1. ინფორმატიკის მოკლე კურსი

2. Generations of Computers
p
The basic components of an electronic computer are
electronic switches. Computers can be classified into
generations based on the technology used for these
switches. The older electro‐mechanical computers used
relays, b
l but the fi
h first electronic computers (fi
l i (first
generation, 1944–58) used vacuum tubes.
A vacuum tube is an evacuated tube of glass that
can be used as an electronic switch. Today we don’t see
vacuum tubes very often except as the picture tube of
televisions and computer monitors.

5. I თაობა (1944‐1958) ‐ ამ თაობის მანქანები აგებული იყო ლამპებზე და
ელექტრონულ‐სხივურ მილაკებზე. ისინი არსებობდნენ 1958 წლამდე. ამ
თაობების ეგმ ზე წარმოდგენა რომ ვიქონიოთ საკმარისია აღვნიშნოთ რომ
ეგმ‐ზე ვიქონიოთ, აღვნიშნოთ,
პირველი კომპიუტერი "ენიაკი" იწონიდა 27ტ‐ს, შედგებოდა 18000
ლამპისგან, იკავებდა 200 მ2 ფართობს და მას ემსახურებოდა
პროგრამისტთა და ინჟინერთა მთელი არმია.
ამ თაობის მანქანებს მეხსიერება მაგნიტურ დოლებზე ჰქონდათ მათი
ჰქონდათ.
მუშაობის სიჩქარე თანამედროვე კომპიუტერთან შედარებით ძალზე მცირე
იყო. წამში მხოლოდ 10‐15 ათასი არითმეტიკული ოპერაციების შესრულება
ყ წ ლ დ ეტ კულ ე ც ე ე ულე
შეეძლო.
ეს მანქანები ძირითადად ექსპერიმენტული მოწყობილობები იყვნენ
და მათ აგებდნენ სხვადასხვა თეორიული მოსაზრებების შესამოწმებლად.

6. The second generation of computers (1959 63) began with the development of the
(1959–63)
transistor. A transistor is a solid state device that functions as an electronic switch.
Because transistors are small and can last indefinitely, this meant that second‐generation
computers were much smaller and more reliable than first‐generation computers.

7. second generation of computers

8. II თაობა (1959-1963) - ელექტრონული ტექნიკის განვითარებამ, კერძოდ,
(1959 1963)
ტრანზისტორული (ნახევარგამტარული) ელემენტების გამოჩენამ განაპირობა
II თაობის კომპიუტერის შექმნა. ლამპა შეიცვალა უფრო საიმედო და უფრო
სწრაფი ტრანზისტორით. ამ მანქანებს მახსოვრობა ჰქონდათ მაგნიტურ
გულანებზე.
ტრანზისტორული კომპიუტერი მის წინამორბედისგან განსხვავებით
გამოირჩეოდა მაღალი სწრაფქმედებით. გაიზარდა მისი მუშაობის საიმედობა,
გამოყენების სფერო შემცირდა მისი გაბარიტები და მოხმარებული ენერგია
სფერო, ენერგია.
მას იყენებდნენ სხვადასხვა სტატისტიკური და ეკონომიური ამოცანების
ამოსახსნელად. დიდია მისი წვლილი სამეცნიერო-ტექნიკური ამოცანების
გადაწყვეტაშიც.
ამ წლე
წლების მნიშვნელოვანი
ვ ელ ვ მონაპოვარი
ვ გ ეკუ ვ ე
განეკუთვნება პროგრამის
გ
სფეროს. II თაობის კომპიუტერებში პირველად გაჩნდა ის, რასაც დღეს ვეძახით
ოპერაციულ სისტემას. ასევე, ამ წლებში შეიქმნა დაპროგრამების ენები:
ფორტრანი, კობოლი, ალგოლი.
რ რ ნ

9. The development of the integrated circuit brought about the third generation of
computers (1964–70). Essentially, an integrated circuit is a solid‐state device on
which an entire circuit—transistors and the connections between them ‐ can be
created (etched). This meant that a single integrated circuit chip, not much bigger
than early transistors, could replace entire circuit boards containing many transistors,
again reducing the size of computers.

10. t d ge e at o o co pute s
third generation of computers

11. III თაობა (1963‐1974) ‐ 1964 წელს ფირმა IBM‐მა წარადგინა
ქ სმ ნ მოწყობლობა IBM რ მ
ექვსმოდულიანი მ წ ბ ბ IBM, რომელიც იყო პ რ
პირველი კომპიუტერი
მპ ტ რ
მესამე თაობაში. ეს მანქანები ერთმანეთს უკავშირდებოდნენ ოპერატიული
სისტემით და ჰქონდათ ბრძანების ერთიანი სისტემა.
1957 წელს რობერტ ნოისმა (შემდგომში Intel‐ის დამაარსებელი)
გამოიგონა სრულყოფილი მეთოდი, რომლის საშუალებით ერთ ფირფიტაზე
თავსდებოდა რამდენიმე ათეული ტანზისტორი და მათი შემაერთებელი
ყველა საშუალება. მიღებულ ელექტრულ სქემას უწოდეს ინტეგრალური
სქემა ანუ ჩიპი. 1968 წელს გამოვიდა პირველი კომპიუტერი ინტეგრალუტი
სქემით. ხოლო 1970 წელს Intel ფირმამ დაიწყო ინტეგრალუტი სქემის
გაყიდვა.
ამავე წელას Intel ფირმამ ააგო დიდი ეგმ‐ის ცენტრალური პროცესორის
ანალოგიური ინტეგრალური სქემა. ასე გაჩნდა პირველი მიკროპროცესორი
lntel‐4004.
lntel 4004

12. ინტეგრალური სქემების გამოყენებამ გამოიწვია ამ თაობის კომპიუტერის
სწრაფმოქმედების საგრძნობი ამაღლება (80-100 ათასი არითმეტიკული
ოპერაცია წამში). აგრეთვე შეიქმნა დისკური ტიპის მეხსიერება და
ინფორმაციის შემტან-გამომტანი მოწყობილობა - დისფლეი. დისფლეი
შემტან გამომტანი
შედგება ეკრანისა და კლავიატურისადან. დისკური ანუ გარე მეხსიერება
განკუთვნილია იმ ინფორმაციის დასამახსოვრებლად, რომელიც
მომხმარებელმა შეიძლება მრავალჯერ გამოიყენოს.
მ მხმ რ ბ მ შ ძ ბ მრ რ მ ნ ს
კომპიუტერის განვითარების პროცესს თან სდევდა მანქანის პროგრამული
უზრუნველყოფის,
უზრუნველყოფის საექსპლუატაციო შესაძლებლობათა და მრავალი სხვა
მაჩვენებლის მკვეთრი გაუმჯობესება. მოიპოვა რა ლიდერობა, სწორედ ამ
წლებში დაიწყო IBM ფირმამ IBM ტიპის კომპიუტერების გამოშვება,
დაწყებული, პატარა კომპიუტერებიდან, დამთავრებული ყველაზე მძლავრი
და ძვირადღირებული კომპიუტერით.

13. From here, the evolution of computing technology has been an ever‐
increasing miniaturization of the electronic circuitry. The fourth generation
(1974– ) is typically considered to be VLSI (very large‐scale integration).
Currently,
Currently it is possible to place many millions of transistors and the
accompanying circuitry on a single integrated circuit chip.
The modern era of computers had arrived
arrived.

14. IV თაობა (1974‐) ‐ სამწუხაროდ, 1975 წლიდან
კომპიუტერის თაობების ცვლის სწ რხ ზ ნ ბ
მპ ტ რ ს ბ ბ ს ს სწორხაზოვნება
ირღვევა... ითვლება, რომ 1975‐85 წლების
პერიოდში გამოსული კომპიუტერები ეკუთვნის IV
თაობას, მაგრამ არსებობს სხვა მოსაზრებებიც:
ბევრი მეცნიერი თვლის, რომ ამ წლების მიღწევები
იმდენად მნიშვნელოვანი არ არის რომ ამ
არის,
პერიოდში გამოშვებული კომპიუტერები ახალ
თაობას მივაკუთნოთ.
ამ მოსაზრების მიმდევრები მესამე თაობას "III +
ნახევარ"‐ის თაობის კომპიუტერებს უწოდებენ და
მხოლოდ 1985 წ
მხ წლიდან დღემდე გამოსულ
ნ მ მ ს
კომპიუტერებს თვლიან IV თაობის მანქანებად.
რაც მთავარია სწორედ 80 იანი წლების
მთავარია, 80‐იანი
დასაწყისიდან, პერსონალური კომპიუტერების
გამოჩენის წყალობით, კომპიუტერული ტექნიკა
გახდა ხელმისაწვდომი საზოგადოებისთვის.

15. By the mid‐’70s, it was possible to put the complete circuitry for the processor of a
simple computer on a single chip ( ll d a microprocessor), and th microcomputer was
i l t i l hi (called i ) d the i t
born. In 1977, a small garage‐based company called Apple Computer marketed the first
commercial personal computer (PC)—the Apple II. In 1981, IBM released its version of a
PC, expecting to sell a few thousand worldwide. They didn’t want to have the hassle of
maintaining an operating system, so they sold the code to Bill Gates (a small‐time
software developer) and Microsoft was born In 1984 Apple released the “computer for
developer), born. 1984, computer
the rest of us,” the Macintosh, designed to be so easy to use that it could be used by
people without special training. Based on the research done at Xerox’s Palo Alto
Research Center, the Macintosh was the first commercial computer to use a mouse and
a graphical user interface (GUI).

16. Commonly Operating Machine
ommonly Operating Machine
Particularly Used for Trade, Education
yU T E
& Research
R
A computer is a machine that manipulates data according to a list of
instructions. Computer can access & process data millions of times faster than
humans can. A computer can store data & information in its memory, process
them & produce the desired results. Computer can do a lot of different tasks
such as playing games, railway reservation etc.

17. კომპიუტერი (ინგლ. computer) ინგლისური სიტყვაა და გამომთვლელს
ნიშნავს. ეს არის ელექტრონული გამომთვლელი მანქანა, რომლის ძირითადი
დანიშნულება ინფორმაციის სწრაფად დამუშავებაა; კომპიუტერი, ისევე
როგორც ნებისმიერი მანქანა, ადამიანის ნება‐სურვილს, ბრძანებას
ემორჩილება. კერძოდ, იგი მუშაობს ადამინაის მიერ წინასწარ შედგენილი
პროგრამის მიხედვით. დამუშავებული ინფორმაცია მრ
პრ რ მ ს მ ხ მ შ ბ ნ რმ მრავალი ს ხ ს შ ძ ბ
სახის შეიძლება
იყოს რიცხვები, ტექსტი, გამოსახულება ან ხმა.
კომპიუტერის დანიშნულება სა მა
მპ ტ რ ს ან შნ ბა საკმაოდ მრა ა მხრ
მრავალმხრივი შ ძ ბა იყოს.
შეიძლება ს
ფაქტობრივად, ესენია უნივერსალური ინფორმაციის გადამმუშავებელი
მანქანები.
თანამედროვე ელექტრონულ კომპიუტერებს ინფორმაციის გადამუშავების
უზარმაზარი სისწრაფე და შესაძლებლობები აქვს ადრეულ ნიმუშებთან
შედარებით, და ისინი ყოველწლიურად უფრო და უფრო ძლიერი ხდება.

18. Computer Hardware
Computer Hardware
There are a great variety of different kinds of computers used for different
purposes. Typically, we divide computers into categories based on their power (that
is, how fast they can do computations), physical size, and cost. Four categories are
usually described:
Microcomputers ‐ Smallest, single‐user. Examples: workstations, desktops
Smallest, single user. Examples: workstations, desktops
(PCs), notebooks, and pocket PCs
Minicomputers ‐ Refrigerator‐sized, handle 20–50 users, business use
Mainframes ‐ Larger, room‐sized, used by big businesses such as airlines and
banks
Supercomputers ‐ L
S t Large, very complex, used in research for large amounts of
l di hf l t f
computation, such as in weather forecasting

19. კომპიუტერი რამდენიმენაირი ფიზიკური ფორმით არსებობს. საწყისი
კომპიუტერები დიდი ოთახის ზომის იყო და ასეთი კომპიუტერები
დღესაც არსებობს სპეციალიზებული სამეცნიერო გამოთვლებისთვის; მათ
სუპერკომპიუტერებს
ს პ რ მპ რ ბს უწოდებენ.
წ ბ ნ მცირე
მ რ კომპიუტერებს
მპ რ ბს პირადი
პ რ
გამოყენებისთვის პერსონალურ კომპიუტერებს უწოდებენ, ხოლო მათ
პორტაბელურ ექვივალენტს კი ნოუტბუკ კომპიუტერებს (ან ლეპტოპს
ლ ლ ლ
პოპულარულ ხმარებაში); ეს კომპიუტერები ცხოვრების თითქმის ყველა
სფეროში გვხვდება, როგორც ინფორმაციის დამუშავებისა და
კომუნიკაციის საშუალება და როგორც წესი არა ექსპერტთა უმრავლესობა
და, წესი, არა‐ექსპერტთა
სწორედ მათ უწოდებს „კომპიუტერს“.
HP Notebook 6535b

20. workstation

21. Minicomputers
An IBM zSeries 800 (foreground, left).

22. Supercomputers

23. LIMITATIONS OF A COMPUTER
• Lack of decision making power: Computer can’t
decide on their own. They do not possess this power which is a
great assert of human brings.
• IQ Zero: Computers are dumb machines with zero IQ. They
need to be told each & every step, however minute it may be.

24. A computing system consists of user(s), software, procedures,
A computing system consists of user(s) software procedures
hardware, and data that work together to produce an outcome.
The user is the individual that uses the system to
produce a result such as a written report or
calculation. Typically, this is not someone trained
in computer science, but s/he most likely is
trained in computer use.
p

25. The software refers to the computer
programs (algorithms expressed in a
computer language) that allow the
computer to be applied to a
particular task
task.
The procedures are the steps that the user must follow to use the
software. This is usually described in the documentation (either a
printed book or online documentation that is read on the
computer).
The hardware is the physical computer itself.
Finally, the data are the facts, figures, ideas, and
so on that the program will process to produce
the desired information.

26. In hi
I this cours our f focus i on software, that i with
is f h is, i h
programming. However, we need to have a general
understanding of the hardware of a computer to be able to
write software.

27. Hardware components
Control Arithmetic/
Unit
U it logic Unit
l i U it
Input Output
devices CPU devices
Main memory
Auxiliary
storage
Regardless of the size, power, or category, however, all computers work in
essentially the same way and are made up of the same general components:
i ll h d d f h l
central processing unit (CPU), main memory, input devices, output devices, and
auxiliary storage.

28. The heart (or brains) of the computer is the central processing unit (CPU). The
CPU contains the circuitry that allows the computer to do the calculations and follow
the instructions of the program.
The CPU is divided into two main parts: the control unit and the
arithmetic/logic unit.
The control unit (CU) controls the components of the computer and follows
( ) p p
the instructions of the program.
The arithmetic/logic unit (ALU) performs the computer’s arithmetic functions
(such as addition) and logical functions (such as comparison of numbers). A
microprocessor has the entire CPU on a single chip.

30. The main memory (or RAM—random access memory) is the place where the
computer remembers things. The data being processed, the results or information
produced, and the program instructions themselves must be present in memory while
they are being used. When power to the computer is lost, the contents of memory cannot
be li d
b relied upon. W therefore say that main memory i volatile. Thi means that main
We h f h i is l il This h i
memory can only be used for short‐term storage.

31. ოპერატიული დამახსოვრების მოწყობილობა, ინგლისურად RAM,
ე ტ ულ დ ვ ე წყ ლ გლ უ დ
რეალიზებულია ზედიდი ინტეგრალური სქემის სახით. მონაცემების
წაკითხვის, ან ჩაწერის დრო 60+ ნანოწამია (60x10-9წმ). არსებობს ორი ტიპის
ოპერატიული დამახსოვრების მოწყობილობა: სტატიკური და დინამიკური
დინამიკური.
სტატიკური ოპერატიული დამახსოვრების მოწყობილობაში ელემენტარული
უჯრედის როლში ინტრიგერული სქემა გამოდის. ასეთი სქემა იმპულსის
მიღებამდე, ან კვების გამორთვამდე ინარჩუნებს ერთ-ერთ მდგომარეობას 0, ან
1. უჯრაში ჩაწერილი ინფორმაციის წაკითხვისას მისი მდგომარეობა არ
იცვლება. დინამიკური მოდელი შედგება მიკროსკოპული ტევადობისგან
(კონდესატორებისგან). ნებისმიერი კონდესატორი შეიძლება იყოს ორ
მდგომარეობაში: დამუხტული, ან დაუმუხტავი. ასეთ მეხსიერებაში ჩაწერილი
მონაცემების
მ ნ მ ბ ს დასამახსოვრებლად ს ჭ რ
ს მ ხს რ ბ საჭიროა დაუმუხტავი კონდესატორების
მ ხ ნ ს რ ბ ს
პერიოდულად დამუხტვა. ამის გამო დინამიკური მეხსიერება სტატიკურთან
შედარებით ნელამოქმედია.
ედ ე ელ ქ ედ
ორივე ტიპის დამახსოვრების მოწყობილობა წარმოადგენს მცირე ზომის
ნაბეჭდ პლატას, მასზე განლაგებული მიკროსქემებით.

32. ოპერატიული დამახსოვრების
მოწყობილობის გარდა, თანამედროვე
წყ ლ გ დ , ედ ვე
პერსონალურ კომპიუტერებს
გააჩნიათ ე.წ. ზეოპერატიული
დამახსოვრების მ წ ბ
ამახს რ ბ ს მოწყობილობა (ქ შ
ბა (ქეშ
მეხსიერება), რომელიც
უზრუნველყოფს ნელმოქმედი
მოწყობილობის თავსებადობას,
სწრაფმოქმედ მოწყობილობასთან.
მაგალითად,
მაგალითად მიკროპროცესორის
დინამიკურ მეხსიერებასთან.
არსებობს ორი დონის ქეშ
ე დ ქე
მეხსიერება: პირველი დონის 64
ბაიტის ტევადობით, რომელიც
ჩაშენებულია უშუალოდ
ჩ შ ნ ბ შ
მიკროპროცესორში და მეორე დონის
512 და მეტი ტევადობით. იგი
ყენდება სისტემურ პლატაზე.

33. When you think about it, it's amazing how many different types of electronic
memory you encounter in daily life Many of them have become an integral part of
life.
our vocabulary: RAM, ROM, Cache, Dynamic RAM, Static RAM, Flash memory, Virtual
memory, BIOS...
RAM is considered "random access" because you can access any memory cell
directly if you know the row and column that intersect at that cell
cell.
The opposite of RAM is serial access memory (SAM). SAM stores data as a series of
memory cells that can only be accessed sequentially. If the data is not in the current
location, each memory cell is checked until the needed data is found. SAM works very
well for memory buffers, where the data is normally stored in the order in which it will
be used (a good example is the texture buffer memory on a video card).
( g p y )
If you have been shopping for a computer, then you have heard the word
"cache." Modern computer‐s have both L1 and L2 caches, and many now also have L3
cache. You may also have gotten advice on the topic from well‐meaning friends,
perhaps something lik "D ' b that C l
h hi like "Don't buy h Celeron chip, i d
hi it doesn't h
' have any cache i i !"
h in it!"

34. Input devices are the components that the computer uses to access data that is
present outside the computer system. Input devices convert the data coming from the
real world into a form that the computer can process. Examples of input devices are
keyboards, scanners, swipe card readers, and sensors.
Output devices are th components th t present results f
O t td i the t that t lt from th computer t th
the t to the
outside environment. They convert the computer representation to the real‐world
representation. Examples of output devices include monitors, printers, plotters, and
speakers.
Since it is necessary to store programs and data for long periods of time and main
memory is volatile, we need some form of longterm (nonvolatile) memory. These are
the auxiliary storage devices. They include floppy disk, hard disk, CD‐ROM, DVD, and
tape units.

35. Although not traditionally considered one of the basic hardware components,
communications devices are common on most computer systems today. Computer
systems must be able to communicate with other computers to exchange
information.
Communications devices unite computers into networks (including the
p ( g
Internet). This is the way that applications such as web browsing and electronic
mail are provided. A common communications device on a microcomputer is a
cable or digital modem which allows cable television or telephone lines to be used
modem,
for computer communication.

37. ოპერაციული სისტემა სპეციალური კომპიუტერული პროგრამაა,
რომელიც მ რ
რ მ მართავს ურთიერთობას სხ
ს რ რ ბ ს სხვადასხვა ს მ მხმ რ ბ
სხ სამომხმარებლო პრ რ მ
პროგრამულ
პაკეტებს (software), ასევე კომპიუტერის სისტემის შემადგენელ მოწყობილობასა
(hardware) და ამ სისტემის მომხარებელს შორის.