1. 3
Sjellja e kostos
Kontabiliteti menaxherial
Objektivat mësimore
 Përcaktimi dhe shpjegimi i kostove fikse, variabël
dhe të përziera.
 Përdorimi i burimeve dhe të veprimtarive, si dhe
lidhjen e tyre me sjelljen e kostos.
 Ndarja e kostove të përziera në përbërësit e tyre
fiks dhe variabël, duke përdorur
• metodën ‘e lartë - e ulët’,
• metodën ‘scatter-plot’, si dhe
• metodën e katrorëve më të vegjël.
2
1

2. Mënyra e sjelljes së kostove
 Mënyra e sjelljes së kostove është mënyra se si
ndikohen kostot prej ndryshimeve në nivelin e
aktiviteteve
 Dy kategoritë e përgjithshme të faktorëve nxitës
të veprimtarisë janë:
• faktorët nxitës për nivel njësie
 Materialet direkte, orët e punës direkte, orët e
makinerisë etj.
• faktorët nxitës jo për nivel njësie
 Organizimet, porositë e punës, lëvizjet e
materialeve etj.
3
Mënyra e sjelljes së kostove
 Parimi bazë i mënyrës së sjelljes së kostove
është që me rritjen e nivelit të aktiviteteve,
normalisht duhet të rriten edhe kostot.
 Problem, për secilin zë të kostos, është
përcaktimi:
• i mënyrës sipas të cilës kostot rriten, dhe
• me sa rriten dhe cilat kosto rriten, me rritjen
e nivelit të aktiviteteve.
4
2

3. Bazat e sjelljes së kostos
Kostot fikse
 Kostot fikse janë kostot totali i të cilave mbetet
konstant brenda rangut relevant (kufijve
përkatës) të aktivitetit nxitës.
• Shembull: Dy linja prodhimi mund të prodhojnë
nga 10,000 kompjuterë në vit secila. Punonjësit
mbikëqyren nga një menaxher i linjës i cili
paguhet €24,000 në vit. Për prodhim deri në
10,000 njësi, nevojitet vetëm një mbikëqyrës.
5
Bazat e sjelljes së kostos – Kosto
fikse
Njësitë e
prodhuara
Mbikëqyrja
(kosto totale)
4,000
€24,000
8,000
€24,000
10,000
€24,000
12,000
16,000
20,000
6
3

4. Bazat e sjelljes së kostos – Kosto
fikse
Sjellja e kostos fikse
Kostoja e
mbikëqyrjes
€24,000
4,000
8,000
12,000
16,000
20,000
Numri i njësive
7
Modelet e sjelljes së kostove Kostot gjysmë fikse
 Kosto gjysmë fikse është ajo kosto e cila
është fikse për nga natyra po kjo mbetet
kështu vetëm për nivele të caktuara të
aktivitetit (brenda rangut relevant)
 Shembull: Dy linja prodhimi mund të prodhojnë nga
10,000 kompjuterë në vit secila. Punonjësit
mbikëqyren nga një menaxher i linjës i cili paguhet
€24,000 në vit. Për prodhim deri në 10,000 njësi,
nevojitet vetëm një mbikëqyrës. Kur prodhimi të jetë
mbi 10,000 njësi kompjuterë të prodhuar, nevojiten dy
mbikëqyrës.
8
4

5. Bazat e sjelljes së kostos – Kosto
fikse
Njësitë e
prodhuara
Mbikëqyrja
(kosto totale)
4,000
€24,000
8,000
€24,000
10,000
€24,000
12,000
€48,000
16,000
€48,000
20,000
€48,000
9
Bazat e sjelljes së kostos – Kosto
fikse
Sjellja e kostos fikse
Kostoja e
mbikëqyrjes
€48,000
24,000
4,000
8,000
12,000
16,000
20,000
Numri i njësive
10
5

6. Bazat e sjelljes së kostos – Kosto
fikse
Njësitë e
prodhuara
Mbikëqyrja
(kosto totale)
Kosto për njësi
4,000
€24,000
€6.00
8,000
€24,000
€3.00
10,000
€24,000
€2.40
12,000
€48,000
€4.00
16,000
€48,000
€3.00
20,000
€48,000
€2.40
11
Bazat e sjelljes së kostos
Kostot e ndryshueshme (variabile)
 Kostot e ndryshueshme janë kosto totali i të
cilave ndryshon në proporcion të drejt me
ndryshimet e nxitësit të aktivitetit (nivelit të
aktivitetit).
• Shembull: Një ‘CD ROM drive’ me kosto prej €30
për njësi i montohet secilit kompjuter. Kostoja
totale e ‘CD ROM drive’ ndryshon për çdo
ndryshim të nivelit të prodhimit.
12
6

7. Bazat e sjelljes së kostos – kosto
variabile
Njësitë e
prodhuara
Kosto për njësi
4,000
€30
8,000
€30
10,000
€30
12,000
€30
16,000
€30
20,000
€30
13
Bazat e sjelljes së kostos – kosto
variabile
Njësitë e
prodhuara
Kosto për njësi
Kosto totale
4,000
€30
€120,000
8,000
€30
€240,000
10,000
€30
€300,000
12,000
€30
€360,000
16,000
€30
€480,000
20,000
€30
€600,000
14
7

8. Bazat e sjelljes së kostos – kosto
variabile
Sjellja e kostos variabile
Kostoja totale
(.000)
600
480
360
240
120
4,000
8,000
12,000
16,000
20,000
Numri i njësive
15
Bazat e sjelljes së kostos – kosto
variabile
 Kostot variabile mund të paraqiten gjithashtu me
një ekuacion linear.
 Kostot totale variabile varen nga
• niveli i faktorit nxitës të veprimtarisë (p.sh. numri i
njësive të CD ROM drive të montuar) dhe
• kostos variabile për njësi (p.sh. çmimi i një CD ROM
drive).
 Kjo marrëdhënie mund të përshkruhet si vijon:
Kostot totale variabile =
Numri i njësive të faktorit nxitës x kosto variabile për njësi
16
8

9. Bazat e sjelljes së kostos – kosto
variabile - kostot variabile lakore
(b)
€ Kostot
€ Kostot
(a)
Vëllimi i njësive dalëse
Vëllimi i njësive dalëse
 Secila njësi shtesë e prodhuar në grafikun (a) shkakton një rritje
më të vogël se sa përpjesëtimi në kostot përkatëse;
 secila njësi shtesë e prodhuar në grafikun (b) shkakton një rritje
më të madhe se sa përpjesëtimi në kostot përkatëse.
17
Bazat e sjelljes së kostos
Kostot mikse
 Kostot mikse janë ato kosto të cilat
përmbajnë edhe komponentë fikse edhe
komponentë variabile dhe në këtë mënyrë
ndikohet pjesërisht prej ndryshimeve në
nivelin e aktiviteteve.
•
•
•
•
Energjia elektrike
Faturat e telefonit
Pagat e shitësve
Kosto e marrjes me qira të një auto-veture
18
9

10. Bazat e sjelljes së kostos - Kostot
mikse
Sjellja e kostos mike
KV
Kostot mikse
KV
KF
19
(a)
Vëllimi i njësive dalëse
€ Kostot – Ngarkesat minimale
€ Kostot – Kostot maksimale
Modele të tjera të sjelljes së kostove
(b)
Vëllimi i njësive dalëse
 Grafiku (a) përfaqëson një zë të kostos i cili ndryshon në varësi
të njësive dalëse deri në një nivel maksimal të kostos.
 Grafikun (b) përfaqëson një zë të kostos i cili ndryshon në varësi
të njësive dalëse vetëm pasi arrihet një nivel i caktuar i kostove
në fjalë
20
10

11. Burimet, aktivitetet dhe sjellja e
kostos
 Burimet janë elemente ekonomike që lehtësojnë
dikë që të kryejë veprimtaritë
• Burimet e një kompanie prodhuese përfshijnë
materialet direkte, punën direkte, rrymën
elektrike, pajisjet etj.
 Kur kompani shpenzon para për burimet, ajo po
siguron mundësinë (aftësohet) për të kryer një
veprimtari (aktivitet).
• veprimtaria është thjesht një detyrë, si p.sh
vendosja e pajisjeve, blerja e materialeve,
montimi i materialeve dhe paketimi i njësive të
përfunduara nëpër kuti
21
Burimet, aktivitetet dhe sjellja e
kostos
 Kompania që siguron burimet e nevojshme
për të kryer një veprimtari, ajo fiton
kapacitete të veprimtarisë.
• kapaciteti praktik - nivel efikas i rendimentit
të aktivitetit
• kapaciteti i papërdorur - kur nuk përdoret i
gjithë kapaciteti i siguruar i aktivitetit
 Marrëdhënia midis shpenzimit të burimeve
dhe përdorimit të burimeve përdoret për të
përcaktuar sjelljen e kostos fikse ose
variabile.
22
11

12. Burimet, aktivitetet dhe sjellja e
kostos
 Burimet mund të kategorizohen si
• Burime fleksibël - blihen kur të nevojiten dhe në
sasitë e kërkuara për përdorim.
 trajtohen si kosto variabile
 nuk ka kapacitet të papërdorur
• Burime të zotuara - blihen përpara përdorimit dhe
sigurojnë kapacitetin afatgjatë të veprimtarisë
 mund të tejkalojnë kërkesën për përdorimin e tyre,
prandaj ka mundësi të kemi kapacitet të
papërdorur
 blerja ose marrja me qira e ndërtesave dhe e
pajisjeve
 trajtohen si kosto fikse
23
Metodat për ndarjen e kostove të
përziera
 Regjistrimet kontabël të një kompanie
raportojnë kostot totale mikse (të përziera)
dhe nivelet e aktiviteteve të ndërlidhura me
ato kosto
 Menaxhmenti duhet të dinë komponentet
fikse dhe variabile të atyre kostove mikse
24
12

13. Metodat për ndarjen e kostove të
përziera
Sjellja e kostos mike
KV
KV
KV
KF
KF
KF
KF
25
Metodat për ndarjen e kostove të
përziera
 Metodat për ndarjen e kostove të përziera
janë:
• metoda ‘e lartë-e ulët’,
• metoda ‘scatter-plot’, dhe
• metoda e katrorëve më të vegjël.
 Secila metodë është vetëm një vlerësim i
përafërt, dhe secila metodë nxjerr në pah
rezultate të ndryshme
26
13

14. Metoda ‘e lartë - e ulët’
 Vlerësimi i elementeve fikse dhe variabile të kostove
gjysmë variabile bëhet sipas hapave në vazhdim:
• Hapi 1 Rishikoni regjistrimet e kostove në periudhat e
mëparshme.
 Zgjidhni periudhën me nivelin më të lartë të aktiviteteve.
 Zgjidhni periudhën me nivelin më të ulët të aktiviteteve.
• Hapi 2 Përcaktoni si më poshtë.




Kostot totale në nivelin e lartë të aktiviteteve
Kosto totale në nivelin e ulët të aktiviteteve
Njësitë totale në nivelin e lartë të aktiviteteve
Njësitë totale në nivelin e ulët të aktiviteteve
27
Metoda “e lartë - e ulët”
 Hapi 3 Llogaritja e kostove variabile për njësi.
∑ Kostove të aktiviteteve
Njësit në aktivitetet
- ∑ Kostove të aktiviteteve
- Njësit në aktivitetet
 Hapi 4 Përcaktimi i kostove fikse
∑ Kosto fikse = ∑ Kostove të aktiviteteve –
- (Njësit në aktivitetet x kosto variabile për njësi)
28
14

15. Kostot e shitjes (€)
Metoda ‘scatter-plot’
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
Vëllimi i shitjeve
29
Metoda e katrorëve më të vegjël
 Është një teknikë për vlerësimin e vijës së
përputhjes më të mirë.
 Pasi përcaktohet ekuacioni për vijën e
përputhjes më të mirë, shumë thjeshtë mund
të bëhen parashikime
 ka të bëjë me përdorimin e formulave për ‘a’
dhe ‘b’ në ekuacionin Y = a+ bX.
b
n  XY   X  Y
n  X 2   X 
2
a
Y
X
b
n
n
30
15