1. i
Bé gi¸o dôc vµ ®µo t¹o
Tr−êng ®¹i häc kinh tÕ quèc d©n
L£ KIM NGäC
Tæ CHøC H¹CH TO¸N KÕ TO¸N TRONG C¸C C¥ Së
Y TÕ VíI VIÖC T¡NG C¦êNG QU¶N Lý TµI CHÝNH
NGµNH Y TÕ VIÖT NAM
Chuyªn ngµnh: KÕ to¸n (KÕ TO¸N, KIÓM TO¸N Vµ PH¢N TÝCH)
M· sè: 62.34.30.01
sè:
Ng−êi h−íng dÉn khoa häc:
1. GS.TS. §Æng ThÞ Loan
2. PGS.TS. NguyÔn ThÞ Lêi
Hµ néi, n¨m 2009

2. ii
L I CAM OAN
Tôi xin cam oan ây là công trình nghiên c u
c a riêng tôi. Các s li u, k t qu nêu trong lu n án là
trung th c và chưa t ng công b trong b t kỳ m t công
trình nào.
Tác gi lu n án

3. iii
M CL C
L i cam oan
Danh m c các ch vi t t t
Danh m c b ng, sơ
L IM U................................................................................................................... 1
CHƯƠNG 1 M T S V N LÝ LU N V T CH C H CH TOÁN K TOÁN
TRONG CÁC ƠN V S NGHI P ................................................................................ 9
1.1. T NG QUAN V ƠN V S NGHI P VÀ QU N LÝ TÀI CHÍNH ƠN V S
NGHI P........................................................................................................................ 9
1.2. B N CH T C A K TOÁN VÀ VAI TRÒ, Ý NGHĨA C A T CH C H CH
TOÁN K TOÁN TRONG QU N LÝ TÀI CHÍNH CÁC ƠN V S NGHI P ...... 30
1.3. NGUYÊN T C T CH C H CH TOÁN K TOÁN TRONG ƠN V S
NGHI P...................................................................................................................... 37
1.4. N I DUNG T CH C H CH TOÁN K TOÁN TRONG ƠN V S
NGHI P ..................................................................................................................... 40
CHƯƠNG 2 TH C TR NG T CH C H CH TOÁN K TOÁN TRONG CÁC CƠ S
Y T VI T NAM............................................................................................................ 64
2.1. T NG QUAN V H TH NG CƠ S Y T VI T NAM HI N NAY ............... 64
2.2. TH C TR NG T CH C H CH TOÁN K TOÁN TRONG CÁC B NH VI N
VI T NAM HI N NAY.............................................................................................. 89
2.3. ÁNH GIÁ TH C TR NG CƠ CH QU N LÝ TÀI CHÍNH VÀ T CH C
H CH TOÁN K TOÁN TRONG CÁC CƠ S Y T C A VI T NAM ................ 117
CHƯƠNG 3 PHƯƠNG HƯ NG VÀ GI I PHÁP HOÀN THI N T CH C H CH
TOÁN K TOÁN TRONG CÁC CƠ S Y T V I VI C TĂNG CƯ NG QU N LÝ
TÀI CHÍNH NGÀNH Y T VI T NAM ...................................................................... 132
3.1. NH HƯ NG PHÁT TRI N NGÀNH Y T VI T NAM N NĂM 2020 132
3.2. S C N THI T PH I HOÀN THI N T CH C H CH TOÁN K TOÁN
TRONG CÁC CƠ S Y T VI T NAM................................................................... 134
3.3. QUAN I M NH HƯ NG HOÀN THI N T CH C H CH TOÁN K
TOÁN TRONG CÁC CƠ S Y T VI T NAM....................................................... 139
3.4. N I DUNG HOÀN THI N T CH C H CH TOÁN K TOÁN TRONG CÁC
CƠ S Y T NH M TĂNG CƯ NG QU N LÝ TÀI CHÍNH NGÀNH Y T VI T
NAM ......................................................................................................................... 141
3.5. I U KI N TH C HI N CÁC GI I PHÁP ..................................................... 176
K T LU N CHUNG .................................................................................................... 180
DANH M C CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN C U C A TÁC GI
TÀI LI U THAM KH O
PH L C

4. iv
DANH M C CÁC CH VI T T T
ADB Ngân hàng Phát tri n Châu Á
BHXH B o hi m xã h i
BHYT B o hi m y t
BNV B N iv
BTC B Tài chính
BV B nh vi n
BVGCP Ban v t giá Chính ph
BYT B Yt
CNTT Công ngh thông tin
HCSN Hành chính s nghi p
KBNN Kho b c Nhà nư c
KCB Khám ch a b nh
NSNN Ngân sách Nhà nư c
SXKD S n xu t kinh doanh
TSC Tài s n c nh
XDCB Xây d ng cơ b n
WB Ngân hàng th gi i
WHO T ch c Y t th gi i
WTO T ch c thương m i th gi i

5. v
DANH M C B NG, HÌNH V
I. B NG
B ng 1.1 – So sánh cơ ch qu n lý tài chính theo d toán năm và..........................20
B ng 2.1 - T ng s các lo i hình b nh vi n theo phân c p qu n lý năm 2007 ............70
B ng 2.2 - T ng s các b nh vi n theo lo i hình công l p và ngoài công l p................71
B ng 2.3 - T ng h p ngu n thu m t s b nh vi n ti n hành kh o sát..................84
B ng 2.4 – S lư ng nhân viên k toán theo trình m t s b nh vi n kh o sát
năm 2008...............................................................................................................92
B ng 3.1 - D toán thu chi................................................................................... 165
II. HÌNH V
Hình 1.1 – Mô hình phương pháp l p d toán trên cơ s quá kh ..........................23
Hình 1.2 – Mô hình phương pháp l p d toán không d a trên cơ s quá kh ...............24
Hình 1.3. Quy trình t ch c luân chuy n ch ng t k toán ....................................42
Hình 1.4 - Mô hình t ch c b máy k toán ki u t p trung ....................................55
Hình 1.5 - Mô hình t ch c b máy k toán ki u phân tán .....................................57
Hình 1.6 - Mô hình t ch c b máy k toán ki u v a t p trung v a phân tán ..58
Hình 2.1 - Mô hình t ch c h th ng cơ s y t c a Vi t Nam...............................66
Hình 2.2 – T l các b nh vi n theo lo i hình công l p và ngoài công l p .............71
Hình 2.3 - Mô hình tr c tuy n c a các b nh vi n hi n nay.....................................73
Hình 2.4 – Quy trình qu n lý tài chính trong các b nh vi n c a Vi t Nam .............78
Hình 2.5 - Quy trình luân chuy n ch ng t các b nh vi n...................................95
Hình 2.6 – Sơ luân chuy n ch ng t thu vi n phí ngo i trú...............................99
Hình 2.7 - Quy trình luân chuy n ch ng t thu vi n phí n i trú ........................... 100
Hình 3.1 - Mô hình t ch c b máy k toán theo hình th c h n h p k toán tài
chính và k toán qu n tr ...................................................................................... 144
Hình 3.2 – Trình t ghi s theo hình th c k toán Nh t ký chung ........................ 156
Hình 3.3 - Mô hình xu t cho ........................................................................... 170
Hình 3.4 – Mô hình nghi p v thanh toán vi n phí .............................................. 175

6. 1
L IM U
1. Tính c p thi t c a tài lu n án
Con ngư i là ngu n tài nguyên quý báu nh t quy t nh s phát tri n
c a t nư c trong ó s c kh e là v n quý nh t c a m i con ngư i và c a
toàn xã h i. Vì v y u tư cho s c kh e chính là u tư cho s phát tri n
kinh t xã h i c a t nư c, nâng cao ch t lư ng cu c s ng c a m i cá nhân
và m i gia ình. Tham gia vào ho t ng này có s óng góp c a nhi u bên
khác nhau như Nhà nư c, các cơ s khám ch a b nh, các t ch c phi l i
nhu n, ngư i dân th hư ng… Tuy nhiên các cơ s y t chính là b ph n
trung tâm quy t nh m c hi u qu c a công tác này. Chính vì v y m i
qu c gia, ho t ng c a các cơ s y t luôn là v n ư c quan tâm chú ý
nh m em l i nh ng óng góp to l n cho s nghi p chăm sóc và b o v s c
kho nhân dân.
Trong nh ng năm qua, Nhà nư c ã có nhi u chính sách m i iv i
ho t ng c a các cơ s y t nh m tăng cư ng năng l c ho t ng c a các
ơn v . Các ch trương, chính sách này m t m t ã t o ra hành lang pháp lý
khá r ng rãi cho các ơn v s nghi p nói chung và các cơ s y t nói riêng
trong vi c phát huy quy n t ch , quy n t ch u trách nhi m phát tri n ơn
v , tăng thu nh p cho cán b ng th i khuy n khích các ơn v tăng cư ng
tính t ch , gi m d n s ph thu c vào NSNN cho các ho t ng c a cơ s .
Tuy nhiên, vi c th c hi n các ch trương m i di n ra trong b i c nh các chính
sách liên quan hi n hành còn nhi u i m chưa phù h p như chính sách thu h i
m t ph n vi n phí… i u này ã làm cho tính t ch c a cơ s y t ã ph n
nào b gi i h n.
Khác v i nh ng năm trư c ây khi còn cơ ch bao c p c a Nhà nư c,
vi c khám ch a b nh h u như không m t ti n, m i kho n phí t n u do Nhà

7. 2
nư c ài th . Bư c sang th i kỳ i m i, cơ ch bao c p cũ không còn n a,
xã h i có nhi u thành ph n kinh t khác nhau và các lo i hình khám ch a
b nh cũng phát tri n ngày càng a d ng. Các ngu n tài chính ư c khai thác
d i dào hơn ch không ch trông ch vào ngu n duy nh t là NSNN. M t khác
các cơ s y t hi n nay ph i im tv iv n dân s tăng nhanh, nhu c u
khám ch a b nh c a nhân dân ngày càng l n, yêu c u ch t lư ng khám ch a
b nh ngày càng cao. i u ód n n yêu c u t ch c qu n lý t t s d ng
có hi u qu các ngu n tài chính t i ơn v . Bên c nh vi c qu n lý t t công tác
chuyên môn m b o ch t lư ng chăm sóc ngư i b nh, qu n lý tài chính
cũng là m t y u t quy t nh s thành công hay th t b i c a qu n lý các cơ
s y t nói chung.
Th c t trên òi h i ngành y t nói chung và c th là các cơ s y t
c n có cơ ch qu n lý tài chính phù h p. áp ng ư c yêu c u ó, t ch c
h ch toán k toán là m t trong nh ng y u t quan tr ng góp ph n qu n lý có
hi u qu các ngu n tài chính trong các ơn v . T ch c h ch toán k toán
ư c hoàn thi n s giúp cho vi c qu n lý các ngu n thu và các n i dung chi
c a ơn v hi u qu hơn. Th c t hi n nay cho th y công tác t ch c h ch
toán k toán nhi u cơ s y t còn nhi u y u kém. Các ơn v thư ng áp
d ng c ng nh c ch k toán nên b ng, lúng túng trong ghi nh n các
nghi p v kinh t m i phát sinh. Thông tin do k toán mang l i ch y u ch
mang tính ch t báo cáo hành chính, ít có tác d ng thi t th c trong vi c phân
tích tình hình tài chính c a ơn v , tình hình ti p nh n và s d ng kinh phí c a
Nhà nư c. i u này d n n khó khăn cho công tác qu n lý c a b n thân các
cơ s y t , cho công tác qu n lý tài chính toàn ngành y t cũng như các cơ
quan qu n lý Nhà nư c khác. M c dù công tác t ch c h ch toán k toán
trong các cơ s y t ã và ang t ng bư c ư c hoàn thi n. Tuy nhiên ph n
l n các ơn v v n còn nhi u b t c p như b ng khi chuy n i sang cơ ch

8. 3
tài chính m i, ch m c p nh t nh ng thay i c a ch k toán, lúng túng
trong vi c ng d ng công ngh thông tin, chưa xây d ng ư c i ngũ nhân
viên k toán chuyên nghi p áp ng yêu c u c a th c ti n… Do ó v n
hoàn thi n, i m i t ch c h ch toán k toán có ý nghĩa thi t th c, góp ph n
nâng cao hi u qu công tác qu n lý tài chính c a ơn v .
B i v y vi c nghiên c u th c tr ng và ra gi i pháp hoàn thi n t
ch c h ch toán k toán trong các cơ s y t nh m tăng cư ng qu n lý tài
chính ngành y t là yêu c u b c xúc, c trong lý lu n l n th c ti n ho t ng
hi n t i và tương lai c a các cơ s y t . Nh m óng góp thêm cơ s khoa h c
và th c ti n hoàn thi n công tác qu n lý tài chính, k toán trong các cơ s y
t , tác gi ch n tài “T CH C H CH TOÁN K TOÁN TRONG CÁC
CƠ S Y T V I VI C TĂNG CƯ NG QU N LÝ TÀI CHÍNH NGÀNH
Y T VI T NAM” làm tài nghiên c u cho Lu n án ti n sĩ c a mình.
2. T ng quan nh ng nghiên c u v t ch c h ch toán k toán trong các
cơ s y t
T ch c h ch toán k toán có vai trò quan tr ng trong vi c n i li n
gi a lý thuy t h ch toán k toán v i th c t th c hành công vi c k toán. Nói
n t ch c k toán là nói n t ch c các phương pháp k toán và t ch c
nhân s k toán theo t ng ph n hành k toán c th c a m t ơn v c th
nh m thu nh n, x lý và cung c p nh ng thông tin v ho t ng kinh t tài
chính ơn v m t cách nhanh nh t, y và trung th c nh t.
Trong các nghiên c u trư c ây v t ch c h ch toán k toán, các tác
gi ch y u c p n nguyên lý và nguyên t c chung v t ch c h ch toán
k toán; c i m t ch c h ch toán k toán trong m t s lo i hình doanh
nghi p c thù. Riêng lĩnh v c t ch c h ch toán k toán trong các ơn v s
nghi p, trên th gi i ch có m t s ít tác gi nghiên c u. Ba trong s các tác

9. 4
gi ó là Earl R.Wilson, Leon E.Hay, Susan C. Kattelus ã cùng tham gia m t
s công trình và vi t cu n sách n i ti ng v i tiêu là “K toán Nhà nư c và
các t ch c phi l i nhu n” (Accounting for Governmental and Nonpofit
Entities). ây có th coi là m t công trình nghiên c u khá công phu v các
khía c nh khác nhau ho t ng c a các ơn v hành chính s nghi p nói
chung. Các n i dung nghiên c u trong cu n sách bao g m: các nguyên t c k
toán chung ư c ch p nh n, hư ng d n cách th c ghi nh n các s ki n, cách
th c l p các báo cáo tài chính cu i kỳ. Nghiên c u cũng i sâu vào phân tích
c thù ho t ng c a m t s lĩnh v c s nghi p c thù như t ch c k toán
trong các trư ng h c, b nh vi n, các ơn v l c lư ng vũ trang…
Riêng trong lĩnh v c y t , các tác gi Bruce R.Neumann, James
D.Suver, Williams N.Zelman ã tái b n nhi u l n nghiên c u v “Qu n lý tài
chính – Khái ni m và áp d ng vào cơ s y t ” (Financial Management,
Concepts and Applications for Health Care Providers). Các n i dung chính
c a công trình này là môi trư ng y t và ch c năng c a qu n lý tài chính; k
toán tài chính – ngôn ng c a qu n lý tài chính; phân tích báo cáo tài chính;
qu n lý v n, tài s n, công n trong các ơn v ; các n i dung v k toán qu n
tr như chi phí và chi phí hành vi, l p d toán, phân b chi phí, nh giá, ra
quy t nh u tư… Ngoài ra trong lĩnh v c này còn ph i k n cu n sách
c a tác gi Louis C.Gapenski “Tài chính y t - Gi i thi u v k toán và qu n
lý tài chính” (Healthcare Finance – An introduction of Accounting and
Financial Management). Trong tác ph m này, tác gi ã phân tích môi trư ng
tài chính c a ngành y t , hư ng d n v t ch c k toán trên c hai n i dung k
toán tài chính và k toán qu n tr .
Bên c nh nh ng công trình nghiên c u c a các tác gi , tìm hi u v t
ch c h ch toán k toán trong các ơn v s nghi p nói chung và các cơ s y t
nói riêng c n ph i tìm hi u các nguyên t c k toán chung ư c ch p nh n

10. 5
(Generally accepted accounting principles - GAAP) áp d ng cho các b nh
vi n và các t ch c y t khác do Hi p h i các B nh vi n Hoa Kỳ (American
Hospital Association - AHA), Hi p h i qu n lý tài chính y t Hoa Kỳ
(Healthcare Financial Management Association - HFMA) và Vi n k toán
viên công ch ng Hoa Kỳ (American Institute of Certified Public Accountants
- AICPA). Tuy nhiên nhìn chung các công trình nghiên c u và tài li u này
ch y u ư c th c hi n b i các giáo sư c a các trư ng i h c Hoa Kỳ do ó
có th th y nghiên c u c a các tác gi là khá toàn di n trong i u ki n áp
d ng t i các cơ s y t c a M và các nư c phương Tây b i M là qu c gia
i n hình i di n cho các nư c có h th ng b nh vi n tư t h ch toán.
Vi t nam, trong nh ng năm qua ã có m t s tài khoa h c c p
B nghiên c u v tài chính y t như các tài do V Hành chính s nghi p
– B Tài chính th c hi n. tài “ i m i cơ ch qu n lý tài chính s
nghi p y t trong n n kinh t th trư ng Vi t Nam” năm 1996, tài “ i
m i và hoàn thi n các gi i pháp tài chính nh m thúc y xã h i hóa trong
lĩnh v c giáo d c, y t ” năm 2002. Các nghiên c u này ch bàn t i khía
c nh tài chính y t và ng trên quan i m c a các cơ quan qu n lý Nhà
nư c ưa ra các gi i pháp hoàn thi n. Riêng v n t ch c h ch toán k
toán trong các ơn v HCSN, V Ch k toán – B Tài chính ã ban
hành ch c th hư ng d n th c hành k toán các ơn v HCSN nói
chung. Tuy nhiên cho n nay, các quy nh này ư c dùng chung cho m i
ơn v HCSN, không phân bi t lĩnh v c, không tính n c thù c a t ng
ngành khác nhau. Trên th c t nh n th c ư c s khác bi t trong t ch c
ho t ng c a các ngành, lĩnh v c mà ã có tác gi nghiên c u v t ch c
k toán t ng lo i hình ơn v c th . M t trong s ó là tác gi Nguy n
Th Minh Hư ng v i công trình Lu n án ti n sĩ kinh t v i tài “T ch c
k toán các trư ng i h c tr c thu c B Giáo d c ào t o”. Trong công

11. 6
trình này tác gi ch trình bày nh ng v n lý lu n cơ b n v t ch c k
toán nói chung áp d ng cho m i ơn v k toán mà không i vào tìm hi u
t ch c k toán trong các ơn v s nghi p. Các ki n ngh và gi i pháp ch
y u c p nv n qu n lý tài chính ch không i sâu vào vi c hoàn
thi n và tăng cư ng v th c a t ch c k toán.
Xu t phát t quá trình tìm hi u v tài nghiên c u, Lu n án s t p
trung vào các v n chính như vai trò, ý nghĩa c a t ch c h ch toán k toán
i v i các ơn v s nghi p, nh ng nguyên t c c n tôn tr ng khi t ch c
h ch toán k toán, th c t t ch c h ch toán k toán trong các cơ s y t c a
Vi t Nam hi n nay, nh ng ưu i m và t n t i t ó xác l p mô hình t ch c
h ch toán k toán trong các cơ s y t phù h p nh m tăng cư ng qu n lý tài
chính ngành y t Vi t Nam.
3. M c ích và ph m vi nghiên c u c a Lu n án
3.1. M c ích nghiên c u c a Lu n án
Trên cơ s h th ng hóa và phát tri n các v n lý lu n và nghiên c u
th c tr ng t ch c h ch toán k toán trong các cơ s y t Vi t Nam hi n nay,
Lu n án ra các nguyên t c, phương hư ng và gi i pháp hoàn thi n t ch c
h ch toán k toán trong các cơ s y t v i vi c tăng cư ng qu n lý tài chính
ngành y t Vi t nam cũng như i u ki n th c hi n các gi i pháp ó.
3.2. Ph m vi nghiên c u c a Lu n án
Trong ph m vi nghiên c u c a Lu n án, tác gi t p trung nghiên c u
các cơ s khám ch a b nh c công l p và ngoài công l p trong ó ch y u là
các b nh vi n a khoa và chuyên khoa thu c B Y t và các S y t qu n lý.
Các cơ s y t công l p ư c kh o sát trong lu n án là các ơn v d toán c p
3 trong m i liên h v i các ơn v các c p d toán khác.

12. 7
4. i tư ng và phương pháp nghiên c u c a Lu n án
4.1. i tư ng nghiên c u c a Lu n án
G n li n v i tài nghiên c u, Lu n án có i tư ng nghiên c u là t
ch c h ch toán k toán trong các cơ s y t c a Vi t Nam hi n nay.
4.2. Phương pháp nghiên c u c a Lu n án
Trên cơ s xem xét các phương pháp ư c s d ng trong các công
trình ã ư c th c hi n, Lu n án s d ng các phương pháp chung như t ng
h p, phân tích, tư duy logic và các phương pháp k thu t c th như so sánh,
i u tra, ph ng v n… Lu n án s d ng c phương pháp nghiên c u nh tính
và nh lư ng gi i quy t v n nghiên c u. D li u s d ng ph c v cho
vi c phân tích, ánh giá bao g m c d li u sơ c p và th c p. D li u sơ c p
ư c thu th p b ng cách phát phi u i u tra, ph ng v n các chuyên gia c a
V K ho ch Tài chính – B Y t , Vi n Chi n lư c và chính sách y t - B Y
t và các cán b k toán c a các cơ s y t ch y u Hà N i, thành ph H
Chí Minh, các t nh Yên Bái, Lâm ng… D li u th c p bao g m các ch
tài chính; nh ng quy nh v t ch c h ch toán k toán trong các cơ s y
t , ch ng t , s sách, báo cáo tài chính c a các cơ s y t .
5. Nh ng óng góp c a Lu n án
Nh ng óng góp c a Lu n án g m có:
- V lý lu n: Lu n án trình bày h th ng và toàn di n v t ch c h ch
toán k toán trong các ơn v s nghi p. Trong ó tác gi ưa ra v n t
ch c h ch toán k toán ph i phù h p v i cơ ch t ch tài chính trong các ơn
v s nghi p.
- V th c ti n: Lu n án mô t và phân tích th c tr ng công tác qu n lý
tài chính cũng như t ch c h ch toán k toán trong các cơ s y t m t cách có

13. 8
h th ng. Trên cơ s ó, tác gi phân tích, ánh giá và xem xét các nguyên
nhân ch quan và khách quan c a nh ng k t qu và t n t i theo các n i dung
trên. Lu n án trình bày các quan i m nh hư ng và xu t mô hình t ch c
h ch toán k toán áp d ng trong các cơ s y t hoàn ch nh bao g m c t ch c
b máy và t ch c các ph n hành công vi c c th . Mô hình ư c xây d ng
phù h p v i i u ki n lu t pháp và nh ng i u ki n ràng bu c khác Vi t
Nam. Mô hình ư c xác nh rõ ràng và có s phát tri n theo hư ng m áp
d ng cho các cơ s y t các quy mô và hình th c s h u khác nhau. c
bi t Lu n án cũng c pt iv n ng d ng công ngh thông tin toàn di n
nh m tăng cư ng thông tin ph c v cho công tác qu n lý tài chính ngành y t
Vi t Nam.
6. B c c c a lu n án
N i dung c a lu n án g m 3 chương ngoài l i m u, k t lu n và các
ph n k t c u khác.
Chương 1: M T S V N LÝ LU N V T CH C H CH TOÁN K TOÁN
TRONG CÁC ƠN V S NGHI P
Chương 2: TH C TR NG T CH C H CH TOÁN K TOÁN TRONG CÁC CƠ
S Y T VI T NAM
Chương 3: PHƯƠNG HƯ NG VÀ GI I PHÁP HOÀN THI N T CH C H CH
TOÁN K TOÁN TRONG CÁC CƠ S YT V I VI C TĂNG CƯ NG QU N
LÝ TÀI CHÍNH NGÀNH Y T VI T NAM

14. 9
CHƯƠNG 1
M TS V N LÝ LU N V T CH C H CH TOÁN
K TOÁN TRONG CÁC ƠN V S NGHI P
1.1. T NG QUAN V ƠN V S NGHI P VÀ QU N LÝ TÀI CHÍNH
ƠN V S NGHI P
1.1.1. T ng quan v ơn v s nghi p
m i qu c gia, Nhà nư c luôn óng vai trò quan tr ng trong t
ch c, qu n lý và i u hành các m t c a i s ng kinh t xã h i. th c thi
vai trò này, Nhà nư c ti n hành t ch c b máy các cơ quan tr c thu c bao
g m các cơ quan l p pháp, cơ quan hành pháp và cơ quan tư pháp cùng v i
các ơn v s nghi p.
Tuy nhiên theo quan i m trư c ây các cơ quan này ư c g i chung
là ơn v hành chính s nghi p. Trong nhi u văn b n quy ph m pháp lu t c a
Nhà nư c, c m t “ ơn v hành chính s nghi p” ư c hi u là t g i t t cho
các cơ quan hành chính, ơn v s nghi p, các oàn th , h i qu n chúng. Theo
quan i m này, ơn v hành chính s nghi p thư ng ư c nh nghĩa khá
gi ng nhau như:
Theo Giáo trình K toán công trong ơn v hành chính s nghi p c a
Trư ng i h c Kinh t Qu c dân thì ơn v s nghi p là:
ơn v do Nhà nư c quy t nh thành l p nh m th c hi n m t nhi m
v chuyên môn nh t nh hay qu n lý Nhà nư c v m t ho t ng nào
ó. c trưng cơ b n c a các ơn v s nghi p là ư c trang tr i các
chi phí ho t ng và th c hi n nhi m v chính tr ư c giao b ng
ngu n kinh phí t ngân qu Nhà nư c ho c t qu công theo nguyên
t c không b i hoàn tr c ti p [47, tr12].

15. 10
Theo Giáo trình K toán tài chính Nhà nư c c a Trư ng i h c Tài
chính K toán Hà n i (nay là H c vi n Tài chính) năm 1997 thì:
ơn v s nghi p là m t lo i hình ơn v do Nhà nư c quy t nh
thành l p, giao th c hi n m t nhi m v chuyên môn nh t nh hay
qu n lý Nhà nư c v m t ho t ng nào ó. Ngu n kinh phí áp
ng nhu c u chi tiêu c a các ơn v s nghi p do NSNN c p và ư c
b sung t các ngu n khác [59, tr419].
Theo Giáo trình Qu n tr tài chính ơn v hành chính s nghi p thì
ơn v s nghi p là “ ơn v ư c Nhà nư c thành l p th c hi n các nhi m
v qu n lý hành chính, m b o an ninh qu c phòng, phát tri n kinh t xã
h i… Các ơn v này ư c Nhà nư c c p kinh phí và ho t ng theo nguyên
t c không b i hoàn tr c ti p” [68, tr29].
Theo ch k toán Vi t Nam thì ơn v s nghi p là:
ơn v do Nhà nư c quy t nh thành l p nh m th c hi n m t nhi m
v chuyên môn nh t nh hay qu n lý Nhà nư c v m t lĩnh v c nào
ó, ho t ng b ng ngu n kinh phí NSNN c p, c p trên c p toàn b
ho c c p m t ph n kinh phí và các ngu n khác m b o theo nguyên
t c không b i hoàn tr c ti p nh m th c hi n nhi m v c a ng và
Nhà nư c giao cho t ng giai o n [8, tr11].
Như v y vi c g i t t như trên xu t phát t b n ch t ho t ng các ơn
v HCSN nói chung là hoàn toàn khác bi t so v i doanh nghi p. Các ơn v
HCSN nh t thi t ph i do Nhà nư c ra quy t nh thành l p, ngu n tài chính
m b o ho t ng do NSNN c p ho c có ngu n g c t ngân sách. Các
ho t ng này có giá tr tinh th n vô h n, ch y u ư c t ch c ph c v xã
h i do ó chi phí chi ra không ư c tr l i tr c ti p b ng hi u qu kinh t nào
ó mà ư c th hi n b ng hi u qu xã h i nh m t ư c các m c tiêu kinh

16. 11
t vĩ mô. Trong khi ó, các doanh nghi p có th thu c nhi u thành ph n kinh
t khác nhau và t n t i trong n n kinh t th trư ng, các doanh nghi p ph i
ho t ng theo nguyên t c l y thu bù chi m b o có lãi. N u không tuân th
nguyên t c này, doanh nghi p s rơi vào tình tr ng phá s n.
Tuy nhiên theo chúng tôi, các quan i m trên ây ã ng nh t các cơ
quan hành chính Nhà nư c và các ơn v s nghi p. V b n ch t, theo chúng
tôi c n hi u ơn v hành chính s nghi p là m t t ghép ph n ánh hai lo i
t ch c khác bi t nhau: cơ quan hành chính Nhà nư c và ơn v s nghi p.
Theo T i n Bách khoa Vi t Nam, hành chính là “ho t ng qu n lý
chuyên nghi p c a Nhà nư c i v i xã h i. Ho t ng này ư c th c hi n
b i m t b máy chuyên nghi p”. Do ó cơ quan hành chính là các t ch c
cung c p tr c ti p các d ch v hành chính công cho ngư i dân khi th c hi n
ch c năng qu n lý nhà nư c c a mình. Cơ quan hành chính Nhà nư c là các
cơ quan qu n lý Nhà nư c t Trung ương n a phương, thu c các c p
chính quy n, các ngành, các lĩnh v c (g m các cơ quan quy n l c Nhà nư c
như Qu c h i, H ND các c p, Các c p chính quy n như Chính ph , UBND
các c p, Các cơ quan qu n lý Nhà nư c như các B , Ban, Ngành Trung
ương, các S , ban, ngành c p T nh, Thành ph tr c thu c Trung ương, các
phòng ban c p huy n và các cơ quan tư pháp như Tòa án nhân dân, Vi n
Ki m sát nhân dân các c p). Cơ quan hành chính Nhà nư c ho t ng b ng
ngu n kinh phí NSNN c p, c p trên c p ho c các ngu n khác theo nguyên t c
không b i hoàn tr c ti p th c hi n nhi m v Nhà nư c giao.
Trong khi ó, các ơn v s nghi p không ph i là cơ quan qu n lý Nhà
nư c mà là các t ch c cung c p các d ch v công v y t , giáo d c ào t o,
văn hóa, th thao, khoa h c công ngh … áp ng nhu c u v phát tri n ngu n
nhân l c, chăm sóc s c kh e, nâng cao th l c cho nhân dân, áp ng yêu c u
v i m i, phát tri n kinh t xã h i c a t nư c.

17. 12
Xu t phát t s khác bi t ó, theo chúng tôi vi c phân nh rõ cơ quan
hành chính Nhà nư c và ơn v s nghi p là h t s c c n thi t, c bi t trong
quá trình i m i cơ ch qu n lý tài chính Nhà nư c nâng cao hi u qu
ho t ng c a b n thân các t ch c và em l i l i ích cho c ng ng xã h i.
i v i các cơ quan hành chính Nhà nư c, nhi m v c th t ra là ph i i
m i nh m ti t ki m chi hành chính, tinh gi n b máy biên ch nâng cao
ch t lư ng công v , ơn gi n hóa th t c, gi m cơ ch “xin-cho” và nâng cao
ch t lư ng, trình công tác chuyên môn c a i ngũ công ch c Nhà nư c.
i v i các ơn v s nghi p, b ng vi c t o quy n ch ng, t quy t, t ch u
trách nhi m s thúc y hi u qu ho t ng, s p x p b máy t ch c và lao
ng h p lý ng th i góp ph n tăng thu nh p, phúc l i cho ngư i lao ng.
ph c v tài nghiên c u c a Lu n án các n i dung ti p theo, chúng
tôi xin i sâu tìm hi u nh ng n i dung liên quan n các ơn v s nghi p.
Như trên ã xác nh, ơn v s nghi p là các t ch c th c hi n cung
c p các d ch v xã h i công c ng và các d ch v nh m duy trì s ho t ng
bình thư ng c a các ngành kinh t qu c dân. Do ó theo chúng tôi, các ơn v
s nghi p dù ho t ng các lĩnh v c khác nhau nhưng u mang nh ng c
i m cơ b n như sau:
Th nh t, Ho t ng c a các ơn v s nghi p không nh m m c ích
l i nhu n tr c ti p. Trong n n kinh t th trư ng, các s n ph m, d ch v do ơn
v s nghi p t o ra u có th tr thành hàng hoá cung ng cho m i thành ph n
trong xã h i. Tuy nhiên vi c cung ng nh ng hàng hoá này cho th trư ng ch
y u không vì m c ích l i nhu n như doanh nghi p. Nhà nư c t ch c, duy trì
và tài tr cho các ho t ng s nghi p cung c p nh ng s n ph m, d ch v
cho ngư i dân nh m th hi n vai trò c a Nhà nư c khi can thi p vào th trư ng.
Thông qua ó Nhà nư c h tr các ngành kinh t ho t ng bình thư ng, t o

18. 13
i u ki n nâng cao dân trí, b i dư ng nhân tài, m b o nhân l c, thúc y ho t
ng kinh t phát tri n và ngày càng t hi u qu cao hơn.
Th hai, Ho t ng c a các ơn v s nghi p là cung c p nh ng s n
ph m mang l i l i ích chung, lâu dài và b n v ng cho xã h i. K t qu c a
ho t ng s nghi p là t o ra nh ng s n ph m, d ch v có giá tr v s c kho ,
tri th c, văn hoá, khoa h c, xã h i… do ó có th dùng chung cho nhi u
ngư i, cho nhi u i tư ng trên ph m vi r ng. ây chính là nh ng “hàng hoá
công c ng” ph c v tr c ti p ho c gián ti p quá trình tái s n xu t xã h i. Nh
s d ng nh ng hàng hoá công c ng do các ơn v s nghi p t o ra mà quá
trình s n xu t c a c i v t ch t ư c thu n l i và ngày càng t hi u qu cao.
Vì v y ho t ng c a các ơn v s nghi p luôn g n bó ch t ch và tác ng
tích c c n quá trình tái s n xu t xã h i.
Th ba, Ho t ng c a các ơn v s nghi p luôn g n li n và b chi
ph i b i các chương trình phát tri n kinh t xã h i c a Nhà nư c. th c
hi n nh ng m c tiêu kinh t xã h i nh t nh, Chính ph t ch c th c hi n
các chương trình, m c tiêu qu c gia như: chương trình chăm sóc s c kho
c ng ng, chương trình xoá mù ch , chương trình dân s k ho ch hoá gia
ình… Nh ng chương trình, m c tiêu qu c gia này ch có Nhà nư c v i vai
trò c a mình thông qua các ơn v s nghi p th c hi n m t cách tri t và có
hi u qu . Xã h i s không th phát tri n cân i ư c n u nh ng ho t ng
này do tư nhân th c hi n s vì m c tiêu l i nhu n mà h n ch tiêu dùng, t ó
xã h i s không ư c phát tri n cân i.
Như v y các ơn v s nghi p có vai trò h t s c quan tr ng trong vi c
th c hi n nh ng công vi c có l i ích chung và lâu dài cho c ng ng xã h i.
Ho t ng c a các ơn v này m c dù không tr c ti p s n xu t ra c a c i v t
ch t nhưng tác ng n l c lư ng s n xu t và quan h s n xu t. K t qu c a

19. 14
các ho t ng ó có nh hư ng tr c ti p n năng su t lao ng xã h i do ó
có liên quan n toàn b ho t ng c a xã h i.
m b o hi u qu qu n lý nhà nư c, theo chúng tôi c n có s phân
lo i các ơn v s nghi p. Tùy thu c quan i m, cách ti p c n ho c do các
yêu c u c a qu n lý nhà nư c… mà các ơn v s nghi p ư c phân chia theo
các tiêu th c khác nhau. Các cách phân lo i tuy khác nhau v hình th c ôi
khi không có ranh gi i r ch ròi song t u trung l i u nh m m c ích nâng
cao hi u qu qu n lý nhà nư c i v i các ơn v s nghi p trên cơ s nghiên
c u, phân tích, ánh giá ưa ra các nh hư ng, m c tiêu phát tri n c a m i
lo i hình ơn v phù h p v i t ng th i kỳ.
Theo tính ch t công c ng hay cá nhân c a d ch v cung c p thì ơn v
s nghi p bao g m: ơn v s nghi p cung c p các d ch v công c ng thu n
túy và ơn v s nghi p cung c p các d ch v công c ng có tính ch t cá nhân.
Theo tính ch t xã h i nhân văn hay kinh t k thu t c a d ch v thì
ơn v s nghi p bao g m:
- ơn v s nghi p th c hi n cung c p d ch v xã h i liên quan n
nhu c u và quy n l i cơ b n i v i s phát tri n c a con ngư i v th l c, trí
l c như các ơn v s nghi p y t , giáo d c, văn hóa thông tin…
- ơn v s nghi p th c hi n cung c p d ch v kinh t k thu t liên quan
n các nhu c u v t ch t, ph c v l i ích chung c a xã h i như ơn v cung ng
i n, nư c, giao thông v n t i, bưu chính vi n thông, v sinh môi trư ng…
Theo phương th c thu ti n c a ngư i s d ng d ch v thì ơn v s
nghi p ư c phân chia thành:
- ơn v s nghi p th c hi n các d ch v công không thu ti n tr c
ti p t ngư i s d ng.

20. 15
- ơn v s nghi p th c hi n các d ch v công mà ngư i s d ng ph i
tr m t ph n ti n.
- ơn v s nghi p th c hi n các d ch v công mà ngư i s d ng ph i
tr toàn b ti n.
Theo lĩnh v c ho t ng thì ơn v s nghi p ư c phân chia thành:
- ơn v s nghi p thu c lĩnh v c y t : g m các cơ s khám ch a b nh
như các b nh vi n, phòng khám, trung tâm y t thu c các b , ngành và a
phương; cơ s khám ch a b nh thu c các vi n nghiên c u, trư ng ào t o y dư c;
các cơ s i u dư ng, ph c h i ch c năng, các trung tâm truy n thông giáo d c
s c kho , các ơn v có ch c năng ki m nh v c xin, sinh ph m y t , trang thi t
b y t , ki m nghi m thu c, hóa m ph m, th c ph m, ki m d ch y t thu c các
b , ngành, a phương, các cơ s s n xu t v c xin, sinh ph m y t , máu và các ch
ph m v máu, d ch truy n ho c các s n ph m khác thu c ngành y t …
- ơn v s nghi p thu c lĩnh v c giáo d c ào t o: g m các cơ s
giáo d c công l p thu c h th ng giáo d c qu c dân như các trư ng m m non,
ti u h c, trung h c, các trung tâm k thu t t ng h p hư ng nghi p, trung tâm
giáo d c thư ng xuyên, các trư ng d y ngh , trư ng trung h c chuyên
nghi p, trư ng cao ng, i h c, h c vi n…
- ơn v s nghi p thu c lĩnh v c văn hoá thông tin ngh thu t: g m các
oàn ngh thu t, trung tâm chi u phim, nhà văn hoá thông tin, thư vi n công c ng,
b o tàng, trung tâm thông tin tri n lãm, ài phát thanh, truy n hình…
- ơn v s nghi p thu c lĩnh v c th d c th thao: g m các trung
tâm hu n luy n th d c th thao, các câu l c b th d c th thao…
- ơn v s nghi p thu c lĩnh v c kinh t : g m các vi n tư v n, thi t
k , quy ho ch ô th , nông thôn; các trung tâm nghiên c u khoa h c và ng
d ng v nông, lâm, ngư nghi p, giao thông, công nghi p, a chính…

21. 16
Theo quan i m tài chính c a Nhà nư c ta hi n nay, quy nh t i Ngh nh
43/2006/N -CP ngày 25/4/2006 c a Chính ph , các ơn v s nghi p ư c phân
lo i th c hi n quy n t ch , t ch u trách nhi m v tài chính bao g m:
- ơn v có ngu n thu s nghi p t b o m toàn b chi phí ho t ng
thư ng xuyên (g i t t là ơn v s nghi p t b o m chi phí ho t ng) là
các ơn v có ngu n thu t ho t ng s nghi p luôn n nh nên b o m
ư c toàn b chi phí ho t ng thư ng xuyên. NSNN không ph i c p kinh
phí cho ho t ng thư ng xuyên c a ơn v .
- ơn v có ngu n thu s nghi p t b o m m t ph n chi phí ho t
ng thư ng xuyên (g i t t là ơn v s nghi p t b o m m t ph n chi phí
ho t ng). ây là nh ng ơn v có ngu n thu t ho t ng s nghi p nhưng
chưa t trang tr i toàn b chi phí ho t ng thư ng xuyên, ngân sách nhà
nư c ph i c p m t ph n chi phí cho ho t ng thư ng xuyên c a ơn v .
- ơn v có ngu n thu s nghi p th p, ơn v s nghi p không có
ngu n thu, kinh phí ho t ng thư ng xuyên theo ch c năng, nhi m v do
ngân sách nhà nư c b o m toàn b kinh phí ho t ng (g i t t là ơn v s
nghi p do ngân sách nhà nư c b o m toàn b chi phí ho t ng).
Theo quan i m trên, tiêu chí phân lo i ơn v s nghi p là m c
t m b o chi phí ho t ng thư ng xuyên c a ơn v s nghi p, ư c xác
nh b ng công th c 1.1 dư i ây:
M ct m b o chi phí ho t T ng s thu s nghi p
ng thư ng xuyên = X 100% (1.1)
c a ơn v s nghi p T ng s chi ho t ng thư ng
xuyên
ng trên góc qu n lý tài chính nhà nư c, theo chúng tôi c n quan
tâm t i cách phân lo i theo ngu n tài chính cung c p cho các ho t ng s
nghi p trên ây. Trong cách phân lo i trên, có th chia thành hai nhóm chính là

22. 17
nhóm các ơn v s nghi p ư c NSNN m b o toàn b và nhóm các ơn v s
nghi p t m b o toàn b ho c m t ph n chi phí ho t ng thư ng xuyên.
i v i nhóm th nh t, các ơn v s nghi p có ngu n thu th p ho c
không có ngu n thu là ơn v ư c Nhà nư c c p toàn b kinh phí m
b o ho t ng cho ơn v và kinh phí ư c c p theo nguyên t c không b i
hoàn tr c ti p. ơn v ư c m b o toàn b kinh phí cho ho t ng c a mình
nh m th c hi n các ch c năng, nhi m v ư c giao b ng ngân qu nhà nư c
ho c t qu công tương ng v i kh i lư ng công vi c ư c giao ã hoàn
thành. i u ó òi h i ph i qu n lý chi tiêu úng ch , úng m c ích và
trong ph m vi d toán c a t ng ngu n kinh phí, t ng n i dung chi theo tiêu
chu n, nh m c quy nh c a Nhà nư c. Kinh phí c p cho các ơn v ph i
cân i v i nhi m v thu c a Ngân sách Nhà nư c hàng năm. Kinh phí ch
ư c s d ng cho m c ích ã ho ch nh trư c nghĩa là kinh phí ư c c p
và chi tiêu theo d toán ư c duy t, theo t ng m c ích chi c th và ư c
duy t quy t toán chi ngân sách hàng năm. c i m n i b t trong công tác
qu n lý các ngu n kinh phí c a ơn v s nghi p là coi tr ng công tác d toán.
D toán ngân sách c a ơn v là cơ s cho quá trình ch p hành và quy t toán
ngân sách. Luôn coi tr ng vi c so sánh gi a th c t và d toán tăng cư ng
ki m tra i v i quá trình thu, chi, s d ng ngu n kinh phí ngân sách nhà
nư c. i u này ư c th hi n các ngu n chi ngân sách nhà nư c ch ư c
th c hi n khi có trong d toán ư c duy t. M i kho n chi tiêu không ư c
n m ngoài các m c chi theo quy nh c a m c l c ngân sách Nhà nư c.
i v i nhóm th hai, các ơn v s nghi p t b o m toàn b ho c
m t ph n chi phí ho t ng thư ng xuyên là ơn v s nghi p mà ngoài ngu n
kinh phí ư c ngân sách nhà nư c c p còn ư c Nhà nư c cho phép thu m t s
kho n phí, l phí ho c m t s kho n thu khác ph c v cho quá trình ho t
ng c a mình. Như v y có th th y ơn v s nghi p t b o m toàn b ho c

23. 18
m t ph n chi phí ho t ng thư ng xuyên thu c s h u Nhà nư c, do cơ quan
có th m quy n c a Nhà nư c thành l p th c hi n các m c tiêu v kinh t ,
chính tr , xã h i do Nhà nư c giao. Ho t ng c a ơn v s nghi p có ngu n
thu luôn g n li n v i nh ng lĩnh v c s nghi p như giáo d c, y t , khoa h c
công ngh … cung c p các s n ph m, d ch v áp ng nhu c u và l i ích
chung thi t y u c a xã h i. Các s n ph m, d ch v này mang tính ch t phúc l i
xã h i và th c hi n theo ơn giá quy nh c a Nhà nư c. Nhà nư c b o m
nh m duy trì s công b ng trong phân ph i các s n ph m, d ch v trên cơ s
chú tr ng n l i ích c ng ng xã h i, kh c ph c các khi m khuy t c a th
trư ng. Kho n thu c a các ơn v s nghi p không vì m c ích l i nhu n. Tuỳ
theo tính ch t và c i m ho t ng, Nhà nư c cho phép ơn v s nghi p
m t s lĩnh v c ư c thu m t s kho n như phí, l phí… Ngu n thu t ho t
ng s nghi p là m t n i dung thu c a ngân sách nhà nư c và ư c quy nh
trong Lu t Ngân sách. M c ích c a các kho n thu này là nh m xoá b d n
tình tr ng bao c p qua ngân sách, gi m ngu n kinh phí c p phát t ngân sách
nhà nư c, trang tr i thêm cho các ho t ng c a ơn v .
T nh ng phân tích trên cho th y các ơn v s nghi p có ch c năng
chính là t o ra nh ng s n ph m ch y u ph c v xã h i ng th i t n d ng
kh năng v nhân l c, v t l c c a ơn v khai thác ngu n thu. Do ó các
ơn v này không th c hi n cơ ch qu n lý tài chính như doanh nghi p mà òi
h i m t cơ ch qu n lý thích h p làm t t c hai ch c năng ph c v nhân
dân và khai thác ngu n thu phát tri n.
1.1.2. Qu n lý tài chính ơn v s nghi p
Theo Bách khoa toàn thư Vi t Nam, qu n lý là “ch c năng và ho t
ng c a h th ng có t ch c, b o m gi gìn m t cơ c u n nh nh t nh,
duy trì s ho t ng t i ưu và b o m th c hi n nh ng chương trình và m c
tiêu c a h th ng ó”.

24. 19
Như v y theo chúng tôi, qu n lý là yêu c u t t y u m b o s ho t
ng bình thư ng c a m i quá trình và m i ho t ng kinh t xã h i. Qu n lý
th c ch t là thi t l p và th c hi n h th ng các phương pháp và bi n pháp
khác nhau c a ch th qu n lý tác ng m t cách có ý th c t i i tư ng qu n
lý nh m t ư c k t qu nh t nh.
Trong ơn v s nghi p, quan h gi a ch th và i tư ng trong qu n
lý tài chính ư c xác nh như sau:
Nhà nư c là ch th qu n lý. Tùy theo t ch c b máy t ng qu c gia có
ch nh cơ quan Nhà nư c tr c ti p qu n lý tài chính ơn v s nghi p phù h p.
i tư ng qu n lý là tài chính ơn v s nghi p. Tài chính ơn v s
nghi p bao g m các ho t ng và quan h tài chính liên quan n qu n lý,
i u hành c a Nhà nư c trong lĩnh v c s nghi p.
Là ch th qu n lý, Nhà nư c có th s d ng t ng th các phương pháp,
các hình th c và công c qu n lý ho t ng tài chính c a các ơn v s nghi p
trong nh ng i u ki n c th nh m t ư c nh ng m c tiêu nh t nh. Qu n lý
tài chính là m t b ph n, m t khâu c a qu n lý kinh t xã h i và là khâu qu n lý
mang tính t ng h p. Qu n lý tài chính ư c coi là h p lý, có hi u qu n u nó t o
ra ư c m t cơ ch qu n lý thích h p, có tác ng tích c c t i các quá trình kinh
t xã h i theo các phương hư ng phát tri n ã ư c ho ch nh. Vi c qu n lý, s
d ng ngu n tài chính các ơn v s nghi p có liên quan tr c ti p n hi u qu
kinh t xã h i do ó ph i có s qu n lý, giám sát, ki m tra nh m h n ch , ngăn
ng a các hi n tư ng tiêu c c, tham nhũng trong khai thác và s d ng ngu n l c
tài chính ng th i nâng cao hi u qu vi c s d ng các ngu n tài chính. Thông
thư ng Nhà nư c có th l a ch n m t trong hai cơ ch qu n lý tài chính ơn v s
nghi p là cơ ch qu n lý tài chính theo d toán năm và cơ ch t ch tài chính.
i m khác bi t chính gi a hai cơ ch này là:

25. 20
B ng 1.1 – So sánh cơ ch qu n lý tài chính theo d toán năm và
cơ ch t ch tài chính
Tiêu chí Cơ ch qu n lý tài chính Cơ ch t ch tài chính
theo d toán năm
Kỳ l p d toán - Hàng năm - L p cho 3 năm liên t c
Căn c l p d - Ch c năng, nhi m v ư c - Ch c năng, nhi m v ư c
toán giao giao
- Các tiêu chu n, nh m c - Nhi m v c a năm k
c a Nhà nư c ho ch
- Ch chi tiêu tài chính
hi n hành, quy ch chi tiêu
n i b ư c phê duy t
- K t qu ho t ng s
nghi p, tình hình thu, chi tài
chính c a năm trư c li n k
Th c hi n d - Tuy t i tuân th các tiêu - Th c hi n theo quy ch chi
toán chu n, nh m c chi tiêu c a tiêu n i b
Nhà nư c trong ph m vi d
- ư c i u ch nh các n i
toán ư c duy t
dung chi, các nhóm m c chi
trong d toán chi cho phù
h p v i tình hình th c t c a
ơn v
Quy t toán - Theo các m c chi c a m c - Theo các m c chi c a m c
l c NSNN tương ng v i l c NSNN tương ng v i
t ng n i dung chi t ng n i dung chi
- Các kho n kinh phí chưa s - Các kho n kinh phí chưa s
d ng h t ph i n p vào ngân d ng h t ư c chuy n sang
sách nhà nư c ho c gi m tr năm sau ti p t c s d ng
d toán năm sau tr trư ng
h p c bi t

26. 21
Như v y xét trên m t s tiêu chí chính chúng tôi cho r ng cơ ch qu n
lý tài chính theo d toán năm là cơ ch qu n lý truy n th ng, mang tính áp t
hành chính, thư ng áp d ng cho các ơn v có trình qu n lý m c th p.
Trong khi ó cơ ch t ch tài chính là m t cơ ch qu n lý tài chính ư c
hình thành trên quan i m ơn v s d ng tài chính ư c i u hành m t cách
linh ho t thay th cho cơ ch qu n lý tài chính mà lâu nay Nhà nư c áp t.
Vi c l a ch n cơ ch qu n lý tài chính nào theo chúng tôi c n ph i căn c vào
b n ch t d ch v mà ơn v ó cung ng. ây là các d ch v công c ng ph c
v tr c ti p nhu c u thi t y u c a ngư i dân, ư c các cá nhân s d ng tr c
ti p. Nh ng d ch v này có th do Nhà nư c tr c ti p cung ng ho c do khu
v c tư nhân cung ng b i chúng không ph i là hàng hóa, d ch v công c ng
thu n túy. Do ó có th có s c nh tranh c a khu v c tư trong vi c cung c p
các d ch v này. Xét v m t logic c a v n , có c nh tranh thì c n có cơ ch
t ch tài chính m b o tính ch ng cho các ơn v trư c môi trư ng
c nh tranh. Như v y c n ph i có m t cơ ch qu n lý tài chính m m cho các
ơn v s nghi p t c là cho h quy n ư c khai thác ngu n thu và b trí các
kho n chi m t cách ch ng trong nh ng gi i h n nh t nh. So sánh n i
dung, c i m c a hai cơ ch qu n lý tài chính trên, chúng tôi cho r ng các
ơn v s nghi p Vi t Nam hi n nay c n thi t ph i tri n khai và áp d ng sâu
r ng cơ ch t ch tài chính. B i t ch tài chính là chìa khóa nâng cao
quy n t ch c a ơn v s nghi p. Áp d ng cơ ch t ch tài chính s góp
ph n nâng cao hi u qu ho t ng c a các ơn v s nghi p, áp ng nhu c u
ngày càng cao c a xã h i; t o ng l c khuy n khích các ơn v s nghi p
tích c c, ch ng hoàn thành nhi m v , nâng cao ch t lư ng công vi c, nâng
cao ý th c ti t ki m, s d ng kinh phí có hi u qu ch ng tham ô, lãng phí
ng th i t o i u ki n ngư i lao ng phát huy kh năng, nâng cao ch t
lư ng công tác và tăng thu nh p h p pháp.

27. 22
Theo chúng tôi, t ư c nh ng m c tiêu ra, công tác qu n lý tài
chính ơn v s nghi p bao g m ba khâu công vi c sau:
- Th nh t, L p d toán thu, chi ngân sách nhà nư c trong ph m vi
ư c c p có th m quy n giao hàng năm.
- Th hai, T ch c ch p hành d toán thu, chi tài chính hàng năm
theo ch , chính sách c a Nhà nư c.
- Th ba, Quy t toán thu, chi ngân sách Nhà nư c.
C th theo chúng tôi n i dung chính c a t ng khâu công vi c bao
g m các v n như sau:
1.1.2.1. L p d toán thu chi ngân sách
Theo Bách khoa toàn thư Vi t Nam, d toán là “b n tính toán d trù
các kho n thu và chi s di n ra trong m t th i gian nh t nh”. Như v y có th
hi u l p d toán ngân sách là quá trình phân tích, ánh giá gi a kh năng và
nhu c u các ngu n tài chính xây d ng các ch tiêu thu chi ngân sách hàng
năm m t cách úng n, có căn c khoa h c và th c ti n. Có hai phương pháp
l p d toán thư ng ư c s d ng là phương pháp l p d toán trên cơ s quá
kh (incremental budgeting method) và phương pháp l p d toán không d a
trên cơ s quá kh (zero basic budgeting method). M i phương pháp l p d
toán trên có nh ng c i m riêng cùng nh ng ưu, như c i m và i u ki n
v n d ng khác nhau. C th :
- Phương pháp l p d toán trên cơ s quá kh là phương pháp xác
nh các ch tiêu trong d toán d a vào k t qu ho t ng th c t c a kỳ li n
trư c và i u ch nh theo t l tăng trư ng và t l l m phát d ki n. Như v y
phương pháp này r t rõ ràng, d hi u và d s d ng. D toán ư c xây d ng
tương i n nh, t o i u ki n, cơ s b n v ng cho nhà qu n lý t ch c,

28. 23
i u hành m i ho t ng. Tuy nhiên theo chúng tôi n u ch d a trên d toán
c a năm trư c thì m i ho t ng s v n ư c ti n hành theo ki u cách, khuôn
m u cũ mà không khuy n khích phát tri n các ý tư ng sáng t o. Bên c nh ó
v i vi c duy trì và xu hư ng i u ch nh tăng các kho n m c so v i năm trư c
s t o tâm lý khuy n khích chi tiêu tăng theo d toán vào nh ng tháng cu i
năm mà không quan tâm n hi u qu u ra tránh b c t gi m chi phí
trong tương lai. Có th khái quát mô hình phương pháp l p d toán này như
Hình 1.1 dư i ây:
Qu n lý b ph n
D toán năm trư c Các y u t i u ch nh
tăng trong năm nay
D toán năm nay
Qu n lý c p trên
Hình 1.1 – Mô hình phương pháp l p d toán trên cơ s quá kh
- Phương pháp l p d toán không d a trên cơ s quá kh là phương
pháp xác nh các ch tiêu trong d toán d a vào nhi m v , m c tiêu ho t ng
trong năm k ho ch, phù h p v i i u ki n c th hi n có c a ơn v ch
không d a trên k t qu ho t ng th c t c a năm trư c. Như v y ây là
phương pháp l p d toán ph c t p hơn do không d a trên s li u, kinh nghi m
có s n. Tuy nhiên n u ơn v s d ng phương pháp này s ánh giá ư c m t
cách chi ti t hi u qu chi phí ho t ng c a ơn v , ch m d t tình tr ng m t cân

29. 24
i gi a kh i lư ng công vi c và chi phí th c hi n ng th i giúp ơn v l a
ch n ư c cách th c t i ưu nh t t ư c m c tiêu ra. Có th khái quát
mô hình phương pháp l p d toán này như Hình 1.2 dư i ây:
Qu n lý b ph n
Các ngu n l c s T ng l i ích ánh giá các phương
d ng cho ho t ng gia tăng án thay th
D toán năm nay
Qu n lý c p trên
Hình 1.2 – Mô hình phương pháp l p d toán không d a trên cơ s quá kh
Trên cơ s c i m c a hai phương pháp l p d toán như trên, chúng
tôi cho r ng phương pháp l p d toán trên cơ s quá kh là phương pháp
truy n th ng, ơn gi n, d th c hi n và ti n áp d ng cho nh ng ho t ng
tương i n nh c a ơn v . Trong khi ó, phương pháp l p d toán không
d a trên cơ s quá kh ph c t p hơn, òi h i trình cao trong ánh giá,
phân tích, so sánh gi a nhi m v và i u ki n c th c a ơn v nên ch thích
h p v i nh ng ho t ng không thư ng xuyên, h ch toán riêng ư c chi phí
và l i ích. Như v y theo chúng tôi, trong i u ki n c th các ơn v s
nghi p c a Vi t Nam hi n nay, phương pháp l p d toán trên cơ s quá kh
v n là phương pháp ư c s d ng r ng rãi. Tuy nhiên áp ng yêu c u
i m i c a cơ ch t ch tài chính, các ơn v s nghi p có th nghiên c u

30. 25
và tri n khai áp d ng th nghi m phương pháp l p d toán không d a trên cơ
s quá kh cho m t s ho t ng t ch c a ơn v .
1.1.2.2. T ch c ch p hành d toán thu chi
Ch p hành d toán là quá trình s d ng t ng h p các bi n pháp kinh
t tài chính, hành chính nh m bi n các ch tiêu thu chi ghi trong d toán ngân
sách c a ơn v thành hi n th c. Trên cơ s d toán ngân sách ư c giao, các
ơn v s nghi p t ch c tri n khai th c hi n, ưa ra các bi n pháp c n thi t
m b o hoàn thành t t nhi m v thu chi ư c giao ng th i ph i có k
ho ch s d ng kinh phí ngân sách theo úng m c ích, ch , ti t ki m và có
hi u qu . theo dõi quá trình ch p hành d toán thu chi, các ơn v s
nghi p c n ti n hành theo dõi chi ti t, c th t ng ngu n thu, t ng kho n chi
trong kỳ c a ơn v .
Th c t cho th y trong các ơn v s nghi p, ngu n thu thư ng ư c
hình thành t các ngu n:
- Ngu n kinh phí c p phát t NSNN th c hi n nhi m v chính tr ,
chuyên môn ư c giao. ây là ngu n thu mang tính truy n th ng và có vai
trò quan tr ng trong vi c m b o ngu n tài chính cho ho t ng c a các ơn
v s nghi p. Tuy nhiên v i ch trương i m i tăng cư ng tính t ch tài
chính cho các ơn v s nghi p, t tr ng ngu n thu này trong các ơn v s có
xu hư ng gi m d n nh m làm gi m b t gánh n ng i v i NSNN.
- Ngu n thu t ho t ng s nghi p: g m các kho n thu phí, l phí
thu c NSNN theo quy nh c a pháp lu t, theo ch ư c phép l i ơn
v . Ví d trong s nghi p y t , các kho n thu s nghi p g m thu vi n phí, thu
d ch v khám ch a b nh, thu t th c hi n các bi n pháp tránh thai, thu bán
các s n ph m v c xin phòng b nh… Cùng v i vi c chuy n i sang cơ ch t
ch tài chính, t tr ng ngu n thu này trong các ơn v s nghi p có xu hư ng

31. 26
ngày càng tăng. i u này òi h i các ơn v ph i t ch c khai thác các ngu n
thu h p pháp này nh m tăng cư ng năng l c tài chính c a ơn v .
- Các kho n thu t nh n vi n tr , bi u t ng, các kho n thu khác
không ph i n p ngân sách theo ch . ây là nh ng kho n thu không thư ng
xuyên, không d tính trư c ư c chính xác nhưng có tác d ng h tr ơn v
trong quá trình th c hi n nhi m v .
- Các ngu n khác như ngu n v n vay c a các t ch c tín d ng, v n
huy ng c a cán b , viên ch c trong ơn v ; ngu n v n liên doanh, liên k t
c a các t ch c, cá nhân trong và ngoài nư c theo quy nh c a pháp lu t.
V i các ngu n thu như trên, ơn v s nghi p ư c t ch th c hi n
nhi m v thu úng, thu theo m c thu và i tư ng thu do cơ quan nhà
nư c có th m quy n quy nh. Trư ng h p cơ quan nhà nư c có th m quy n
quy nh khung m c thu, ơn v căn c nhu c u chi ph c v cho ho t ng,
kh năng óng góp c a xã h i quy t nh m c thu c th cho phù h p v i
t ng lo i ho t ng, t ng i tư ng, nhưng không ư c vư t quá khung m c
thu do cơ quan có th m quy n quy nh. i v i nh ng ho t ng d ch v
theo h p ng v i các t ch c, cá nhân trong và ngoài nư c, các ho t ng
liên doanh, liên k t, ơn v ư c quy t nh các kho n thu, m c thu c th
theo nguyên t c b o m bù p chi phí và có tích lu .
Như v y trong quá trình ch p hành d toán thu, theo chúng tôi các
ơn v s nghi p ph i coi tr ng công b ng xã h i, m b o th c hi n nghiêm
túc các chính sách, ch thu do cơ quan có th m quy n ban hành. iv i
các ơn v ư c s d ng nhi u ngu n thu ng th i c n có bi n pháp qu n lý
th ng nh t nh m s d ng các ngu n thu úng m c ích trên cơ s hi u qu và
ti t ki m. t ư c các yêu c u trên òi h i các ơn v s nghi p ph i s
d ng nhi u bi n pháp khác nhau trong ó ph i t ch c h th ng thông tin

32. 27
ghi nh n y , k p th i và liên t c giám sát quá trình ch p hành d toán ã
ư c xây d ng. Mu n v y các ơn v ph i t ch c h th ng ch ng t ghi
nh n các kho n thu, trên cơ s ó ti n hành phân lo i các kho n thu, ghi chép
trên h th ng s sách và nh kỳ thi t l p các báo cáo tình hình huy ng các
ngu n thu.
Song song v i vi c t ch c khai thác các ngu n thu m b o tài chính
cho ho t ng, các ơn v s nghi p ph i có k ho ch theo dõi vi c s d ng
các ngu n kinh phí úng m c ích hoàn thành nhi m v ư c giao trên cơ
s minh b ch, ti t ki m và hi u qu .
Trong ơn v s nghi p, các kho n chi thư ng bao g m:
- Chi ho t ng thư ng xuyên c a ơn v theo ch c năng, nhi m v
ư c c p có th m quy n giao. ây thư ng là nh ng kho n chi thư ng xuyên,
n nh duy trì b máy và th c hi n nh ng nhi m v trong k ho ch.
- Chi không thư ng xuyên là các kho n chi cho m c ích u tư phát
tri n và th c hi n nh ng nhi m v t xu t ư c giao như chi th c hi n các
nhi m v khoa h c và công ngh ; chi th c hi n chương trình ào t o b i
dư ng cán b , viên ch c; chi th c hi n chương trình m c tiêu qu c gia…
Căn c vào nhi m v ư c giao và kh năng ngu n tài chính, các ơn
v s nghi p ư c t ch , t quy t nh m t s m c chi qu n lý, chi ho t ng
nghi p v cao ho c th p hơn m c chi do cơ quan nhà nư c có th m quy n
quy nh; quy t nh u tư xây d ng, mua s m m i và s a ch a l n tài s n
th c hi n theo quy nh c a pháp lu t. Căn c tính ch t công vi c, th trư ng
ơn v ư c quy t nh phương th c khoán chi phí cho t ng b ph n, ơn v
tr c thu c.

33. 28
Trong cơ ch t ch tài chính, thư c o các kho n chi c a ơn v có
ch p hành úng d toán hay không chính là quy ch chi tiêu n i b . Quy ch
chi tiêu n i b bao g m các quy nh v ch , tiêu chu n, nh m c chi tiêu
áp d ng th ng nh t trong ơn v , m b o ơn v hoàn thành nhi m v ư c
giao, th c hi n ho t ng thư ng xuyên phù h p v i ho t ng c thù c a
ơn v , s d ng kinh phí có hi u qu và tăng cư ng công tác qu n lý. Như v y
quy ch chi tiêu n i b là căn c th trư ng ơn v i u hành vi c s d ng
và quy t toán kinh phí t ngu n NSNN c p cho ho t ng thư ng xuyên và
ngu n thu s nghi p c a ơn v , là cơ s pháp lý kho b c nhà nư c ki m
soát chi. Nh ng n i dung chi trong quy ch chi tiêu n i b ã có tiêu chu n,
nh m c do cơ quan có th m quy n ban hành thì ph i th c hi n theo úng
quy nh c a nhà nư c như tiêu chu n, nh m c s d ng xe ô tô, s d ng tr
s làm vi c… Nh ng n i dung chi c n thi t ph c v cho ho t ng c a ơn v
trong quy ch chi tiêu n i b nhưng nhà nư c chưa ban hành ch thì th
trư ng ơn v có th xây d ng m c chi cho t ng nhi m v , n i dung công
vi c… trong ph m vi ngu n tài chính c a ơn v .
Chúng tôi cho r ng yêu c u căn b n i v i qu n lý chi trong các ơn
v s nghi p là ph i có hi u qu và ti t ki m. Ngu n l c luôn có gi i h n
nhưng nhu c u không có gi i h n. Ho t ng s nghi p di n ra trên ph m vi
r ng, a d ng và ph c t p d n n nhu c u chi luôn gia tăng v i t c nhanh
chóng trong khi kh năng huy ng ngu n thu có h n nên ph i ti t ki m
t hi u qu trong qu n lý tài chính. Do ó ph i tính toán sao cho v i chi phí
th p nh t nhưng v n t hi u qu cao nh t là v n quan tâm hàng uc a
qu n lý tài chính. Mu n v y các ơn v ph i s d ng ng th i nhi u bi n
pháp khác nhau trong ó có t ch c h th ng thông tin b ng s li u ph n
ánh, ghi nh n k p th i các kho n chi theo t ng n i dung chi, t ng nhóm chi,

34. 29
m c chi và thư ng xuyên t ch c phân tích, ánh giá, t ng k t rút kinh
nghi m trên cơ s ó ra bi n pháp tăng cư ng qu n lý chi.
1.1.2.3. Quy t toán thu chi
Quy t toán thu chi là công vi c cu i cùng c a chu trình qu n lý tài
chính. ây là quá trình ki m tra, t ng h p s li u v tình hình ch p hành d
toán trong kỳ và là cơ s phân tích, ánh giá k t qu ch p hành d toán t
ó rút ra nh ng bài h c kinh nghi m cho các kỳ ti p theo. có th ti n hành
quy t toán thu chi, các ơn v ph i hoàn t t h th ng báo cáo tài chính và báo
cáo quy t toán ngân sách.
Theo chúng tôi, n i dung chính c a h th ng báo cáo tài chính và báo
cáo quy t toán là trình bày m t cách t ng quát, toàn di n v tình hình thu chi
và cân i ngân sách; tình hình ti p nh n, huy ng, s d ng các ngu n tài
chính và s v n ng c a các tài s n sau m t kỳ k toán. Toàn b nh ng
thông tin trình bày trên h th ng báo cáo này ư c xây d ng trên cơ s thông
tin do k toán cung c p. Do ó h th ng báo cáo có trung th c, h p lý hay
không ph thu c ph n l n vào vi c t ch c h ch toán k toán c a ơn v như
th nào cung c p thông tin chính xác, k p th i cho vi c l p báo cáo.
Như v y theo chúng tôi, ba khâu công vi c trong qu n lý tài chính ơn
v s nghi p u h t s c quan tr ng. N u như d toán là phương án k t h p
các ngu n l c trong d ki n t ư c các m c tiêu, nhi m v ra và là cơ
s t ch c ch p hành thì quy t toán là thư c o hi u qu c a công tác l p
d toán. Qua ó có th th y ba khâu công vi c trong qu n lý tài chính có quan
h m t thi t v i nhau và có nh hư ng tr c ti p n k t qu s d ng các
ngu n l c nh m hoàn thành t t các ch c năng, nhi m v ư c giao. Mu n
v y các ơn v ph i có s ch ng, linh ho t trong ho t ng ng th i v i
vi c s d ng ti t ki m, hi u qu các ngu n l c. i u này m t m t ph thu c

35. 30
vào lĩnh v c ho t ng, ch c năng, nhi m v ư c giao, m t khác ph thu c
vào cơ c u t ch c b máy qu n lý, phương th c ho t ng, cách th c t ch c
h ch toán k toán khoa h c… Trong ó khi s d ng công c k toán, các ơn
v ph i t ch c h ch toán k toán và quy t toán toàn b s th c thu và th c
chi trong năm, t ch c th c hi n th ng nh t t khâu ch ng t , tài kho n, bi u
m u s sách, báo cáo… S d ng nhu n nhuy n công c k toán s góp ph n
vào quá trình thu th p, x lý thông tin ph c v ra quy t nh úng n, k p
th i. Do ó n i dung ti p theo c a Lu n án s i sâu tìm hi u b n ch t c a k
toán và vai trò c a t ch c h ch toán k toán trong qu n lý tài chính các ơn
v s nghi p.
1.2. B N CH T C A K TOÁN VÀ VAI TRÒ, Ý NGHĨA C A T
CH C H CH TOÁN K TOÁN TRONG QU N LÝ TÀI CHÍNH CÁC
ƠN V S NGHI P
1.2.1. B n ch t c a k toán
M i ơn v dù ho t ng vì l i nhu n hay không vì l i nhu n u tìm
m i bi n pháp s n xu t ra s n ph m, cung ng d ch v v i s lư ng nhi u
nh t, chi phí th p nh t trong i u ki n các ngu n l c b gi i h n. t ư c
m c tiêu này, các nhà qu n lý ph i c bi t quan tâm t i khía c nh qu n lý tài
chính. Qu n lý tài chính có nhi u công c khác nhau như h th ng nh m c,
tiêu chu n kinh t k thu t, h th ng các chính sách tài chính, h th ng các
báo cáo cung c p các s li u th ng kê tài chính, h th ng thông tin h ch toán
k toán… Trong ó thông tin h ch toán k toán óng vai trò h t s c quan
tr ng và không th thi u trong h th ng thông tin ra quy t nh qu n lý.
Có nhi u quan i m v k toán ư c nghiên c u trên các góc khác
nhau. Theo quan i m truy n th ng, k toán là s ph n ánh, ghi chép các
nghi p v kinh t phát sinh nh m cung c p thông tin v tình hình tài chính c a

36. 31
m t ơn v , t ch c. Quan i m này cho th y vai trò c a k toán trong qu n lý
tài chính r t h n ch , b lu m , chưa phát huy ư c h t ý nghĩa, tác d ng c a
thông tin do k toán cung c p.
Theo quan i m hi n i, k toán ư c xem là “ngôn ng c a kinh
doanh”. Vi c nghiên c u k toán cũng ph c t p như vi c nghiên c u m t
ngôn ng m i. Có nhi u nh nghĩa khác nhau v k toán nh m áp ng s
thay i c a môi trư ng k toán.
Theo y ban thu t ng c a H c vi n k toán viên công ch ng Hoa
Kỳ, thu t ng k toán ư c nh nghĩa “là m t ngh thu t dùng ghi chép,
phân lo i và t ng h p theo m t cách th c nh t nh dư i hình th c ti n t v
các nghi p v , các s ki n và trình bày k t qu ó cho ngư i s d ng ra quy t
nh” [88, tr4]. Như v y theo quan i m này, m c ích căn b n c a k toán
ư c xác nh là cung c p thông tin h u ích cho vi c ra quy t nh.
Theo Kermit D.Larson, “k toán là m t ho t ng d ch v nh m cung
c p các thông tin s lư ng v các t ch c. Thông tin ó có b n ch t tài chính
và có m c ích s d ng trong quá trình ra các quy t nh kinh t . Các báo cáo
tài chính ư c dùng mô t ho t ng và th c tr ng tài chính c a các lo i
hình t ch c khác nhau” [64,tr16].
ng trên góc ho t ng k toán và s d ng thông tin k toán, tác gi
Ronald J.Thacker cho r ng: “K toán là m t phương pháp cung c p thông tin
c n thi t cho qu n lý có hi u qu và ánh giá ho t ng c a m i t ch c. Trong
k toán, k t qu ho t ng kinh t c a ơn v ư c thu th p, phân tích, o lư ng,
s p x p, ghi chép, tóm t t và ph n ánh dư i d ng thông tin” [81,tr19].
Theo Lu t K toán Vi t Nam, “k toán là vi c thu th p, x lý, ki m
tra, phân tích và cung c p thông tin kinh t , tài chính dư i hình th c giá tr ,
hi n v t và th i gian lao ng” [78,tr8].

37. 32
Như v y có nhi u nh nghĩa khác nhau v k toán nhưng chúng tôi
cho r ng khái ni m k toán ph i bao hàm hai ch c năng chính mà k toán
m nh n, ó là:
- Th nh t, Ch c năng thông tin kinh t tài chính. Thông qua vi c thu
th p, phân lo i, tính toán, ghi chép, t ng h p các nghi p v kinh t phát sinh
cung c p thông tin kinh t tài chính c a m t ơn v cho các i tư ng s d ng.
- Th hai, Ch c năng ki m tra, ki m soát, ánh giá ho t ng và ra
quy t nh i v i ơn v .
Khái ni m này ã kh ng nh và nâng cao v trí, vai trò c a k toán. M i
ho t ng kinh t tài chính u c n ư c ph n ánh b ng các thông tin c a k
toán do ó k toán có ý nghĩa quan tr ng i v i nhi u i tư ng khác nhau. i
v i b n thân các ơn v s nghi p, k toán là phương ti n ph n ánh thư ng
xuyên, k p th i, y v tình hình ho t ng và k t qu các ho t ng c a ơn
v. i v i Nhà nư c, k toán là công c ki m tra, ki m soát tình hình l p, ch p
hành và quy t toán ngân sách Nhà nư c. Tuy nhiên vai trò quan tr ng c a k
toán ch phát huy tác d ng khi công tác k toán ư c t ch c khoa h c, h p lý.
Do ó n i dung ti p theo c a lu n án s i sâu làm rõ ý nghĩa c a t ch c h ch
toán k toán trong qu n lý tài chính ơn v s nghi p.
1.2.2. Vai trò, ý nghĩa c a t ch c h ch toán k toán trong qu n lý tài
chính ơn v s nghi p
Trong th c t , qu n lý tài chính các ơn v nói chung và ơn v s
nghi p nói riêng thì công tác k toán òi h i ph i không ng ng nâng cao ch t
lư ng. Công tác k toán s không ch là vi c ghi chép, ph n ánh ơn thu n mà
k toán ph i th c s là h th ng thông tin kinh t - tài chính cung c p chính
xác, trung th c, k p th i ph c v lãnh o, ch o, ra quy t nh qu n lý và
i u hành ho t ng tài chính c a ơn v . Thông tin do k toán cung c p s là

38. 33
cơ s cho vi c l p d toán thu chi, theo dõi tình hình ch p hành d toán và là
căn c ánh giá k t qu th c hi n d toán.
Như v y t ư c yêu c u trên theo chúng tôi m i ơn v ph i t
ch c h ch toán k toán khoa h c. Có nhi u quan i m khác nhau v t ch c
h ch toán k toán như:
Quan i m t ch c h ch toán k toán là t ch c m i liên h gi a các
y u t c u thành h th ng phương pháp c a h ch toán k toán là ch ng t k
toán, tính giá, i ng tài kho n và t ng h p cân i k toán. Như v y theo
chúng tôi quan i m này chưa tính n m i quan h gi a i tư ng và h
th ng phương pháp c a h ch toán k toán trong t ch c cũng như chưa tính
n nh ng c i m riêng có trong ho t ng c a t ng ơn v khác nhau.
Cũng có quan i m cho r ng, t ch c h ch toán k toán là vi c xây
d ng h th ng ch tiêu thông tin thông qua t ch c h th ng ghi chép c a k
toán trên ch ng t , s k toán và báo cáo tài chính cho m c ích qu n lý các
i tư ng c a h ch toán k toán t i ơn v h ch toán cơ s . Chúng tôi cho
r ng quan i m này ã nh n m nh t i vi c phát huy tác d ng c a thông tin k
toán i v i các i tư ng s d ng thông tin. Tuy nhiên quan i m này ch
chú tr ng n vi c s d ng các phương ti n c a k toán cung c p thông tin
mà chưa quan tâm nv n b trí nhân s làm công tác k toán m t cách
h p lý, ch th t o ra nh ng tác ng trên.
M t quan i m ph bi n khác cho r ng, t ch c h ch toán k toán là
s thi t l p m i quan h qua l i gi a i tư ng k toán, phương pháp k toán,
b máy k toán phát huy cao nh t tác d ng c a k toán trong công tác qu n
lý ơn v . Chúng tôi cho r ng quan i m này là khá toàn di n vì ã c p
ng th i các y u t c n thi t t ch c h ch toán k toán và m c tiêu c a t
ch c h ch toán k toán.

39. 34
Như v y t u trung l i các quan i m trên u th ng nh t t ch c h ch
toán k toán là s thi t l p m i quan h qua l i gi a các y u t c u thành b n
ch t c a h ch toán k toán phát huy t i a vai trò c a k toán trong qu n lý
nói chung và qu n lý tài chính nói riêng. N i dung c a t ch c h ch toán k
toán bao g m t ch c b máy k toán và t ch c v n d ng các phương pháp k
toán thu nh n, x lý và cung c p thông tin trên cơ s tôn tr ng các chính
sách, ch kinh t tài chính hi n hành nh m phát huy h t vai trò c a h ch
toán k toán, góp ph n qu n lý, i u hành ho t ng c a ơn v có hi u qu .
Theo quan i m trên, chúng tôi cho r ng t ch c h ch toán k toán
khoa h c s có tác d ng tích c c trên các m t ch y u sau:
Th nh t, T ch c h ch toán k toán khoa h c s cung c p thông tin
y , k p th i, chính xác cho ho t ng qu n lý nói chung. Nh ng nghĩa v
v tài chính không th ư c m b o m t cách y n u thi u thông tin và
giám sát thông tin. Dù m t t ch c có quy mô l n hay nh , thông tin áp ng
cho nhu c u qu n lý là không th thi u. Thông tin không ch quan tr ng iv i
lo i hình ơn v s n xu t kinh doanh, cơ quan qu n lý Nhà nư c, các ngành,
các c p mà còn t i quan tr ng và có ý nghĩa s ng còn v i các ơn v s
nghi p. Ho t ng c a con ngư i là ho t ng có ý th c và t giác. B t c âu
và b t c lúc nào con ngư i cũng có ý th c v m c ích công vi c c a mình
làm, cũng hi u ư c hao phí cũng như k t qu c a m t ho t ng c th và tích
lũy ư c nh ng kinh nghi m và bài h c b ích. V phương di n kinh t , ai làm
vi c gì cũng u nh n ư c ti n thù lao mua nh ng v t d ng c n thi t cho
cu c s ng hàng ngày. Dù không m s sách theo dõi thu chi song ngư i ta
v n bi t ã thu ư c bao nhiêu và chi phí bao nhiêu. Tương t như trên, các
nhà qu n lý m t doanh nghi p, m t ơn v s nghi p, m t cơ quan Nhà nư c
cũng c n có thông tin v tình tr ng tài chính c a mình. Nh ng d ki n tài chính

40. 35
này n m trong s sách k toán lưu gi . Tài li u trong các s sách k toán cung
c p y các d ki n c n thi t ph n ánh tình hình tài chính c a ơn v . Chính
vì v y m c ích căn b n nh t c a k toán là cung c p các thông tin tài chính
c a m t t ch c, giúp cho ngư i ra quy t nh i u hành ho t ng c a t ch c
ó. Ho t ng kinh t , tài chính và i u hành qu n lý kinh doanh yêu c u ph i
có thông tin y . Thi u thông tin ho c thông tin thi u chính xác s làm cho
các nhà qu n lý không n m ư c b c tranh toàn c nh c a ơn v và s ưa ra
nh ng quy t nh phi th c t . ây là y u t không ch làm phương h i nn i
b ơn v mà còn gây nh hư ng x u n các b n hàng, các nhà qu n lý
chuyên ngành và nhi u cơ quan ơn v khác.
Th hai, T ch c h ch toán khoa h c s t o d ng ư c b máy k
toán g n nh , hi u qu . N u ph i i m t v i m t kh i lư ng công vi c không
nh và m t h th ng nguyên t c ph i tuân th mà t ch c m t b máy k toán
c ng k nh, làm vi c kém hi u qu s n y sinh các v n như: công vi c
không trôi ch y, thi u tính ng b do nhi u b ph n có tác nghi p ch ng
chéo, phân nh ch c năng, nhi m v c a t ng b ph n không rõ ràng; th i
gian h ch toán và thanh quy t toán ch m so v i quy nh do ph i qua nhi u
b ph n trung gian…
Th ba, T ch c h ch toán khoa h c s là cơ s quan tr ng qu n lý
tài chính hi u qu . T ch c h ch toán khoa h c không nh ng ti t ki m ư c
th i gian, nhân l c mà còn góp ph n không nh vào vi c qu n lý và s d ng
kinh phí có hi u qu . B ng nh ng thông tin tài chính ư c cung c p k p th i
s ti t ki m th i gian tìm ki m thông tin, là cơ s cho nhà qu n lý d trù
chính xác kinh phí c n thi t, tránh th t thoát kinh phí cũng như tránh tình
tr ng s d ng kinh phí không úng m c ích. Qu n lý tài chính c n nh ng
thông tin chính xác t h ch toán k toán phân tích i m m nh, i m y u t

41. 36
ó l p k ho ch s d ng ngu n tài chính m t cách hi u qu ng th i ra
nh hu ng úng n cho v n s d ng kinh phí c a ơn v . Quan h gi a
t ch c h ch toán k toán và công tác qu n lý tài chính ư c th hi n qua các
y u t như:
- T ch c h th ng ch ng t k toán v i công tác qu n lý tài chính. H
th ng ch ng t ph i ư c xây d ng trên cơ s ch k toán hi n hành và
quy nh c a các văn b n pháp lu t khác. Thông qua vi c ph n ánh các nghi p
v kinh t phát sinh trên ch ng t k toán, các ơn v ã tăng cư ng công tác
qu n lý các ngu n thu, các kho n chi nh m em l i hi u qu s d ng các
ngu n l c t i ơn v .
- T ch c h th ng tài kho n k toán y , chi ti t, áp ng yêu c u
qu n lý góp ph n ph n ánh và ki m soát thư ng xuyên, liên t c, có h th ng
v tình hình tài s n, tình hình ti p nh n và s d ng kinh phí do NSNN c p và
các ngu n kinh phí khác t ó góp ph n qu n lý ch t ch các kho n thu, chi
úng n i dung, m c ích.
- T ch c h th ng s k toán trên cơ s phân lo i các nghi p v ã
ư c ghi nh n ban u trên h th ng ch ng t k toán áp ng yêu c u cung
c p thông tin cho các nhà qu n lý trong n i b ơn v , các t ch c, cá nhân có
liên quan m t cách nhanh chóng, k p th i.
- T ch c h th ng báo cáo tài chính theo quy nh c a Nhà nư c và các
cơ quan qu n lý có kh năng cung c p “b c tranh toàn c nh” v tình hình tài
chính c a ơn v . Trên cơ s ó các ơn v có th ti n hành ánh giá, phân tích
hi u qu ho t ng trong kỳ và l p k ho ch ho t ng cho các kỳ ti p theo.
Như v y t ch c h ch toán k toán có vai trò c bi t quan tr ng trong
qu n lý nói chung và qu n lý tài chính các ơn v s nghi p nói riêng. Chính vì
v y trong i u ki n hi n nay, m t yêu c u t ra i v i công tác t ch c h ch

42. 37
toán k toán là ph i không ng ng i m i và hoàn thi n nh m áp ng nhu c u
qu n lý c a b n thân ơn v , c a Nhà nư c cũng như phù h p v i các thông l ,
chu n m c k toán qu c t . phát huy vai trò, ý nghĩa c a t ch c h ch toán
k toán trong qu n lý tài chính các ơn v s nghi p, theo chúng tôi c n thi t
ph i nghiên c u các nguyên t c c n tôn tr ng trong t ch c h ch toán k toán.
N i dung này s ư c ti p t c nghiên c u ph n ti p theo c a lu n án.
1.3. NGUYÊN T C T CH C H CH TOÁN K TOÁN TRONG ƠN V
S NGHI P
Cũng như m i ho t ng khác, t ch c h ch toán k toán cũng ph i
hư ng t i m c tiêu cu i cùng là hi u qu . Tuy nhiên h ch toán k toán l i là
ho t ng c bi t s n xu t ra nh ng thông tin có ích v v n, kinh phí ư c
huy ng và s d ng cho qu n lý nên hi u qu c a t ch c h ch toán k toán
ph i ư c xem xét toàn di n. Chính vì v y theo chúng tôi, t ch c h ch
toán k toán khoa h c c n ph i d a trên các nguyên t c dư i ây:
- Nguyên t c 1 - B o m tính th ng nh t gi a k toán và qu n lý.
Như trên ã phân tích, k toán là m t phân h trong h th ng qu n lý v i ch c
năng thông tin và ki m tra v ho t ng tài chính c a các ơn v h ch toán. Vì
v y v nguyên t c, t ch c h ch toán k toán trong các ơn v s nghi p ph i
b o m tính th ng nh t qu n lý nói chung. Nguyên t c th ng nh t ây bao
g m th ng nh t gi a ơn v h ch toán k toán v i ơn v qu n lý (trư c h t là
ơn v cơ s ) còn ư c hi u là th ng nh t v không gian qu n lý và t ch c
h ch toán theo yêu c u qu n lý; th ng nh t mô hình t ch c k toán v i mô
hình t ch c ho t ng và t ch c qu n lý; b o m ho t ng qu n lý ph i
g n v i k toán và không ư c tách r i ho t ng kinh t . Trên cơ s ó, m i
quy t nh liên quan n tài chính trong ơn v s nghi p ph i có thông tin k
toán và các ch tiêu h ch toán ph i phù h p v i ch tiêu qu n lý và hư ng t i

43. 38
ch tiêu qu n lý. Trong các ơn v s nghi p, bên c nh b ph n k toán còn có
nhi u b ph n qu n lý khác như k ho ch, v t tư… Các b ph n này ph i có
quan h ch t ch v i nhau t o thành h th ng qu n lý c a ơn v , V i tư cách
là m t b ph n c a h th ng qu n lý, t ch c h ch toán k toán ph i luôn m
b o m i quan h gi a các b ph n khác nhau cung c p thông tin n i b k p
th i, th ng nh t qu n lý, i chi u s li u, ánh giá tình hình th c hi n các
ch tiêu k ho ch…
- Nguyên t c 2 - B o m tính phù h p trong h th ng k toán (gi a
i tư ng v i phương pháp, hình th c và b máy k toán) trong ơn v k
toán và phù h p v i tính c thù c a ơn v h ch toán, i tư ng h ch toán:
V lý thuy t, i tư ng h ch toán k toán quy t nh h th ng phương pháp
cùng hình th c và b máy k toán. Tuy nhiên trong t ch c h ch toán k toán
t ng ơn v s nghi p c th nh ng m i liên h này c n ư c xét theo nhi u
chi u khác nhau. Trong m t ơn v s nghi p c n tôn tr ng nh ng quan h có
tính th ng nh t như: trong m i ph n hành k toán c n t ch c khép kín quy
trình k toán. Theo ó các phương pháp riêng bi t và m i quan h gi a chúng
ph i ư c c th hóa thích h p v i t ng ph n hành c th . Tùy tính ph c t p
c a i tư ng l a ch n hình th c k toán, b máy k toán và xác nh các
bư c c a quy trình k toán thích h p. Ngư c l i khi trình cán b k toán
ư c nâng cao có th tăng thêm tương ng m c khoa h c c a phương
pháp và hình th c k toán…
- Nguyên t c 3 – B o m tuân th các quy nh, ch tài chính k
toán hi n hành và báo m tính qu c t c a ngh nghi p. H ch toán k toán
là công c quan tr ng Nhà nư c ki m tra, giám sát tình hình tài chính t i
các ơn v s nghi p t ch c cung c p d ch v công ng th i là ngu n cung
c p thông tin tin c y cho các i tư ng s d ng. Do ó trong quá trình t ch c

44. 39
h ch toán k toán c n thi t ph i nghiên c u y các nguyên t c, chu n
m c k toán qu c t và th c ti n t ch c qu n lý c a Vi t nam th hi n và
tri n khai phù h p v i yêu c u qu n lý c a các c p ch th . Như chúng ta ã
bi t, các nguyên t c và chu n m c k toán qu c t là nh ng quy ư c và nh
hư ng chung v ngh nghi p k toán. Tuy nhiên nh ng nguyên t c và chu n
m c này không th áp t như nhau cho t t c các qu c gia có hoàn c nh,
i u ki n t nhiên, xã h i khác nhau. Do ó tùy thu c vào hoàn c nh và i u
ki n m i nư c, m i qu c gia có th xây d ng h th ng chu n m c riêng c a
qu c gia mình sao cho phù h p v i i u ki n c th riêng có. i v i các ơn
v s nghi p, vi c n m v ng các quy nh, ch v k toán c a Nhà nư c
trong tri n khai các n i dung c a t ch c h ch toán k toán là cơ s mb o
tính chính xác và tin c y c a thông tin k toán.
- Nguyên t c 4 - Ti t ki m và hi u qu . Nguyên t c này yêu c u ph i
om c l i ích thông tin cho các i tư ng (k t qu u ra c a h th ng k
toán) v i chi phí cho t ch c b máy k toán quy mô tương ng th p nh t
có th . Như v y nguyên t c ti t ki m nhưng ph i áp ng l i ích t i cao c a
ngư i qu n lý v h th ng k toán ư c t ch c. Theo chúng tôi, m c ti t
ki m ư c th hi n và o lư ng qua m c chi phí v t ch t và lao ng s ng
c n có cho h th ng k toán. Trên cơ s t i thi u hóa chi phí có th tăng tính
k p th i trong cung c p thông tin cho ngư i s d ng. Bên c nh ó, hi u qu
c a t ch c h ch toán k toán ư c hi u là ch t lư ng và tính y c a
thông tin cung c p cũng như tính thích h p và th a mãn cao nhu c u thông tin
cho vi c ra quy t nh c a các c p ch th qu n lý. Như v y, th c hi n
nguyên t c ti t ki m, hi u qu có nghĩa là ph i t ch c h ch toán k toán có
tính i chi u, ki m soát nghi p v cao gi a các ph n hành lao ng, quá
trình nghi p v và ho t ng qu n lý, ch o nghi p v trong b máy k toán
ư c t ch c.

45. 40
1.4. N I DUNG T CH C H CH TOÁN K TOÁN TRONG ƠN V
S NGHI P
Như trên ã trình bày các quan i m v t ch c h ch toán k toán, chúng
tôi ã kh ng nh: “t ch c h ch toán k toán là s thi t l p m i quan h qua l i
gi a các y u t c u thành b n ch t c a h ch toán k toán phát huy t i a vai
trò c a k toán trong qu n lý nói chung và qu n lý tài chính nói riêng”. N i dung
c a t ch c h ch toán k toán bao g m t ch c b máy k toán và t ch c v n
d ng các phương pháp k toán thu nh n, x lý và cung c p thông tin. N i
dung c th c a t ch c h ch toán k toán bao g m các v n sau:
1.4.1. T ch c công tác k toán
T ch c h ch toán k toán trong các ơn v s nghi p là t ch c thu nh n,
h th ng hoá và cung c p toàn b thông tin v tình hình s d ng tài s n, kinh phí
c a ơn v nh m ph c v công tác qu n lý tài chính và công tác nghi p v ơn
v ó. Xét dư i góc chu trình k toán, t ch c h ch toán k toán bao g m t
ch c ch ng t k toán, t ch c h th ng tài kho n k toán, t ch c s k toán và
t ch c h th ng báo cáo tài chính. Ngoài ra trong th i i CNTT phát tri n nhanh
chóng và hi n i thì vi c áp d ng CNTT vào t ch c h ch toán k toán cũng là
m t òi h i c p bách và quan tr ng. Do ó theo chúng tôi, nh ng nhi m v chính
c a t ch c công tác k toán trong m t ơn v s nghi p bao g m:
- Th nh t, T ch c thu nh n thông tin v n i dung các nghi p v
kinh t tài chính phát sinh ơn v và ki m tra tính h p pháp, h p l c a các
nghi p v kinh t ó thông qua h th ng ch ng t k toán và trình t luân
chuy n ch ng t k toán.
- Th hai, T ch c h th ng hóa và x lý thông tin k toán nh m th c
hi n ư c nh ng yêu c u c a thông tin k toán thông qua h th ng tài kho n
k toán, s k toán trên cơ s các nguyên t c và phương pháp xác nh.

46. 41
- Th ba, T ch c cung c p thông tin k toán ph c v cho qu n lý
kinh t tài chính vi mô và vĩ mô thông qua h th ng báo cáo tài chính.
C th , n i dung c a t ch c công tác k toán các ơn v s nghi p
bao g m:
1.4.1.1. T ch c ch ng t k toán
Xu t phát t tính a d ng và luôn v n ng c a các i tư ng h ch toán
k toán, h th ng ch ng t ư c s d ng cung c p thông tin ng th i là
phương ti n ki m tra v tr ng thái và s bi n ng c a i tư ng h ch toán k
toán c th . Như v y t ch c công tác h ch toán ban u các i tư ng h ch
toán chính là vi c th c hi n ch c năng thông tin, ki m tra c a k toán và c a
các ch th qu n lý t i ơn v . T ch c ch ng t bao g m các công vi c thi t
k b n ch ng t và xây d ng các giai o n luân chuy n ch ng t .
T phân tích trên có th th y vai trò c a t ch c ch ng t k toán ư c
ư c xác nh là “khâu công vi c quan tr ng i v i toàn b quy trình k toán
b i nó cung c p nguyên li u u vào – các thông tin ban u v các i tư ng
k toán” [45, tr105]. V n i dung, t ch c ch ng t k toán ư c hi u là “t
ch c vi c ban hành, ghi chép ch ng t , ki m tra, luân chuy n và lưu tr t t c
các lo i ch ng t k toán s d ng trong ơn v nh m m b o tính chính xác
c a thông tin, ki m tra thông tin ó ph c v cho ghi s k toán và t ng h p k
toán” [45, tr106]. Xét theo m c ích thì t ch c ch ng t k toán chính là
thi t k h th ng thông tin ban u trên h th ng các lo i ch ng t ư c luân
chuy n theo m t tr t t xác nh nh m các m c ích qu n lý và th c hi n các
giai o n ti p theo c a quá trình h ch toán.
Như v y chúng tôi cho r ng n u như t ch c h p lý, khoa h c h th ng
ch ng t k toán s có ý nghĩa nhi u m t v pháp lý, v qu n lý và v k toán.
Th nh t là v m t pháp lý, v i ch c năng “sao ch p” nghi p v kinh t phát

47. 42
sinh g n v i trách nhi m v t ch t c a các t ch c, cá nhân trong vi c l p, xác
minh, ki m duy t và th c hi n các nghi p v kinh t , ch ng t là căn c
ki m tra k toán, thanh tra, ki m toán ho t ng c a m i ơn v h ch toán cơ
s ; là căn c gi i quy t các tranh ch p kinh t … Vì v y t ch c t t ch ng
t k toán s nâng cao tính pháp lý c a công tác k toán ngay t giai o n
u. Th hai v m t qu n lý, b ng vi c ghi chép m i thông tin k toán k p
th i, ch ng t là kênh thông tin quan tr ng cho lãnh o ưa ra các quy t
nh kinh doanh phù h p. Do ó t ch c t t ch ng t k toán có tác d ng t o
l p h th ng thông tin h p pháp cho vi c th c hi n có hi u qu công tác qu n
lý. Trên góc k toán, ch ng t là căn c ghi s k toán. Do ó t ch c
t t ch ng t k toán t o i u ki n cho ơn v mã hoá thông tin và áp d ng
CNTT hi n i trong công tác k toán.
V i nh ng ý nghĩa to l n trên, chúng tôi cho r ng mu n t ch c t t h
th ng ch ng t k toán trong các ơn v s nghi p m t m t ph i căn c vào
ch do Nhà nư c ban hành ư c áp d ng th ng nh t tăng cư ng tính
pháp lý c a ch ng t , m t khác ph i căn c vào quy mô, lo i hình ho t ng,
trình , cách th c t ch c qu n lý c a b n thân ơn v xác nh s lư ng,
ch ng lo i ch ng t và trình t luân chuy n ch ng t phù h p. Do ó nh ng
n i dung c th c a t ch c ch ng t k toán trong ơn v s nghi p bao g m
các bư c như ư c th hi n trong Hình 1.6 dư i ây:
Xác nh T ch c T ch c T ch c T ch c b o
danh m c l p ki m tra s d ng qu n, lưu tr
ch ng t ch ng t ch ng t ch ng t và h y ch ng
k toán k toán k toán k toán t k toán
Hình 1.3. Quy trình t ch c luân chuy n ch ng t k toán

48. 43
- Th nh t, Xác nh danh m c ch ng t k toán. Danh m c ch ng t
ư c thi t k ph i t các yêu c u tính pháp lý, y và h p lý khi ư c v n
d ng. Trên cơ s các quy nh, ch k toán, các ơn v s nghi p thi t l p
danh m c ch ng t s d ng cho k toán tài chính. Bên c nh ó, căn c vào
nhu c u thông tin ph c v qu n tr n i b , ơn v có th xác nh m t s lo i
ch ng t c n thi t cho công tác k toán qu n tr . V i nh ng ch ng t k toán
này, ơn v ph i t thi t k m u bi u, n i dung và phương pháp ghi chép trên
cơ s m b o s th ng nh t trong kỳ h ch toán. i v i các ơn v s nghi p
tri n khai áp d ng cơ ch t ch tài chính, v n xác nh danh m c ch ng t
k toán là h t s c c n thi t xây d ng h th ng thông tin ban u ph c v
qu n lý thu chi, qu n lý tài chính trong i u ki n t ch .
- Th hai, T ch c l p ch ng t k toán. ây là quá trình s d ng các
ch ng t ã ư c l a ch n trong danh m c ch ng t c a ơn v và các
phương ti n phù h p ghi các nghi p v kinh t tài chính phát sinh vào
ch ng t . Các ch ng t s d ng có th tuân th th ng nh t, không ư c s a
i n u thu c lo i ch ng t b t bu c ho c t b sung thêm các ch tiêu ho c
thay i hình th c m u bi u cho phù h p v i vi c ghi chép và yêu c u qu n lý
c a ơn v n u thu c lo i ch ng t hư ng d n, ch ng t ph c v qu n tr n i
b . Tùy theo i u ki n c a t ng ơn v ch ng t có th l p th công b ng tay
ho c b ng máy. Tuy nhiên trong th i i công ngh thông tin phát tri n và các
phương ti n máy móc hi n i, các ơn v s nghi p có th thi t k các m u
ch ng t có s n ph n ánh nghi p v k p th i và ti n cho vi c ghi nh n các
nghi p v kinh t phát sinh.
- Th ba, T ch c ki m tra ch ng t k toán. ây là vi c xác nh n
tính chính xác, úng n c a các thông tin ghi trên ch ng t k toán. Các y u
t m b o tính h p pháp, h p l c a ch ng t c n ư c chú ý xem xét như

49. 44
các y u t b t bu c c a ch ng t , tính chính xác, h p lý c a s li u trên
ch ng t , ch ký c a nh ng ngư i có liên quan… Trư ng h p thông quan
ki m tra n u phát hi n có sai sót thì k toán nh t thi t ph i yêu c u cá nhân, t
ch c l p ch ng t b sung, s a i ho c t ch i thanh toán.
- Th tư, T ch c s d ng ch ng t cho vi c ghi s k toán. Sau khi
ư c ki m tra, các ch ng t k toán ư c phân lo i theo a i m phát s nh,
theo tính ch t c a các kho n thu, chi… Vi c ghi s k toán ph thu c vào
hình th c t ch c s k toán t i ơn v .
- Th năm, T ch c b o qu n, lưu tr và hu ch ng t k toán. Sau
khi ghi s k toán, ch ng t ph i ư c b o qu n t i phòng k toán ph c v
cho vi c ki m tra, i chi u s li u. Khi k t thúc kỳ k toán năm, ch ng t
ư c chuy n sang lưu tr theo t ng lo i và theo th t th i gian phát sinh.
Tùy theo t ng lo i tài li u mà t i gian lưu tr quy nh có th khác nhau. Khi
h t th i h n lưu tr , ch ng t ư c phép tiêu h y theo quy nh.
Hi n nay ch ng t k toán áp d ng cho các ơn v s nghi p tuân theo
quy nh c a Lu t K toán, Ngh nh s 128/2004/N -CP ngày 31/5/2004
quy nh chi ti t và hư ng d n thi hành m t s i u c a Lu t K toán và
Quy t nh s 19/2006/Q -BTC ngày 30/03/2006 c a B trư ng B Tài
chính quy nh ch k toán HCSN. Chúng tôi cho r ng ch hi n hành
ã quy nh khá c th h th ng bi u m u ch ng t k toán v n i dung,
phương pháp l p, ki m tra và trình t luân chuy n ch ng t .
M tv n cũng c n quan tâm trong t ch c ch ng t k toán các ơn
v s nghi p là v n ng d ng công ngh thông tin vào các khâu công vi c
c a t ch c h ch toán k toán nói chung trong ó có t ch c ch ng t i nt .
B ng vi c t ch c thi t k các m u ch ng t có s n cho t ng lo i nghi p v
và t ch c mã hóa cho t ng lo i chương trình s gi m b t kh i lư ng công

50. 45
vi c c a nhân viên k toán trong quá trình l p và luân chuy n ch ng t , t o
m i liên h ch t ch gi a các b ph n phát sinh các kho n thu, chi v i vi c
t ng h p s li u chính xác, k p th i. Tuy nhiên t ch c v n này c n ph i
tính n kh năng ch ng s a ch a, b o m t thông tin c a ch ng t .
Tóm l i, trên cơ s yêu c u chung v t ch c ch ng t k toán, d a
vào c i m ho t ng và yêu c u qu n lý c th , m i ơn v s nghi p c n
t ch c ch ng t k toán cho phù h p cung c p thông tin k p th i và hi u qu
cho quá trình qu n lý.
1.4.1.2. T ch c h th ng tài kho n k toán
Là cách th c phân lo i, h th ng hoá các nghi p v kinh t phát sinh
riêng bi t theo t ng i tư ng ghi c a h ch toán k toán nh m ph c v cho
các yêu c u qu n lý c a các ch th qu n lý, tài kho n k toán ư c s d ng
theo dõi và ph n ánh tình hình bi n ng c a t ng i tư ng h ch toán k
toán. Tuy nhiên do i tư ng c a k toán r t a d ng và luôn v n ng nên
c n s d ng nhi u tài kho n khác nhau ghi chép các thông tin c n thi t.
Có nhi u cách hi u v t ch c h th ng tài kho n k toán. Có quan
i m cho r ng “t ch c h th ng tài kho n k toán là xây d ng các tài kho n
ghi ơn, ghi kép h th ng hoá các ch ng t k toán theo th i gian và theo
t ng i tư ng c th nh m m c ích ki m soát, qu n lý các i tư ng c a
h ch toán k toán” [76, tr122]. Theo quan i m này, t ch c h th ng tài
kho n ơn gi n là t ch c h th ng phương ti n ph n ánh s bi n ng c a
các i tư ng h ch toán k toán, trong ó nh n m nh n phương pháp ghi
chép trên tài kho n.
Lu t K toán Vi t Nam, i u 24 quy nh: “ ơn v ph i căn c vào h
th ng tài kho n k toán do B Tài chính quy nh ch n h th ng tài kho n
k toán áp d ng ơn v ” [78, tr18]. Như v y quan i m này ư c xây d ng

51. 46
trên nguyên t c các ơn v k toán ph i tuy t i tuân th các quy nh c a
Nhà nư c ng th i khi thi t l p h th ng tài kho n c n tính n nh ng s
phù h p v i ho t ng c a ơn v .
T nh ng quan i m trên chúng tôi cho r ng t ch c h th ng tài
kho n k toán trong m t ơn v k toán th c ch t ph i là vi c xác l p mô hình
thông tin phù h p v i nhu c u qu n lý nh t nh. Trong quá trình ó, các ơn
v s nghi p c n xem xét n tính phù h p v i cơ ch và ch qu n lý hi n
hành như quy nh v k t c u, n i dung ghi chép c a tài kho n và th ng nh t
quan h ghi chép gi a các tài kho n. Do nhu c u s d ng thông tin c a nhi u
i tư ng khác nhau, h th ng tài kho n k toán c n ư c xây d ng trên cơ s
tuân th chu n m c s làm cho thông tin k toán cung c p có tính d hi u và
có th so sánh ư c. M t khác, trong quá trình t ch c h th ng tài kho n k
toán các ơn v s nghi p ph i tôn tr ng tính c thù c a ơn v h ch toán v
hình th c s h u, quy mô ho t ng, lĩnh v c ho t ng… Nh ng c i m
này có nh hư ng áng k n s lư ng tài kho n s d ng cũng như m c
chi ti t c a t ng tài kho n.
Nh ó t ch c h th ng tài kho n k toán có tác d ng ph n ánh và h
th ng hóa ư c các i tư ng a d ng c a k toán, xây d ng h th ng thông
tin kinh t tài chính c n thi t cho các i tư ng s d ng trên cơ s ti t ki m
các kho n hao phí v lao ng s ng và lao ng v t hoá cho vi c t ch c h
th ng s k toán sau này.
xây d ng h th ng tài kho n k toán khoa h c và có tính th c ti n
theo chúng tôi các ơn v s nghi p c n quan tâm n các n i dung c th
sau:
- Th nh t, Xây d ng h th ng tài kho n ph c v k toán tài chính
trong ó c n xác nh danh m c tài kho n k toán ơn v s d ng. Trên cơ s