SlideShare una empresa de Scribd logo
1 de 200
reeks van 4 avonden
• stress en hartresonantie
− Dirk Laverge
• stress: neurologisch vlak
− Philippe Vandevorst
• stress en mindfulness
− Kristel Van Maele
• stress en TAO
− Dominique Respens
je stress onder controle
met je hartritme
Dirk Laverge, 12 maart 2014
Doel
Aanleiding…
• zelf stressgevoelig
• eigen zoektocht
− yoga
− t‟ai chi
− TM
− PRH
− NLP technieken
− meditatie
− cursussen (vormingplus)
− mindfulness 
− stapels boeken…
zeer interessant, maar….
• je moet tijd vrijmaken
− yoga 20 min.
− meditatie: 2x 20 min
− mindfulness: body scan (30 min.)
• als je alles optimaal wil doen….
zou je om 5 uur „s morgens opstaan…
daarom…*
hart-
resonantie
Inhoud
Stress
triggers
symptomen
stress
Stress triggers
aanleiding? wat gevoeld?
(en waar?)
hoe gereageerd?
kritiek van collega ongemak in keel
tanden op elkaar
smile
(maar inwendig koken)
ruzie tussen kids druk in voorhoofd uitvliegen
…
Symptomen
• Aan welke symptomen herken je het
optreden van stress?
− adrenaline kolkt aders
− ….
• Laten we even kijken naar de
onderliggende fysiologische processen.
Stress: coping
externe boosters
• snelle suikers
− snacks
− cola
• ontsnappingsroute
− week-end zee
− citytrip
• vitaminen
• wellness
− massage
− sauna
• joggen (runners high)
• op je werk gooien
interne bron
• onuitputbare innerlijke
energiebron =
− focus op ademhaling
− focus op hart
Stress: onderliggende
fysiologische processen
hersenen
autonoom
zenuwstelsel
hormonen
1/3 Hersenen
• grofweg 3 lagen van hersenen
hersenen
autonoom
zenuwstelsel
hormonen
1°hersenstam
• of reptielenbrein
• oudste deel: 300 000 000
• ook bij: reptielen, vissen
• functies: …
hersenen
autonoom
zenuwstelsel
hormonen
2° emotionele brein
• of: limbisch systeem, primitieve hersenen*
• 200 000 000 jaar oud
• ook bij zoogdieren **
• functies: ….
hersenen
autonoom
zenuwstelsel
hormonen
3° verstandelijke brein
• of neocortex, hersenschors, cerebrum
• functies: …
• razendsnel gegroeid, maar …
 niet altijd in staat om controle uit te
oefenen op andere delen
 gevolg….
hersenen
autonoom
zenuwstelsel
hormonen
cfr. evolutie hersenen
• bottom-up circuits *
− limbisch systeem  neocortex
− sterker „bedraad‟ dan
• top-down circuits
− neocortex  limbisch systeem
• rol amygdala!!
− FFF respons
• gevolg?
hersenen
autonoom
zenuwstelsel
hormonen
gevolg……bij stress
• limbisch systeem neemt de controle over
(je merkt dat ook niet direct*)
• gevolg
− onlogica
− impulsiviteit
− emotionele instabiliteit ….
hersenen
autonoom
zenuwstelsel
hormonen
hersenen
autonoom
zenuwstelsel
hormonen
Mr. Cortex
• één en al verstand
• onderdrukking van limbisch systeem
• gevaar: emoties onderdrukken
− tegen zin gaan werken
− tegen beter weten in huwelijk in stand houden
• gevolg
− stress: emotionele en fysische klachten
• hartritmestoornissen, bloeddruk , immuniteit 
• dus: je verstand voorrang geven op je hart
maakt ziek!*
hersenen
autonoom
zenuwstelsel
hormonen
Mr. Dinosaur
• één en al emotie
• neo-cortex staat op non-actief
• nadeel: impulsief, snel in paniek
• vb. levensbedreigende situatie = nuttig
− limbisch systeem (gericht op overleven) krijgt
voorrang op cognitieve denken
• maar: uitsluitend je emoties volgen
maakt ook ziek…
hersenen
autonoom
zenuwstelsel
hormonen
ideaal • hoog IQ
• én hoog EQ
= in harmonie
= in flow
HR en impact op hersenen
• emoties gestabiliseerd
• frontale kwabben in cortex beter
bevloeid*
hersenen
autonoom
zenuwstelsel
hormonen
hersenen
autonoom
zenuwstelsel
hormonen
Autonoom zenuwstelsel
• bestaat uit 2 delen…
hersenen
autonoom
zenuwstelsel
hormonen
sympathisch stelsel
• GAS pedaal
hersenen
autonoom
zenuwstelsel
hormonen
parasympathisch stelsel
• REM
hersenen
autonoom
zenuwstelsel
hormonen
Conclusie
• beide systemen werken dus in
tegenovergestelde richting
• evenwicht tussen „rem‟ en „gaspedaal‟ is dus
belangrijk, beide moeten in topconditie zijn.
• zoogdieren: constant in evenwicht
• stress zorgt voor onevenwicht
− vb. stresserende werklunch…**
− chronisch activeren sympaticus put je energie-
reserves uit.
hersenen
autonoom
zenuwstelsel
hormonen
HR en impact op AZS
• evenwicht tussen „rem‟ en
„gaspedaal‟
• voordeel
− optimale toegang tot kennis van
cognitieve brein
− én tot emotionele brein
(intuïtie).
hersenen
autonoom
zenuwstelsel
hormonen
hersenen
autonoom
zenuwstelsel
hormonen
3/3 hormonen
• bij stress
• welk hormoon?
• twee:
− 1° reactie: adrenaline (snel en kort)
− 2° anti-stress reactie (veel en lang)
• cortisol
• DHEA
hersenen
autonoom
zenuwstelsel
hormonen
1°stresshormoon: adrenaline
• adrenaline = vlucht-of-vechthormoon
• adrenalinerespons = snel
− hartritme 
− bloeddruk 
− je verbruikt veel suikers
− dopamine *
− endorfines **
• vb. bijna botsing***
hersenen
autonoom
zenuwstelsel
hormonen
oermens vs. moderne mens
• adrenaline respons
= zeer nuttig
• overlevingsreactie
bij gevaar
• zelden levensgevaar
• maar adrenalinerespons
zit wel ingebakken in
ons lichaam
• en treed op bij minste
stress
hersenen
autonoom
zenuwstelsel
hormonen
gevaar:
• van adrenalinestoot
naar adrenalinestoot
hersenen
autonoom
zenuwstelsel
hormonen
• maar
− antistressreactie
(cortisol, DHEA) kan je
niet eindeloos overeind
houden *
hersenen
autonoom
zenuwstelsel
hormonen
langdurige stress
• bijnierschors = uitgeput
(cortisol )
• je wordt moe, prikkelbaar,
maar adrenaline houdt je nog
overeind
• stadium „opgejaagde
konijnen‟, adrenalinejunkies
hersenen
autonoom
zenuwstelsel
hormonen
• gevaar jarenlang op
adrenalinestoten te
leven = depressie
− bijnier maken minder
dopamine
hersenen
autonoom
zenuwstelsel
hormonen
HR en hormonen
• verbetering hormonaal evenwicht
− DHEA  (+100%)
−  cortisol (-23%)
−  productie IgA*
• effect gedurende 6 uur na 1 oefening
hersenen
autonoom
zenuwstelsel
hormonen
Deel 2
hart-
ritme
hart-
ritme
variabiliteit
coherente
hart-
ritme
variabiliteit
HART : indrukwekkende prestaties
• werkt meestal zonder onderbreking
− 70 tot 80 jaar
− Liefst zonder „onderhoud‟ of
„reservestukken‟…
• hoe vaak slaat ons hart?
− dag?
− jaar? *
bron: http://relaxforhealthnow.com/images/C.gif
hart – brein communicatie
• neurologisch
• biochemisch
− hormonen
− neurotransmitters
• fysisch
− bloeddruk golf
1) neurologisch
• hart > pomp
• autonoom netwerk
van neuronen
− soort kleine hersenen*
− 40 000 neuronen in en
rond het hart
2) biochemisch
• hart: hormonenfabriekje
− eigen voorraad adrenaline
− hormoon ANF = regelt bloeddruk
− hormoon oxytocyne = liefdeshormoon*
− deze hormonen werken rechtstreeks in op de
hersenen.
oxytocine
Bron: DS 13/02/2010
3) fysisch
• 3° bij elke hartslag stuurt
het hart elektromagnetische
signalen naar gans het
lichaam
− dit kan aangetoond worden op
op een afstand van enkele
meters….*
Hartritme
• iedereen kent wel z‟n hartslag
− bij rust…
− bij sport..
• zone training
oefening
• word je bewust van je ademhaling
• “teken” je ademhaling
• vel papier
• 1 min.
• potlood gaat mee en 
met in en uitademen (beweging borstkas)
= golfbeweging
Conclusie?
• tel de curves
• hoeveel x / minuut?
• inademen
− hartritme 
• uitademen
− hartritme 
• conclusie : ademhaling
heeft sterk impact op het hartritme!
hart-
ritme
hart-
ritme
variabiliteit
coherente
hart-
ritme
variabiliteit
Hartritmevariabiliteit (HRV)
• Hartritme bv. 70 = is een wiskundig
gemiddelde….
• maar in realiteit versnelt en vertraagt
het hart voortdurend
• die pauze tussen 2 hartslagen is nooit
gelijk = sinusaritmie*
• reeds veel studies (>10.000 wet. art.)**
0 1 2
-0.5
0
0.5
1
1.5
2
mVolts
Hartritme variabiliteit
2,5 seconden hartslag data
.859 sec. .793 sec. .726 sec.
70 BPM 76 BPM 83 BPM
© Copyright 1997 Institute of HeartMath
pubmed
Oorzaken:  HRV
• naarmate we ouder worden vermindert
die veranderlijkheid.
Naast ouder worden, andere
oorzaak daling HRV
• volwassenen bedienen zich voortdurend
van het gaspedaal (sympaticus)
hart-
ritme
hart-
ritme
variabiliteit
coherente
hart-
ritme
variabiliteit
Hartresonantie
• coherente hartritmevariabiliteit
• een grote variatie kan
− ofwel regelmatig
− ofwel chaotisch zijn.
60
70
80
90
HEARTRATE
1 50 100 150 200
60
70
80
90
HEARTRATE
TIME (SECONDS)
FRUSTRATION
APPRECIATION
© Copyright 1997 Institute of HeartMath
emoties gereflecteerd in hartritme patroon*
• dus zekere resonantie tussen
verschillende ritmes
− ademhalingsritme
− hartritme
− bloeddruk
− hersenritmes
• hart = centrale ritmische kracht !
hartresonantie
• door het hart te controleren, leren we
ons emotionele brein te controleren,
en omgekeerd.
Biofeedbackapparatuur
• Je kunt direct op een scherm zien hoe jouw
hartritme van moment tot moment
varieert.
• Spiegel van je emoties.
• Veel mensen denken dat emoties je
“overkomen”.
De stressmeter laat zien dat
je ze kunt sturen.
heart math app.
bron: www.heartmath.com
bron: nuvtiaal.nu , video op: http://www.stresseraser.nu/stresseraser
iPhone applicatie
• gewone hartritme
conclusie
• -4000 BC 2013
• oude spirituele moderne techno
kennis* (ECG, fmri scans, ..)
leveren bewijs
• dus: spirituele kennis en wetenschap komen samen
= unieke aan hartresonantie
Ons hart….
in oude culturen
in religie
metaforen
spreuken
India
• 4000 BC
• hart = verantwoordelijk
voor emoties en gevoelens
• Yoga: hart = innerlijke guru
China
• hart = zetel van het verstand
• symbool*
• polsslag **
Japan
• shinzen (orgaan)
• kokoro (verstand
v/h hart)
Egypte
• hart = wezen van het menselijk
bewustzijn *
Griekenland
• hart = zetel van
het verstand
Turkije
• Het oog van het hart
vergist zich niet.
Tibet
• Wie rijkdommen opstapelt,
kweekt ijzer in zijn hart.
yoga
• hart is de zetel
van het bewustzijn*
Wijsheid van oude spreuken
• Recht uit het hart spreken
• Volg je hart
• Iemand in je hart sluiten
• Iets doen met hart en ziel
• Je hart uitstorten
• Laat het niet aan je hart komen
• Uit het oog, uit het ….
• Play from your heart
een hart van goud hebben
iemand een riem onder het hart steken
volg je hart
iemands hart winnen
iemand in zijn hart sluiten
vraag: waar voel je de liefde
en, verliefdheid?
iets doen met hart en ziel
het hart op de tong hebben
recht uit het hart spreken
iemands hart is gebroken (*) …cardiomypathie
uit het oog, uit het hart
van zijn hart een steen maken
Happinez nr 2 , 2011
Conclusie
• gemeenschappelijke
noemer?
• hart =
centrum van
− intuïtie *
− verbondenheid met anderen
Oefening
• wijs jezelf even aan?*
• wat is het meest betrouwbaar?
Conclusie
Hart =
innerlijk
kompas
volg je hart…
• makkelijker gezegd
dan gedaan….
• we leren ook niet hoe
we dit kunnen doen
• nu wél met hartresonantie
demo
gewoon bezig op pc oproepen hartcoherentie telefoon rinkelt…
pro contra
• levert overtuigend
bewijs
• overstijgt daarmee
„zweverige new age‟
• duur*
• afhankelijk
apparatuur
• na enkele keren:
niet echt meer
nodig…
Wie past het reeds toe?
• managers bedrijven
− Londen: Shell, BP, HP, Unilever, ….
− US: Motorolla, video BBC
• ziekenhuizen
− daling uitstroom verpleegkundigen (Chicago)
• Leger
− NATO piloten
• onderwijs:
− betere examenresultaten
• Hogent : start to breath (DS, dec. 2010, vrt nieuws)
• US: lager onderwijs
video: http://www.youtube.com/watch?v=-VrNJxJLVnc&NR=1
• UK: universiteiten (Harvard).
− zie filmpje
sporters
• concentratiesporten
− golf
− boogschieten
• Link met huisdieren
− kind speelt met hond =
spontaan in coherentie*
− oude mensen met
huisdier leven langer,
is geen toeval
ABC news: Stanford univ.
Video NATO piloten
Hogent: start to breathe
• vtm journaal:
− Hogent
− studentenpsycholoog: Vincent Willemyns*
Howest
HC: wat is het niet?
• géén ontspanningstechniek
zoals yoga, mindfulness,
zen…
• wel een actietechniek
− kan zowel met een harstslag
van 150 als van 60
+ effecten HC: psychologisch
• enquêtes bij managers na 1 maand
training:
− minder stress
− minder slapeloosheid
− efficiënter vergaderen
− helderder van geest
+ effecten HC: lichamelijk
• hersenen evenwicht
• AZS evenwicht
• hormonaal evenwicht
• daling bloeddruk *
Wat hebben we geleerd?
ademhaling
•synchroniseert
hartritme
•synchroniseert
hersenritme
•synchroniseert
hormonale
ritmes
•impact
gedrag
Deel 3
DEEL 3: OEFENINGEN
• 3.1 intro: ademoefening
• 3.2 hartfocus
• 3.3 snelle coherentie
3.1 Intro: ademfocus
adem-
focus
hart-
focus
snelle
coherentie
oefening
• word je bewust van je ademhaling
• zie eerder: aandachtsoefening:
− teken je ademhaling*
• vel papier
• 1 min.
• potlood gaat mee en 
met in en uitademen (beweging borstkas)
= golfbeweging
adem-
focus
hart-
focus
snelle
coherentie
Goede ademhygiëne
• buikademhaling
− handen op buik
• let ook op je houding:
− rug recht,
− voeten plat op grond*
− benen niet gekruist
adem-
focus
hart-
focus
snelle
coherentie
• inademing
− stimuleert sympaticus
− versnelt hartritme
• uitademing
− stimuleert parasympaticus
− vertraagt hartritme
• dus rustige ademhaling brengt
zenuwstelsel in balans
adem-
focus
hart-
focus
snelle
coherentie
• adem = anker*
adem
geestlichaam
adem-
focus
hart-
focus
snelle
coherentie
raakvlak
• vroeger
− kind: boos, verdrietig, …
− wat zei oma? …*
• trainer
− midden basket match….
adem-
focus
hart-
focus
snelle
coherentie
conclusie
• probleem: doorgaans ademen we te snel
• oplossing: bewust vertragen
• principe
− 5 seconden in , 5 seconden uit*
− 5+5 = 10 sec.
− dus 6 x ademen in 1 minuut
• zo vertraag je de frequentie van ademen
• en verdiep je de ademhaling
adem-
focus
hart-
focus
snelle
coherentie
• Als je ademt in die frequentie
− dus 6 ademhalingen / minuut
− 6 trillingen / 60 seconden
− dus ademen in 0,1 Hz
• zo kom je spontaan in hartresonantie*
• doe nu de oef. een 2° keer
− tel pas achteraf!!
adem-
focus
hart-
focus
snelle
coherentie
• in software van heartmath institute
wordt hier ook rekening mee gehouden
− in de trainingsfase
− ademen in F6 (5 sec. in, 5 sec. uit)
adem-
focus
hart-
focus
snelle
coherentie
http://www.spiritueelmagazine.nl/goede-ademhaling.html
adem-
focus
hart-
focus
snelle
coherentie
http://www.spiritueelmagazine.nl/goede-ademhaling-2.html
http://www.spiritueelmagazine.nl/goede-ademhaling-2.html
oefening
• stress triggers in kaart brengen
Enkele situaties
trigger
• kids = rommel in huis
• partner = weer te laat
eten
• baas = weer overuren
reactie
3.2 hartfocus
adem-
focus
hart-
focus
snelle
coherentie
a) waarom?
• emoties neutraliseren*
• Stress respons doorbreken
adem-
focus
hart-
focus
snelle
coherentie
• niet de situatie is de oorzaak van stress
• maar wél onze perceptie
− in moment: hartfocus
− achteraf: herkaderen
• Probleem van vorige week:
• is het volgend jaar
nog zo belangrijk?
adem-
focus
hart-
focus
snelle
coherentie
b) hoe?
• stap 1: focus op je hart
− (HF = heartfocus)
• stap 2: adem in je hart
− (HB = heartbreathing)
• stap 3: roep een warm
gevoel op
− (HF = heart feeling)
adem-
focus
hart-
focus
snelle
coherentie
stap 1: HF : heart focus
• ga met je aandacht naar je
hart of hartstreek
adem-
focus
hart-
focus
snelle
coherentie
stap 2: HB: heart breathing
• In F6 (5 sec. in, 5 sec. uit)
• beeld je in dat je door je hart
(of borststreek) ademt
− niet letterlijk …
− is bij wijze van spreken
• tip: leg je hand op je hart (begin)
• helpt om je energie te focussen
op deze regio
adem-
focus
hart-
focus
snelle
coherentie
stap 3: HF: heart feeling
• roep een gevoel van warmte op in je
hart of borstkas
− roep een leuke herinnering op (levendig)
− denk aan een kind waarvan je houdt
− of een huisdier (*)
− afdaling met ski
− zeilboot, …
 indien spontane glimlach = OK
adem-
focus
hart-
focus
snelle
coherentie
oefening
• 2 minuutjes
• zoek even een beeld dat een warm
gevoel oproept (zie foto‟s)
• probeer het zo helder en scherp
mogelijk voor ogen te brengen
• en gebruik dit bij de oef. straks
adem-
focus
hart-
focus
snelle
coherentie
• niet aan dat beeld denken
• maar dat beeld voelen, herbeleven
• idee: met warme gevoelens kan je
je HRV sturen!!
• metafoor*
adem-
focus
hart-
focus
snelle
coherentie
• aan dat beeld denken is één ding
• maar dat beeld voelen, herbeleven is
veel krachtiger!
• idee: met warme gevoelens kan je
je HRV sturen!!
adem-
focus
hart-
focus
snelle
coherentie
variant
• glimlach en breng die
smile naar je hart
adem-
focus
hart-
focus
snelle
coherentie
metafoor
adem-
focus
hart-
focus
snelle
coherentie
dus 3 stappen
adem-
focus
hart-
focus
snelle
coherentie
c) wanneer?
• midden in stresssituatie
− examen (schriftelijk/mondeling)
− korte deadline: pak leerstof….
• af en toe „bijtanken‟
− pauze (werk)
− onderweg (trein, bus, auto)
• maar ook op regelmatige basis
− bv. Tijdens korte koffiepauze
adem-
focus
hart-
focus
snelle
coherentie
d) Raakvlak 1
• basis: emotionele intelligentie
− cfr. Daniel Goleman
• anecdote (kids en snoep)
− ABC van EQ*:
• bewust worden van emoties en stemmingen
• verwoorden van “ “
• verbanden zien tussen je gevoelens en
gedachten
• en die emoties en stemmingen controleren
adem-
focus
hart-
focus
snelle
coherentie
d) raakvlak 2
• pure mindfulness techniek
− SAARA
• stoppen, ademen, aandacht, ruimte,
activiteit hervatten (D. Dewulf)
• stoppen, landen, activiteit hervatten (B. Prins)
adem-
focus
hart-
focus
snelle
coherentie
3.3 Snelle coherentie
adem-
focus
hart-
focus
snelle
coherentie
a) Waarom?
• snel in „flow‟ geraken
− endorfines 
− oxytocines 
adem-
focus
hart-
focus
snelle
coherentie
flow = in de „zone‟ zijn
bore-out burn-out
in de zone
adem-
focus
hart-
focus
snelle
coherentie
adem-
focus
hart-
focus
snelle
coherentie
b) Hoe?
• idem als hartfocus
• dit gevoel nu ankeren met een gebaar
adem-
focus
hart-
focus
snelle
coherentie
oefening
• kies éérst een bepaald „anker‟
• voorwaarde:
− onopvallend
− iets wat je anders niet aanraakt
• pas dit opnieuw toe
− gedurende 2 minuten
− ev. terug met potlood
• wat voel je?
adem-
focus
hart-
focus
snelle
coherentie
c) wanneer?
• éérst inoefenen
− rustige omgeving
− dus: „automatisme kweken‟
(conditioneren)
adem-
focus
hart-
focus
snelle
coherentie
c) wanneer?
• éérst inoefenen
− rustige omgeving
− 3 x 3 minuten/dag*
• „ s morgens na
opstaan !!
• middagpauze
• „s avonds
− dus: „automatisme kweken‟
(conditioneren)
adem-
focus
hart-
focus
snelle
coherentie
• eenmaal onder de knie:
− vlak vóór meeting, onderhandeling, ….
− toepasbaar midden in een onverwachte
stress-situatie!
− „ s morgens na
opstaan !!
adem-
focus
hart-
focus
snelle
coherentie
automatisme kweken
oefenen
oefenen
oefenen
oefenen
oefenen
oefenen
oefenen
oefenen
oefenen
oefenen
adem-
focus
hart-
focus
snelle
coherentie
conditioneren
• als je het dan écht nodig hebt,
kan je er spontaan gebruik van
maken
adem-
focus
hart-
focus
snelle
coherentie
verdieping 1
• focus op je hart én solar plexus
− adem in je hart
− en adem uit in je solar plexus
adem-
focus
hart-
focus
snelle
coherentie
verdieping 2
• ademhalingsritme
− ipv 5 sec. IN en 5 sec. UIT
− 4 sec. IN en 6 sec. UIT
• nadruk op parasympaticus
adem-
focus
hart-
focus
snelle
coherentie
take home message “365”
• 3 x oefenen per dag
• 6 x ademen per minuut
− 5 in , 5 uit
• 5 minuten lang
• 365 dagen / jaar !!
adem-
focus
hart-
focus
snelle
coherentie
Bijsluiter
• HRV is ook bruikbaar in andere domeinen
− concentratieproblemen
− te hoge bloeddruk
− sportprestaties
adem-
focus
hart-
focus
snelle
coherentie
2 Extra oefeningen
• knopen leren doorhakken
• wég met oude ballast
− terugkerende piekergedachtes
− oude „rommel‟ die je in je rugzak meesleept
leren loslaten
extra oef. 1: knopen
doorhakken
• tappen uit je diepste intuïtie
• helderder nadenken
• Knopen doorhakken
hoe?
• 1+2+3 van daarnet
• 4° stap:
− vraag aan je hart wat een goede oplossing
kan zijn in de gegeven situatie
• verwacht géén tekstballon
met „de oplossing‟
of een ondertiteling
• maar word je bewust van
kleine signalen, een ander
gevoel, of perceptie….
extra oef. 2:
Mededogen van je hart
a) Waarom?
• afgeraken van steeds terugkerende
piekergedachtes
• herprogrammeren van slechte
gewoontes/herinneringen
• deblokkeren van oude gekneldheden
• let op:
− trauma‟s = psychiater of psycholoog !
b) Hoe?
• Stap 1 = bewust worden van een
specifieke negatieve emotie, angst,
spanning, gekweldheden (verleden)
• Breng ze „in kaart‟
Zet ze op papier
aanleiding? wat gevoeld?
(en waar?)
hoe gereageerd?
kritiek van collega ongemak in keel
tanden op elkaar
smile
(maar inwendig koken)
ruzie tussen kids druk in voorhoofd boos roepen
…
• is een analyse tool
• dan weet je waarmee je aan de slag kunt….
Stap 2
• focus op je hart
− adem in je hart
− en adem uit in je solar plexus
(zorgt voor een verdieping)
Stap 3
• dompel het gevoel nu onder in de
warmte van je hart
− metafoor wasmachine
• Kijk met „mededogen‟ naar
die situatie
− EHBO = erken probleem, herken het,
benoem het, en omarm het
Stap 4
• vraag aan je hart om nieuwe inzichten
en kracht om beter met het probleem
om te gaan en je gedrag te veranderen
c) Wanneer?
• „s avonds (vóór slapengaan)
• na meditatie (verdiepen ervan)
DEEL 4:
LITERATUUR
David Servan-Schreiber
• uw brein als
medicijn
• www.guerir.org
Kees Blase
• Slanker met je
hartritme
• David O‟ Hare
en Kees blase
• http://www.hartfocus.nl
Luc Swinnen
• Stress is geen
probleem
• Luc Swinnen
• www.stressmanagement.be
Peter Aelbrecht
• Homo Energeticus
• Oefenboek
• receptenboek
• http://www.homo-
energeticus.be
Doc Childre
• Transforming
stress
• Doc Childre
• www.heartmath.com
• www.heartmath.org
Engelstalig
tijdschrift
Qi gong: hartklank (hao)
• de warmte van het
hoofd en je hart,
gaat in je buik.
− http://www.happinez.nl/inspir
atie/do-it-
yourself/buikoefeningen/buiko
efening/aflevering-1-de-
onderbuik/
gratis e-books
• op site van
heartmath
http://endless-satsang.com/free-spiritual-ebooks.htm
websites
• heartmath.com ….org
• hartfocus.nnl
• nu vitaal
• wibo van gennip
• universe of possibilities
http://www.heartmathbenelux.com/
http://www.heartmath.org/
http://www.hartfocus.nl/
http://www.nuvitaal.nu
http://www.wibovangennip.nl/
http://www.ca.uky.edu/HES/fcs/possibilities/index.htm
“take home message”
• luisteren naar de stem van je hart
is het meest betrouwbare kompas !!

Más contenido relacionado

Similar a Stress en hartresonantie vormingplus maart 2014 update

4.1 reageren op je omgeving 2h/v
4.1 reageren op je omgeving 2h/v4.1 reageren op je omgeving 2h/v
4.1 reageren op je omgeving 2h/vs-schouten
 
4.1 reageren op je omgeving ppt
4.1 reageren op je omgeving ppt4.1 reageren op je omgeving ppt
4.1 reageren op je omgeving ppts-schouten
 
Stress en triggerpoints op de Landelijke Triggerpointdag
Stress en triggerpoints op de Landelijke TriggerpointdagStress en triggerpoints op de Landelijke Triggerpointdag
Stress en triggerpoints op de Landelijke TriggerpointdagOTC
 
Lichaam en geest
Lichaam en geestLichaam en geest
Lichaam en geestFam te Poel
 
Deel 2 1 anatomie en fysiologie van het brein
Deel 2 1 anatomie en fysiologie van het breinDeel 2 1 anatomie en fysiologie van het brein
Deel 2 1 anatomie en fysiologie van het breinsofie
 
Keynote 'Brein en Bewustzijn'
Keynote 'Brein en Bewustzijn'Keynote 'Brein en Bewustzijn'
Keynote 'Brein en Bewustzijn'Stijn Huijsmans
 
Stoppen met roken
Stoppen met rokenStoppen met roken
Stoppen met rokenEvenwijs
 
Pierre Moorkens - Co-founder Institute of Neurocognitivism
Pierre Moorkens - Co-founder Institute of NeurocognitivismPierre Moorkens - Co-founder Institute of Neurocognitivism
Pierre Moorkens - Co-founder Institute of NeurocognitivismHRmagazine
 
Presentatie Raymon Cluydts - Wat gebeurt er in uw hersenen als u slaapt?
Presentatie Raymon Cluydts - Wat gebeurt er in uw hersenen als u slaapt?Presentatie Raymon Cluydts - Wat gebeurt er in uw hersenen als u slaapt?
Presentatie Raymon Cluydts - Wat gebeurt er in uw hersenen als u slaapt?Voka Health Community
 
Chaoscontrole neurofeedback in de praktijk: wat doet het voor u ?
Chaoscontrole neurofeedback in de praktijk: wat doet het voor u ?Chaoscontrole neurofeedback in de praktijk: wat doet het voor u ?
Chaoscontrole neurofeedback in de praktijk: wat doet het voor u ?Frank Jorissen
 
Chaoscontrole neurofeedback en wat het voor u doet (v10dd141214)
Chaoscontrole neurofeedback en wat het voor u doet   (v10dd141214)Chaoscontrole neurofeedback en wat het voor u doet   (v10dd141214)
Chaoscontrole neurofeedback en wat het voor u doet (v10dd141214)Frank Jorissen
 
Anatomie Zenuwstelsel
Anatomie ZenuwstelselAnatomie Zenuwstelsel
Anatomie ZenuwstelselJopperx9
 

Similar a Stress en hartresonantie vormingplus maart 2014 update (18)

stressreductie
stressreductiestressreductie
stressreductie
 
Heartmath.verdiepingsdag 1205011
Heartmath.verdiepingsdag 1205011Heartmath.verdiepingsdag 1205011
Heartmath.verdiepingsdag 1205011
 
4.1 reageren op je omgeving 2h/v
4.1 reageren op je omgeving 2h/v4.1 reageren op je omgeving 2h/v
4.1 reageren op je omgeving 2h/v
 
4.1 reageren op je omgeving ppt
4.1 reageren op je omgeving ppt4.1 reageren op je omgeving ppt
4.1 reageren op je omgeving ppt
 
Stress en triggerpoints op de Landelijke Triggerpointdag
Stress en triggerpoints op de Landelijke TriggerpointdagStress en triggerpoints op de Landelijke Triggerpointdag
Stress en triggerpoints op de Landelijke Triggerpointdag
 
Presentatie mindmappen
Presentatie mindmappenPresentatie mindmappen
Presentatie mindmappen
 
Lichaam en geest
Lichaam en geestLichaam en geest
Lichaam en geest
 
Deel 2 1 anatomie en fysiologie van het brein
Deel 2 1 anatomie en fysiologie van het breinDeel 2 1 anatomie en fysiologie van het brein
Deel 2 1 anatomie en fysiologie van het brein
 
Keynote 'Brein en Bewustzijn'
Keynote 'Brein en Bewustzijn'Keynote 'Brein en Bewustzijn'
Keynote 'Brein en Bewustzijn'
 
Stoppen met roken
Stoppen met rokenStoppen met roken
Stoppen met roken
 
De weg die impulsen afleggen h3
De weg die impulsen afleggen h3De weg die impulsen afleggen h3
De weg die impulsen afleggen h3
 
Pierre Moorkens - Co-founder Institute of Neurocognitivism
Pierre Moorkens - Co-founder Institute of NeurocognitivismPierre Moorkens - Co-founder Institute of Neurocognitivism
Pierre Moorkens - Co-founder Institute of Neurocognitivism
 
Presentatie Raymon Cluydts - Wat gebeurt er in uw hersenen als u slaapt?
Presentatie Raymon Cluydts - Wat gebeurt er in uw hersenen als u slaapt?Presentatie Raymon Cluydts - Wat gebeurt er in uw hersenen als u slaapt?
Presentatie Raymon Cluydts - Wat gebeurt er in uw hersenen als u slaapt?
 
Chaoscontrole neurofeedback in de praktijk: wat doet het voor u ?
Chaoscontrole neurofeedback in de praktijk: wat doet het voor u ?Chaoscontrole neurofeedback in de praktijk: wat doet het voor u ?
Chaoscontrole neurofeedback in de praktijk: wat doet het voor u ?
 
Chaoscontrole neurofeedback en wat het voor u doet (v10dd141214)
Chaoscontrole neurofeedback en wat het voor u doet   (v10dd141214)Chaoscontrole neurofeedback en wat het voor u doet   (v10dd141214)
Chaoscontrole neurofeedback en wat het voor u doet (v10dd141214)
 
model 14jm
model 14jmmodel 14jm
model 14jm
 
Mind Grip Flyer 5
Mind Grip Flyer 5Mind Grip Flyer 5
Mind Grip Flyer 5
 
Anatomie Zenuwstelsel
Anatomie ZenuwstelselAnatomie Zenuwstelsel
Anatomie Zenuwstelsel
 

Más de Dirk Laverge

afkicken van en bewuster omgaan met je smartphone, maart 2024, psywest.pptx
afkicken van en bewuster omgaan met je smartphone, maart 2024, psywest.pptxafkicken van en bewuster omgaan met je smartphone, maart 2024, psywest.pptx
afkicken van en bewuster omgaan met je smartphone, maart 2024, psywest.pptxDirk Laverge
 
afkicken van en bewuster omgaan met je smartphone , KORTE versie februari 202...
afkicken van en bewuster omgaan met je smartphone , KORTE versie februari 202...afkicken van en bewuster omgaan met je smartphone , KORTE versie februari 202...
afkicken van en bewuster omgaan met je smartphone , KORTE versie februari 202...Dirk Laverge
 
afkicken van en bewuster omgaan met je smartphone , KORTE versie mei 2022.pptx
afkicken van en bewuster omgaan met je smartphone , KORTE versie mei 2022.pptxafkicken van en bewuster omgaan met je smartphone , KORTE versie mei 2022.pptx
afkicken van en bewuster omgaan met je smartphone , KORTE versie mei 2022.pptxDirk Laverge
 
Overzicht Westerse mystici.pptx
Overzicht Westerse mystici.pptxOverzicht Westerse mystici.pptx
Overzicht Westerse mystici.pptxDirk Laverge
 
Boost je linked in profiel 2021
Boost je linked in profiel 2021Boost je linked in profiel 2021
Boost je linked in profiel 2021Dirk Laverge
 
Boost je linked in profiel jobhappening
Boost je linked in profiel jobhappeningBoost je linked in profiel jobhappening
Boost je linked in profiel jobhappeningDirk Laverge
 
Afkicken van je smartphone mrt 2021
Afkicken van je smartphone mrt 2021Afkicken van je smartphone mrt 2021
Afkicken van je smartphone mrt 2021Dirk Laverge
 
Inleiding in de mindfulness, sept 2020
Inleiding in de mindfulness, sept 2020Inleiding in de mindfulness, sept 2020
Inleiding in de mindfulness, sept 2020Dirk Laverge
 
hartcoherentie en heartfulness, vormingplus korte samenvatting 3 sessies 2020
hartcoherentie en heartfulness,   vormingplus korte samenvatting 3 sessies 2020hartcoherentie en heartfulness,   vormingplus korte samenvatting 3 sessies 2020
hartcoherentie en heartfulness, vormingplus korte samenvatting 3 sessies 2020Dirk Laverge
 
Boost je linked in profiel
Boost je linked in profielBoost je linked in profiel
Boost je linked in profielDirk Laverge
 
Management, marketing and digital disruption 2019
Management, marketing and digital disruption 2019Management, marketing and digital disruption 2019
Management, marketing and digital disruption 2019Dirk Laverge
 
International days china from within zjgsu
International days china from within zjgsuInternational days china from within zjgsu
International days china from within zjgsuDirk Laverge
 
Voorstelling opleiding communicatiemanagement aan howest 2018
Voorstelling opleiding communicatiemanagement aan howest 2018 Voorstelling opleiding communicatiemanagement aan howest 2018
Voorstelling opleiding communicatiemanagement aan howest 2018 Dirk Laverge
 
How to pitch professionally
How to pitch professionallyHow to pitch professionally
How to pitch professionallyDirk Laverge
 
International days china from within 2018
International days china from within 2018International days china from within 2018
International days china from within 2018Dirk Laverge
 
image of the sales profession
image of the sales professionimage of the sales profession
image of the sales professionDirk Laverge
 
Briefing studiereis ny 2018 (21 december 2017)
Briefing studiereis ny 2018 (21 december 2017) Briefing studiereis ny 2018 (21 december 2017)
Briefing studiereis ny 2018 (21 december 2017) Dirk Laverge
 
Return on investment
Return on investmentReturn on investment
Return on investmentDirk Laverge
 

Más de Dirk Laverge (20)

afkicken van en bewuster omgaan met je smartphone, maart 2024, psywest.pptx
afkicken van en bewuster omgaan met je smartphone, maart 2024, psywest.pptxafkicken van en bewuster omgaan met je smartphone, maart 2024, psywest.pptx
afkicken van en bewuster omgaan met je smartphone, maart 2024, psywest.pptx
 
afkicken van en bewuster omgaan met je smartphone , KORTE versie februari 202...
afkicken van en bewuster omgaan met je smartphone , KORTE versie februari 202...afkicken van en bewuster omgaan met je smartphone , KORTE versie februari 202...
afkicken van en bewuster omgaan met je smartphone , KORTE versie februari 202...
 
afkicken van en bewuster omgaan met je smartphone , KORTE versie mei 2022.pptx
afkicken van en bewuster omgaan met je smartphone , KORTE versie mei 2022.pptxafkicken van en bewuster omgaan met je smartphone , KORTE versie mei 2022.pptx
afkicken van en bewuster omgaan met je smartphone , KORTE versie mei 2022.pptx
 
Overzicht Westerse mystici.pptx
Overzicht Westerse mystici.pptxOverzicht Westerse mystici.pptx
Overzicht Westerse mystici.pptx
 
Boost je linked in profiel 2021
Boost je linked in profiel 2021Boost je linked in profiel 2021
Boost je linked in profiel 2021
 
nudging
nudging nudging
nudging
 
Boost je linked in profiel jobhappening
Boost je linked in profiel jobhappeningBoost je linked in profiel jobhappening
Boost je linked in profiel jobhappening
 
Afkicken van je smartphone mrt 2021
Afkicken van je smartphone mrt 2021Afkicken van je smartphone mrt 2021
Afkicken van je smartphone mrt 2021
 
Inleiding in de mindfulness, sept 2020
Inleiding in de mindfulness, sept 2020Inleiding in de mindfulness, sept 2020
Inleiding in de mindfulness, sept 2020
 
hartcoherentie en heartfulness, vormingplus korte samenvatting 3 sessies 2020
hartcoherentie en heartfulness,   vormingplus korte samenvatting 3 sessies 2020hartcoherentie en heartfulness,   vormingplus korte samenvatting 3 sessies 2020
hartcoherentie en heartfulness, vormingplus korte samenvatting 3 sessies 2020
 
Boost je linked in profiel
Boost je linked in profielBoost je linked in profiel
Boost je linked in profiel
 
Management, marketing and digital disruption 2019
Management, marketing and digital disruption 2019Management, marketing and digital disruption 2019
Management, marketing and digital disruption 2019
 
International days china from within zjgsu
International days china from within zjgsuInternational days china from within zjgsu
International days china from within zjgsu
 
Voorstelling opleiding communicatiemanagement aan howest 2018
Voorstelling opleiding communicatiemanagement aan howest 2018 Voorstelling opleiding communicatiemanagement aan howest 2018
Voorstelling opleiding communicatiemanagement aan howest 2018
 
How to pitch professionally
How to pitch professionallyHow to pitch professionally
How to pitch professionally
 
International days china from within 2018
International days china from within 2018International days china from within 2018
International days china from within 2018
 
client brief
client briefclient brief
client brief
 
image of the sales profession
image of the sales professionimage of the sales profession
image of the sales profession
 
Briefing studiereis ny 2018 (21 december 2017)
Briefing studiereis ny 2018 (21 december 2017) Briefing studiereis ny 2018 (21 december 2017)
Briefing studiereis ny 2018 (21 december 2017)
 
Return on investment
Return on investmentReturn on investment
Return on investment
 

Stress en hartresonantie vormingplus maart 2014 update