1. PISMPMATH COHORT 5 IPG KBA
Tuesday,February9,2010
KESAN DAN PENGARUH ISLAMDALAMTAMADUN MELAYU
KedatanganIslamtelahmemberikesanyangbesarterhadapmasyarakatMelayu.Kesanini jugajelas
dilihatdi dalamkehidupan"seharianmasyarakatMelayu. KehidupanmasyarakatMelayubanyak
didasari adatdan ajaran agama Islam.KesandanpengaruhIslamdalamtamadunMelayuadalah
seperti berikut:
Agamadan Kepercayaan
Kesanutamayang dibawaolehIslamialahterhadapakidahdankepercayaan.Sebahagiandaripada
masyarakatMelayutelahmeninggalkanajaranagamaHindu-Buddhadankepercayaananimisme.
Merekapercaya kepadakonsepketuhanan,hormat-menghormati antaramanusiadan
menitikberatkansoal persamaantara£.Cara kehidupanmerekajugatelahberubahkepadacara
hidupberagamadenganmengamal danmenghayati ajaranIslamdalamkehidupanmereka.
Kepercayaandanagama merupakanduaaspeksosial yangagak sukaruntukdipisahkankerana
sebahagianbesardaripadakepercayaantermasukdalamagama.KepercayaanmasyarakatMelayu
pada peringkatpermulaanadalahberbentukanimisme.Dalamkepercayaanini merekamenganggap
benda-bendamempunyai semangatdankuasaghaib.Sehubungandenganitu,wujudlahpemujaan
atau penyembahankepadabatu-batu,pokok-pokok,sungai-sungai danfenomenaalamyanglain.
Kuasaghaibitu disifatkansebagai hantu,jembalangataujinyangmenjadi penungguobjektersebut
(Haron Daud,1989 : 26).
IslammengubahworldviewmasyarakatMelayudaripadamempercayairoh,semangatdandewa-
dewakepadamempercayai TuhanYangMaha Esa, percaya adanyanabi-nabi,rasul-rasul,malaikat
dan kitab-kitabsud.Keimananmerekadiikuti denganamal ibadatseperti sembahyang,puasa,
mengeluarkanzakatdanmenunaikanrukunhaji.MasyarakatMelayujugamerayakanhari-hari
kebesaranIslamseperti mengadakansambutanMaal Hijrah,sambutanMaulidurRasul danNuzul al-
Quran.
Perubahanyangpalingutamaialahdaripadasudutkepercayaanyangmanamasyarakat Melayu
telahdiperkenalkandandiyakinkandengankeyakinanyangberteraskantauhid.Fahamantauhid

2. telahmengubahworldview orangMelayudaripadazamanHindu-Buddhadenganmetodologinya,
penyembahanrajanya,ciri tertentudanmasyarakatnya,alamkhayalannya,penyembahan
berhalanya,kepadaajarantauhidyangmurni (Muhammad Uthman,1977 : 185).
KedatanganIslamke AlamMelayutelahmembawabanyakperubahansebagaimanayangdisebut
olehSyedNaquibal-Attassebagai mencetuskansuatuzamanbaru.Perubahanyangdibawa
merupakanperubahanmenyeluruhberteraskanasastauhid.Impaktauhidini menyebabkan
berlakunyaperubahanterhadap'rupadanjiwa'AlamMelayuini.Ledakantauhidini telah
meninggalkanzamankehidupantHinduisme danBuddhisme yangtibapadaabadke-4 danke-5M, di
mana perintah - perintahdanajaranIslamitu diterimamelalui jenis-jenisaktivitipendidikanyang
formal (AzharHj.Md Aros,2003 : 304).
AgamaIslamdi Melakadihayati olehmasyarakatketikaitusejakagamaini diterimaolehRaja
Mahkota IskandarShah.Masyarakat Melaka telahreIa men~rimaagama Islamyangtelahdianuti
olehrajamereka.Denganpenerimaanini,merekaberusahapulauntukmengamalkanserta
menghayati ajarandanhukumIslamdengansebaiknya.Kegiatankemasyarakatantelahberubahdan
menggambarkanpenerimaandanpenghayatanmerekaterhadapajaranIslam.Kegiatankeagamaan
diadakanseperti muzakarah,kuliahdanceramah.PerayaandalamIslamdisambutdenganpenuh
penghayatanseperti sambutanHari RayaHaji dan Hari Raya Puasa.Merekasudahmulamempelajari
al-Qurandanilmutafsirdaripadaulamayang ada di Melakaketikaitu.Anak-anakpuladididik
dengancara hidupIslam(Zainal AbidinbinAbdul Wahid,1992 : 29).
PenyerapanajaranIslamjugaberlakutanpamengganggumasyarakatyangada sehinggaakhirnya
menjadikanorangMelayudi AlamMelayuberagamaIslam.Tauhidjugamembuahkankehidupan
beribadah,menghiasi akhlaksertamencetusperubahanlaindalambidangpolitik,perundangan,
pendidikandansebagainya.Berasaskankonseptauhidini jugalahirlahhubunganantaramanusia
denganmanusiadanmanusiadenganPencipta.
Walau bagaimanapun,kepercayaan-kepercayaandantradisi lamatidakdihapuskansamasekali.
Sebagai contoh,dapatdilihatpadapetikanmanteradi bawah:(Samri Sainuddin,2004 : 38)
Kabul akumenawarubat pontianaksi anu
Kabul Allah
Kabul Muhammad
Kabul BagindaRasulullah
Kabul berkatguru La ilaha ilallah,Muhammadar

3. Rasulullah
Menteraini masihdiamalkanolehmasyarakatMelayudalamperubatan.Iatidakbertentangan
denganajaranIslam.
Perubahansosial berlakudengan adanyarevolusi mental yangdiketengahkanolehIslamdan
masyarakat.Beberapaaspekpemikiranyangwujuddapatmembuktikanhakikatnya.AjaranIslam
mengandungi unsur-unsurrasionalisme,di manaIslamtelahmenekankankonseppersamaantaraf
sesamamanusiadi sisi AllahSWT.Semuamanusiaadalahberasal dari Adama.s.dan Adama.s.
dijadikandari tanah.Berpandukankepadakonseprasionalisme inilahmasyarakatNusantaradengan
sendirinyamenolakkepercayaantahyul Hindudanfahamananimisme (AbdullahIshak,1990 : 133-
134).
Pendidikan
Islammembawaperubahandalamsistempendidikan.SelepaskedatanganIslamgolonganbawahan
menerimapendidikanyangsarnaseperti golonganatasan.Sistempendidikanyangbermuladi istana
mulaberalihke beberapainstitusi pendidikanIslamseperti pondokdanmadrasah.Tradisi keilmuan
yang ditekankanolehIslamtelahmengembangkanpulatradisipendidikandanpengajaransecara
lebihtersusun.Doronganbelajarbermuladenganpengajaranmembacaal-Qurandankitab-kitab.
Golonganpemerintahdanpembesar-pembesarberperananpentingdalammengembangkanilmu
pengetahuan.
Melalui sistempengajianilmutersebutlahirlahparacendiakawandanulama-ulamaMelayuyang
menjadi pegawai-pegawai pemerintah,guru-gurudanahli agama.Antaratokoh-tokohMelayuyang
terkenal ialahSyeikhAbdul MalikAbdullah,SheikhWanHasanWan Ishakdan ramai lagi (HashimHj.
Musa, 2004 : 46). Tokoh-tokohini telahbanyakmenyumbangke arahperkembanganilmu
pengetahuandi TanahMelayu.
Dalambidangintelektual dankeilmuan,Islammemberi kedudukanyangbegitutinggi dengan
memperkenalkanmetodilmuberteraskanilmiahdanrasional sejajardengantuntutanIslam.
Keilmuanrasional danintelekyangdiperkenalkanolehIslamadalahpendekatanbarudalamcara
berfikiriaitumeninggalkansesuatuyangbersifattahyul sertamemujasesuatuyangbersifatestetik,
kepadasesuatuyangmementingkanakal,pemahamanilmumetafiziksertapandanganhidupyang
munasabahpadaakal yang sihat(RasidMuhammad,1996 : 140).

4. KedatanganIslammembawapengaruhyangbesarterhadapsistempendidikan.Di Melaka
contohnya,aktiviti pendidikanberlangsungdi istanayangjugaberfungsi sebagaiperpustakaanatau
tempatpenyalinandanterjemahan.Di sampingitutempat-tempatlainyangdigunakansebagai
tempatpengajianialahrumah-rumahulama,masjid,madrasahdansurau.Kebanyakanguru-guru
agama pulaterdiri dari bangsaArab. Ilmu-ilmuyangdipelajari ialahilmuusuluddin,fiqhdan
tasawwuf Kitab-kitabutamayangmenjadi peganganmasyarakatdi MelakaketikaituialahaI-Oaral-
Manzum olehAbuIshakaI-Shirazi,IhyaUlumuddinolehal-GhazalidanMinhaj al- Talibinolehal-
Nawawi.
BersamadengankedatanganIslamdi mana-manasahajamakaberkembanglahilmupengetahuan
dan pendidikan.Di Melakasendiri,sultanyangpertamabermuladari MegatIskandarShah(1414M)
hinggasultan-sultanterakhirsebelum1511M, begitumengambil berattentangperkembangan
pendidikan.PengajianIslamtidaksahajaberlakudi rumah-rumah,masjid-masjiddansurau-surau,
bahkanjuga di istanasultan.Ulama-ulamaasingyangdatangke Melaka sejakawal hinggazaman
kejatuhannyaseperti MakhdumSyedAbdulAziz,MaulanaAbuBakar,Qadi Yusuf,Qadi Menus,Qadi
Menawar Syah,MaulanaSadar Johan,Maulana Jalal aI-Dindanlain-lainbukan sahajadijadikan
sebagai seoranggurubahkandiberi kedudukanyangtinggi dalamhierarki sosial di Melaka,setaraf
denganpembesardanpentadbir(AbdullahIshak,1990 : 142).
Bahasa dan Kesusasteraan
Bahasa MelayutelahmenerimapengaruhajaranIslambermulaabadke-14Masihi dan berkembang
sehinggaakhirabadke-18 Masihi.Padaawal abad ke-14 kedudukanagamaIslamsemakinteguhdan
penyebarannyasemakinmeluasdi AsiaTenggara.Bukti keteguhankedudukanagamaIslamdi
daerahini dapat dilihatdaripadakewujudanpenggunaantulisanJawi olehorang-orangMelayu
ketikaitu.Padaera kerajaanMelayuMelaka(1400-1511M) misalnya,bahasaMelayumenjadi
bahasa linguafrancabagi lapanpuluhempatbahasayang dituturkanolehmasyarakatMelakaketika
itu.Tahap perkembanganbahasaMelayudaripadabahasaMelayuklasikkepadabahasayang
mempunyai nilaiperadabanyangtinggi berlakupadaduazaman iaituzamanperalihan(abadke-
19M) dan zaman moden(abadke-20M) (MahayudinHj.Yahya,1998: 91).
TulisanArabmulai diperkenalkansetelahkedatanganIslam.Dari segi bahasaperubahanbesar
berlakuapabilamasyarakatMelayumenyesuaikanperkataanArabkepadabahasaMelayu.
Perubahanini dipermudahkansetelahtulisanArabdiubahsuai dandikenalisebagai tulisanJawi.
Melalui sistemtulisanini bahasaMelayudapatmemainkanperananlebihpentingapabiladigunakan
untukmenuliskitab-kitabagama,hikayat-hikayat,undang-undangdanpentadbiran.

5. Bahasa Melayutelahdipilihsebagai bahasapengantarpersuratandanjugasebagai alatpenyebaran
dan penyampaianagamaIslamdi seluruhAlamMelayu.Tulisanjawi telahdigunakanolehbahasa
MelayusemasapermulaankedatanganIslam.AntarafaktoryangmenjadikanbahasaMelayusebagai
bahasa pengantarpenyebaran,penyampaianpersuratanIslamdi AlamMelayuialahsifatdalaman
bahasa Melayudanjuga perananyangdimainkanolehwilayahdandaerahMelayudi Sumateradan
di SemenanjungTanahMelayudalampenyebaranagamaIslamke seluruhkepulauanMelayu.
PenggunaanbahasaMelayusebagai bahasa pengantaragamaIslamtelahmenaikkantaraf,
kecekapandankewibawaannya.AntarasumbanganterbesarIslamkepadamasyarakatdi Alam
MelayuadalahpengaruhnyaterhadapperkembanganbahasaMelayu.Sebagai bahasakomunikasidi
Tanah Melayu,bahasaMelayumerupakanaspekterawal menerimapengaruhIslam.Pemindahan
ilmuberupaajaranIslamdaripadaal-Qurandanal-Hadithyangkedua-duanyadalambahasaArab
berlakudalamgerakandakwahsecaralangsungyangdijalankanolehpendakwah-pendakwahdari
negaraArab, IndiadanChina.
Pemindahanilmudari bahasaArabke dalambahasaMelayutelahmenyebabkanberlakunya
perkembangankeilmuanyangpesatdi AlamMelayu.KedatanganIslammengangkatmartabat
bahasa Melayuke arah mengungkapkansesuatuyangbersifatilmiahdan saintifiksehingga
mencapai taraf linguafranca yangdigunakansecarameluasdi AlamMelayu.Terdapatpenggunaan
kata dari bahasa Arab yangdipinjamdandigunapakai dalambahasaMelayu.
KedatanganagamaIslamjuga telahmembawaperubahanyangbesar terhadapwarisan
kesusasteraanMelayu.Banyakhasil kesusasteraanMelayuditulissepertiHikayatNabi Muhammad
SAVY,HikayatPara Nabi dan Rasul,HikayatPara Sahabat,HikayatPara PahlawanIslamdanHikayat
Ahli-ahliSufi danOrang-orangYangSalih.Manakalapuisi terkenalyangdipengaruhi olehsastera
IslamcontohnyaialahSyairPerahu,SyairBurungPingai olehHamzahFansuri danSyairMakrifatoleh
Abdul Rauf Fansuri.
Melalui tulisanjawi agarnaIslamtelahdapatdiperkembangkan.BahasadankesusasteraanMelayu
jugaberkembangmelalui tulisanjawi.DalampadaitubahasaMelayuitutelahdiperkayakandengan
kata-katapinjamansertaistilahdaripadabahasaArab.Perkembanganini dapatdilihatbukansahaja
dalarnkitabserta karya sasterasemasapadazaman selepasitu,malahbuku-bukuSejarahjuga
mempunyai tajukasal dalambahasaArabseperti SulalatusSalatin,Tuhfatal-Nafis,Bustanus-Salatin
dan lain--lainlagi (Zainal AbidinAbdul Wahid,1992: 28).
KedatanganIslamke AlamMelayuselainmembawaperubahandari sudutakidah,iajugamembawa
perubahandari sudutkesusasteraan.KesusasteraanMelayubukansahajamengalamiperubahan
dari aspekpendokumentasian,malahturutmengalami perubahandari aspektema,bentuk,genre
malahmatlamatsasteraitu sendiri. Parasasterawanmenghasilkankarya-karyayangsangatluas
bidangnyabukansahajabercorakfiksyen,tetapiturutmeliputi cabang-cabangilmufekah,ilmu
tasawwutilmukalam,falsafahdansebagainya(Ismail,1985 : 101). Pelbagai hasil kesusasteraan

6. telahdipengaruhi olehajaranIslamyangbertemakansejarahIslamatauajaranIslamitusendiri.
Antara contohsasteraprasa ialahHikayatNur Muhammad,HikayatBulanBerbelah,HikayatNabi
Bercukurdan HikayatNabi Mikraj.
Perundangan
Kedatangcmagarna Islamtelahmempengaruhi sistemperundangandi AlamMelayu.Sistem
perundangantempatanturutmengalami perubahanseperti yangtercatatdalamHukumKilnun
Melaka,AdatPepatihdanAdat Temenggung.Undang-undangadatyangtidakbertentangandengan
ajaran agama Islamdikekalkan.Contohnyahakimbolehmenggunakanbudi bicaranyasarnaada
menjatuhkanhukumanpotongtanganbagi kesalahanmencuri ataupundidendadandipenjara
sahaja.
SetelahIslamdatangdantersebardi seluruhNusantarasistemperundanganmasyarakatMelayu
jugaberubahkepadasistemadatdan Islam.ContohnyaMelakamempunyai HukumKanunMelaka
yang meliputitanah,sungai,dusundansetiaptanahjajahantaklukMelaka.Undang-undangLaut
Melakameliputi perusahaanperkapalan,perdagangandi lautdandi darat dankegiatanyang
berkaitandengannya.Kedua-duakumpulanundang-undangini adalahdidasarkankepadahukum
syariahdan jugahukumadat yang telahwujudsejakdahululagi (Zainal AbidinAbdul Wahid,1992 :
29).
Tradisi pemerintahanberdasarkanperundanganIslamdilanjutkandalampemerintahanMalaysia
hari ini.PerlembagaanMalaysiamenjadikanurusanIslamsebagai urusannegeri.Bidangkuasa
tersebutsangatterbatasdan dinyatakansecaraterperinci satupersatu.Manakaladi peringkat
negeri terdapatbeberapaundang-undangyangtelahdikuatkuasakanseperti undang-undang
pentadbiranIslam,undang-undangmahkamahsyariah,undang-undangpentadbirankeluargaIslam,
undang-undangprosedurdanketerangan,undang-undangsivil,jenayahIslamdanlain-lainlagi.
OlehkeranaHukumKanunMelakaadalahundang-undangindukyangmeliputi undang-undanglain
di dalam negeri-negeri Melayu,amatlahtepatjikaianyadijadikancontohtentangwujudnya
pengaruhIslamdalamperundangan.Menurutbeberapaorangsarjanabarat seperti WilliamR.Roff
dan AlfredP.Rubin,HukumKanunMelakaatauUndang-UndangMelakapada dasamyaberasaskan
Undang-undangIslamdi sampingberpegangkepadahukumakal danhukumadat.Pendapat-
pendapattersebutadalahsejajardenganperkataan-perkataanyangterdapatdi dalamundang-
undangtersebutantaranyamenyebut,"...MengikuthukumAllah,padahukumAllah,menurutdalil
al-Qurandanmenurutamr bi al-ma'ruf wa nahyi'ani al-munkar".Terdapatjugaundang-undangyang
berhubungdenganjenayah,muamalah,kekeluargaan,keterangandanacarayang berpandukan
undang-undangIslam(AfifahAbuYazid,2003 : 41).

7. HuraikankesankedatanganIslamterhadapmasyarakatMelayusehinggaabadke 20.
PENGENALAN :
Datang ke Nusantarapada abad ke7.Disebarolehpedagangdan pendakwahIslamdari AsiaBarat.
BerkembangberikutanwujudnyaKerajaanIslamPasai danPerlaksekitarabadke 13. PengaruhIslam
berkembangluashinggaabadke 16. TelahmenghakissebahagianamalanataukepercayaanHByang
telahlamabertapak.Mempunyai 3perkara pentingiaituiman,ihsandansyariah.Mewajibkantiap-
tiapumatnyamempercayai RukunIslamdanRukunIman.
Isi
1. Politik
a. Sistempolitikdi manakonsepdevarajadigantikandenganrajadianggapsebagai pemegang
amanah dankhalifahdi mukabumi.Gelaranrajadigantikandengangelaransultan - Shah
b. Pembesardi kalanganulamaIslamyangdigelarImam, Maulana,MakhdumdanKhadi yang
dijadikansebagai pakarrujukdanpenasihatsultan.Konsepmusyawarahdalampentadbiran.
c. HukumSyarak berlandaskanAl QurandanSunnahdigunakansebagai perundangan
d. negeri-negeri Melayuseperti di Perak,Johor,TerengganudanPahang.Antaranyaundang-
undangjenayahseperti liwat,berzina,samun,curi,undang-undangmuamalatseperti berladang,
menternak,peraturanjual beli,laranganmelakukankerjamungkar dan sebagainya
2. Sosial
a. MembawakonseptauhiddenganmempercayaiTuhanyangsatu.Mula meninggalkan
kepercayaananimismeataupolitisme

8. b. Kepercayaantahyul digantikandenganbercorakrasionaldanmengandungiunsurkeislaman
seperti upacaraberkhatamAl Quran,berkhatan,berzanji dan sebagainya.
c. Moral dan akhlaktidakdipisahkandari aspekkehidupanyanglain.Semuapegawai rajadan
istana,panglimadanrakyatjelatadiingatkantentangpentingnyamoral yang tinggi danakhlakyang
mulia.
d. AmalanadatistiadatyangmembayangkanpengaruhIslam.Akandimulakandandiakhiri dengan
bacaan ayat-ayatAl Quran dan doa.Pegawai istanaseperti imamsangat pentingdi majlis-majlis
perayaandi istana
e. Pembahagianhartapusakamengikuthukumfaraid –lelaki akanmenerima2/3bahagian
berbandingperempuanyangakanmendapat1/3 bahagianselarasdenganhukumsyarakyang
memberi keutamaankepadapihakpemimpin iaitulelaki.
f. SistempendidikanberteraskanilmuIslamseperti Al Quran,Hadis,FarduAin,Sirah,Nahu,Fekah
dan sebagainyadapatmeningkatkanlagi pemahamanmasyarakatMelayu berkaitanagama.Pusat
pengajiandi peringkatrendah,menengahdan tinggi danistana,surau,masjidsertasekolahpondok
menjadi pusatpendidikan
g. PengaruhIslamdalambidangkesenianseperti ukirandi dindingmasjid,kubah,mimbar,mihrab,
menaraazan dsb.Terdapat tulisandanukiranbercorakbungadan geometri serta ayat-ayatAl-
Quran pada bangunanataurumah
h. Kesusasteraan –buku-buku,hikayatdanpuisi yangdiambil daripadaTanahArabdan
diterjemahkanseperti HikayatMuhammadAli HanafiahdanHikayatAmirHamzah.Kemunculan
tokoh-tokohilmuanNusantarasepertiNuruddinAl Raniri,HamzahFansuri,
i. Abdul Rauf Singkel danShamsudinAl Sumaterani.

9. 3. Ekonomi
a. MengamalkanmuamalatyangditerapkanolehIslamseperti melarangriba,penipuan,dan
penyelewengandalamsukatandantimbangan
b. Mewajibkanzakatharta,tanaman,haiwan,emasperakdanzakat Fitrah.Menekankan
c. konsepsedekahdalamkehidupanuntukmembantuorangmiskin.
KESIMPULAN
PengaruhagamaIslambanyakditerapkansalamsystempemerintahanTM.Hal ini membantu
pemerintahmenjalankanpemerintahandenganbaik.Demikianjugadengansoal sosial ,Islamdapat
menyatukanmasyarakatTMdan meningkatkannilai moral danakhlak.
PolitikdanPemerintahan
KedatanganIslamtelahmemberiperubahanterhadapsistempolitik.Contohnya,agamaIslamtelah
diisytiharkansebagai agamarasmi di Melaka.Sehubunganitu,beberapainstitusi Islamdidirikanbagi
membantumengukuhkansistempentadbiranberasaskanIslam.Antarainstitusi yangdidirikan
adalahJabatan AgamaIslamdan Syariah. SelainitukitabUndang-undangLautdan HukumKanun
Melakadihasilkanuntukpanduanmasyarakat.Beberapajawatansepertikadi,imamdansebagainya
diwujudkanbagi melaksanakanperaturan-peraturanyangditetapkan.
SetelahIslamdatangdantersebardi seluruhNusantara,sistempolitikdanpentadbiranmasyarakat
Melayut~lah berubahdandipadankandenganajaranIslam.Gelaranrajabertukarkepadasultandan
disamakandengankhalifahsepertiyangdiperkenalkandalamsistempolitikIslam.Dengan
kedatanganIslamjuga,terdapatsuatuunsurkekuasaanrakyatdalammenentukanpenubuhan
sistemberaja.Rakyatbolehmengubahperjanjianjikasyarat-syaratdilanggarolehraja.Keadaanini
bertentangandenganasaspenubuhanyangdisarankanolehTajus-SalatindanBustanus Salatinyang
menekankanfardhubagi penubuhansistemberajasebagai kurniaanTuhankepadamanusiadan
merupakansuatupekerjaanyanghanyadapatditanggungolehorangyangterpilihsebagai pewaris
kedudukankhalifah.

10. Konsepdewarajabertukarkepadakonsep sultan.Iamerupakansuatugelarankepadaorangyang
diamanahkanmentadbirsesebuahnegeri danpadamasayang sarnaberperanansebagai khalifah
AllahSWT di bumi.Kepatuhandanketaatanpadasultanadalahkepatuhanyangbersyarat,bukan
kepatuhanmutlakseperti konsepdewaraja.Dalamkontekssosial,Islammengajartidakada
pengkastaandalammasyarakatseperti dalampengaruhHindu-Buddha,sebaliknyapembentukan
masyarakatmestilahdiasaskanpadakeadilanyangbersendikanagama.Rajadanrakyat,tua dan
muda,kaya dan miskfusemuanyamempunyai peranandalammasyarakat(MifahAbuYazid,2003:
54).
Dari segi pentadbiran,kerajaanMelayuMelakaditadbirolehseorangsultanyangmempunyai kuasa
penuhdalamurusanpentadbirannegara.SultanjugaberperanansebagaiketuadalamagamaIslam
dan ketuanegara.Sultanjugabertanggungjawabmempastikanpentadbirandapatdijalankan
denganbaikdan berkesan.Buktinya,di zamanpemerintahanMelayuMelaka,kerajaanamatmaju
dan stabil.Antaralangkah-langkahyangdiambiluntukmenjadikanMelakamakmur,amandanstabil
termasuklah(Zulkefli Haron,2005: 81):
(a) PenghuluBendaharamempastikankelicinanperbelanjaannegara,pengutipancukai berjadual,
perbelanjaanjugaperluberhemah.
(b)Bendaharamenjadipenasihatutamakepadasultan.
(c)Temenggungdilantiksebagai KetuaPasukanKeselamatan.
(d)Laksamanadilantiksebagai KetuaAngkatanTentera.
(e)Parapembesarmembantusultandalampentadbiran.
(f)Syahbandarmenguruskanpentadbiranpelabuhandanperdaganganasing.
Menurutsejarah,KerajaanMelakatelahmenyediakantapakyangsuburbagi perkembanganIslamdi
Tanah Melayu.Bukti-buktisejarahmenjelaskanbahawaIslambertapakdi TanahMelayuseawal
kurunke-9Mdan selewat-Iewatnyapadakurunke-15M.Islamtelahbertapakdi Kelantan,
TerengganudanKedahsebelumterbentuknyaKerajaanMelaka.KeagunganMelakamulaterserlah
apabilaiamengamalkandasarluaryang pragmatikiaitudasarberbaik-baikdengankuasabesarasing
pada ketikaituseperti Siam,MajapahitdanChina.Dasarini mampumenstabilkanpolitikMelaka
sertamemberi peluangkepadaperkembanganekonomi danpentadbirannya(AfifahAbuYazid,
2003: 3).
SistemKekeluargaan

11. KedatanganIslamtelahmemantapkanlagi sistemkekeluargaanmasyarakatMelayu.
Dalammasyarakat Melayu,pembentukanjati diri danperibadi Melayuyangbillk,III
beragama,berakhlakdanberbudi menjadi keutamaan.Keluargasebagai agensosialisasi :utama
dalammasyarakatmenjalankantanggungjawabini danturntdibantuuntukkomuniti yang
melaksanakankawalansertatekanansosial.Tujuanutamanyaialahmendidikdanmengajarsupaya
seseoranganakituakan menjadi anggotamasyarakatyangbaik.
SistemkekeluargaanmasyarakatMelayuberteraskanIslamdanadat.Sejaklahirlagi seseorangitu
dididikberteraskanIslamdanadatsehinggalahmerekadewasa.Contohnyasebaiksahajaseseorang
itudilahirkan,bapaataudatuk akanmengazankanbayi lelaki,ataumengkamatkanbayi perempuan.
Tujuannyaialahuntukmemperdengarkanbuatpertamakalinyakepadabayi ituseruan azandan
kalimahsyahadahdanmeniupkanrohdansemangatIslamkepadabayi tersebut.
Prosessosialisasi padatahapkanak-kanakjugamemperlihatkanpenerapanunsur-unsurIslamyang
berterusan.Seseorangkanak-kanaksejakkedl lagi diajarkonsep-konsepdosa,pahala,haramdan
sebagainya.Setelahmeningkatumurlimatahunke ataskanak-kanakjuga'diajarbersembahyang,
berpuasadanlain-lain.Selainitumerekajugadiajarsupayahormat-menghormati,bertolakansur
dan mengamalkannilai-nilai murni dalammenjalani kehidupanseharian.
KedatanganIslamke MelakatelahmerubahsistemkekeluargaandalammasyarakatMelayu.Dalam
sistemperkahwinan,didapati hukumsyarakmempunyai pengaruhyangbesarmalahianyadicatatdi
dalamHukumKanun Melaka.Contohnyaperkara-perkarayangberkaitandengansyaratpernikahan,
yang menetapkanadanyawali bagi pengantinperempuandinyatakandalamFasaI25.1,hadirnya
saksi Fasal26, upacara ijabdankabul Fasal 25.2, kontrak perkahwinanFasal 27,talakFasal 28.1, dan
wanita-wanitayangbolehdikahwiniFasal 28.2 (AzmahAbdul Manaf,2001 : 217).
Islammenyusuninstitusi kekeluargaandenganmeletakkanpembentukankeluargasebagai asas
kepadakehidupan.Ini digambarkandi dalamsurahal-Tahrim(66) ayat 61 yangbermaksud:
"Hai orang-orangyangberiman,peliharalahdirimudankeluargamudaripadaapi nerakayangbahan
bakarnyaadalahmanusiadan batu,penjaganyamalaikat-malaikatyangkasar,yangkeras,yangtidak
menderhakakepadaAllahterhadapapayangdiperintahkanNyakepadamerekadanselalu
mengerjakanapayangdiperintahkan."

12. Perkahwinanmerupakansuatumekanisme pemeliharaanmaruahdanpengembanganzuriatdan
keturunan.Ibubapaberperananpentingdalampembentukaninstitusikeluarga.AjaranIslamtelah
menggariskanperananibubapadalammenjagadanmendidikanak-anakdengandidikanIslam.
Selainmemberikanperhatiandankasihsayanganak-anakhendaklahdididikdenganajaranagama
seperti bersembahyang,berpuasa,menghormatiorangtuadan sebagainya.
KedatanganIslamjugatelah menyusuninstitusi kekeluargaanmasyarakatMelayudenganlebih
teratur.IslamtelahmenentukangarispanduandalammembinakeluargaberasaskanajaranIslam.
Contohnyadalampemilihanjodoh,tanggungjawabsuami,tanggungjawabisteri dantanggungjawab
anak-anakterhadapibubapa.Selainitupelbagai adatdanbudayaIslamperludihayati olehibubapa
dalammendidikanak-anakseperti meletakkannamayangbaikkepadaanak mereka,mengadakan
akikah,menyusukananakselringgaberumurduatahun,mendidikanak-anaksupayamenjadi
manusiayangberiman,bertaqwa,berakhlakmuliadanmenghormatikeduaibubapamereka.
Adatdan Cara Hidup
Tradisi animisme danHinduisme telahdiganti denganadatdancara hidupIslamyangdilakukansejak
individuitulahirdi duniahinggalahhari kematiannya.Islamtelahmengubahcorakhidupmasyarakat
Melayudi dalamsegalaaspekkehidupanmanusia.AdatresammasyarakatMelayudiperkemaskan
lagi denganajaranIslam.Walaubagaimanapun,setelahkedatanganajaranIslam, adatdancara
hidupmasyarakatMelayuyangtidakbertentangandenganajaranIslammasihterusdiamalkan.
Adatadalah suatuperbuatanatau perlakuanmenurutkebiasaanmasyarakatataubangsa yang
berkenaaf':.MasyarakatMelayumenganggapadatsebagai undang-undanghidup.Mereka
mematuhi adatsertamenghormatinyadengankeyakinanbahawamelanggaradatdianggapsebagai
suatusikapatau perbuatanburukdan akibatnyaakanmerosakkandiri dansekaligusmencemarkan
kesejahteraanhidupmasyarakat(Asmad,1990: 4).Adat resampulaialahkebiasaancara hidup
individudanmasyarakatyangsecaranyata menggambarkancorakbudayasesuatubangsa.
SebelumkedatanganIslammasyarakatMelayumengamalkanadattradisi warisannenekmoyang
mereka.ApabilamasyarakatMelayumulamenganuti ajaran Islamadat-adatdalammasyarakat
Melayumuladiubahsuai supayatidakbertentangandenganajaranIslam.AdatmasyarakatMelayu
jugatelahmengalami perubahandengankedatanganajaranIslamdi rantauini.Selaindaripada
mengubahsistemkepercayaankita,Islamjugatelahmengenepikanadatyangdianggapbercanggah
denganakidahdankepercayaanIslam.

13. Dalamprosessosialisasi masyarakatMelayu,tradisi animismedanHinduismetelahdiganti dengan
adat Islamyangdilakukansejakindividuitulahirsehinggalahhari kematiannya.Contoh-contoh
PerubahanAdatdanCara Hidupadalahseperti berikut:
Kelahiranbayi disambutdenganpersiapantujuhlapiskainkuning,hiasankatil berwarnakuning,
pulutkuningdanputih
Kelahiranbayi disambutdenganazandankamat
Perkahwinandilakukanolehkadi danduaorangsaksi,upacara khatam al-Qurandanberzanji
MengadakanmajlisbacaanYasindan doa selamat
Membaca ayat-ayatal-Quranuntukmengelakgangguansyaitan
PerubahanyangjelastelahberlakuterhadapmasyarakatMelayudari segi adatresamdalam
kehidupan.Islamtelahmengaturkehidupanmasyarakatagarkehidupanyangdilalui ituberlangsung
dalamsuasanaaman dan harmoni.IslamtelahmerubahadatresammasyarakatMelayudengan
adat-adatIslam.Tujuannyaadalahuntukkesejahteraandankeharmonianhidupmasyarakat.Kesan
daripadaperubahanadatini telahmewujudkansuasanahidupyanglebihteratur,seperti adat
berkeluarga,berjirantetangga,adatmenuntutilmu,adatberkampungdansebagainya.AdatMelayu
yang bersendikanagamamenjadi amalanmasyarakatMelayu.ContohnyapantunMelayuada
menyebut:
Bunga cempakabaunyaharum
Pelbagai kembangdigubahindah
Adatbermuladenganhukum
Hukumbersandardi kitabAllah
Islamtelahmengangkattaraf manusiadanmenyamakankedudukanmerekadi sisi AllahSWT.la
membentuksuatusistemmasyarakatyangsalingmengasihi danmenghormati.Sejajardenganrealiti
tersebut,kedatanganIslamke AlamMelayumenjadikangolonganbawahanmulamendapat
perhatiandanpenghormatan.Tiadalagi sistemkastayangberasaskanajaranagama Hindu
diamalkandalammasyarakatMelayu.Komunikasi antarakelompokmasyarakatberjalandengan
baikmenerusi sifathormat-menghormati,bergotong-royongdanbantu-membantu.
KESIMPULAN

14. Islammemberi pengaruhyangbesarkepada masyarakatdantamadunMelayu.Prosespenyerapan
Islamini berlakusecaraberperingkat-peringkatdi kalanganmasyarakatMelayuyangbermula
daripadagolonganistana,pembesarsehinggalahkepadarakyatbiasa.ProsesIslamisasiini
menjadikanmasyarakatMelayuakhirnyadapatmenerimaajaranIslamdenganbaik.Ini kerana
keistimewaanajaranIslamyangsederhanadantiadapaksaan.
KedatanganIslambukansahajamengubahpeganganhidupmasyarakatMelayu,malahtelah
membentukcarahidupbarudalamamalan seharianmasyarakat.Amalan-amalanIslamyang
berunsurtahyul dankhurafattelahditinggalkansecaraberansur-ansurolehmasyarakatMelayu.
Masyarakat Melayujugatelahberubahdaripadamasyarakatyang butahuruf kepadamasyarakat
yang mengamalkantradisi keilmuan.Contohnyagalakandaripadagolonganpemerintahtelah
menjadikanMelakasuatuketikadulusebagaipusatpembudayaanilmu.
DenganberlakunyapenyebaranagamaIslamini agamaIslamdijadikansebagai terasdalam
pembinaantradisi budayaMelayu.Orang-orangMelayuyangmenganutagamaIslammenyedari dan
memahami nilai-nilaiyangtelahditetapkanolehIslamdanberusahamenyesuaikanwarisantradisi
budayadan kehendak-kehendakIslam.Merekamenekankanusahamemupuknilai-nilai Islam
sebagaimanayangdikehendakidari satugenerasi kepadagenerasi seterusnya.Malah,institusi-
institusi sosialdanagamadalammasyarakat memainkanperananpentingdalamusahamemupuk
dan mempertahankannilai-nilaisosial danagamayangmerekabina.