1. II. ÜNİTE ÜLKEMİZDE NÜFUS KONU ANLATIMI Hazırlayan FATİH KARACAN www.ogretmenweb.com

2. NÜFUS Sınırları belli bir alanda yaşayan insan sayısına nüfus denir. Bir yerde yaşayan insan sayısını tespit etmek amacı ile nüfus sayımları yapılır.

3. Nüfus Sayımı Yapılmasının Sebepleri 1. Nüfusun miktarını,artış hızını, dağılışını öğrenmek. 2. Nüfusun yapısını * Yaş, cinsiyet, eğitim, * Çalışan nüfusun sektörlere göre dağılışını, * Kır-kent nüfusunu, İşsizlik oranını, * Asker çağındakilerin ve seçmen sayısını öğrenmek gibi sebeplerle sayım yapılır.

4. TÜRKİYE’DE NÜFUS VE NÜFUS SAYIMLARI Nüfus sayımı bir ülkede yasayan insanların belli bir günde sayılması işlemidir.Türkiye’de ilk nüfus sayımı 1927 yılında yapılmıştır. İkincisi 1935 yılında, daha sonra her 5 yılda bir nüfus sayımları yapılmıştır. 1990 dan sonra alınan kararla her 10 yılda bir sayım yapılacaktı. Ancak 1997 yılında seçmen yaşının düşürülmesinden dolayı tekrar sayım yapıldı. En son yapılan 2000 Genel Nüfus sayımına göre nüfusumuz 67.803.927 olmuştur.

7. Nüfusumuzun yıllık artış hızı 1960-1985 döneminde önemli bir değişim göstermemiş ancak 1985 yılından sonra hızla azalma sürecine girmiştir.

8. Yıllık nüfus artış hızı, 1980-1985 döneminde binde 24.9, 1985-1990 döneminde binde 21.7 iken 1990-2000 döneminde binde 18.3'e düşmüştür

10. 1990-2000 döneminde yedi coğrafi bölgenin tamamının nüfusu artmaktadır. Bölgeler arasında en yüksek artış hızı Marmara Bölgesinde, en düşük artış hızı ise Karadeniz Bölgesinde gerçekleşmiştir. 1990-2000 döneminde Marmara Bölgesinin yıllık nüfus artış hızı binde 26.7, Karadeniz Bölgesinin yıllık nüfus artış hızı binde 3.6'dır.

11. Ülke genelindeki nüfusun yüzde 26'sının bulunduğu Marmara Bölgesi en fazla nüfusa sahip iken, nüfusun yüzde 9'unun bulunduğu Doğu Anadolu Bölgesi en az nüfusa sahiptir.

14. 81 il içinde nüfus artış hızı en yüksek olan ilk üç il sırasıyla Antalya, Şanlıurfa ve İstanbul'dur. 1990-2000 döneminde Antalya'nın yıllık nüfus artış hızı binde 41.8, Şanlıurfa'nın yıllık nüfus artış hızı binde 36.6 ve İstanbul'un yıllık nüfus artış hızı ise binde 33.1 olarak gerçekleşmiştir.

16. NÜFUSUN DAĞILIŞI

17. *** Dünya üzerinde nüfusu en fazla olan kıta Asya, en az olan kıta Avustralya (Okyanusya) kıtasıdır. Antarktika kıtasında ise yerleşik hayat yoktur. *** Nüfusu en fazla olan bölgemiz Marmara, en az olan bölgemiz Doğu Anadolu Bölgesidir (1997).

19. NÜFUSUN DAĞILIŞINDA ETKİLİ FAKTÖRLER 1.İklim: Çok sıcak ve çok soğuk iklimler seyrek nüfusludur. Yağışların fazla , kışların ılık geçtiği iklim bölgeleri sık nüfusludur. Örnek; kutup bölgeleri , çöl bölgeleri ve Ekvatorda 1000 m. nin altındaki yerler (yüksek nem ve sıcaklıktan) seyrek nüfusludur. 2.Yer şekilleri: iklim şartları elverişli olsa bile dağlık kesimler seyrek nüfuslanmıştır. Ör. Dünya üzerinde Alp-Himalaya dağları, Yurdumuzda ise Menteşe yöresi, Taşeli platosu, Teke yarımadası Toroslar gibi. 3.Akarsu: Akarsu çevreleri su imkanı ve verimli tarım alanlarından dolayı sık nüfusludur. Bu genellemeye Ekvatoral bölge akarsuları (Amazon, Kongo) ve Kutup iklim bölgesindeki akarsular uymaz. Ekvatoral bölgede yüksek nem ve sıcaklıktan, kutuplarda ise düşük sıcaklıktan dolayı nüfus seyrektir. Sık nüfuslu akarsu havzalarına örnek olarak; İndus, Ganj, Fırat-Dicle, Nil gösterilebilir. 4.Tarım: Tarımsal faaliyetlerin gelişmiş olduğu yerler sık nüfusludur. Ör. Gediz, Çukurova, Bafra ,Çarşamba gibi. 5.Sanayi: Sanayi nin gelişmiş olduğu yerler iş imkanından dolayı sık nüfusludur. Ör. İstanbul , Bursa, İzmir, Adana gibi. Dünya üzerinde ise Japonya, Batı Avrupa ülkeleri ve A.B.D’nin doğusu sanayiden dolayı sık nüfusludur.

20. 6.Ulaşım: Ulaşımın gelişmiş olduğu yerlerde ticarette geliştiği için sık nüfuslanmıştır. Örnek; Eskişehir, Ankara, Kayseri 7.Turizm:Turizmin gelişmiş olduğu yerlerde mevsimlik nüfus artışı görülür. Örnek kıyı bölgelerimizde, Antalya, Marmaris, Bodrum, Alanya yaz döneminde; Bursa-Uludağ, Bolu-Kartalkaya, Kayseri-Erciyes’ te ise kış döneminde nüfus artar. 8.Yer altı kaynakları: Yer altı kaynaklarının çıkarıldığı ve işlendiği yerler sık nüfusludur. Ör. Zonguldak, Batman, Soma, Ereğli, Karabük, Seydişehir gibi. 9.Bitki örtüsü: Ormanların sık ve gür olduğu alanlar seyrek nüfuslanmıştır. Örnek Amazon-Kongo Havzaları gibi. 10.Kara ve Denizlerin Dağılışı: Dünya nüfusunun büyük bir kısmı kuzey yarım kürede ılıman kuşaktadır. Sebebi karaların geniş alan kaplaması. *** Bir ülkede nüfusun dağılışı büyük ölçüde iklim ve yer şekillerine bağlı ise o ülke geri kalmış, iklim ve yer şekillerinden bağımsız ise gelişmiş ülkedir.

22. Doğu ve Batı Karadeniz kıyıları,

23. Ege Bölgesi’nin kıyı ovaları,

24. Çukurova

25. Amik ovası ile Gaziantep***Ülkemizde nüfus dağılışında iklim ve yerşekillerinin etkisi belirgindir.

28. Taşeli Plâtosu,

29. Menteşe Yöresi,

30. Tuz Gölü çevresi

31. Yıldız Dağları,

32. Teke, Biga ve Gelibolu yarımadaları ***Kıyılar iç kesimlerden sık nüfuslanmıştır. ***Yağış dağılışı ile nüfus dağılışı arasında paralellik vardır.

38. NÜFUS ARTIŞI

40. Sağlık hizmetlerindeki gelişmeler,

41. Beslenme şartlarının iyileşmesi,

42. Çocuk ölümlerinin azalması,

43. Ortalama insan ömrünün uzaması

46. İhracat azalır veya ithalat artar.

47. Demografik yatırımlar artar. (Yol, su, elektrik, konut, hastane, okul gibi)

48. Kalkınma hızı yavaşlar.

49. Kişi başına düşen milli gelir azalır.

50. Tasarruflar azalır.

51. Konut sıkıntısı olur.Sonuçta gecekondulaşma olur.

52. İşsizlik artar.

53. İç ve dış göçler artar.

54. Tarım alanlarının amaç dışı kullanımı artar.

57. Ülke savunmasına katkısı olur.

58. Ekonomide çeşitlilik artar.

60. Türkiye’de en az nüfus artışı 1940-45 yıllarında olmuştur (%0 10,59). Sebebi ikinci dünya savaşından dolayı genç nüfusun askerde olması(seferberlik durumu) ve kıtlıktır. En fazla nüfus artışı 1955-60 yılları arasında olmuştur (%o 28,58). Sebebi: Savaşların bitmesi, sağlık hizmetlerindeki gelişmeler gösterilebilir.

67. NÜFUS YOĞUNLUĞU

68. NÜFUS YOĞUNLUĞU Km2düşen insan sayısına nüfus yoğunluğu denir. Matematik (aritmetik ) nüfus yoğunluğu Fizyolojik nüfus yoğunluğu Tarımsal nüfus yoğunluğu

69. 1.Aritmetik (Matematik ) nüfus yoğunluğu Bir yerdeki toplam nüfusun, o yerin yüzölçümüne bölünmesiyle elde edilen sayıya, aritmetik nüfus yoğunluğu denir. Nüfus yoğunluğu birim alana (km2) düsen insan sayısını ifade eder. *** Bir yerde nüfus ne kadar fazla ve yüzölçüm ne kadar küçükse, aritmetik yoğunluk o nispette artar.

70. TÜRKİYE’DE NÜFUS YOĞUNLUĞU

75. 2. Tarımsal nüfus yoğunluğu Bir yerde, tarımla geçinen nüfusun,tarımsal alana bölünmesiyle elde edilen nüfus yoğunluğuna tarımsal nüfus yoğunluğu denir. Tarımsal nüfus yoğunluğu, dağlık yerlerde fazla, geniş ovalarda ise düşüktür.

76. TARIMSAL YOĞUNLUK1029183 Tarımsal nüfus yoğunluğu tarım arazisinin az ve tarımda çalışan insan sayısının fazla olduğu Doğu Karadeniz’de yüksektir. Rize, Artvin Tarım alanlarının geniş olduğu iç Anadolu, Güney doğu Anadolu’da düşüktür. Şanlıurfa, Konya, Edirne

77. 3. Fizyolojik nüfus yoğunluğu Toplam nüfusun, ekili - dikili alanlara bölünmesiyle ortaya çıkan yoğunluğa fizyolojik nüfus yoğunluğu denir.

82. NÜFUSUN YAPISI

83. NÜFUSUN YAPISI A- Yaş Yapısı 1. Genç nüfus (0-14 ) Gelişmiş ülkelerde genç nüfusun oranı azdır. Doğum oranı düşük olduğu için. Geri kalmış ve gelişmekte olan ülkelerde doğum oranlarının fazlalığından dolayı genç nüfus fazladır. Ülkemizde bu nüfusun (0-14) oranı %36,2 ‘tir. Bu nüfus bağımlı (tüketici) nüfustur. 2. Yetişkin (Olgun) Nüfus (15-64 yaş) Çalışan (etkin ) nüfustur. Gelişmiş ülkelerde bu nüfus fazla iken, diğerlerinde azdır. Ülkemizde bu nüfusun oranı %59,7 dir. 3. Yaşlı Nüfus(65 +) Genç nüfus kadar olmasa da tüketici nüfustur. Gelişmiş ülkelerde ortalama yaşam süresi daha uzun olduğu için bu nüfusun oranı yüksektir. Ülkemizde bu nüfusun oranı %4,1 tür.

86. B-Cinsiyet Yapısı Ülkemizde kadın erkek nüfus genelde birbirine yakındır. Fakat göç alan illerimizde erkek nüfusunda, göç veren illerimizde ise kadın nüfusunda bir fazlalık olmaktadır. I.nolu kent göç vermiştir. Buna karşılık II nolu kent göç almıştır.

88. C. Eğitim Durumu Okuma Yazma seferberlikleri ile okur yazar oranımız %90 lara çıkarılmıştır. Ancak bu oranda üniversite mezunlarını oranı çok azdır.

89. D. Köy-Kent Nüfusu 1927 yılı sayımına göre nüfusumuzun %76 sı köylerde yaşarken, 1990 da bu oran %41 lere düşmüştür. Sebebi köyden kente olan göçlerdir.

92. E. Ekonomik Faaliyetlere Göre Durumu 1927 yılı sayımına göre nüfusun %82 si tarımda çalışırken, 1990 da bu oran %54 e düşmüştür. Sebebi, tarım dışı sektörlerin gelişmesidir (sanayi ve hizmet)

95. Genç nüfusun oranı fazla, yaşlı nüfus oranı azdır.

96. Nüfus grafiği geniş tabanlı üçgene benzer.

97. Ortalama yasam süresi azdır.

98. Çalışan nüfusun yas ortalaması düşük, bağımlı nüfus oranı fazladır.

99. Tarım sektöründe çalışan nüfus fazla, hizmet ve sanayi sektöründe çalışan nüfus azdır.

100. Nüfusun eğitim seviyesi düşüktür.

104. Ortalama yasam süresi fazladır.

105. Genç nüfus oranı az, orta ve yaslı nüfus fazladır.

106. Nüfus grafiği, tabanı dar, orta kesimi şişkin bir üçgene benzer.

107. Çalışan nüfusun yas ortalaması yüksek ve bağımlı nüfus oranı azdır.

108. Hizmet ve sanayi sektöründeki çalışan nüfus, tarım sektöründe çalışan nüfustan daha fazladır.

109. Nüfusun eğitim seviyesi yüksektir.

118. GÖÇ

119. GÖÇ İnsanların, doğdukları yerden başka yerlere geçici ya da sürekli olmak üzere taşınmasına göç denir. Göçler ikiye ayrılır. İç göç Dış Göç

120. 1. İÇ GÖÇ Ülke içerisinde, nüfusun yer değiştirmesine iç göç denir. İç göçlerle bir ülkenin toplam nüfusunda değişme olmaz. Sadece, bölgelerin ve illerin nüfusunda artma ya da azalma meydana gelir. İç göçler, sürekli ve mevsimlik göçler olmak üzere ikiye ayrılır.

122. Miras yoluyla tarım alanlarının daralması ve ailelerin geçimini karşılamaması

123. Tarımda makineleşmenin artması ve buna bağlı olarak tarımsal işgücünün azalması

124. Kırsal kesimde iş imkanlarının sınırlı olması

125. Ekonomik istikrarsızlık ve sosyal problemler

126. Eğitim ve sağlık hizmetlerinin yetersizliği

127. iklim ve yer şekillerinin olumsuz etkileri

128. Kentlerde sanayinin gelişmiş olmasından dolayı is imkanlarının fazlalığı

130. 2. Mevsimlik Göçler Kırsal kesimdeki bazı ailelerin büyük şehirlere, tarımın yoğun olarak yapıldığı yerlere, yaz turizminin geliştiği yerlere bir müddet çalışmak üzere göç etmeleri ile gerçekleşir. Mevsimlik göçlerle Adana, Mersin, Hatay, Aydın, Muğla, Antalya gibi merkezlerde, yaz ile kış mevsimleri arasındaki nüfus miktarlarında önemli değişmeler olmaktadır.

132. Yatırımlar dengesiz dağılır.

133. Kırsal kesim yatırımlarında verimsizlik meydana gelir.

134. Düzensiz kentleşme görülür.

135. Sanayi tesisleri kent içinde kalır.

136. Kentlerde konut sıkıntısı çekilir.

137. Kent nüfusunda aşırı artış meydana gelir.

138. Altyapı hizmetlerinde (yol, su, elektrik) yetersizlik görülür.

140. İntansiftarım metodunu geliştirmek,

141. Besi ve ahır hayvancılığını geliştirmek ve yaygınlaştırmak,

142. Kırsal kesimde eğitim ve sağlık hizmetlerini yaygınlaştırmak,

143. Tarım ve hayvancılığa bağlı sanayi kollarını kırsal alanlara yönlendirmek,

146. Erkek nüfus, kadından daha fazla göç etmektedir.

147. Göç edenlerin çoğu sanayi ve hizmet sektöründe çalışmaktadır.

148. Göç sonucunda kentlerde hızlı nüfus artışı meydana gelmiştir.

149. Sanayileşme göçü arttırmaktadır.

150. Bölgelerin toplam nüfusu ve nüfus yoğunluğu göçlerle hızla değişmektedir. ***Türkiye’de kentleşme hızı sanayileşme hızından daha yüksektir.

151. UYARI Göç alan yerin erkek nüfus oranı daha fazladır. Göç veren yerin erkek nüfus oranı azdır. Örnek; İstanbul göç aldığından erkek nüfus oranı fazla, Rize göç verdiğinden erkek nüfus oranı azdır.

153. Doğal afetler

154. Savaşlar

155. Etnik nedenler

156. Sınırların değişmesi

159. Ülke turizminin gelişmesini sağlamıştır.

160. Türk ticaretinin yaklaşık % 20 sine kaynak oluşturmuştur.

162. www.ogretmenweb.com