SlideShare una empresa de Scribd logo
1 de 50
Descargar para leer sin conexión
Educación secundaria
                                           para persoas adultas




Ámbito da comunicación

Unidade didáctica 1
A comunicación




                      Páxina 1 de 50
Índice

1.   Programación da unidade ........................................................................................3
     1.1    Encadramento da unidade no ámbito social ................................................................. 3
     1.2    Presentación................................................................................................................. 3
     1.3    Obxectivos didácticos ................................................................................................... 3
     1.4    Contidos ....................................................................................................................... 4
     1.5    Actividades e temporalización....................................................................................... 5
     1.6    Recursos materiais ....................................................................................................... 7
     1.7    Avaliación ..................................................................................................................... 7
2.   Textos e secuencia de actividades..........................................................................8
            Texto 1: Textos expositivos .......................................................................................... 8
            Texto 2: diferencias entre los códigos oral y escrito...................................................... 9
            Texto 3: A diversidade lingüística ............................................................................... 11
            Texto 4 ....................................................................................................................... 12
            Texto 5 ....................................................................................................................... 13
            Texto 5 (bis)................................................................................................................ 14
            Texto 6: Textos instructivos (aspectos teóricos).......................................................... 15
            Texto 7: Enfermedades cardiovasculares. Los diez puntos clave ............................... 16
            Texto 8: As linguas na Constitución e no Estatuto ...................................................... 19
            Texto 9: Nueces en el botiquín ................................................................................... 20
            Texto 10: Trufas con chocolate................................................................................... 23
            Texto 11: Déixenas morrer, non as maten .................................................................. 26
            Texto 12: Elementos de la comunicación.................................................................... 29
            Texto 13: Ortografía: reglas de uso de la letra M ........................................................ 30
            Texto 14: Uso de puntos y comas............................................................................... 31
            Texto 15: Equiparar o galego co castelán ................................................................... 32
            Texto 16: Carta I. Gazel a Ben-Beley.......................................................................... 34
            Texto 17: La carta....................................................................................................... 35
            Texto 18: Os xéneros literarios ................................................................................... 39
            Texto 19: O punto de vista na narración ..................................................................... 40
            Texto 20: Díez pregunta al Gobierno... ....................................................................... 42
            Texto 21: A esmorga .................................................................................................. 45
            Texto 22 ..................................................................................................................... 48




                                                            Páxina 2 de 50
1.    Programación da unidade

1.1   Encadramento da unidade no ámbito social
                                                           – Unidade 1: A comunicación
                      Bloque 1
                                                           – Unidade 2
        Módulo 1
                                                           – Unidade 3
                      Bloque 2
                                                           – Unidade 4


                                                           – Unidade 5
                      Bloque 1
                                                           – Unidade 6
         Módulo 2
                                                           – Unidade 7
                      Bloque 2
                                                           – Unidade 8


                                                           – Unidade 9
                      Bloque 1
                                                           – Unidade 10
         Módulo 3
                                                           – Unidade 11
                      Bloque 2
                                                           – Unidade 12


                                                           – Unidade 13
                      Bloque 1
                                                           – Unidade 14
         Módulo 4
                                                           – Unidade 15
                      Bloque 2
                                                           – Unidade 16




1.2   Presentación
      Esta unidade está dentro do bloque “Somos iguais, somos diferentes” e denomínase “A
      comunicación”. Cos contidos que se detallan máis adiante, preténdese que as persoas adul-
      tas recoñezan o poder comunicativo das linguaxes, analicen o seu uso e os seus contextos,
      e reflexionen sobre a realidade sociolingüística en que viven e sobre as repercusións do
      contacto entre linguas e culturas. Dedicaranse a esta unidade didáctica 24 períodos lecti-
      vos distribuídos en catro semanas.


1.3   Obxectivos didácticos
        Diferenciar os elementos que interveñen no proceso da comunicación e analizar a fun-
        ción de cada un.
        Recoñecer as diferenzas entre a comunicación oral e a comunicación escrita.
        Valorar a importancia da comunicación non verbal.
        Distinguir e subliñar as ideas principais en diferentes textos.
        Recoñecer os elementos orais da lingua: entoación, pausas, etc.
        Empregar correctamente as normas ortográficas: uso de m antes de p/b ; uso de b/v e
        uso do h.
                                         Páxina 3 de 50
Valorar o plurilingüismo como expresión de riqueza cultural da humanidade.
       Recoñecer textos expositivos, de instrucións e dos medios de información.
       Diferenciar textos pertencentes aos grandes xéneros literarios.
       Planificar e compoñer textos sobre temas de interese persoal.
       Obter información, empregando as TIC, sobre textos e contidos propios desta unidade,
       e formulala verbalmente e por escrito.
       Interpretar textos lexislativos relacionados co uso das linguas.
       Debater sobre temas de actualidade respectando as normas correspondentes.
       Buscar en internet e na biblioteca información salientable sobre os contidos da unidade.


1.4   Contidos
                             – Comprensión de textos orais dos medios de comunicación e de situacións da vida cotiá
                             – Articulación clara, pronuncia adecuada e uso correcto das regras gramaticais na produción de
                               textos orais curtos nas linguas do ámbito.
                             – Participación activa en diálogos, debates e traballos de grupo cooperando e respectando o
       Comunicación
                         G     resto dos seus compoñentes.
       oral
                             – Esforzo e interese no uso da lingua oral.
                             – Uso de estratexias básicas de comprensión das mensaxes orais: anticipación do contido xeral
                               do que se escoita con axuda de elementos verbais e non verbais e uso dos coñecementos
                               previos sobre a situación.

                             – Utilización de estratexias para discriminar as ideas importantes das secundarias e atopar in-
                                formacións específicas: lectura silenciosa e subliñado das ideas importantes.
                             – Comprensión de textos propios do ámbito académico (expositivos), da vida cotiá (instrucións )
                                e da información dos medios de comunicación (seccións).
                             – Uso de estratexias para a planificación da escritura de textos sobre temas de interese persoal:
       Comunicación
                         C     buscar e desenvolver ideas, organizalas, facer unha primeira redacción, corrixir, reelaboración
       escrita
                               do texto e preparación da redacción definitiva tanto en papel como en soporte dixital.
                             – Comunicación persoal mediante correspondencia postal ou utilizando medios informáticos
                               (chats, correo electrónico, etc.) en calquera das linguas do ámbito de comunicación.
                             – Comprensión de instrucións básicas para a resolución de actividades presentadas por escrito
                               nas linguas do ámbito.

                             – Elementos e funcións da comunicación en situacións formais e informais.
                             – Observación de diferenzas relevantes, contextuais e formais, entre comunicación oral e escri-
                                ta: espontaneidade, léxico, repeticións.
                             – Uso reflexivo das normas ortográficas (uso de p/b antes de m; uso b/v e uso do h) e das nor-
       Coñecemento             mas de puntuación (discriminación do uso do punto e seguido e do punto e aparte) en rela-
                         C
                               ción coa cohesión sintáctica.
       da lingua
                             – Utilización de estratexias para inducir as regras de concordancia e as funcións sintácticas de
                               suxeito e predicado.
                             – Coñecemento das normas básicas da ortografía da palabra, da oración e do texto: concor-
                               dancia verbo/suxeito; uso do parágrafo.

                             – Recoñecemento e valoración das linguas como instrumento de comunicación na aula e con
                               persoas doutras culturas.
       Lingua e socie-       – Coñecemento da nosa lexislación esencial en materia lingüística: Constitución española e
                         G
       dade                    Estatuto de Autonomía de Galicia.
                             – Coñecemento xeral da diversidade lingüística no mundo e en España, valorando positivamen-
                               te o plurilingüismo como expresión da riqueza cultural da humanidade.

                             – Introdución aos grandes xéneros literarios (narrativa) a través de lecturas axeitadas.
                             – Lectura de relatos breves e de fragmentos de obras, pertencentes a culturas diferentes, reco-
                                ñecendo os elementos do relato literario (narrador e tempo) e a súa funcionalidade.
       Educación
                         G
       literaria             – Desenvolvemento da autonomía lectora e do aprecio pola literatura como fonte de pracer, de
                                coñecemento doutros mundos, tempos e culturas.
                             – Identificación en textos narrativos de estereotipos sociais, de xénero, raza, etc



                                              Páxina 4 de 50
1.5   Actividades e temporalización
       1ª sesión: en galego.
       – Presentación da unidade por parte do profesor ou da profesora.
       – Audición de textos orais en galego recollidos dos medios de comunicación e de si-
          tuacións da vida cotiá: gravacións de diversos programas de televisión, de enquisas
          na rúa, de telexornais, de debates de actualidade, de fragmentos de películas, de
          anuncios (por exemplo “Vivamos como galegos” da empresa Gadis, en Youtube,
          etc.).
       2ª sesión: en castelán.
       – Entregar o texto 1 e explicar as características dos textos expositivos e os conceptos
          que aparecen en negra, e entregar o texto 2: “Diferenzas entre los códigos oral y es-
          crito” e as actividades correspondentes.
       3ª sesión: en galego.
       – Analizar na clase o tipo de linguaxe que se emprega en cada situación e os posibles
          erros que se atopen, fixándose tanto na linguaxe verbal como na non verbal; como
          son os personaxes que aparecen, cales os feitos fundamentais que se narran, etc..
       – Ver posibles interferencias lingüísticas que aparezan, tópicos e prexuízos, etc.
       – Expresar oralmente a opinión persoal seguindo un esquema previamente elaborado.
       – Analizar e comentar na clase os elementos que interveñen na comunicación e aplica-
          los ás situacións da vida real.
       4ª sesión: en castelán.
       – O alumnado fará un guión sobre un tema do seu interese para expor ante a clase.
          Despois, cada persoa redactarao e analizará as diferenzas entre o que dixo e o que
          escribiu.
       5ª e 6ª sesións: en galego.
       – Dedicarase ao apartado de “lingua e sociedade”. Falarase da diversidade lingüística,
          entregaranse os textos 3, 4, 5 e 5 bis (mapas) e faranse as actividades indicadas.
       7ª sesión: en castelán.
       – O profesor ou a profesora entregarán e explicarán o texto 6, sobre as características
          dos textos de instrución, e repartirán o texto 7, “Enfermidades cardiovasculares”, e o
          alumnado fará as actividades que se indican.
       8ª sesión: en galego.
       – O profesor ou a profesora entregaranlle ao alumnado os artigos da Constitución Es-
          pañola e do Estatuto de Autonomía de Galicia incluídos no texto 8: “As linguas na
          Constitución e no Estatuto”. Explicaranse as características dos textos xurídicos.
       9ª sesión: en castelán.
       – O profesor entregará o texto 9: “Nueces en el botiquín”. O alumnado lerao en voz al-
          ta. Aclararanse palabras e conceptos que aparecen subliñados. Remataranse as acti-
          vidades da última sesión en castelán relacionando os contidos do texto 7 “Enfermi-
          dades cardiovasculares”, e do texto 9 ,“Nueces en el botiquín”.
       10ª sesión: en galego.
       – O alumnado procurará na prensa e en internet noticias que teñan relación co que se
          di en cada un dos artigos do texto 8 “As linguas na Constitución o Estatuto” e tratará
          de razoalo aplicándolle o punto 1, 2, 3 ou 4 de cada artigo ás noticias atopadas.
       11ª sesión: en castelán.


                                       Páxina 5 de 50
– O profesor ou a profesora entregarán o texto 10: “Trufas de chocolate”. Faranse as
  actividades indicadas.
12ª sesión: en galego.
– O profesor repartirá o texto 11: “Déixenas morrer, non as maten”, e o alumnado rea-
   lizará as actividades que se propoñen.
13ª sesión: en castelán.
– O profesor explicará os conceptos correspondentes ao apartado “Coñecemento da
   lingua”: elementos e funcións da comunicación. Suxerirá os seguintes enderezos de
   internet para que o alumnado procure os conceptos e exemplos axeitados e llos ex-
   pliquen aos seus compañeiros
     http://es.wikipedia.org/wiki/Comunicaci%C3%B3n
     http://roble.cnice.mecd.es/msanto1/lengua/1comunic.htm
– Outra opción é que se procuren empregando Google e as palabras clave que se con-
  sideren oportunas. En todo caso, explicarase o esquema do texto 12: “Elementos que
  intervienen en toda comunicación”.
14ª sesión: en castelán.
– O profesor ou a profesora explicarán as normas ortográficas do uso do m. Entregará
   o texto 8 “Ortografía: reglas de la letra M”. Indicarase a páxina de internet
   http://www.reglasdeortografia.com/ortoindice.html para practicar con esta e outras
   normas que se consideren necesarias.
15ª sesión: en castelán.
– O profesor ou a profesora lerán en voz alta un pequeno fragmento de “La colmena”,
   de Camilo José Cela, facendo fincapé no uso dos puntos e as comas.
     “A las cinco, la tertulia del café de la calle de San Bernardo se disuelve, y a eso de las cinco y
     media, o aun antes, ya está cada mochuelo en su olivo. Don Pablo y don Roque, cada uno en su
     casa; don Francisco y su yerno, en la consulta; don Tesifonte, estudiando, y el señor Ramón vien-
     do cómo se levantan los cierres de su panadería, su mina de oro.”
– Deseguido, repartirá o texto 14: “Uso de puntos e comas”. Farase ver a importancia
  do uso dos signos de puntuación e dunha axeitada lectura destes para comprender o
  que se le. Para iso lerá a actividade 2 varias veces, facendo que en cada lectura se
  entenda que o beneficiario é unha persoa distinta.
16ª sesión: en galego.
– Repartir o texto 15, “Equiparar o galego co castelán”, e facer as actividades que se
   propoñen.
17ª e 18ª sesións: en castelán.
– O profesor ou a profesora, seguindo o esquema xeral da comunicación (emisor, re-
   ceptor, etc.) que aparecen no texto 12, explicarán os cambios habidos neste terreo
   nos últimos tempos (desde a carta aos correos electrónicos e os SMS). Repartirá o
   texto 16,“Gazel a Ben-Beley”, de José Cadalso, e o texto 17, “La carta”, de Miguel
   Hernández, para ler en voz alta e facer as actividades que se detallan. Explicará os
   trazos propios da carta como medio de expresión.
19ª sesión: en galego.
– O profesor ou a profesora entregarán o texto 18, “Os diferentes xéneros literarios” ,
   e o texto 19, “O punto de vista na narración”, e explicarán os conceptos máis impor-
   tantes (xéneros, tipos de narrador e tempo na narración). O alumnado fará as activi-
   dades.
20ª sesión: en castelán.


                                    Páxina 6 de 50
– Repartir o texto 20: “Díez pregunta al gobierno...” e facer as actividades que se pro-
          poñen.
        21ª sesión: en galego.
        – Organizarase un debate sobre bilingüismo e diglosia en Galicia.
        22ª Sesión: en galego.
        – O profesor ou a profesora daranlle ao alumnado o texto 21, tomado de “A Esmorga”,
           de Eduardo Blanco Amor, para que o lean e o comente. O alumnado fará as activi-
           dades programadas.
        23ª e 24 sesión: en galego.
        – Repartir o texto 22, tomado da obra “Noite de voraces sombras”, de Agustín Fer-
           nández Paz. O profesor explicará o tratamento do tempo narrativo nas narracións. O
           alumnado fará as actividades correspondentes.


1.6   Recursos materiais
        Textos da unidade.
        Internet.
        Bibliotecas do contorno.


1.7   Avaliación
      As primeiras actividades, tanto orais coma escritas, han servir para facer unha avaliación
      inicial.
         A avaliación continua ou formativa farase a través da observación (cadernos, traballos
      presentados, exposicións orais, etc.), da participación nas actividades e dos traballos dia-
      rios. Farase unha proba escrita en que se poida comprobar se adquiriron os contidos da
      unidade. Todo iso ha dar a nota da avaliación final da unidade.




                                         Páxina 7 de 50
2.   Textos e secuencia de actividades

     Texto 1: Textos expositivos
      Definición: exponer es explicar de forma objetiva unos hechos o un tema. Tiene que
      ser:
      – Clara: por lo que el lenguaje debe ser sencillo.
      – Ordenada: siguiendo un orden lógico en la exposición.
      – Objetiva: el emisor no da su opinión.
      Características principales de los textos expositivos:
      – Predominan las oraciones enunciativas.
      – Se utiliza la tercera persona.
      – Los verbos de las ideas principales se conjugan en modo indicativo.
      – El registro es formal.
      – Se emplean gran cantidad de términos técnicos o científicos.
      – No se utilizan expresiones subjetivas.




                                     Páxina 8 de 50
Texto 2: diferencias entre los códigos oral y escri-
to
                           Oral                                                           Escrito

  Comunicación espontánea. El hablante puede rectificar,         Comunicación elaborada. El hablante puede corregir y
  pero no borrar lo que ya ha dicho. El oyente está obligado a   rehacer el texto sin dejar rastros. El lector puede escoger
  comprender el texto en el momento de la emisión y tal co-      cómo y dónde quiere leer el texto (en qué orden, la veloci-
  mo se emite.                                                   dad, etc.).
  Comunicación efímera. Los sonidos son perceptibles sola-       Comunicación duradera. Las letras se graban en un soporte
  mente durante el tiempo que permanecen en el aire.             estable y perduran. El escrito adquiere valor social de testi-
                                                                 go y registro de los hechos.
  Utiliza mucho los códigos no verbales: fisonomía, vestidos,
  movimientos, paralenguaje (cualidades de la voz y vocali-      Utiliza poco los códigos no verbales. En cambio se apoya
  zaciones: risa, llanto).                                       en la disposición del espacio y del texto, la textura del so-
                                                                 porte, etc.
  El contexto extralingüístico posee un papel muy importante.
                                                                 El contexto extralingüístico es poco importante. El escritor
  Hay interacción durante la emisión del texto.
                                                                 crea el contexto a medida que escribe.
  Mientras habla, el hablante ve la reacción del oyente y
                                                                 No hay interacción durante la composición. El escritor no
  puede modificar su discurso.
                                                                 puede conocer la reacción del lector.


                                                           Hoja elaborada por Cristina Carmona con información de
                                                                  Describir el escribir. Cómo se aprende a escribir.
                                                                          Daniel Cassany. Barcelona. Paidós, 1989.

Secuencia de actividades

 S1.     Lea el texto 1. Busque en el diccionario las palabras que desconozca y subraye
         las que considere más importantes.




 S2.     Comentar en clase cuáles son las palabras clave subrayadas por todos.

 S3.     Empleando las palabras elegidas, reelabore un pequeño guión y expóngaselo al
         resto de la clase.




                                                Páxina 9 de 50
S4.   Aplicando las características explicadas anteriormente, diga si el texto 2 es ex-
      positivo, y compruébelo con ejemplos.




S5.   ¿Qué otros tipos de textos pueden ser expositivos? Hacer una lista y buscar en
      libros o en internet algún ejemplo para leer y comentar en clase.




S6.   Sustituya la palabra en negrita por otro sinónimo sin que la frase cambie de sig-
      nificado:
        En la lengua oral la comunicación es espontánea, en la escrita es más elabo-
        rada.
        En la lengua oral la comunicación es efímera, en la escrita es más duradera.
        En la lengua oral hay interacción, en la escrita no existe interacción.




                               Páxina 10 de 50
Texto 3: A diversidade lingüística
Secuencia de actividades

 S7.   Introdúcese o tema propóndolle ao alumnado algunhas preguntas xerais sobre
       linguas. Por exemplo, que linguas coñecen, que linguas estudan ou estudaron e
       por que, etc.

 S8.   Contrastar as respostas propias coas dos compañeiros nunha posta en común
       en que se discuta sobre os resultados. Pódenselle pedir ao alumnado activida-
       des complementarias, como a elaboración mapas de Europa ou do mundo onde
       sinalen con cores as linguas que se falan. Pódese achegar un mapa para a au-
       toavaliación ou tamén consultar os resultados en internet.

 S9.   Visitar estas páxinas:
         http://proel.org/mundo.html. Aquí poden procurar e seleccionar información
         sobre as familias de linguas que hai no mundo, ou pódeselles facilitar a infor-
         mación oportuna (mapas, alfabetos, etc.).
         http://www.aulaintercultural.org/IMG/pdf/ratonyleon.pdf. Nesta páxina poden
         ler o conto “O rato e o león” traducido a nove linguas. Podemos practicar a lec-
         tura, a comprensión e comparar coas linguas do ámbito e con algunha outra coa
         que teñamos familiaridade.




                                Páxina 11 de 50
Texto 4

          FAMILIAS LINGÜÍSTICAS (CLASIFICACIÓN XENÉTICA)




                 Páxina 12 de 50
Texto 5
              LINGUAS DE ESPAÑA




          Páxina 13 de 50
Texto 5 (bis)
                 CLASIFICACIÓN XENEALÓXICA




                Páxina 14 de 50
Texto 6: Textos instructivos (aspectos teóricos)
Las instrucciones están cada vez más presentes en nuestra vida cotidiana, tanto en la es-
cuela como fuera de ella. Los avances tecnológicos y científicos tienen buena parte de
culpa de que esto sea así. Hay numeroso ejemplos cotidianos: la instalación del receptor
de señal digital terrestre, una receta de cocina, un prospecto de un medicamento, el uso del
cajero automático, entre muchos otros casos.
   Las características principales de los textos instructivos son:
   Formato especial.
   Establecimiento de pasos que deben cumplirse para conseguir un resultado. En algunos
   casos la secuencia de pasos es fija y en otros hay varias secuencias alternativas (como
   en los procesadores de texto).
   Uso del infinitivo, el modo imperativo (“Encender el ordenador”) o las formas imper-
   sonales (“Se enchufa el euroconector”…)
   Se utilizan marcas gráficas como números, asteriscos o guiones para diferenciar o se-
   cuenciar la serie de pasos.
   Acompañamiento de imágenes para reforzar o clarificar los pasos a seguir.

Otros textos cercanos a las instrucciones son: los reglamentos y las normas de funciona-
miento, que indican también cómo actuar en un determinado lugar o circunstancia. La di-
ferencia entre los reglamentos y las instrucciones es que no se refieren a un objeto material
en concreto.




                                   Páxina 15 de 50
Texto 7: Enfermedades cardiovasculares. Los diez
puntos clave
Si sigues estos 10 consejos y mantienes unos hábitos de vida saludables, con el adecuado
ejercicio físico, libre de humos y de estrés, puedes estar seguro de que las enfermedades
cardiovasculares no serán nunca un problema para ti.




  Ajustar el contenido calórico de tu alimentación a tus necesidades reales. Las calorías
  de tu dieta derivadas de las grasas nunca deben sobrepasar el 30 % del total. Esto no se
  aplica a cada comida, sino al conjunto de alimentos que tomas a lo largo de una sema-
  na, por ejemplo.
  Se preferirá siempre el aceite de oliva de primera prensa en frío por su riqueza en áci-
  dos grasos monoinsaturados y sus cualidades antioxidantes, al resto de los aceites vege-
  tales, y, por supuesto, a las grasas de origen animal.
  Reduce el consumo de proteínas de origen animal, sustituyéndolas por legumbres y ce-
  reales integrales. Las proteínas nunca deben sobrepasar el 15 % de las calorías de tu di-
  eta. De entre las proteínas de origen animal, reduce el consumo de carnes rojas y au-
  menta el de pescados, especialmente de pescados azules.
  Sustituye la leche entera por leche desnatada o leche de soja enriquecida con calcio.
  Consume quesos tiernos en vez de grasos o curados.
  Limita tu consumo de yemas de huevo a 2 o 3 por semana. Las claras pueden tomarse
  sin limitación y mezclarse con las yemas para hacer tortillas, revueltos y salsas.
  Toma todos los días un buen plato de verduras frescas o una buena ensalada. Junto con
  los cereales y las legumbres, deben ser la base de tu alimentación. Prefiere siempre los
  alimentos integrales a los refinados. Un aporte suficiente de fibra es una de las claves
  para la salud cardiovascular.
  Toma todos los días al menos un par de piezas de fruta fresca. Especialmente recomen-
  dado para empezar el día.
  No consumas nunca más de 30 g de alcohol al día. Se ha comprobado que el beber un
  poco de vino tinto en las comidas mejora la salud cardiovascular.
  Mantén al mínimo tu consumo de azúcar refinado y sal. No olvides el azúcar y la sal de
  los alimentos procesados.
  Prefiere siempre los productos naturales a los procesados o industriales. Cuando vayas
  a comprar un producto preparado, lee siempre la etiqueta de información nutricional y
  vigila los contenidos de grasas saturadas, colesterol, azúcar y sodio.

                                  Páxina 16 de 50
Secuencia de actividades

 S10.   Busque en el diccionario las palabras subrayadas y cualquiera otra de la que no
        conozca el significado.




 S11.   ¿Cuál es la intención de este texto?




 S12.   ¿En qué cree que se diferencia este texto de las instrucciones para manejar una
        cámara digital, por ejemplo?




                                  Páxina 17 de 50
S13.   El texto 7, ¿tiene alguna de las características de los textos instructivos (ver texto
       6).




S14.   Diga qué tipo de texto es el anterior y por qué. Justifique su respuesta con ejem-
       plos:



             Narrativo.
             Descriptivo.
             Instructivo.
             Periodístico.
             __________




                                  Páxina 18 de 50
Texto 8: As linguas na Constitución e no Estatuto

                 Constitución española                                        Estatuto de autonomía


 Artigo 3                                                     Artigo 5

 1. O castelán é a lingua española oficial do Estado. Todos   1. A lingua propia de Galicia é o galego.
 os españois teñen o deber de coñecela e o dereito a usa-
 la.
                                                              2. Os idiomas galego e castelán son oficiais en Galicia e
                                                              todos teñen o dereito de os coñecer e de os usar.
 2. As outras linguas españolas serán tamén oficiais nas
 respectivas comunidades autónomas de acordo cos seus
                                                              3. Os poderes públicos de Galicia garantirán o uso normal
 estatutos.
                                                              e oficial dos dous idiomas e potenciarán o emprego do
                                                              galego en todos os planos da vida pública, cultural e in-
 3. A riqueza das distintas modalidades lingüísticas de Es-
                                                              formativa, e disporán os medios necesarios para facilitar o
 paña é un patrimonio cultural que será obxecto de espe-
                                                              seu coñecemento.
 cial respecto e protección.

                                                              4. Ninguén poderá ser discriminado por causa da lingua.




                                                Páxina 19 de 50
Texto 9: Nueces en el botiquín




                   Páxina 20 de 50
Secuencia de actividades

 S15.   Tras leer el texto, averigüe el significado de las palabras subrayadas. Haga una
        frase con cada una de ellas.

             Palabra               Significado                       Frase




          Excluir




          Ignorar




          Dieta mediterrá-
          nea




          Conformar




          Constatar




          Cardiovascular




          La Red




                                 Páxina 21 de 50
S16.   Vuelva a leer los texto 7 y 9 y señale los puntos en los que coinciden ambos. Es-
       criba cada frase como en el ejemplo:
         Texto 7: Reduce el consumo de proteínas de origen animal, sustituyéndolas
         por legumbres y cereales integrales.
         Texto 9: Las nueces ayudan a disminuir el colesterol, contienen proteínas ve-
         getales…

                         Texto 7                                  Texto 9
              “Enfermedades cardiovasculares”              “Nueces en el botiquín”




                                    Páxina 22 de 50
Texto 10: Trufas con chocolate




Secuencia de actividades

 S17.   Compruebe si cumple los requisitos explicados para los textos de instrucción. Fí-
        jese en las formas verbales empleadas.




 S18.   ¿Cuál es su intención comunicativa?




                                 Páxina 23 de 50
S19.   Haga un esquema del mismo.




S20.   Subraye todos los nexos o mecanismos de cohesión del texto.

S21.   Vuelva a escribir la parte de la “elaboración” segmentando el mensaje, eliminan-
       do los nexos anteriormente subrayados y utilizando en su lugar numerales. ¿Si-
       gue teniendo la misma intención?




S22.   Subraye todos los verbos que aparezcan y escríbalos en las columnas siguien-
       tes según aparezcan en:
                 Infinitivo                Imperativo                Subjuntivo




                                Páxina 24 de 50
S23.   Escriba en forma imperativa todo los verbos anteriores.




S24.   En el texto 9 “Nueces en el botiquín” se dice: un breve paseo por la red nos ayu-
       dará a saber qué podemos ganar comiendo frutos secos. Busque en Google in-
       formación que le pueda ser útil en este sentido. Escriba una pequeña lista de pa-
       labras clave y coméntelas en clase antes de entrar en Internet.




S25.   Escriba una receta de cocina en la que las nueces u otro tipo de fruto seco sea
       la materia prima principal. Recuerde la estructura de este tipo de textos y el tipo
       de conectores que suelen incluir (fíjese en el ejemplo de la receta de las trufas).
       Ingredientes



                                                            Incluya aquí una imagen
                                                               sacada de internet




       Elaboración




                                 Páxina 25 de 50
Texto 11: Déixenas morrer, non as maten


        Déixenas morrer,
         non as maten                                                  Ramón Baltar


Dun tempo a esta parte, proliferan as voces, corais e solistas, alertando do perigo que corre
o español nas comunidades onde hai idiomas cooficiais. Os nosos videntes non usan lentes
de cerca.
 Porque a realidade da situación lingüística do país non xustifica tamaña preocupación.
Non fai falta ser experto para saber que ocorre exactamente o contrario: que as linguas
minoritarias son as que están en franco retroceso ante a presión asfixiante do español (al-
gunhas, como o galego, con ameaza de desaparecer do mapa nun prazo máis ou menos
curto).
  As medidas de protección legal non lograron paralo.
 Nisto rexe a lei da natureza: o peixe gordo sempre engule o pequeno e este non foxe das
súas fauces a non ser que teña armas eficaces para evitalo. Os que teñen os miolos para
usalos saben que a famosa teoría do bilingüismo harmónico non é máis ca unha trampa,
un slogan bonito para tapar o que non se pode ocultar: o contacto de linguas é conflitivo.
Aquí, na China e en Madagascar.
 Quizais non hai motivos para chorar a morte dunhas linguas que os seus falantes aban-
donan voluntariamente. Pero non hai ningún para acusar ás moribundas dunha culpa que
non poden ter, e aínda menos anticipar a súa desaparición.
 A única lingua que, de verdade, ameaza o español en España é o inglés. O resto son san-
deces ideolóxicas ou gañas de amolar.


Secuencia de actividades

 S26.   Subliñe as palabras e ideas que crea que teñen máis importancia.

 S27.   Substitúa as palabras en letra negra por outras que signifiquen o mesmo. Intente
        deducilas polo contexto en que aparecen. Procure o seu significado no diciona-
        rio.



          ...proliferan voces, corais e solistas...




          ...non xustifica tamaña preocupa-
          ción...




                                               Páxina 26 de 50
...a famosa teoría do bilingüismo
         harmónico non é máis ca unha
         trampa, un slogan bonito...




         ...o resto son sandeces ideolóxicas
         ou gañas de amolar.




S28.   Explique con palabras propias as seguintes expresións:



         Dun tempo a esta parte proliferan
         voces, corais e solistas.




         Os nosos videntes non usan lentes
         de cerca.




         O peixe gordo sempre engule o
         pequeno.




         Quizais non hai motivos para chorar a
         morte dunhas linguas que os seus fa-
         lantes abandonan voluntariamente.




S29.   Faga un resumo de non máis de cinco liñas e explique aos seus compañeiros o
       contido do texto.




                                             Páxina 27 de 50
S30.   Diga de que tipo de texto se trata e xustifique a súa resposta:



            Narrativo.
            Descritivo.
            Instrutivo.
            Xornalístico.
            __________




S31.   Cal é a intención fundamental do texto?

           Expor ideas.
           Describir.
           Ironizar.
           Informar.

S32.   Preparando o debate. Busque na prensa e en internet noticias que teñan rela-
       ción co que se di no artigo anterior: Corre perigo o castelán en Galicia, Cataluña
       e no País Vasco? É o inglés unha ameaza real para o castelán?
       Relacione a información que obteña co que di a Constitución española e o Estatu-
       to de autonomía sobre este tema (texto 8).




                                 Páxina 28 de 50
Texto 12: Elementos de la comunicación

            ELEMENTOS QUE INTERVIENEN EN TODA COMUNICACIÓN




                       Páxina 29 de 50
Texto 13: Ortografía: reglas de uso de la letra M
  Cuando se tiene un sonido nasal antes de las letras p y b, se escribe m.
  Ejemplos: siempre, también.
  Se usa la letra m antes de la n.
  Ejemplos: omnisciente, solemne, gimnasta.
  Excepciones: las palabras que comienzan con n y tienen prefijos que terminan en n,
  como: con, en, in.
  Ejemplos: ennoblecer, innombrable, perenne.


Secuencia de actividades

 S33.   Si sabe de dónde proviene una palabra, le será más fácil escribirla correctamen-
        te. Busque en los textos 2 y 3 palabras que sigan esta regla ortográfica y escrí-
        balas en el cuadro siguiente, una en cada columna. Complete cada columna con
        palabras de la misma familia.




                                  Páxina 30 de 50
Texto 14: Uso de puntos y comas
Recuerde

  Cuando vea un punto, debe hacer una pausa larga y leer con entonación descendente.
  Después del punto, va letra mayúscula.
  La coma se usa cuando citamos varios elementos, cuando suprimimos el verbo de la
  oración, cuando queremos aclarar algo, etc. Se lee haciendo una pequeña pausa.


Secuencia de actividades

 S34.   Aquí tiene el fragmento leído pero sin la puntuación original. Trate de colocar los
        signos necesarios para que tenga sentido y corríjalo.
        A las cinco la tertulia del café de la calle de San Bernardo se disuelve y a eso de
        las cinco y media o aun antes ya está cada mochuelo en su olivo don Pablo y don
        Roque cada uno en su casa don Francisco y su yerno en la consulta don Tesifonte
        estudiando y el señor Ramón viendo cómo se levantan los cierres de su panadería
        su mina de or

 S35.   Quizá crea que estos signos de puntuación no tienen demasiada importancia en
        la lengua. Observe el lío tremendo que podría tener un notario al leer un testa-
        mento redactado de la siguiente manera:
        Dejo mis bienes a mi hijo no a mi mujer no a mi cuñado no nunca se pagará la
        deuda del sastre.
           ¿Quién sería el beneficiado por la herencia?




           Coloque los signos de puntuación necesarios para que la persona beneficiada
           por la herencia sea...

                        Dejo mis bienes a mi hijo no a mi mujer no a mi cuñado no nunca se
           El sastre
                        pagará la deuda del sastre.



                        Dejo mis bienes a mi hijo no a mi mujer no a mi cuñado no nunca se
           La mujer
                        pagará la deuda del sastre.




                                  Páxina 31 de 50
Texto 15: Equiparar o galego co castelán




Secuencia de actividades

 S36.   Subliñe as palabras ou ideas que crea que teñen máis importancia.

 S37.   Diga de que tipo de texto se trata e xustifique a súa resposta:




             Narrativo.
             Descritivo.
             Instrutivo.
             Xornalístico.
             __________




                                  Páxina 32 de 50
S38.   Cal é a súa intención fundamental? Poña exemplos que xustifiquen a opción eli-
       xida e cada caso



             Expor ideas.
             Criticar.
             Ironizar.
             Informar.




S39.   Substitúa as palabras en negra por outras que signifiquen o mesmo. Intente de-
       ducir o sentido polo contexto no que aparecen ou busque o seu significado no
       dicionario.



         ...esforzándonos en refugar todo
         intento de nos provocar enfrontamen-
         to




         Co paradoxo engadido de que os
         empregados...




S40.   Explique coas súas propias palabras as seguintes expresións:

         Moito queda aínda por lograr ata que
         a lingua galega chegue a poder aca-
         dar a paridade de uso con respecto á
         lingua castelán na súa utilización en
         concretos sectores da actividade so-
         cial.



         ...na actitude de oposición permanen-
         te dunha boa parte do arco mediático.




         ...os empregados ou membros falan
         galego entre eles e que como institu-
         ción, centro ou empresa o fagan en
         castelán.




S41.   Preparando o debate. Busque na prensa e en internet noticias que teñan rela-
       ción co que se di no artigo anterior.

S42.   Debate na clase: É posible que o galego e o castelán convivan en igualdade?



                                           Páxina 33 de 50
Texto 16: Carta I. Gazel a Ben-Beley

  He logrado quedarme en España después del regreso de nuestro embajador, como lo
  deseaba muchos días ha, y te lo escribí varias veces durante su misión en Madrid. Mi
  ánimo era viajar con utilidad, y este objeto no puede siempre lograrse en la comitiva
  de los grandes señores, particularmente asiáticos y africanos. Estos no ven, digámoslo
  así, sino la superficie de la tierra por donde pasan; su fausto, los ningunos anteceden-
  tes por dónde indagar las cosas dignas de conocerse, el número de sus criados, la ig-
  norancia de las lenguas, lo sospechosos que deben ser en los países por donde cami-
  nan, y otros motivos, les impiden muchos medios que se ofrecen al particular que via-
  ja con menos nota.
     Me hallo vestido como estos cristianos, introducido en muchas de sus casas, pose-
  yendo su idioma, y en amistad muy estrecha con un cristiano llamado Nuño Núñez,
  que es hombre que ha pasado por muchas vicisitudes de la suerte, carreras y métodos
  de vida. Se halla ahora separado del mundo y, según su expresión, encarcelado dentro
  de sí mismo. En su compañía se me pasan con gusto las horas, porque procura ins-
  truirme en todo lo que pregunto; y lo hace con tanta sinceridad, que algunas veces me
  dice: de eso no entiendo; y otras: de eso no quiero entender. Con estas proporciones
  hago ánimo de examinar no sólo la corte, sino todas las provincias de la península.
  Observaré las costumbres de este pueblo, notando las que le son comunes con las de
  los otros países de Europa, y las que le son peculiares. Procuraré despojarme de mu-
  chas preocupaciones que tenemos los moros contra los cristianos, y particularmente
  contra los españoles.
    Notaré todo lo que me sorprenda, para tratar de ello con Nuño, y después partici-
  pártelo con el juicio que sobre ello haya formado.
     Con esto respondo a las muchas que me has escrito pidiéndome noticias del país en
  que me hallo. Hasta entonces no será tanta mi imprudencia que me ponga a hablar de
  lo que no entiendo, como lo sería decirte muchas cosas de un reino que hasta ahora
  todo es enigma para mí, aunque me sería esto muy fácil: sólo con notar cuatro o cinco
  costumbres extrañas, cuyo origen no me tomaría el trabajo de indagar, ponerlas en
  estilo, suelto y jocoso, añadir algunas reflexiones satíricas, y soltar la pluma con la
  misma ligereza que la tomé, completaría mi obra, como otros muchos lo han hecho.

                                                         José Cadalso. Cartas marruecas




                                 Páxina 34 de 50
Texto 17: La carta

                                             La carta

                 Cuando te voy a escribir               Tinta de mi sentimiento.
                Se emocionan los tinteros,              Allá va mi carta cálida,
                 Los negros tinteros fríos              Paloma forjada al fuego,
                Se ponen rojos y trémulos,          con las dos alas plegadas
                 Y un claro calor humano                y la dirección en medio.
               Sube desde el fondo negro.               Ave que sólo persigue,
                Cuando te voy a escribir,               Para nido y aire y cielo,
              Te van a escribir mis huesos:         Carne, manos, ojos tuyos,
               Te escribo con la imborrable         Y el espacio de tu aliento.


                           Miguel Hernández. El Hombre y la poesía


Secuencia de actividades (textos 16 y 17)

 S43.   Busque en el diccionario las palabras que no entienda de estos dos textos y
        haga una frase con cada una de ellas.




 S44.   Fíjese en el texto 8. Externamente, ¿cuántos párrafos tiene? Subraye las ideas
        principales en azul y, en otro color, las ideas complementarias que hay en cada
        párrafo.




                                   Páxina 35 de 50
S45.   Escriba el contenido de la “carta I”:




          Como si fuese un
          SMS (pero sin abre-
          viaturas)




          Como un correo
          electrónico.




S46.   Escriba una carta a un amigo o a una amiga imaginarios o reales, en la que
       cuente parte de sus experiencias en relación a sus estudios. Organice las ideas
       antes de empezar a redactar.
       Este cuadro puede servirle de ayuda. Haga un borrador y presente su trabajo en
       soporte digital.



          Recuerdos de la infancia.




          Mis primeras experiencias en
          el colegio.




          Los primeros fracasos.




          El instituto.




                                         Páxina 36 de 50
Ahora estoy en educación de
         adultos.




         Tengo planes de futuro.




         ...




S47.   Comentario en clase. ¿Quién habla en la carta de Gazel A Ben-Beley? ¿Perte-
       nece a nuestra cultura? ¿Qué actitud tiene frente a los cristianos?

S48.   En las frases que aparecen a continuación, subraye el verbo:
               Se emocionan los tinteros.
               Los negros tinteros fríos se ponen rojos y trémulos.
               Un claro calor humano sube desde el fondo negro.
               He logrado quedarme en España.
               Me hallo vestido como estos cristianos.
               Estos no ven sino la superficie de la tierra.

S49.   Diga en qué tiempo y persona está cada forma, por ejemplo:

                 Verbo / predicado             Persona / tiempo       Sustantivo / sujeto


                    Emocionan                  3ª persona de plural   Los tinteros (ellos)




                                       Páxina 37 de 50
S50.   Pregunte a cada verbo quién o quiénes realizan cada una de esas acciones y
       escríbalo al lado de cada verbo en la columna de la tabla del ejercicio anterior.
       ¿Concuerdan con el verbo e persona y tiempo?




S51.   Busque más ejemplos en ambos textos y coméntelos en clase.




                                Páxina 38 de 50
Texto 18: Os xéneros literarios
Vexa na seguinte actividade unha primeira clasificación dos xéneros e as formas literarias.

Secuencia de actividades

 S52.   Busque en internet o nome dunha obra representativa de cada un dos que están
        aquí enumerados. Pense e discuta cos compañeiros que estratexias vai empre-
        gar. Compare os resultados cos do resto da clase.


           Xéneros poéticos         Poesía
                                –




                                                  Novela de aventuras



                                                  Novela de amor

                                    Novela
                                –

                                                  Novela policial



                                                  Novela de ciencia ficción



                                                  Biografía



           Xéneros narrativos                     Autobiografía

                                    Biografía
                                –

                                                  Autoficción



                                                  Xornal íntimo



                                    Conto
                                –




                                                  Epopea

                                    Epopea
                                –

                                                  Canción de xesta



                                    Traxedia
                                –

           Xéneros teatrais

                                    Comedia
                                –




                                            Páxina 39 de 50
Texto 19: O punto de vista na narración

   Eu son... Balbino. Un rapaz de aldea. Coma quen dis, un ninguén. E ademais, pobre.
   Porque da aldea tamén é Manolito, e non hai que lle tusa, a pesares do que lle acon-
   teceu por causa miña.
      No verán ando descalzo. O po quente dos camiños faime alancar. Magóanme as
   areas e nunca falta algunha brocha para espetárseme nos pés. Érgome con noite pe-
   cha, as dúas ou tres da mañá, para ir co gando, restrebar ou xuntar monllos. Cando
   amañece xa me doe o lombo ou as pernas. Pero o día comeza. Sede, sol, moxardos.
                                             Xosé Neira Vilas. “Memorias dun neno labrego”



   Ó correr do inverno, Adrián falaba sempre en galego cos labregos. Disfroitaba nas
   latricadas do señor Bieito de Medelo, particularmente. Era un vello, vivía nunha casi-
   ña escondida limpa e terrea nun recuncho o máis escondido do val entre penedos e
   piñeiros. Nas rochas esgrevias aínda vexetaban retortas cepas vellas. Ó pé da casa,
   baixo un portillón de laxes usadas, bulía un regueiro, no outono medrado.
                                                                Otero Pedraio. “Arredor de sí”



   “O estudio da vila cotiá dunha vila mariñeira é un labor certamente interesante”,
   pensaba Xurxo mentres soltaba maquinalmente o acelerador, pisaba o embrague e
   poñía a terceira ao ver o sinal que avisaba de curva perigosa. Tras a curva xa se en-
   xergaba a Vouga, a antiga e pequena vila acochada mesmo na boca da ría entre altos
   picoutos de cumes lambidos pola néboa.
                                                               H. Sharpmountain. “ Exemplos”


Secuencia de actividades

 S53.   Escriba na táboa seguinte tres oracións tomada de cada texto e subliñe o suxeito
        de cada unha.

          Memorias dun neno labrego            Arredor de si                 Exemplos




                                      Páxina 40 de 50
S54.   Diga se hai algún fragmento en que se conte algo que non se poida percibir po-
       los sentidos (ver, escoitar, etc.).




S55.   Relacione as dúas columnas escribindo no recadro a letra correspondente.

            Letra                     Título                     Letra             Tipo de narrador

                  A   Exemplos                                           Narrador observador

                  B   Memorias dun neno labrego                          Narrador omnisciente

                C     Arredor de si                                      Narrador protagonista


S56.   Xustifique as respostas anteriores copiando un fragmento de cada texto .

          Letra                                            Fragmento do texto



            A




            B




            C




S57.   Faga unha breve introdución sobre a súa vida, do mesmo xeito que fai Balbino
       no texto de Neira Vilas.




                                               Páxina 41 de 50
Texto 20: Díez pregunta al Gobierno...




                   Páxina 42 de 50
Secuencia de actividades

 S58.   Subraye en el texto anterior las palabras o ideas que crea que tienen más impor-
        tancia.

 S59.   Marque la cuadrícula de la izquierda que indique el tipo de texto adecuado, y jus-
        tifique su respuesta en el espacio de la derecha:

              Narrativo.
              Descriptivo.
              Instructivo.
              Periodístico.
              ___________


 S60.   Conteste:


          ¿De qué nos informa?




          ¿En qué comunidad autó-
          noma suceden los hechos
          relatados? Señálela en el
          mapa del texto 5.



          Escriba el nombre de las
          personas o asociaciones que
          aparecen en el texto.


                                            Persona/Grupo        Sí/No   Frase


                                             Rosa díez
                                        –



                                             Carod- Rovira
                                        –



                                             Margarita Nájera
                                        –
          ¿Qué personas o grupos
          condenan las medidas del
          Govern y quiénes no. Escri-
                                             Grupo parlamenta-
                                        –
          ba al lado una frase con la
                                             rio popular
          idea que argumenten.


                                             Bárbara Galmés
                                        –



                                             Francesc Friol
                                        –


                                             Círculo Cultural
                                        –
                                             Balear




                                            Páxina 43 de 50
S61.   Señale los argumentos que pudieran coincidir con los expresados en los textos
       11 (“Déixenas morrer, non as maten”) y 15 (“Equiparar o galego co castelán”),
       leídos anteriormente en clase.




                               Páxina 44 de 50
Texto 21: A esmorga




Secuencia de actividades

 S62.   Este texto de “A esmorga” está tomado da súa cuarta edición (1978). Nel atopa-
        rá algunhas palabras que non son aceptadas no actual galego normativizado.
        Trate de atopalas e corrixilas.




 S63.   Este é un texto narrativo. Diga por que tendo en conta o que se explicou na cla-
        se.




                                 Páxina 45 de 50
S64.   Diga que personaxes aparecen no texto e cal é o seu papel.




S65.   Localice no texto algunha expresión en que se vexa o uso desigual das linguas.
       Xustifique a resposta.




S66.   Fíxese nos guións. Busque en textos ou en internet cal é a función dos guións
       nos textos escritos. Discutir en pequenos grupos por que Blanco Amor os inclúe
       deste xeito. Cal é a súa función? Como se chama este recurso?




S67.   Busque información sobre Eduardo Blanco Amor e “A Esmorga” en internet e
       explíquelles o máis significativo que atope aos seus compañeiros.




                                Páxina 46 de 50
S68.   Realizar na clase ou na biblioteca lecturas de fragmentos desta obra e comenta-
       los en gran grupo.

S69.   Ver un fragmento da adaptación cinematográfica de “A esmorga” (“La parranda”,
       en castelán, do director Gonzalo Suárez) e comentalo. Localizar esta pasaxe no
       libro.




                           FOTOGRAMA DA PELÍCULA “LA PARRANDA”, DE GONZALO SUÁREZ, 1977.




                                  Páxina 47 de 50
Texto 22

A segunda (carta), da primavera de 1944, era moi semellante. Nela, Sara reiteraba o de-
sexo de que o tío chegase a lela, pois seguía sen ter contestación a ningunha das moitas
que lle escribira. Contáballe anécdotas da escola onde daba clase, faláballe do grupo de
teatro en que se integrara, das exposicións magníficas de Seoane…Pero nesta percibíase
xa con claridade o cambio de ton afectivo que se intuía na primeira. Eran palabras cari-
ñosas, si, mais nelas estaba ausente a paixón e a vitalidade que tanto me impresionara a
noite en que lin as cartas do armario. A derradeira tiña data do Nadal de 1945.

      Querido Moncho:
      Sigo sen ter ningunha noticia túa, nin tampouco de túa irmá. Sei que continúas no
   cárcere de León, pois ata aquí chegou un informe dos compañeiros que tentan recons-
   truír o Partido, nel aparecedes citados todos os que estades presos. As miñas cartas
   parecen condenas a non chegar ás túas mans, xa perdo a esperanza de que as leas al-
   gún día. Se as leses, poderías seguir paso a paso a miña vida nestes case dez anos en
   Bos Aires, unha cidade que agora sinto xa coma se fose miña desde sempre.
      Ata hai uns meses, a maioría dos exiliados viviamos instalados na provisionalida-
   de, coa esperanza posta no regreso, pois confiabamos en que, coa vitoria dos Aliados,
   Franco caese como caeron Mussolini e Hitler, e o noso país puidese outra vez recupe-
   rar a liberdade e a democracia. Pero, agora que rematou a Guerra Mundial, xa sa-
   bemos que a ditadura de Franco vai seguir, quen sabe por canto tempo. Hai uns días
   reunímonos na casa de Luís Seoane e Maruxa e conviñemos en que a volta era impo-
   sible. Espero que o entendas, Moncho: a decisión de quedar aquí xa está tomada. Se-
   guirémonos reunindo e traballando por Galicia, pero a Arxentina xa é tamén o noso
   país, o que nos acolleu cos brazos abertos cando máis o precisabamos.
      O que quero dicirche agora é moi importante para min. Sei que che vai causar dor,
   pero debo facelo, entre nós nunca habitou a mentira. Desde hai uns meses teño rela-
   cións formais con outro exiliado, Eduardo Souto, e pensamos casar dentro de poucas
   semanas. Ti es e serás o amor da miña vida, querido Moncho, pero é imposible reu-
   nírmonos de novo. Os anos pasan para min e para ti, e pasan para non volver. Só te-
   mos unha vida, e non podemos estragala vivindo de lembranzas. Eduardo está aquí,
   ao meu carón, e quéreme. Tamén eu o quero a el, aínda que non o amo como te ama-
   ba a ti, pois nunca poderei sentir o mesmo por ninguén, pero estou decidida a com-
   partir a miña vida con el.
       Temo mancarte con estas palabras, daría anos da miña vida para que non fose
   así; pero tamén confío que entendas esta decisión tan difícil, a máis dura que tomei
   nunca. Que máis podo dicir? Desexo intensamente que a vida, que xa foi cruel dabon-
   do contigo, che reserve mellores tempos no futuro. Nunca te esquecerei; aínda que
   quixese, sería imposible. Deica sempre, Moncho, meu amor.
      Cando rematei, tiña os ollos mollados….
                                        Agustín Fernández Paz. Noite de voraces sombras




                                 Páxina 48 de 50
Secuencia de actividades

 S70.   Indique cantas parte hai no texto.




 S71.   Escriba todas as alusións que se fan ao tempo.




 S72.   Discutir en grupos en que época ou ano situarían algunhas desas alusións.
        Enumerar as estratexias que van empregar para investigalo.




 S73.   Sinale o tipo ou tipos de narrador que aparecen no texto.




                                  Páxina 49 de 50
S74.   Seguindo as estratexias explicadas polo profesor ou pola profesora, busque na
       biblioteca o libro ao que pertence o fragmento e siga lendo o final desta pasaxe.

S75.   En parellas, buscar en internet información sobre Fernández Paz e Luís Seoane.
       Anote a información máis significativa (verbal e non verbal ) e compártaa cos se-
       us compañeiros.




                                Páxina 50 de 50

Más contenido relacionado

Similar a Unidade 1 ComunicacióN

Unidade 2 ComunicacióN
Unidade 2 ComunicacióNUnidade 2 ComunicacióN
Unidade 2 ComunicacióNecursocig
 
Blogger la cominicacion educativa del m.2 neritzel
Blogger la cominicacion educativa del m.2 neritzelBlogger la cominicacion educativa del m.2 neritzel
Blogger la cominicacion educativa del m.2 neritzelDorisGM
 
Frida isela ortiz roman #15 psl
Frida isela ortiz roman #15 pslFrida isela ortiz roman #15 psl
Frida isela ortiz roman #15 pslFrida Ortiz Roman
 
Practica conectores cuiculares geografía
Practica  conectores cuiculares geografíaPractica  conectores cuiculares geografía
Practica conectores cuiculares geografíaSarah Ezz
 
Lengua_castellana_y_literatura_1_bachill.pdf
Lengua_castellana_y_literatura_1_bachill.pdfLengua_castellana_y_literatura_1_bachill.pdf
Lengua_castellana_y_literatura_1_bachill.pdfRosalba Torrijos
 
La noticia y el reportaje talleres
La noticia y el reportaje talleresLa noticia y el reportaje talleres
La noticia y el reportaje talleresFabián Cuevas
 
La noticia y_el_reportaje españa
La noticia y_el_reportaje españaLa noticia y_el_reportaje españa
La noticia y_el_reportaje españaAdrian FournierRojas
 
Propuesta Tarea multicompetencial.
Propuesta Tarea multicompetencial. Propuesta Tarea multicompetencial.
Propuesta Tarea multicompetencial. AlmudenaFeito
 
Myrian. proyecto científico semana 4[1915]
Myrian. proyecto científico semana 4[1915]Myrian. proyecto científico semana 4[1915]
Myrian. proyecto científico semana 4[1915]FedericoAguilar19
 
Gestor de proyecto gr1
Gestor de proyecto gr1Gestor de proyecto gr1
Gestor de proyecto gr1mireyava22
 
Proyecto flipped classroom. Nuestro Paraíso Vertebrado
Proyecto flipped classroom. Nuestro Paraíso VertebradoProyecto flipped classroom. Nuestro Paraíso Vertebrado
Proyecto flipped classroom. Nuestro Paraíso VertebradoMayte Garrido
 
Caballero y Escudero
Caballero y Escudero Caballero y Escudero
Caballero y Escudero jrosik
 
UNIDAD DIDÁCTICA LENGUA Y LITERATURA.
UNIDAD DIDÁCTICA LENGUA Y LITERATURA. UNIDAD DIDÁCTICA LENGUA Y LITERATURA.
UNIDAD DIDÁCTICA LENGUA Y LITERATURA. tsvaldes3
 
Guia lectura_critica_de_mensajes_bloque_1_151013
Guia  lectura_critica_de_mensajes_bloque_1_151013Guia  lectura_critica_de_mensajes_bloque_1_151013
Guia lectura_critica_de_mensajes_bloque_1_151013Jorge Macias
 
Guia lectura_critica_de_mensajes_bloque_1_151013
Guia  lectura_critica_de_mensajes_bloque_1_151013Guia  lectura_critica_de_mensajes_bloque_1_151013
Guia lectura_critica_de_mensajes_bloque_1_151013Ana Jaramillo
 

Similar a Unidade 1 ComunicacióN (20)

Unidade 2 ComunicacióN
Unidade 2 ComunicacióNUnidade 2 ComunicacióN
Unidade 2 ComunicacióN
 
Blogger la cominicacion educativa del m.2 neritzel
Blogger la cominicacion educativa del m.2 neritzelBlogger la cominicacion educativa del m.2 neritzel
Blogger la cominicacion educativa del m.2 neritzel
 
Frida isela ortiz roman #15 psl
Frida isela ortiz roman #15 pslFrida isela ortiz roman #15 psl
Frida isela ortiz roman #15 psl
 
Practica conectores cuiculares geografía
Practica  conectores cuiculares geografíaPractica  conectores cuiculares geografía
Practica conectores cuiculares geografía
 
UdT modelos atómicos 3º ESO
UdT modelos atómicos 3º ESOUdT modelos atómicos 3º ESO
UdT modelos atómicos 3º ESO
 
Lengua_castellana_y_literatura_1_bachill.pdf
Lengua_castellana_y_literatura_1_bachill.pdfLengua_castellana_y_literatura_1_bachill.pdf
Lengua_castellana_y_literatura_1_bachill.pdf
 
La noticia y el reportaje talleres
La noticia y el reportaje talleresLa noticia y el reportaje talleres
La noticia y el reportaje talleres
 
La noticia y_el_reportaje españa
La noticia y_el_reportaje españaLa noticia y_el_reportaje españa
La noticia y_el_reportaje españa
 
Propuesta Tarea multicompetencial.
Propuesta Tarea multicompetencial. Propuesta Tarea multicompetencial.
Propuesta Tarea multicompetencial.
 
Tarea celula nueva
Tarea celula nuevaTarea celula nueva
Tarea celula nueva
 
Myrian. proyecto científico semana 4[1915]
Myrian. proyecto científico semana 4[1915]Myrian. proyecto científico semana 4[1915]
Myrian. proyecto científico semana 4[1915]
 
Gestor de proyecto gr1
Gestor de proyecto gr1Gestor de proyecto gr1
Gestor de proyecto gr1
 
Proyecto flipped classroom. Nuestro Paraíso Vertebrado
Proyecto flipped classroom. Nuestro Paraíso VertebradoProyecto flipped classroom. Nuestro Paraíso Vertebrado
Proyecto flipped classroom. Nuestro Paraíso Vertebrado
 
Unidad I
Unidad IUnidad I
Unidad I
 
Caballero y Escudero
Caballero y Escudero Caballero y Escudero
Caballero y Escudero
 
UNIDAD DIDÁCTICA LENGUA Y LITERATURA.
UNIDAD DIDÁCTICA LENGUA Y LITERATURA. UNIDAD DIDÁCTICA LENGUA Y LITERATURA.
UNIDAD DIDÁCTICA LENGUA Y LITERATURA.
 
Guia lectura_critica_de_mensajes_bloque_1_151013
Guia  lectura_critica_de_mensajes_bloque_1_151013Guia  lectura_critica_de_mensajes_bloque_1_151013
Guia lectura_critica_de_mensajes_bloque_1_151013
 
Guia lectura_critica_de_mensajes_bloque_1_151013
Guia  lectura_critica_de_mensajes_bloque_1_151013Guia  lectura_critica_de_mensajes_bloque_1_151013
Guia lectura_critica_de_mensajes_bloque_1_151013
 
Proyecto de Flipped Classroom
Proyecto de Flipped ClassroomProyecto de Flipped Classroom
Proyecto de Flipped Classroom
 
Idioma extranjero
Idioma extranjeroIdioma extranjero
Idioma extranjero
 

Más de ecursocig

Os PrexuíZos LingüíSticos
Os PrexuíZos LingüíSticosOs PrexuíZos LingüíSticos
Os PrexuíZos LingüíSticosecursocig
 
Michael Jordan
Michael JordanMichael Jordan
Michael Jordanecursocig
 
Maria Isabel Coello Cid
Maria Isabel Coello CidMaria Isabel Coello Cid
Maria Isabel Coello Cidecursocig
 
Unidade 2 Ingles
Unidade 2 InglesUnidade 2 Ingles
Unidade 2 Inglesecursocig
 
Unidade1ingles
Unidade1inglesUnidade1ingles
Unidade1inglesecursocig
 
Moises Garcia Miguez
Moises Garcia MiguezMoises Garcia Miguez
Moises Garcia Miguezecursocig
 
Moises Garcia Miguez
Moises Garcia MiguezMoises Garcia Miguez
Moises Garcia Miguezecursocig
 
Moises Garcia Miguez
Moises Garcia MiguezMoises Garcia Miguez
Moises Garcia Miguezecursocig
 
Natalia Gomez Lopez
Natalia Gomez LopezNatalia Gomez Lopez
Natalia Gomez Lopezecursocig
 
Paula Montenegro MéNdez
Paula Montenegro MéNdezPaula Montenegro MéNdez
Paula Montenegro MéNdezecursocig
 
Marta Barro Eiroa
Marta Barro EiroaMarta Barro Eiroa
Marta Barro Eiroaecursocig
 
Sonia (Sismundi)
Sonia (Sismundi)Sonia (Sismundi)
Sonia (Sismundi)ecursocig
 
Lidia PéRez
Lidia PéRezLidia PéRez
Lidia PéRezecursocig
 
Juan Carlos Sarabando Feijoo
Juan Carlos Sarabando FeijooJuan Carlos Sarabando Feijoo
Juan Carlos Sarabando Feijooecursocig
 
MaríA Isabel VáZquez GonzáLez 1
MaríA Isabel VáZquez GonzáLez 1MaríA Isabel VáZquez GonzáLez 1
MaríA Isabel VáZquez GonzáLez 1ecursocig
 
Lucía García
Lucía GarcíaLucía García
Lucía Garcíaecursocig
 
MaríA Isabel VáZquez GonzáLez
MaríA Isabel VáZquez GonzáLezMaríA Isabel VáZquez GonzáLez
MaríA Isabel VáZquez GonzáLezecursocig
 
Rosa Mª GarcíA SáNchez
Rosa Mª GarcíA SáNchezRosa Mª GarcíA SáNchez
Rosa Mª GarcíA SáNchezecursocig
 

Más de ecursocig (20)

Os PrexuíZos LingüíSticos
Os PrexuíZos LingüíSticosOs PrexuíZos LingüíSticos
Os PrexuíZos LingüíSticos
 
Michael Jordan
Michael JordanMichael Jordan
Michael Jordan
 
Elena
ElenaElena
Elena
 
Maria Isabel Coello Cid
Maria Isabel Coello CidMaria Isabel Coello Cid
Maria Isabel Coello Cid
 
Unidade 2 Ingles
Unidade 2 InglesUnidade 2 Ingles
Unidade 2 Ingles
 
Unidade1ingles
Unidade1inglesUnidade1ingles
Unidade1ingles
 
Moises Garcia Miguez
Moises Garcia MiguezMoises Garcia Miguez
Moises Garcia Miguez
 
Moises Garcia Miguez
Moises Garcia MiguezMoises Garcia Miguez
Moises Garcia Miguez
 
Moises Garcia Miguez
Moises Garcia MiguezMoises Garcia Miguez
Moises Garcia Miguez
 
Natalia Gomez Lopez
Natalia Gomez LopezNatalia Gomez Lopez
Natalia Gomez Lopez
 
Paula Montenegro MéNdez
Paula Montenegro MéNdezPaula Montenegro MéNdez
Paula Montenegro MéNdez
 
Marta Barro Eiroa
Marta Barro EiroaMarta Barro Eiroa
Marta Barro Eiroa
 
Sonia (Sismundi)
Sonia (Sismundi)Sonia (Sismundi)
Sonia (Sismundi)
 
Objectives
ObjectivesObjectives
Objectives
 
Lidia PéRez
Lidia PéRezLidia PéRez
Lidia PéRez
 
Juan Carlos Sarabando Feijoo
Juan Carlos Sarabando FeijooJuan Carlos Sarabando Feijoo
Juan Carlos Sarabando Feijoo
 
MaríA Isabel VáZquez GonzáLez 1
MaríA Isabel VáZquez GonzáLez 1MaríA Isabel VáZquez GonzáLez 1
MaríA Isabel VáZquez GonzáLez 1
 
Lucía García
Lucía GarcíaLucía García
Lucía García
 
MaríA Isabel VáZquez GonzáLez
MaríA Isabel VáZquez GonzáLezMaríA Isabel VáZquez GonzáLez
MaríA Isabel VáZquez GonzáLez
 
Rosa Mª GarcíA SáNchez
Rosa Mª GarcíA SáNchezRosa Mª GarcíA SáNchez
Rosa Mª GarcíA SáNchez
 

Unidade 1 ComunicacióN

  • 1. Educación secundaria para persoas adultas Ámbito da comunicación Unidade didáctica 1 A comunicación Páxina 1 de 50
  • 2. Índice 1. Programación da unidade ........................................................................................3 1.1 Encadramento da unidade no ámbito social ................................................................. 3 1.2 Presentación................................................................................................................. 3 1.3 Obxectivos didácticos ................................................................................................... 3 1.4 Contidos ....................................................................................................................... 4 1.5 Actividades e temporalización....................................................................................... 5 1.6 Recursos materiais ....................................................................................................... 7 1.7 Avaliación ..................................................................................................................... 7 2. Textos e secuencia de actividades..........................................................................8 Texto 1: Textos expositivos .......................................................................................... 8 Texto 2: diferencias entre los códigos oral y escrito...................................................... 9 Texto 3: A diversidade lingüística ............................................................................... 11 Texto 4 ....................................................................................................................... 12 Texto 5 ....................................................................................................................... 13 Texto 5 (bis)................................................................................................................ 14 Texto 6: Textos instructivos (aspectos teóricos).......................................................... 15 Texto 7: Enfermedades cardiovasculares. Los diez puntos clave ............................... 16 Texto 8: As linguas na Constitución e no Estatuto ...................................................... 19 Texto 9: Nueces en el botiquín ................................................................................... 20 Texto 10: Trufas con chocolate................................................................................... 23 Texto 11: Déixenas morrer, non as maten .................................................................. 26 Texto 12: Elementos de la comunicación.................................................................... 29 Texto 13: Ortografía: reglas de uso de la letra M ........................................................ 30 Texto 14: Uso de puntos y comas............................................................................... 31 Texto 15: Equiparar o galego co castelán ................................................................... 32 Texto 16: Carta I. Gazel a Ben-Beley.......................................................................... 34 Texto 17: La carta....................................................................................................... 35 Texto 18: Os xéneros literarios ................................................................................... 39 Texto 19: O punto de vista na narración ..................................................................... 40 Texto 20: Díez pregunta al Gobierno... ....................................................................... 42 Texto 21: A esmorga .................................................................................................. 45 Texto 22 ..................................................................................................................... 48 Páxina 2 de 50
  • 3. 1. Programación da unidade 1.1 Encadramento da unidade no ámbito social – Unidade 1: A comunicación Bloque 1 – Unidade 2 Módulo 1 – Unidade 3 Bloque 2 – Unidade 4 – Unidade 5 Bloque 1 – Unidade 6 Módulo 2 – Unidade 7 Bloque 2 – Unidade 8 – Unidade 9 Bloque 1 – Unidade 10 Módulo 3 – Unidade 11 Bloque 2 – Unidade 12 – Unidade 13 Bloque 1 – Unidade 14 Módulo 4 – Unidade 15 Bloque 2 – Unidade 16 1.2 Presentación Esta unidade está dentro do bloque “Somos iguais, somos diferentes” e denomínase “A comunicación”. Cos contidos que se detallan máis adiante, preténdese que as persoas adul- tas recoñezan o poder comunicativo das linguaxes, analicen o seu uso e os seus contextos, e reflexionen sobre a realidade sociolingüística en que viven e sobre as repercusións do contacto entre linguas e culturas. Dedicaranse a esta unidade didáctica 24 períodos lecti- vos distribuídos en catro semanas. 1.3 Obxectivos didácticos Diferenciar os elementos que interveñen no proceso da comunicación e analizar a fun- ción de cada un. Recoñecer as diferenzas entre a comunicación oral e a comunicación escrita. Valorar a importancia da comunicación non verbal. Distinguir e subliñar as ideas principais en diferentes textos. Recoñecer os elementos orais da lingua: entoación, pausas, etc. Empregar correctamente as normas ortográficas: uso de m antes de p/b ; uso de b/v e uso do h. Páxina 3 de 50
  • 4. Valorar o plurilingüismo como expresión de riqueza cultural da humanidade. Recoñecer textos expositivos, de instrucións e dos medios de información. Diferenciar textos pertencentes aos grandes xéneros literarios. Planificar e compoñer textos sobre temas de interese persoal. Obter información, empregando as TIC, sobre textos e contidos propios desta unidade, e formulala verbalmente e por escrito. Interpretar textos lexislativos relacionados co uso das linguas. Debater sobre temas de actualidade respectando as normas correspondentes. Buscar en internet e na biblioteca información salientable sobre os contidos da unidade. 1.4 Contidos – Comprensión de textos orais dos medios de comunicación e de situacións da vida cotiá – Articulación clara, pronuncia adecuada e uso correcto das regras gramaticais na produción de textos orais curtos nas linguas do ámbito. – Participación activa en diálogos, debates e traballos de grupo cooperando e respectando o Comunicación G resto dos seus compoñentes. oral – Esforzo e interese no uso da lingua oral. – Uso de estratexias básicas de comprensión das mensaxes orais: anticipación do contido xeral do que se escoita con axuda de elementos verbais e non verbais e uso dos coñecementos previos sobre a situación. – Utilización de estratexias para discriminar as ideas importantes das secundarias e atopar in- formacións específicas: lectura silenciosa e subliñado das ideas importantes. – Comprensión de textos propios do ámbito académico (expositivos), da vida cotiá (instrucións ) e da información dos medios de comunicación (seccións). – Uso de estratexias para a planificación da escritura de textos sobre temas de interese persoal: Comunicación C buscar e desenvolver ideas, organizalas, facer unha primeira redacción, corrixir, reelaboración escrita do texto e preparación da redacción definitiva tanto en papel como en soporte dixital. – Comunicación persoal mediante correspondencia postal ou utilizando medios informáticos (chats, correo electrónico, etc.) en calquera das linguas do ámbito de comunicación. – Comprensión de instrucións básicas para a resolución de actividades presentadas por escrito nas linguas do ámbito. – Elementos e funcións da comunicación en situacións formais e informais. – Observación de diferenzas relevantes, contextuais e formais, entre comunicación oral e escri- ta: espontaneidade, léxico, repeticións. – Uso reflexivo das normas ortográficas (uso de p/b antes de m; uso b/v e uso do h) e das nor- Coñecemento mas de puntuación (discriminación do uso do punto e seguido e do punto e aparte) en rela- C ción coa cohesión sintáctica. da lingua – Utilización de estratexias para inducir as regras de concordancia e as funcións sintácticas de suxeito e predicado. – Coñecemento das normas básicas da ortografía da palabra, da oración e do texto: concor- dancia verbo/suxeito; uso do parágrafo. – Recoñecemento e valoración das linguas como instrumento de comunicación na aula e con persoas doutras culturas. Lingua e socie- – Coñecemento da nosa lexislación esencial en materia lingüística: Constitución española e G dade Estatuto de Autonomía de Galicia. – Coñecemento xeral da diversidade lingüística no mundo e en España, valorando positivamen- te o plurilingüismo como expresión da riqueza cultural da humanidade. – Introdución aos grandes xéneros literarios (narrativa) a través de lecturas axeitadas. – Lectura de relatos breves e de fragmentos de obras, pertencentes a culturas diferentes, reco- ñecendo os elementos do relato literario (narrador e tempo) e a súa funcionalidade. Educación G literaria – Desenvolvemento da autonomía lectora e do aprecio pola literatura como fonte de pracer, de coñecemento doutros mundos, tempos e culturas. – Identificación en textos narrativos de estereotipos sociais, de xénero, raza, etc Páxina 4 de 50
  • 5. 1.5 Actividades e temporalización 1ª sesión: en galego. – Presentación da unidade por parte do profesor ou da profesora. – Audición de textos orais en galego recollidos dos medios de comunicación e de si- tuacións da vida cotiá: gravacións de diversos programas de televisión, de enquisas na rúa, de telexornais, de debates de actualidade, de fragmentos de películas, de anuncios (por exemplo “Vivamos como galegos” da empresa Gadis, en Youtube, etc.). 2ª sesión: en castelán. – Entregar o texto 1 e explicar as características dos textos expositivos e os conceptos que aparecen en negra, e entregar o texto 2: “Diferenzas entre los códigos oral y es- crito” e as actividades correspondentes. 3ª sesión: en galego. – Analizar na clase o tipo de linguaxe que se emprega en cada situación e os posibles erros que se atopen, fixándose tanto na linguaxe verbal como na non verbal; como son os personaxes que aparecen, cales os feitos fundamentais que se narran, etc.. – Ver posibles interferencias lingüísticas que aparezan, tópicos e prexuízos, etc. – Expresar oralmente a opinión persoal seguindo un esquema previamente elaborado. – Analizar e comentar na clase os elementos que interveñen na comunicación e aplica- los ás situacións da vida real. 4ª sesión: en castelán. – O alumnado fará un guión sobre un tema do seu interese para expor ante a clase. Despois, cada persoa redactarao e analizará as diferenzas entre o que dixo e o que escribiu. 5ª e 6ª sesións: en galego. – Dedicarase ao apartado de “lingua e sociedade”. Falarase da diversidade lingüística, entregaranse os textos 3, 4, 5 e 5 bis (mapas) e faranse as actividades indicadas. 7ª sesión: en castelán. – O profesor ou a profesora entregarán e explicarán o texto 6, sobre as características dos textos de instrución, e repartirán o texto 7, “Enfermidades cardiovasculares”, e o alumnado fará as actividades que se indican. 8ª sesión: en galego. – O profesor ou a profesora entregaranlle ao alumnado os artigos da Constitución Es- pañola e do Estatuto de Autonomía de Galicia incluídos no texto 8: “As linguas na Constitución e no Estatuto”. Explicaranse as características dos textos xurídicos. 9ª sesión: en castelán. – O profesor entregará o texto 9: “Nueces en el botiquín”. O alumnado lerao en voz al- ta. Aclararanse palabras e conceptos que aparecen subliñados. Remataranse as acti- vidades da última sesión en castelán relacionando os contidos do texto 7 “Enfermi- dades cardiovasculares”, e do texto 9 ,“Nueces en el botiquín”. 10ª sesión: en galego. – O alumnado procurará na prensa e en internet noticias que teñan relación co que se di en cada un dos artigos do texto 8 “As linguas na Constitución o Estatuto” e tratará de razoalo aplicándolle o punto 1, 2, 3 ou 4 de cada artigo ás noticias atopadas. 11ª sesión: en castelán. Páxina 5 de 50
  • 6. – O profesor ou a profesora entregarán o texto 10: “Trufas de chocolate”. Faranse as actividades indicadas. 12ª sesión: en galego. – O profesor repartirá o texto 11: “Déixenas morrer, non as maten”, e o alumnado rea- lizará as actividades que se propoñen. 13ª sesión: en castelán. – O profesor explicará os conceptos correspondentes ao apartado “Coñecemento da lingua”: elementos e funcións da comunicación. Suxerirá os seguintes enderezos de internet para que o alumnado procure os conceptos e exemplos axeitados e llos ex- pliquen aos seus compañeiros http://es.wikipedia.org/wiki/Comunicaci%C3%B3n http://roble.cnice.mecd.es/msanto1/lengua/1comunic.htm – Outra opción é que se procuren empregando Google e as palabras clave que se con- sideren oportunas. En todo caso, explicarase o esquema do texto 12: “Elementos que intervienen en toda comunicación”. 14ª sesión: en castelán. – O profesor ou a profesora explicarán as normas ortográficas do uso do m. Entregará o texto 8 “Ortografía: reglas de la letra M”. Indicarase a páxina de internet http://www.reglasdeortografia.com/ortoindice.html para practicar con esta e outras normas que se consideren necesarias. 15ª sesión: en castelán. – O profesor ou a profesora lerán en voz alta un pequeno fragmento de “La colmena”, de Camilo José Cela, facendo fincapé no uso dos puntos e as comas. “A las cinco, la tertulia del café de la calle de San Bernardo se disuelve, y a eso de las cinco y media, o aun antes, ya está cada mochuelo en su olivo. Don Pablo y don Roque, cada uno en su casa; don Francisco y su yerno, en la consulta; don Tesifonte, estudiando, y el señor Ramón vien- do cómo se levantan los cierres de su panadería, su mina de oro.” – Deseguido, repartirá o texto 14: “Uso de puntos e comas”. Farase ver a importancia do uso dos signos de puntuación e dunha axeitada lectura destes para comprender o que se le. Para iso lerá a actividade 2 varias veces, facendo que en cada lectura se entenda que o beneficiario é unha persoa distinta. 16ª sesión: en galego. – Repartir o texto 15, “Equiparar o galego co castelán”, e facer as actividades que se propoñen. 17ª e 18ª sesións: en castelán. – O profesor ou a profesora, seguindo o esquema xeral da comunicación (emisor, re- ceptor, etc.) que aparecen no texto 12, explicarán os cambios habidos neste terreo nos últimos tempos (desde a carta aos correos electrónicos e os SMS). Repartirá o texto 16,“Gazel a Ben-Beley”, de José Cadalso, e o texto 17, “La carta”, de Miguel Hernández, para ler en voz alta e facer as actividades que se detallan. Explicará os trazos propios da carta como medio de expresión. 19ª sesión: en galego. – O profesor ou a profesora entregarán o texto 18, “Os diferentes xéneros literarios” , e o texto 19, “O punto de vista na narración”, e explicarán os conceptos máis impor- tantes (xéneros, tipos de narrador e tempo na narración). O alumnado fará as activi- dades. 20ª sesión: en castelán. Páxina 6 de 50
  • 7. – Repartir o texto 20: “Díez pregunta al gobierno...” e facer as actividades que se pro- poñen. 21ª sesión: en galego. – Organizarase un debate sobre bilingüismo e diglosia en Galicia. 22ª Sesión: en galego. – O profesor ou a profesora daranlle ao alumnado o texto 21, tomado de “A Esmorga”, de Eduardo Blanco Amor, para que o lean e o comente. O alumnado fará as activi- dades programadas. 23ª e 24 sesión: en galego. – Repartir o texto 22, tomado da obra “Noite de voraces sombras”, de Agustín Fer- nández Paz. O profesor explicará o tratamento do tempo narrativo nas narracións. O alumnado fará as actividades correspondentes. 1.6 Recursos materiais Textos da unidade. Internet. Bibliotecas do contorno. 1.7 Avaliación As primeiras actividades, tanto orais coma escritas, han servir para facer unha avaliación inicial. A avaliación continua ou formativa farase a través da observación (cadernos, traballos presentados, exposicións orais, etc.), da participación nas actividades e dos traballos dia- rios. Farase unha proba escrita en que se poida comprobar se adquiriron os contidos da unidade. Todo iso ha dar a nota da avaliación final da unidade. Páxina 7 de 50
  • 8. 2. Textos e secuencia de actividades Texto 1: Textos expositivos Definición: exponer es explicar de forma objetiva unos hechos o un tema. Tiene que ser: – Clara: por lo que el lenguaje debe ser sencillo. – Ordenada: siguiendo un orden lógico en la exposición. – Objetiva: el emisor no da su opinión. Características principales de los textos expositivos: – Predominan las oraciones enunciativas. – Se utiliza la tercera persona. – Los verbos de las ideas principales se conjugan en modo indicativo. – El registro es formal. – Se emplean gran cantidad de términos técnicos o científicos. – No se utilizan expresiones subjetivas. Páxina 8 de 50
  • 9. Texto 2: diferencias entre los códigos oral y escri- to Oral Escrito Comunicación espontánea. El hablante puede rectificar, Comunicación elaborada. El hablante puede corregir y pero no borrar lo que ya ha dicho. El oyente está obligado a rehacer el texto sin dejar rastros. El lector puede escoger comprender el texto en el momento de la emisión y tal co- cómo y dónde quiere leer el texto (en qué orden, la veloci- mo se emite. dad, etc.). Comunicación efímera. Los sonidos son perceptibles sola- Comunicación duradera. Las letras se graban en un soporte mente durante el tiempo que permanecen en el aire. estable y perduran. El escrito adquiere valor social de testi- go y registro de los hechos. Utiliza mucho los códigos no verbales: fisonomía, vestidos, movimientos, paralenguaje (cualidades de la voz y vocali- Utiliza poco los códigos no verbales. En cambio se apoya zaciones: risa, llanto). en la disposición del espacio y del texto, la textura del so- porte, etc. El contexto extralingüístico posee un papel muy importante. El contexto extralingüístico es poco importante. El escritor Hay interacción durante la emisión del texto. crea el contexto a medida que escribe. Mientras habla, el hablante ve la reacción del oyente y No hay interacción durante la composición. El escritor no puede modificar su discurso. puede conocer la reacción del lector. Hoja elaborada por Cristina Carmona con información de Describir el escribir. Cómo se aprende a escribir. Daniel Cassany. Barcelona. Paidós, 1989. Secuencia de actividades S1. Lea el texto 1. Busque en el diccionario las palabras que desconozca y subraye las que considere más importantes. S2. Comentar en clase cuáles son las palabras clave subrayadas por todos. S3. Empleando las palabras elegidas, reelabore un pequeño guión y expóngaselo al resto de la clase. Páxina 9 de 50
  • 10. S4. Aplicando las características explicadas anteriormente, diga si el texto 2 es ex- positivo, y compruébelo con ejemplos. S5. ¿Qué otros tipos de textos pueden ser expositivos? Hacer una lista y buscar en libros o en internet algún ejemplo para leer y comentar en clase. S6. Sustituya la palabra en negrita por otro sinónimo sin que la frase cambie de sig- nificado: En la lengua oral la comunicación es espontánea, en la escrita es más elabo- rada. En la lengua oral la comunicación es efímera, en la escrita es más duradera. En la lengua oral hay interacción, en la escrita no existe interacción. Páxina 10 de 50
  • 11. Texto 3: A diversidade lingüística Secuencia de actividades S7. Introdúcese o tema propóndolle ao alumnado algunhas preguntas xerais sobre linguas. Por exemplo, que linguas coñecen, que linguas estudan ou estudaron e por que, etc. S8. Contrastar as respostas propias coas dos compañeiros nunha posta en común en que se discuta sobre os resultados. Pódenselle pedir ao alumnado activida- des complementarias, como a elaboración mapas de Europa ou do mundo onde sinalen con cores as linguas que se falan. Pódese achegar un mapa para a au- toavaliación ou tamén consultar os resultados en internet. S9. Visitar estas páxinas: http://proel.org/mundo.html. Aquí poden procurar e seleccionar información sobre as familias de linguas que hai no mundo, ou pódeselles facilitar a infor- mación oportuna (mapas, alfabetos, etc.). http://www.aulaintercultural.org/IMG/pdf/ratonyleon.pdf. Nesta páxina poden ler o conto “O rato e o león” traducido a nove linguas. Podemos practicar a lec- tura, a comprensión e comparar coas linguas do ámbito e con algunha outra coa que teñamos familiaridade. Páxina 11 de 50
  • 12. Texto 4 FAMILIAS LINGÜÍSTICAS (CLASIFICACIÓN XENÉTICA) Páxina 12 de 50
  • 13. Texto 5 LINGUAS DE ESPAÑA Páxina 13 de 50
  • 14. Texto 5 (bis) CLASIFICACIÓN XENEALÓXICA Páxina 14 de 50
  • 15. Texto 6: Textos instructivos (aspectos teóricos) Las instrucciones están cada vez más presentes en nuestra vida cotidiana, tanto en la es- cuela como fuera de ella. Los avances tecnológicos y científicos tienen buena parte de culpa de que esto sea así. Hay numeroso ejemplos cotidianos: la instalación del receptor de señal digital terrestre, una receta de cocina, un prospecto de un medicamento, el uso del cajero automático, entre muchos otros casos. Las características principales de los textos instructivos son: Formato especial. Establecimiento de pasos que deben cumplirse para conseguir un resultado. En algunos casos la secuencia de pasos es fija y en otros hay varias secuencias alternativas (como en los procesadores de texto). Uso del infinitivo, el modo imperativo (“Encender el ordenador”) o las formas imper- sonales (“Se enchufa el euroconector”…) Se utilizan marcas gráficas como números, asteriscos o guiones para diferenciar o se- cuenciar la serie de pasos. Acompañamiento de imágenes para reforzar o clarificar los pasos a seguir. Otros textos cercanos a las instrucciones son: los reglamentos y las normas de funciona- miento, que indican también cómo actuar en un determinado lugar o circunstancia. La di- ferencia entre los reglamentos y las instrucciones es que no se refieren a un objeto material en concreto. Páxina 15 de 50
  • 16. Texto 7: Enfermedades cardiovasculares. Los diez puntos clave Si sigues estos 10 consejos y mantienes unos hábitos de vida saludables, con el adecuado ejercicio físico, libre de humos y de estrés, puedes estar seguro de que las enfermedades cardiovasculares no serán nunca un problema para ti. Ajustar el contenido calórico de tu alimentación a tus necesidades reales. Las calorías de tu dieta derivadas de las grasas nunca deben sobrepasar el 30 % del total. Esto no se aplica a cada comida, sino al conjunto de alimentos que tomas a lo largo de una sema- na, por ejemplo. Se preferirá siempre el aceite de oliva de primera prensa en frío por su riqueza en áci- dos grasos monoinsaturados y sus cualidades antioxidantes, al resto de los aceites vege- tales, y, por supuesto, a las grasas de origen animal. Reduce el consumo de proteínas de origen animal, sustituyéndolas por legumbres y ce- reales integrales. Las proteínas nunca deben sobrepasar el 15 % de las calorías de tu di- eta. De entre las proteínas de origen animal, reduce el consumo de carnes rojas y au- menta el de pescados, especialmente de pescados azules. Sustituye la leche entera por leche desnatada o leche de soja enriquecida con calcio. Consume quesos tiernos en vez de grasos o curados. Limita tu consumo de yemas de huevo a 2 o 3 por semana. Las claras pueden tomarse sin limitación y mezclarse con las yemas para hacer tortillas, revueltos y salsas. Toma todos los días un buen plato de verduras frescas o una buena ensalada. Junto con los cereales y las legumbres, deben ser la base de tu alimentación. Prefiere siempre los alimentos integrales a los refinados. Un aporte suficiente de fibra es una de las claves para la salud cardiovascular. Toma todos los días al menos un par de piezas de fruta fresca. Especialmente recomen- dado para empezar el día. No consumas nunca más de 30 g de alcohol al día. Se ha comprobado que el beber un poco de vino tinto en las comidas mejora la salud cardiovascular. Mantén al mínimo tu consumo de azúcar refinado y sal. No olvides el azúcar y la sal de los alimentos procesados. Prefiere siempre los productos naturales a los procesados o industriales. Cuando vayas a comprar un producto preparado, lee siempre la etiqueta de información nutricional y vigila los contenidos de grasas saturadas, colesterol, azúcar y sodio. Páxina 16 de 50
  • 17. Secuencia de actividades S10. Busque en el diccionario las palabras subrayadas y cualquiera otra de la que no conozca el significado. S11. ¿Cuál es la intención de este texto? S12. ¿En qué cree que se diferencia este texto de las instrucciones para manejar una cámara digital, por ejemplo? Páxina 17 de 50
  • 18. S13. El texto 7, ¿tiene alguna de las características de los textos instructivos (ver texto 6). S14. Diga qué tipo de texto es el anterior y por qué. Justifique su respuesta con ejem- plos: Narrativo. Descriptivo. Instructivo. Periodístico. __________ Páxina 18 de 50
  • 19. Texto 8: As linguas na Constitución e no Estatuto Constitución española Estatuto de autonomía Artigo 3 Artigo 5 1. O castelán é a lingua española oficial do Estado. Todos 1. A lingua propia de Galicia é o galego. os españois teñen o deber de coñecela e o dereito a usa- la. 2. Os idiomas galego e castelán son oficiais en Galicia e todos teñen o dereito de os coñecer e de os usar. 2. As outras linguas españolas serán tamén oficiais nas respectivas comunidades autónomas de acordo cos seus 3. Os poderes públicos de Galicia garantirán o uso normal estatutos. e oficial dos dous idiomas e potenciarán o emprego do galego en todos os planos da vida pública, cultural e in- 3. A riqueza das distintas modalidades lingüísticas de Es- formativa, e disporán os medios necesarios para facilitar o paña é un patrimonio cultural que será obxecto de espe- seu coñecemento. cial respecto e protección. 4. Ninguén poderá ser discriminado por causa da lingua. Páxina 19 de 50
  • 20. Texto 9: Nueces en el botiquín Páxina 20 de 50
  • 21. Secuencia de actividades S15. Tras leer el texto, averigüe el significado de las palabras subrayadas. Haga una frase con cada una de ellas. Palabra Significado Frase Excluir Ignorar Dieta mediterrá- nea Conformar Constatar Cardiovascular La Red Páxina 21 de 50
  • 22. S16. Vuelva a leer los texto 7 y 9 y señale los puntos en los que coinciden ambos. Es- criba cada frase como en el ejemplo: Texto 7: Reduce el consumo de proteínas de origen animal, sustituyéndolas por legumbres y cereales integrales. Texto 9: Las nueces ayudan a disminuir el colesterol, contienen proteínas ve- getales… Texto 7 Texto 9 “Enfermedades cardiovasculares” “Nueces en el botiquín” Páxina 22 de 50
  • 23. Texto 10: Trufas con chocolate Secuencia de actividades S17. Compruebe si cumple los requisitos explicados para los textos de instrucción. Fí- jese en las formas verbales empleadas. S18. ¿Cuál es su intención comunicativa? Páxina 23 de 50
  • 24. S19. Haga un esquema del mismo. S20. Subraye todos los nexos o mecanismos de cohesión del texto. S21. Vuelva a escribir la parte de la “elaboración” segmentando el mensaje, eliminan- do los nexos anteriormente subrayados y utilizando en su lugar numerales. ¿Si- gue teniendo la misma intención? S22. Subraye todos los verbos que aparezcan y escríbalos en las columnas siguien- tes según aparezcan en: Infinitivo Imperativo Subjuntivo Páxina 24 de 50
  • 25. S23. Escriba en forma imperativa todo los verbos anteriores. S24. En el texto 9 “Nueces en el botiquín” se dice: un breve paseo por la red nos ayu- dará a saber qué podemos ganar comiendo frutos secos. Busque en Google in- formación que le pueda ser útil en este sentido. Escriba una pequeña lista de pa- labras clave y coméntelas en clase antes de entrar en Internet. S25. Escriba una receta de cocina en la que las nueces u otro tipo de fruto seco sea la materia prima principal. Recuerde la estructura de este tipo de textos y el tipo de conectores que suelen incluir (fíjese en el ejemplo de la receta de las trufas). Ingredientes Incluya aquí una imagen sacada de internet Elaboración Páxina 25 de 50
  • 26. Texto 11: Déixenas morrer, non as maten Déixenas morrer, non as maten Ramón Baltar Dun tempo a esta parte, proliferan as voces, corais e solistas, alertando do perigo que corre o español nas comunidades onde hai idiomas cooficiais. Os nosos videntes non usan lentes de cerca. Porque a realidade da situación lingüística do país non xustifica tamaña preocupación. Non fai falta ser experto para saber que ocorre exactamente o contrario: que as linguas minoritarias son as que están en franco retroceso ante a presión asfixiante do español (al- gunhas, como o galego, con ameaza de desaparecer do mapa nun prazo máis ou menos curto). As medidas de protección legal non lograron paralo. Nisto rexe a lei da natureza: o peixe gordo sempre engule o pequeno e este non foxe das súas fauces a non ser que teña armas eficaces para evitalo. Os que teñen os miolos para usalos saben que a famosa teoría do bilingüismo harmónico non é máis ca unha trampa, un slogan bonito para tapar o que non se pode ocultar: o contacto de linguas é conflitivo. Aquí, na China e en Madagascar. Quizais non hai motivos para chorar a morte dunhas linguas que os seus falantes aban- donan voluntariamente. Pero non hai ningún para acusar ás moribundas dunha culpa que non poden ter, e aínda menos anticipar a súa desaparición. A única lingua que, de verdade, ameaza o español en España é o inglés. O resto son san- deces ideolóxicas ou gañas de amolar. Secuencia de actividades S26. Subliñe as palabras e ideas que crea que teñen máis importancia. S27. Substitúa as palabras en letra negra por outras que signifiquen o mesmo. Intente deducilas polo contexto en que aparecen. Procure o seu significado no diciona- rio. ...proliferan voces, corais e solistas... ...non xustifica tamaña preocupa- ción... Páxina 26 de 50
  • 27. ...a famosa teoría do bilingüismo harmónico non é máis ca unha trampa, un slogan bonito... ...o resto son sandeces ideolóxicas ou gañas de amolar. S28. Explique con palabras propias as seguintes expresións: Dun tempo a esta parte proliferan voces, corais e solistas. Os nosos videntes non usan lentes de cerca. O peixe gordo sempre engule o pequeno. Quizais non hai motivos para chorar a morte dunhas linguas que os seus fa- lantes abandonan voluntariamente. S29. Faga un resumo de non máis de cinco liñas e explique aos seus compañeiros o contido do texto. Páxina 27 de 50
  • 28. S30. Diga de que tipo de texto se trata e xustifique a súa resposta: Narrativo. Descritivo. Instrutivo. Xornalístico. __________ S31. Cal é a intención fundamental do texto? Expor ideas. Describir. Ironizar. Informar. S32. Preparando o debate. Busque na prensa e en internet noticias que teñan rela- ción co que se di no artigo anterior: Corre perigo o castelán en Galicia, Cataluña e no País Vasco? É o inglés unha ameaza real para o castelán? Relacione a información que obteña co que di a Constitución española e o Estatu- to de autonomía sobre este tema (texto 8). Páxina 28 de 50
  • 29. Texto 12: Elementos de la comunicación ELEMENTOS QUE INTERVIENEN EN TODA COMUNICACIÓN Páxina 29 de 50
  • 30. Texto 13: Ortografía: reglas de uso de la letra M Cuando se tiene un sonido nasal antes de las letras p y b, se escribe m. Ejemplos: siempre, también. Se usa la letra m antes de la n. Ejemplos: omnisciente, solemne, gimnasta. Excepciones: las palabras que comienzan con n y tienen prefijos que terminan en n, como: con, en, in. Ejemplos: ennoblecer, innombrable, perenne. Secuencia de actividades S33. Si sabe de dónde proviene una palabra, le será más fácil escribirla correctamen- te. Busque en los textos 2 y 3 palabras que sigan esta regla ortográfica y escrí- balas en el cuadro siguiente, una en cada columna. Complete cada columna con palabras de la misma familia. Páxina 30 de 50
  • 31. Texto 14: Uso de puntos y comas Recuerde Cuando vea un punto, debe hacer una pausa larga y leer con entonación descendente. Después del punto, va letra mayúscula. La coma se usa cuando citamos varios elementos, cuando suprimimos el verbo de la oración, cuando queremos aclarar algo, etc. Se lee haciendo una pequeña pausa. Secuencia de actividades S34. Aquí tiene el fragmento leído pero sin la puntuación original. Trate de colocar los signos necesarios para que tenga sentido y corríjalo. A las cinco la tertulia del café de la calle de San Bernardo se disuelve y a eso de las cinco y media o aun antes ya está cada mochuelo en su olivo don Pablo y don Roque cada uno en su casa don Francisco y su yerno en la consulta don Tesifonte estudiando y el señor Ramón viendo cómo se levantan los cierres de su panadería su mina de or S35. Quizá crea que estos signos de puntuación no tienen demasiada importancia en la lengua. Observe el lío tremendo que podría tener un notario al leer un testa- mento redactado de la siguiente manera: Dejo mis bienes a mi hijo no a mi mujer no a mi cuñado no nunca se pagará la deuda del sastre. ¿Quién sería el beneficiado por la herencia? Coloque los signos de puntuación necesarios para que la persona beneficiada por la herencia sea... Dejo mis bienes a mi hijo no a mi mujer no a mi cuñado no nunca se El sastre pagará la deuda del sastre. Dejo mis bienes a mi hijo no a mi mujer no a mi cuñado no nunca se La mujer pagará la deuda del sastre. Páxina 31 de 50
  • 32. Texto 15: Equiparar o galego co castelán Secuencia de actividades S36. Subliñe as palabras ou ideas que crea que teñen máis importancia. S37. Diga de que tipo de texto se trata e xustifique a súa resposta: Narrativo. Descritivo. Instrutivo. Xornalístico. __________ Páxina 32 de 50
  • 33. S38. Cal é a súa intención fundamental? Poña exemplos que xustifiquen a opción eli- xida e cada caso Expor ideas. Criticar. Ironizar. Informar. S39. Substitúa as palabras en negra por outras que signifiquen o mesmo. Intente de- ducir o sentido polo contexto no que aparecen ou busque o seu significado no dicionario. ...esforzándonos en refugar todo intento de nos provocar enfrontamen- to Co paradoxo engadido de que os empregados... S40. Explique coas súas propias palabras as seguintes expresións: Moito queda aínda por lograr ata que a lingua galega chegue a poder aca- dar a paridade de uso con respecto á lingua castelán na súa utilización en concretos sectores da actividade so- cial. ...na actitude de oposición permanen- te dunha boa parte do arco mediático. ...os empregados ou membros falan galego entre eles e que como institu- ción, centro ou empresa o fagan en castelán. S41. Preparando o debate. Busque na prensa e en internet noticias que teñan rela- ción co que se di no artigo anterior. S42. Debate na clase: É posible que o galego e o castelán convivan en igualdade? Páxina 33 de 50
  • 34. Texto 16: Carta I. Gazel a Ben-Beley He logrado quedarme en España después del regreso de nuestro embajador, como lo deseaba muchos días ha, y te lo escribí varias veces durante su misión en Madrid. Mi ánimo era viajar con utilidad, y este objeto no puede siempre lograrse en la comitiva de los grandes señores, particularmente asiáticos y africanos. Estos no ven, digámoslo así, sino la superficie de la tierra por donde pasan; su fausto, los ningunos anteceden- tes por dónde indagar las cosas dignas de conocerse, el número de sus criados, la ig- norancia de las lenguas, lo sospechosos que deben ser en los países por donde cami- nan, y otros motivos, les impiden muchos medios que se ofrecen al particular que via- ja con menos nota. Me hallo vestido como estos cristianos, introducido en muchas de sus casas, pose- yendo su idioma, y en amistad muy estrecha con un cristiano llamado Nuño Núñez, que es hombre que ha pasado por muchas vicisitudes de la suerte, carreras y métodos de vida. Se halla ahora separado del mundo y, según su expresión, encarcelado dentro de sí mismo. En su compañía se me pasan con gusto las horas, porque procura ins- truirme en todo lo que pregunto; y lo hace con tanta sinceridad, que algunas veces me dice: de eso no entiendo; y otras: de eso no quiero entender. Con estas proporciones hago ánimo de examinar no sólo la corte, sino todas las provincias de la península. Observaré las costumbres de este pueblo, notando las que le son comunes con las de los otros países de Europa, y las que le son peculiares. Procuraré despojarme de mu- chas preocupaciones que tenemos los moros contra los cristianos, y particularmente contra los españoles. Notaré todo lo que me sorprenda, para tratar de ello con Nuño, y después partici- pártelo con el juicio que sobre ello haya formado. Con esto respondo a las muchas que me has escrito pidiéndome noticias del país en que me hallo. Hasta entonces no será tanta mi imprudencia que me ponga a hablar de lo que no entiendo, como lo sería decirte muchas cosas de un reino que hasta ahora todo es enigma para mí, aunque me sería esto muy fácil: sólo con notar cuatro o cinco costumbres extrañas, cuyo origen no me tomaría el trabajo de indagar, ponerlas en estilo, suelto y jocoso, añadir algunas reflexiones satíricas, y soltar la pluma con la misma ligereza que la tomé, completaría mi obra, como otros muchos lo han hecho. José Cadalso. Cartas marruecas Páxina 34 de 50
  • 35. Texto 17: La carta La carta Cuando te voy a escribir Tinta de mi sentimiento. Se emocionan los tinteros, Allá va mi carta cálida, Los negros tinteros fríos Paloma forjada al fuego, Se ponen rojos y trémulos, con las dos alas plegadas Y un claro calor humano y la dirección en medio. Sube desde el fondo negro. Ave que sólo persigue, Cuando te voy a escribir, Para nido y aire y cielo, Te van a escribir mis huesos: Carne, manos, ojos tuyos, Te escribo con la imborrable Y el espacio de tu aliento. Miguel Hernández. El Hombre y la poesía Secuencia de actividades (textos 16 y 17) S43. Busque en el diccionario las palabras que no entienda de estos dos textos y haga una frase con cada una de ellas. S44. Fíjese en el texto 8. Externamente, ¿cuántos párrafos tiene? Subraye las ideas principales en azul y, en otro color, las ideas complementarias que hay en cada párrafo. Páxina 35 de 50
  • 36. S45. Escriba el contenido de la “carta I”: Como si fuese un SMS (pero sin abre- viaturas) Como un correo electrónico. S46. Escriba una carta a un amigo o a una amiga imaginarios o reales, en la que cuente parte de sus experiencias en relación a sus estudios. Organice las ideas antes de empezar a redactar. Este cuadro puede servirle de ayuda. Haga un borrador y presente su trabajo en soporte digital. Recuerdos de la infancia. Mis primeras experiencias en el colegio. Los primeros fracasos. El instituto. Páxina 36 de 50
  • 37. Ahora estoy en educación de adultos. Tengo planes de futuro. ... S47. Comentario en clase. ¿Quién habla en la carta de Gazel A Ben-Beley? ¿Perte- nece a nuestra cultura? ¿Qué actitud tiene frente a los cristianos? S48. En las frases que aparecen a continuación, subraye el verbo: Se emocionan los tinteros. Los negros tinteros fríos se ponen rojos y trémulos. Un claro calor humano sube desde el fondo negro. He logrado quedarme en España. Me hallo vestido como estos cristianos. Estos no ven sino la superficie de la tierra. S49. Diga en qué tiempo y persona está cada forma, por ejemplo: Verbo / predicado Persona / tiempo Sustantivo / sujeto Emocionan 3ª persona de plural Los tinteros (ellos) Páxina 37 de 50
  • 38. S50. Pregunte a cada verbo quién o quiénes realizan cada una de esas acciones y escríbalo al lado de cada verbo en la columna de la tabla del ejercicio anterior. ¿Concuerdan con el verbo e persona y tiempo? S51. Busque más ejemplos en ambos textos y coméntelos en clase. Páxina 38 de 50
  • 39. Texto 18: Os xéneros literarios Vexa na seguinte actividade unha primeira clasificación dos xéneros e as formas literarias. Secuencia de actividades S52. Busque en internet o nome dunha obra representativa de cada un dos que están aquí enumerados. Pense e discuta cos compañeiros que estratexias vai empre- gar. Compare os resultados cos do resto da clase. Xéneros poéticos Poesía – Novela de aventuras Novela de amor Novela – Novela policial Novela de ciencia ficción Biografía Xéneros narrativos Autobiografía Biografía – Autoficción Xornal íntimo Conto – Epopea Epopea – Canción de xesta Traxedia – Xéneros teatrais Comedia – Páxina 39 de 50
  • 40. Texto 19: O punto de vista na narración Eu son... Balbino. Un rapaz de aldea. Coma quen dis, un ninguén. E ademais, pobre. Porque da aldea tamén é Manolito, e non hai que lle tusa, a pesares do que lle acon- teceu por causa miña. No verán ando descalzo. O po quente dos camiños faime alancar. Magóanme as areas e nunca falta algunha brocha para espetárseme nos pés. Érgome con noite pe- cha, as dúas ou tres da mañá, para ir co gando, restrebar ou xuntar monllos. Cando amañece xa me doe o lombo ou as pernas. Pero o día comeza. Sede, sol, moxardos. Xosé Neira Vilas. “Memorias dun neno labrego” Ó correr do inverno, Adrián falaba sempre en galego cos labregos. Disfroitaba nas latricadas do señor Bieito de Medelo, particularmente. Era un vello, vivía nunha casi- ña escondida limpa e terrea nun recuncho o máis escondido do val entre penedos e piñeiros. Nas rochas esgrevias aínda vexetaban retortas cepas vellas. Ó pé da casa, baixo un portillón de laxes usadas, bulía un regueiro, no outono medrado. Otero Pedraio. “Arredor de sí” “O estudio da vila cotiá dunha vila mariñeira é un labor certamente interesante”, pensaba Xurxo mentres soltaba maquinalmente o acelerador, pisaba o embrague e poñía a terceira ao ver o sinal que avisaba de curva perigosa. Tras a curva xa se en- xergaba a Vouga, a antiga e pequena vila acochada mesmo na boca da ría entre altos picoutos de cumes lambidos pola néboa. H. Sharpmountain. “ Exemplos” Secuencia de actividades S53. Escriba na táboa seguinte tres oracións tomada de cada texto e subliñe o suxeito de cada unha. Memorias dun neno labrego Arredor de si Exemplos Páxina 40 de 50
  • 41. S54. Diga se hai algún fragmento en que se conte algo que non se poida percibir po- los sentidos (ver, escoitar, etc.). S55. Relacione as dúas columnas escribindo no recadro a letra correspondente. Letra Título Letra Tipo de narrador A Exemplos Narrador observador B Memorias dun neno labrego Narrador omnisciente C Arredor de si Narrador protagonista S56. Xustifique as respostas anteriores copiando un fragmento de cada texto . Letra Fragmento do texto A B C S57. Faga unha breve introdución sobre a súa vida, do mesmo xeito que fai Balbino no texto de Neira Vilas. Páxina 41 de 50
  • 42. Texto 20: Díez pregunta al Gobierno... Páxina 42 de 50
  • 43. Secuencia de actividades S58. Subraye en el texto anterior las palabras o ideas que crea que tienen más impor- tancia. S59. Marque la cuadrícula de la izquierda que indique el tipo de texto adecuado, y jus- tifique su respuesta en el espacio de la derecha: Narrativo. Descriptivo. Instructivo. Periodístico. ___________ S60. Conteste: ¿De qué nos informa? ¿En qué comunidad autó- noma suceden los hechos relatados? Señálela en el mapa del texto 5. Escriba el nombre de las personas o asociaciones que aparecen en el texto. Persona/Grupo Sí/No Frase Rosa díez – Carod- Rovira – Margarita Nájera – ¿Qué personas o grupos condenan las medidas del Govern y quiénes no. Escri- Grupo parlamenta- – ba al lado una frase con la rio popular idea que argumenten. Bárbara Galmés – Francesc Friol – Círculo Cultural – Balear Páxina 43 de 50
  • 44. S61. Señale los argumentos que pudieran coincidir con los expresados en los textos 11 (“Déixenas morrer, non as maten”) y 15 (“Equiparar o galego co castelán”), leídos anteriormente en clase. Páxina 44 de 50
  • 45. Texto 21: A esmorga Secuencia de actividades S62. Este texto de “A esmorga” está tomado da súa cuarta edición (1978). Nel atopa- rá algunhas palabras que non son aceptadas no actual galego normativizado. Trate de atopalas e corrixilas. S63. Este é un texto narrativo. Diga por que tendo en conta o que se explicou na cla- se. Páxina 45 de 50
  • 46. S64. Diga que personaxes aparecen no texto e cal é o seu papel. S65. Localice no texto algunha expresión en que se vexa o uso desigual das linguas. Xustifique a resposta. S66. Fíxese nos guións. Busque en textos ou en internet cal é a función dos guións nos textos escritos. Discutir en pequenos grupos por que Blanco Amor os inclúe deste xeito. Cal é a súa función? Como se chama este recurso? S67. Busque información sobre Eduardo Blanco Amor e “A Esmorga” en internet e explíquelles o máis significativo que atope aos seus compañeiros. Páxina 46 de 50
  • 47. S68. Realizar na clase ou na biblioteca lecturas de fragmentos desta obra e comenta- los en gran grupo. S69. Ver un fragmento da adaptación cinematográfica de “A esmorga” (“La parranda”, en castelán, do director Gonzalo Suárez) e comentalo. Localizar esta pasaxe no libro. FOTOGRAMA DA PELÍCULA “LA PARRANDA”, DE GONZALO SUÁREZ, 1977. Páxina 47 de 50
  • 48. Texto 22 A segunda (carta), da primavera de 1944, era moi semellante. Nela, Sara reiteraba o de- sexo de que o tío chegase a lela, pois seguía sen ter contestación a ningunha das moitas que lle escribira. Contáballe anécdotas da escola onde daba clase, faláballe do grupo de teatro en que se integrara, das exposicións magníficas de Seoane…Pero nesta percibíase xa con claridade o cambio de ton afectivo que se intuía na primeira. Eran palabras cari- ñosas, si, mais nelas estaba ausente a paixón e a vitalidade que tanto me impresionara a noite en que lin as cartas do armario. A derradeira tiña data do Nadal de 1945. Querido Moncho: Sigo sen ter ningunha noticia túa, nin tampouco de túa irmá. Sei que continúas no cárcere de León, pois ata aquí chegou un informe dos compañeiros que tentan recons- truír o Partido, nel aparecedes citados todos os que estades presos. As miñas cartas parecen condenas a non chegar ás túas mans, xa perdo a esperanza de que as leas al- gún día. Se as leses, poderías seguir paso a paso a miña vida nestes case dez anos en Bos Aires, unha cidade que agora sinto xa coma se fose miña desde sempre. Ata hai uns meses, a maioría dos exiliados viviamos instalados na provisionalida- de, coa esperanza posta no regreso, pois confiabamos en que, coa vitoria dos Aliados, Franco caese como caeron Mussolini e Hitler, e o noso país puidese outra vez recupe- rar a liberdade e a democracia. Pero, agora que rematou a Guerra Mundial, xa sa- bemos que a ditadura de Franco vai seguir, quen sabe por canto tempo. Hai uns días reunímonos na casa de Luís Seoane e Maruxa e conviñemos en que a volta era impo- sible. Espero que o entendas, Moncho: a decisión de quedar aquí xa está tomada. Se- guirémonos reunindo e traballando por Galicia, pero a Arxentina xa é tamén o noso país, o que nos acolleu cos brazos abertos cando máis o precisabamos. O que quero dicirche agora é moi importante para min. Sei que che vai causar dor, pero debo facelo, entre nós nunca habitou a mentira. Desde hai uns meses teño rela- cións formais con outro exiliado, Eduardo Souto, e pensamos casar dentro de poucas semanas. Ti es e serás o amor da miña vida, querido Moncho, pero é imposible reu- nírmonos de novo. Os anos pasan para min e para ti, e pasan para non volver. Só te- mos unha vida, e non podemos estragala vivindo de lembranzas. Eduardo está aquí, ao meu carón, e quéreme. Tamén eu o quero a el, aínda que non o amo como te ama- ba a ti, pois nunca poderei sentir o mesmo por ninguén, pero estou decidida a com- partir a miña vida con el. Temo mancarte con estas palabras, daría anos da miña vida para que non fose así; pero tamén confío que entendas esta decisión tan difícil, a máis dura que tomei nunca. Que máis podo dicir? Desexo intensamente que a vida, que xa foi cruel dabon- do contigo, che reserve mellores tempos no futuro. Nunca te esquecerei; aínda que quixese, sería imposible. Deica sempre, Moncho, meu amor. Cando rematei, tiña os ollos mollados…. Agustín Fernández Paz. Noite de voraces sombras Páxina 48 de 50
  • 49. Secuencia de actividades S70. Indique cantas parte hai no texto. S71. Escriba todas as alusións que se fan ao tempo. S72. Discutir en grupos en que época ou ano situarían algunhas desas alusións. Enumerar as estratexias que van empregar para investigalo. S73. Sinale o tipo ou tipos de narrador que aparecen no texto. Páxina 49 de 50
  • 50. S74. Seguindo as estratexias explicadas polo profesor ou pola profesora, busque na biblioteca o libro ao que pertence o fragmento e siga lendo o final desta pasaxe. S75. En parellas, buscar en internet información sobre Fernández Paz e Luís Seoane. Anote a información máis significativa (verbal e non verbal ) e compártaa cos se- us compañeiros. Páxina 50 de 50