη
αντικανονική και παράνομη ακύρωση της εκλογής, από
τον κλήρο της Κεφαλλωνιάς, στη θεση του
Μητροπολίτη, του καθηγητή της Ιονίου Ακαδημίας Κ.
Τυπάλδου, επειδή δεν ήταν της αρεσκείας του38.
4. Ο πλήρης ευτελισμός και η απαξίωση ακόμη και
των αποικιακά λειτουργούντων θεσμών καθώς και η
ταπείνωση όσων είχαν αποδεχθεί να μετέχουν σε
αυτούς.
Χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι το κλείσιμο της
βουλής να αναγγέλλεται από τον Γραμματέα του
Αρμοστή, η ανάγνωση του λόγου του Αρμοστή στη
Βουλή να γίνεται από τον Γενικό εισαγγελέα και
φυσικά η μη αναγνώριση εκλογικών αποτελεσμάτων
κατά το δοκούν, καθώς και η διενέργεια επαναληπτικών
εκλογών για να εκλεγούν οι ημέτεροι, όπως στην
περίπτωση της εκλογής του Κ. Λομβάρδου:
Στις εκλογές του 1852 όταν οι Ζακύνθιοι βουλευτές
Φραγκίσκος Δομενεγίνης και Ιωάννης Λισγαράς
αρνθήκαν να ορκισθούν εφ’ όσον οι επίσης εκλεγέντες
Ναθαναήλ Δομενεγίνης και Γεώργιος Βερύκιος
παρέμεναν στην εξορία, o Αρμοστής προχώρησε σε
επαναληπτικές εκλογές. Ο «Νέος Ριζοσπάστης»
Λομβάρδιος, δέχθηκε να είναι υποψήφιος, και να
εκλεγεί βουλευτής.
5. Η κρατική βία
37,33
Μεταλληνός π., Ιστορία της Εκκλησίας των Ιονίων Νήσων, (Έκδοση της Περιφέρειας Ιονίων
Νήσων), σελ. 245, 246
38

38. η άγρια αστυνομοκρατία, οι δολοπλοκίες για την
ενοχοποίηση αθώων, η δράση των μυστικών
υπηρεσιών για την κατάπνιξη κάθε διαφωνίας.
Η από τον Αρμοστή κατευθυνόμενη δράση της
αποκαλουμένης Υψηλής Αστυνομίας, όπως ο ίδιος ο
Αρμοστής Metland την παραδέχεται39. Οι συλλήψεις
χωρίς ένταλμα, οι φυλακίσεις, οι απαγχονισμοί, το
μαρτύριο του κυφωνισμού, τα μαστιγώματα, οι
ραβδισμοί.
Ακόμα και ο Γλάδστων στην Αγγλική Βουλή
χαρακτήρισε την αστυνομία στα Ιόνια, αφάνταστα
καταπιεστική.
6. Η συστηματική ανελέητη προσπάθεια
οικονομικής εξόντωσης, αλλά και πνευματικής
εξουθένωσης κάθε ανυπότακτης φωνής και εκτός
ακόμα των ορίων της Ιονίου Πολιτείας, από τις
μυστικές υπηρεσίες «της προστασίας».
Ενδεικτικά τεκμήρια αυτής της αλήθειας, με
τραγικές λεπτομέρειες, τα ακόλουθα έργα του Ηλία
Ζερβού Ιακωβάτου:
α) Βιογραφία συντεθείσα παρά του ιδίου (Έκδοση
Φιλολογικού Συλλόγου Παρνασσός, Αθήναι 1947)
β) Η επί των Αντικυθήρων αιχμαλωσία μου και η
των συναιχμαλώτων μου. (Έκδοση Φιλολογικού
Συλλόγου Παρνασσός, Αθήναι 1972)
γ) Αι δυο Πρωτεύουσαι της Ανατολής, κατά το
1838 και 1860 και η διπλωματία μετά της Ελλάδος.
(Κεφαλληνία 1873)
39
Μετά την αποχώρηση του Καποδίστρια από την Κερκυρα, στα 1819, με επιστολή του στον πρόεδρο
της Γερουσίας Θεοτόκη, γράφει: «..Και κατά πρώτον μοι φαίνεται αναγκαίον να διακηρυχθεί προς τον
λαόν ότι εγώ αποφάσισα να εξασκώ τας δυνάμεις της υψηλής αστυνομίας, τας οποίας αναθέτει εις εμέ το
σύνταγμα και άτινας ενόμιζα να διατηρήσω ανενεργήτους..»
Χιώτης Π., Ιστορία Ιονίου Κράτους (τυπογραφείον η Επτάνησος, Εν Ζακύνθω 1874) τόμ, Α ,σελ 218