θεολογική ερμηνεία της ορθόδοξης εικόνας της Γέννησης.

1. ΘΕΟΛΟΓΙΚΗ
ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΚΑΙ
ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΗΣΗ
ΤΗΣ ΓΕΝΝΗΣΗΣ
Χανόγλου Δέσποινα ΠΕ01

2. Ο εικονογραφικός τύπος
διαμορφώθηκε έτσι ώστε να
συνοψίζει τη θεολογία της
Γεννήσεως ντύνοντάς την με
άρτια αισθητική μορφή. Η
παράσταση έχει οργανωθεί
αντιρρεαλιστικά και συμβολικά
συνθέτοντας στοιχεία από την
ιστορική πραγματικότητα,
πνευματικά και διαχρονικά. Το
βουνό, το σπήλαιο, η φάτνη, τα
ζώα συνυπάρχουν με τον χρυσό
κάμπο που είναι ο πνευματικός
χώρος του ουρανού. Έτσι η
εικόνα αμέσως παρουσιάζει την
σύνθεση του γήινου και του
ουράνιου, του ανθρώπινου και
του θείου.

3. Η Γέννηση τοποθετείται
μέσα σε σπήλαιο, στοιχείο
που δεν προέρχεται από
τα Ευαγγέλια, αλλά από
την παράδοση που
ξεκινάει μεν από το
απόκρυφο το λεγόμενο
Πρωτοευαγγέλιο του
Ιακώβου αλλά την παίρνει
ο ορθόδοξος θεολογικός
στοχασμός (Ιουστίνος ο
φιλόσοφος και μάρτυς)
και την καθιερώνει η
υμνογραφία με τον
Ρωμανό «και η γη το
σπήλαιον τω απροσίτω
προσάγει» (Κοντάκιον)

4. Η φάτνη εικονίζεται μέσα
σε σκοτεινό σπήλαιο. Το
μαύρο σπήλαιο
συμβολίζει τον κόσμο που
ήταν σκοτισμένος από την
αμαρτίαν. Επίσης
συμβολίζει τον Άδη. Έτσι
για να πλησιάσει την
άβυσσο ο Χριστός
τοποθετεί μυστικά τη
γέννησή Του στο βάθος
του χάσματος, όπου το
κακό ζει στην τελευταία
του πυκνότητα. Ο
Χριστός, το Φως του
κόσμου, είναι ο
καθήμενος «εν σκότει και
σκιά θανάτου».

5. Μέσα στο σπήλαιο εικονίζονται ένα βόδι και ένας όνος. Ο αγιογράφος
εμπνέεται από την προφητεία του Ησαΐα «έγνω βους τον κτησάμενον
και όνος την φάτνην του Κυρίου αυτού. Ισραήλ δε με ουκ έγνω».
Η αποστασία του εκλεκτού λαού του Θεού στηλιτεύεται με τον
διακριτικό αυτόν τρόπο μέσα στην εικόνα.

6. Ο Χριστός εικονίζεται σπαργανωμένος. Η εικονογραφία εδώ ακολουθεί
πιστά την ευαγγελική διήγηση «και εσπαργάνωσεν αυτόν και ανέκλινε
αυτόν εν τη φάτνη» (Λουκ. 2,7). Το φασκιωμένο βρέφος παραπέμπει
οπτικά σε μορφές νεκρών (όπως του Λαζάρου), δίνοντάς μας έτσι μια
ακόμα νύξη για το σάββανο και την ταφή του Κυρίου.

7. Η Παναγία είναι η μορφή,
όπου διακρίνεται για το
μέγεθός της και την
κεντρική θέση που
κατέχει στην εικόνα. Η
Θεοτόκος είναι
μισοξαπλωμένη και
μισοκαθισμένη και η
στάση της ανάλαφρη για
να τονιστεί η απουσία του
πόνου και η παρθενική
γέννηση του Χριστού. Η
γέννηση ήταν ανώδυνη

9. Στο κάτω μέρος εικονίζεται ο Ιωσήφ μακριά από το βρέφος και σε μια γωνιά
για να φανεί το αμέτοχον του Ιωσήφ στην Σάρκωση του Χριστού. Επίσης ο
Ιωσήφ δεν είναι ο πατέρας του βρέφους, αλλά ο προστάτης της Αγίας
οικογένειας. Ο Ιωσήφ είναι σκεφτικός και στηρίζει το κεφάλι του με το
αριστερό χέρι. Κοντά του βλέπουμε ένα βοσκό στηριγμένο στη γκλίτσα του.
Στο πρόσωπό του οι Πατέρες βλέπουν τον πειρασμό που ρίχνει στην ψυχή του
Ιωσήφ την αμφιβολία και τις σκέψεις.

10. Οι ποιμένες, ανοιχτόκαρδοι, καλοκάγαθοι, ειρηνικοί άνθρωποι δέχονται
με κατάπληξη, αλλά και χαρά το μήνυμα του ερχομού του Μεσσία,
αντιπροσωπεύοντας την αγαθή μερίδα των αληθινών Ισραηλιτών που
άκουσαν το καλό άγγελμα της σωτηρίας και το ενστερνίστηκαν αμέσως.

11. • Οι Μάγοι είναι οι σοφοί και διαβασμένοι,
που όμως η γνώση τους δεν στέκει
εμπόδιο στην προσκύνηση του
σαρκωθέντος Λόγου. Γι’ αυτό και η τέχνη
της Εκκλησίας δίνει μεγάλη σημασία στην
παρουσία τους. Οι Μάγοι, με τις λαμπρές
και παράξενες στολές τους, είναι οι
αναζητητές που πασχίζουν να βρουν την
Αλήθεια έξω από το χώρο του Ισραήλ.
Αντιπροσωπεύουν τους ανά τους αιώνες
αναζητητές της αλήθειας που μέσα από
τους πολυδαίδαλους ατραπούς της
σκέψης ακολουθώντας τον αστέρα της
εσώτερης παρόρμησής τους φτάνουν
κάποτε με ταπείνωση στην απλότητα της
Φάτνης για να καταθέσουν τα δώρα του
πνευματικού τους μόχθου και να χαρούν
μαζί με τους ποιμένες. Τέλος, οι Μάγοι
εικονίζονται με διαφορετική ηλικία για να
υποδηλωθεί ότι ο Χριστός φωτίζει όλους
τους ανθρώπους ανεξάρτητα από ηλικία.

13. Η μοναδική ακτίνα που
εξέρχεται από τον ουρανό
και καταλήγει στο
σπήλαιο πάνω από το
βρέφος, σημαίνει την μια
ουσία του Θεού αλλά
χωρίζεται σε τρεις
λάμψεις, για να
προσδιορίσει τη
συμμετοχή των τριών
προσώπων στην θεία
οικονομία της σωτηρίας.

14. Οι αγγελικές δυνάμεις
προσφέρουν τη
δοξολογία και ευαγγελία
του χαρμόσυνου
μηνύματος στους βοσκούς
ότι «ετέχθη σήμερον
σωτήρ ος εστίν Χριστός
Κύριος». Σε κάποιες
εικόνες υπάρχει σε
κυκλικό σχήμα η
επιγραφή από το κατά
Λουκά Ευαγγέλιο,«Δόξα
εν υψίστοις Θεό και επί
γης ειρήνη εν ανθρώποις
ευδοκία».

16. Η όλη σύνθεση κλείνει με
ένα ακόμα επεισόδιο, που
προέρχεται από τα
Απόκρυφα: το πρώτο
λουτρό του βρέφους. Στο
πρωτοευαγγέλιο του
Ιακώβου περιγράφονται
διάφορες φροντίδες για
τον τοκετό της Μαρίας
καθώς και η μαία και η
βοηθός της που
συνδράμανε την Παναγία
και έλουσαν το
αρτιγέννητο. Είναι μια
ακόμη έκφανση της
σαρκώσεως και
ενανθρωπίσεως.

17. Τις εικόνες τις βρήκαμε στο
διαδίκτυο.
Τα κείμενα από εδώ
http://www.artionrate.com/inde
x.php/artion-magazine/artion-kalesma/
1125-theologikh-ermhneia-
eikonas-ths-gennhsews