1. SALATA-MARUL,
YETİŞTİRİCİLİĞİ

2. Kemik erimesine karşı etkilidir. Sütten bile daha fazla
kalsiyum içeren bu sebze, kemikleri güçlendirmesi açısından bir
numara. 100 gramında, küçük bir bardak sütün içinde bulunan
kalsiyumdan daha fazlasına sahip. Bu miktar günlük kalsiyum
ihtiyacının dörtte birine tekabül ediyor.
Bütün yıl boyu pazarlarda bulma olanağımız olan ve
sofralarımızda taze olarak kullanılan salatalar, serin iklim sebzesidir.
Erken ilkbahar ve sonbaharda açık tarlada ve kış ürünü olarak da
ısıtmasız örtü altında yetiştiriciliği yapılmaktadır. Yetiştirme
periyodunun kısa olması nedeni ile arka arkaya birkaç ekim zamanı
kullanılarak pazarda bu ürünün devamlılığı sağlanmaktadır.

3. KIŞ AYLARINDA FİYATLAR DAHA YÜKSEK
Salata fiyatlarında yıl boyunca dalgalanmalar görülmektedir.
Ürünün en bol olduğu mayıs, haziran ve sonbahar aylarında düşük
fiyat bulurken, aralık, ocak, şubat aylarında en yüksek fiyattan
satılmaktadır. Bu da kış aylarında ısıtmasız örtü altı tarımının önemini
ortaya çıkarmaktadır. Pazarda marul ve baş salata fiyatları daima
kıvırcık yaprak salatalardan daha yüksek oluşmaktadır. Halk arasında
"atom salata" olarak tanımlanan baş salatalar özellikle büyük
şehirlerdeki otellerde kullanılmaktadır.
Salata ve marullar taze olarak tüketildiklerinden insan
beslenmesinde önemlidir. Yaprak salata ve marullar, mineral ve
vitamin içerikleri bakımından baş salatalara göre zengindir.

4. DEĞİŞİK SALATA TİPLERİ VAR
Ülkemizde yetiştirilen salataları 3 grupta toplayabiliriz:
1. Yaprak salatalar: Baş yapmayan, kıvırcık, gevşek ve toplu
yapraklardan oluşan salatalardır.
2. Baş salatalar: Bu gruptaki salatalar Iceberg tipleri olarak
bilinir. Sıkı sarılmış, gevrek, lahanaya benzer başlar oluştururlar.
3. Marullar: Romen tipi olarak bilinen bu gruptaki salatalar
uzun yaprakların birbirini örtmesi ile gevşek ve dik somun
şeklinde baş oluştururlar.

5. SICAKTA FAZLA BÜYÜMEDEN TOHUMA KALKAR
Salatalar, soğuğa kısmen dayanıklı, nemli hava koşullarına
ihtiyaç gösteren serin iklim sebzesidirler. Kısa vegetasyon devresine
sahip olduklarından, Türkiye'nin bütün bölgelerinde yetiştirilebilir.
Özellikle yazın sıcaklarda normal büyüklüklerini almadan tohuma
kalkmaktadırlar. Ancak yazları serin geçen bölgelerde yaz
yetiştiriciliği de mümkündür.
YÜKSEK SICAKLIKTA DA ÇİMLENMEZ
Salata tohumlarının çimlenmesi için en uygun sıcaklık 24-
25°C'dir. 2°C' nin altında ve 25-30°C' nin üstündeki sıcaklıklarda
çimlenme olmaz. Salata yetiştiriciliğinde en uygun sıcaklık derecesi
16-21°C'ler arasıdır. Düşük sıcaklıklara dayanma zamanı 6-10 yapraklı
devresidir. Kışlık çeşitler 0-5°C'ler arasındaki sıcaklıklarda 5-10 gün
dayanabilmektedir.

6. MÜNAVEBE ŞART
Salata-marul her tür toprakta yetiştirilebilir. Ancak kaliteli
ürün humuslu, su tutma kabiliyeti iyi, kumlu-tınlı topraklardan
alınır.Aynı tarlada arka arkaya salata yetiştiriciliğinden
kaçınılmalıdır. Aynı tarla kullanılacaksa ekim nöbeti uygulanmalı
3-4 yılda bir yeşil gübreleme yapılmalıdır. Böylece salatalara özgü
hastalık ve zararlıların toprağa yerleşmesi önlenmiş olur. Domates,
kabakgiller, tatlı mısır, ıspanak, pancar ve havuç gibi sebzeler
münavebede yer alabilir.

7. DAMLA SULAMAYI TERCİH ET
Salata üretimi, tarlaya direk tohum ekimiyle yapılabildiği gibi,
genellikle fide ile yapılır. Fideler tohum ekiminden yaklaşık dört hafta
sonra dikim büyüklüğüne gelir. Dikim yapılacak olan tarla dikim
öncesi pullukla derince sürülüp, daha sonra rotovatör geçirilir. Şayet
karık sulama yapılmayacaksa tarla düz olarak bırakılır. Yetiştiricilik
için en uygun sulama şekli olan damla sulama sistemi araziye
yerleştirilir
ÖNCE TOPRAK ANALİZİ
Salatalara verilecek gübre cins ve miktarlarını saptamadan önce
mutlaka toprak analizleri yaptırılıp gübrenin ona göre verilmesi gerekir.
Fosforlu gübrenin tamamı son toprak hazırlığında pulluk altına,
potasyum sülfatın tamamı dikimde, amonyum sülfatın yarısı dikimden
15 gün sonra, diğer yarısı ise; ilk çapada verilmelidir.

8. Özellikle yaprakları tüketilen sebzelere uygulanan aşırı azotlu
gübre insan sağlığı için zararlıdır. Aşırı gübrelemeden kaçınılmalı,
insan ve çevre sağlığı unutulmamalıdır.
ÜRETİME NE ZAMAN BAŞLASAK?
Salata yetiştiriciliğinde ekim, dikim zamanları bölgelere ve
çeşitlere göre değişir. Örneğin Marmara Bölgesinde ;
Üretim Periyodu Tohum Ekimi Fide Dikimi Hasat Zamanı
İlkbahar üretimi Ocak-Şubat Mart-Nisan Mayıs-Haziran
Sonbahar üretimi Temmuz-Ağustos Ağustos-Eylül Ekim-Kasım
Kış üretimi Ağustos-Eylül Eylül-Ekim Kasım-Aralık
Örtü altı üretimi Eylül sonu Ekim-Kasım Şubat-Mart

9. Kış yetiştiriciliği Marmara Bölgesi için kârlı olmakla beraber
risklidir. Ancak yukarıda belirtilen tarihler bölgelere göre farklılık
gösterebilir, bu unutulmamalıdır.
Bitkiler arasına verilecek sıra arası ve sıra üzeri mesafeler 25
x 30 cm veya 30 x 30cm'dir.
Salataların gelişme devresi kısa olduğu için 1-2 çapa yapılır.
Çapa yüzeysel yapılmalı, gerekli gübreleme ve tarımsal ilaç
uygulamaları ihmal edilmemelidir.

10. MARUL YAPRAKLARINI BAĞLA
Marullarda yapılacak bir diğer işlem ise; göbek bağlama
devresinde, yaprakların uç kısmına doğru olan bölgeden bitkinin rafya
veya paket lastiği ile bağlama işlemidir. Böylece yaprakların etrafa
yayılmaları önlenir. İstenen renk ve kalitede göbek oluşturan yapraklar
elde edilmiş ve yağmur sularının içeri girerek hastalık oluşturmasına
izin verilmemiş olunur.
HASATA GELME SÜRESİ 40 GÜN İLE 140 GÜN ARASINDA
DEĞİŞEBİLİR
Salatalarda hasat yetişme dönemlerine ve salata tiplerine göre
farklılıklar gösterir. Sonbahar yetişme döneminde süre biraz daha
uzamaktadır. Yaprak salatalar en erken hasada gelen salata tipleridir.
Kıvırcık baş salatalar erken ilkbaharda dikim yapıldığında olgunluğa
ulaşmak için 70-120 güne ihtiyaç gösterirken, bu süre yağlı baş
salatalar ve marullarda 55-70 gün, yaprak salatalarda ise; 40-50 güne
inmektedir. Ancak bütün tip salatalarda sıcak dönemlerde
yetiştiricilikte olgunlaşma hızlanmakta sonbahar döneminde ise; bu
süre 140 güne kadar çıkabilmektedir.

11. HASATTA GECİKME!... ACILAŞMA OLUR
Salatalarda hasat, yapraklar kartlaşmadan ve tohumluk
devreye geçmeden yapılmalıdır. Aksi takdirde acılaşma görülür.
Hasat, bitkilerin tek tek elle kesilmesiyle gerçekleştirilir. Salatalar;
oldukça aşağıdan, gövdenin toprak yüzeyine yakın kısmından bir
bıçak ile kesilmelidir.

12. MAYDANOZ
YETİŞTİRİCİLİĞİ

13. ÖZELLİKLERİ
Kökleri ve yaprakları tüketilir.Kökü yenenler havuç şeklindedir. 20
cm de daha çok yayılır.Yaprakları düz ve kıvırcık formda olabilir.
Ülkemizde genelde düz yapraklılar hakim.Biçilmez ve ikinci yıla
bekletilirse çiçek açar tohum bağlar.

14. YETİŞTİRİLME İSTEKLERİ
Yüksek nem ve ılıman iklim sever.Topraklar; ağır olmayan derin
bünyeli, pH 5 – 8 arasında olmalıdır.Direkt tohum ekimi ile üretilir,
düz veya tavalara ekilir.
Tarla organik maddece zengin, yabancı ot olmayan, güzelce
hazırlanmış olmalıdır.
Tava yapılacaksa 15 -20 Uzunluk şartlara
bağlıdır. cm derinlik yeterlidir.
Düz yerde üretimde
buna gerek yok

15. En zor çimlenen türlerdendir.m2’ye 1 – 1,5 g tohum,
dekara 1–1,5 kg tohum kullanılır.Küçük alanlarda
serpme,büyük alanlarda mibzer kullanılır.Ekim
derinliği 1-1,5 cm,sıra arası 35-40cm olmalıdır.
Çıkış 1 ay içinde, sulamaya bu dönemde dikkat!
Çıkıştan sonra bakım başlar,yabancı ot en önemlisi (çapalama elle
veya makine ile)
Toprak yüzeyini kapattıktan sonra otlar gelişemez.

16. Sulama çok önemlidir.Çimlenme döneminde hassas olur, sonraki
zamanlarda da su tarlada durmamalıdır.Salma sulama yapılacaksa bu
konuya dikkat edilmelidir.

17. Gübreleme mutlaka toprak analizine göre yapılmalıdır.Ekimden
önce iyi yanmış ahır gübresi atılabilir.Çok fazla hastalık – zararlısı
yoktur.
Yabancı ota dikkat edilmelidir.

18. Ekimden 60 – 70 gün sonra ilk biçime gelir, 15 – 20 cm boylanmış
olur.Sabah erken saatlerde 1 – 2 cm üzerinden biçim yapılır.20 – 25 gün
sonra ikinci biçim, yılda 6 – 7 biçim olabilir.Biçim – sulama – gübreleme?
Dekardan 70 – 90 bin demet çıkabilir, ortalama 2 – 4 ton dekar verim olur.
Her yıl tohum ekimi yenilenmelidir.

19. DEREOTU
YETİŞTİRİCİLİĞİ

20. TANIMI –KÖKENİ VE YAYILIŞI
Dereotu kökenini doğudan almıştır.Hindistan olabileceği be –
lirtilmektedir.Bugün Akdeniz ülkeleri,hemen bütün Avrupa
,ABD ve daha birçok ülkelerde bulunmakta ve kültürü yapıl-
maktadır.Dereotu tek yıllık bir bitkidir.Kökler iğ şeklinde ve
beyazımsıdır.120cm boylanabilir.
İklim ve toprak istekleri:Dereotu hemen her toprakta yetişebi-
lir.Ancak kumlu toprakları sevmez.Nemli yerlerde dereotu-
nun kültürü rahatlıkla yapılır.Yabani olarak kumlu nehir ke –
narlarında,yol kenarlarında yetişir.

21. Kök ve gövdesi havuç ve maydanoza çok benzer.Yaprakları
maydanozdan farklı olarak iğne şeklindedir.Tüketilen kısım daha
çok yapraklardır.

22. Yetiştirme Tekniği
Dereotunun ön bitki için belirli
bir isteği yoktur.Ancak ahır
gübrelenmiş çapa bitkisinden
sonra gelmeyi arzular.Dereotu
tarlayı çabuk boşaltığından
kendinden sonra gelen bitkiye
toprak hazırlığı için yeterli za-
man bırakır.Kullanım amacına
göre 3 şekilde yetiştirilir:

23. 1-Meyve üretimi için yetiştirme:Ekim tarihi sınırlıdır.Zira za-
manında ekilmelidir ki, zamanında olgunluğa gelebilsin.
2-Bitkisel ilaç için yetiştirme:Ekim zamanı yönünden
değişik-
lik gösterir.Çünkü aynı zamanda erkenci patates,ıspanak,sa-
latalıktan sonra ekilebilir.
3-Yeşil kullanım için yetiştirme:Genellikle 25-30 cm yük-
sekliğe geldiğinde biçildiğinden ilkbahardan sonbahara kadar
hemen her zaman ekilebilir.

24. Dereotu direk tarlaya ekilebildiği gibi fide şeklinde de kültürü
yapılabilir.Bunun için yastıklarda yetiştirilen fideler
ilkbahar-
da tarlaya şaşırtılır.Küçük bir tohuma sahip dereotunun
toprak
hazırlığı çok itinalı yapılmalıdır.Ekim serpme olabileceği gibi
daha çok sıraya da yapılabilir.Ticari gübre ekimden önce ve-
rilmelidir.Dereotunun vegetasyon devresinde en önemli soru-
nu yabancı ot temizlenmesidir.

25. HASAD VE KURUTMA:Yeşil aksam ekim tarihine göre
Temmuz ortasından Eylüle kadarki zamanda çiçeklenmeden
sonra biçilir.Biçilen yeşil aksam hemen biçilip kurutulmalıdır
Ilık iklim sebzesidir.Yüksek nem de olursa en iyi yetiştiricilik
yapılır.Toprakta seçici değildir, besin maddesi bol tınlı top-
rakları sever.Kireçli topraklarda aromatik maddeleri artar.Sı-
cak ve kurak geçen yerlerde de bu maddeler artar.pH 5–7 ara-
sında olmalıdır.

27. Çok soğuk dönemler dışında her zaman yetiştirilebilir.Maydano-
za benzer, tohumla üretilir.Ekimden önce toprak çok iyi
hazırlanmalıdır.İyi yanmış ahır gübresi takviyesi iyi sonuç verir.
Dekara 1,5 – 2 kg tohum atılır.Geniş alanlarda ekim mibzerle 15
– 25 cm aralıklarla kademeli ekim önerilir, 7 – 21 günde
çimlenir.
Toprak bastırılarak iyice sulanmalıdır.

28. En önemli bakım işi yabancı otlarla mücadeledir.Sulama ilk aşa-
malarda çok önemlidir.Çimlenme aşamasında toprak altı zararlı-
ları maydanozdaki gibi sorun çıkarır.Yabancı otlarla mücadele
hassastır.
20 - 25 cm boylanınca hasat başlar.Genelde tek, iyi bakımda iki
biçim.Dekara 750 – 1200 kg verim alınır.

30. TERE
YETİŞTİRİCİLİĞİ

31. 1. Ekonomik Önemi, Anavatanı ve Yayılma Alanları
Anavatanı Asya ve Kuzey Afrika olan tere, dereotu gibi tek
yıllık sebzeler grubunda yer alan otsu bir bitkidir. İçerdiği
hoş
kokulu ve hafif baharatlı yapısı nedeniyle iştah açıcı olarak
salata veya garnitür sebzesi şeklinde kullanılır. Ülkemizin bü-
tün bölgelerinde sıcak yaz ayları dışında her zaman yetiştiri-
len tere genelde Ege, Akdeniz ve Marmara Bölgelerinde ticari
boyutlarda üretilmektedir. Ancak bütün bölgelerde ev bahçe-
lerinde amatör olarak yetiştiriciliği de yapılmaktadır.Mayda-
noz ve dereotu gibi yeşil sebzeler grubunda yeralan

32. tere ülkemizde çok yaygın bir üretim alanına sahip değildir.
Ülkemizde 2000 ton civarında tere üretilmektedir.

33. Kökleri 50 – 60 cm’e kadar iner.Toprak üzerinde rozet şeklinde
gövdesi vardır.Yaprakları maydanoz tipli ve parçalı olanlar ,düz
parçasız uzun oval (roka tipli) olanlardır.İlk tipte eterik yağ
fazladır.

34. Genelde ilkbaharda yetiştiriciliği yapılır.Soğuk ve çok sıcaklarda
sıkıntı olur.Bir kez veya en çok iki kez hasat yapılır.Kademeli
ekim yapılarak üretilir.Zengin tınlı topraklar pH 5 – 7,5 arasında
iyi yetişir.Direkt tohum ekimi ile üretilir.Tava veya tahtalara
dekara 1 – 1,5 kg tohum atılır.Sıra arası 12 – 15 cm yeterlidir.

35. Ekimden sonra tohumların üzeri ince bir tabaka ile
kapatılır.Bolca sulanır kaymak tabakası olmamalıdır. 2 günde
çimlenebilir. Çimlenme ve gelişim çok hızlıdır.Bakım işlerine
dikkat edilmelidir.Sulama ve yabancı ot temizliği en önemlisidir.
Önemli bir hastalık ve zararlısı yoktur.Toprak altı zararlıları ve
yaprak pirelerine dikkat edilmelidir.

36. Toprak analizine göre gübreleme yapılmalıdır.Uygun koşullarda
ekimden 1 ay içinde hasada gelir.Genelde tek biçim
yapılır.Dekardan 20 – 25 bin demet alınabilir.Kökü ile bir
seferde de hasat edilebilir.

37. Marul Mildiyösü
Hastalık belirtisi:Bu mildiyönün etmeni mantardır.Fungus kı-
şı yaprakta geçirir.Uygun sıcaklık ve nemde genç fidelere
bulaşarak enfeksiyonlarını oluşturur.Hastalıklı bitkilerden
rüzgar ve diğer yollarla sağlam bitkilere bulaşır.Marul yap –
raklarında ilk belirtiler,açık yeşil ve sarımtırak lekeler şeklin
dedir. Bu lekeler daha sonra esmerleşir.Bu kısımlar nemli ha-
valarda kararıp çürürler,yaprağın alt yüzünde kül rengi görü-
nüm alırlar.Genellikle genç marul fidelerinde görülür ve alt
yapraklarını etkilerler.

39. Serin ve nemli zamanlarda üst yapraklara da geçerek ticari
zarar verirler.
MÜCADELESİ:Kültürel tedbir olarak,geçen yılki fidelik yeri
ve toprağı değiştirilip dezenfekte edilmelidir.Tohum sık ekil-
meyip aşırı sulamadan kaçınılmalıdır.Mildiyö görülen fideler
hastalıklı yaprak ve bitkiler sökülmelidir.Toprak analizine
göre gübre verilmeli,sık dikimden kaçınılmalıdır.Kimyasal
mücadele olarak,fidelik şaşırtmaya kadar birer hafta arayla
ilaçlanmalıdır.Captan %50 fidelik ilaçlaması(250 mg)hasadla

40. Captan %50 fidelik ilaçlaması(250g) 100 lt suya,hasadla son
İlaçlama arası 7 gündür.Maneb,bakıroksiklorid(WP)dekara
(200gr)-100 kg kullanılmalıdır.

41. Salyangoz ve Sümüklü Böcekler
Bunlar daha çok ilkbaharda ortaya çıkar.yaprak ve sürgünleri
kemirip sadece damarlarını bırakırlar.Salyangozların vücudu-
nu kapatan bir kabukları vardır ,sümüklü böceklerin ise yok-
tur.Eğer azsa toplanıp atılır.Çoksa kimyasal mücadele yapılır.
Metaldehyde %4 dekara 5-6 kg yem şeklinde verilir.Hazır
yem avuçta dağılmayacak şekilde suyla ıslatılır,2m arayla ak-
şam üzeri zarar verdikleri yerlere kümeler halinde verilir.İlaç-
lanacak alan sulanırsa bu zararlıların buralara daha çabuk gel-
mesi sağlanır.

44. Hastalıklar ve Zararlılar
Septoria leke hastalığı:
Bitkinin önce yaşlı yaprakla-
rında olmak üzere yaprak ve
Saplarda kahverengi lekeler
oluşturur. Hastalık yağışın
çok olduğu yıllarda şiddetli-
dir.Mücadelesinde;temiz to-
hum,münavebe,hastalıklı bit-
kiler ve hasad artıkları atılır.

45. Yaprak Piresi
Sarımsı yeşil kahverengi
2-3mm,genellikle yaprakların
alt kısmında bulunur,topraktan
bitkiye,bitkiden bitkiye uçarak
geçer.Mücadele eşiğine ulaş –
mayan ,az olan yerlerde kim-
yasal mücadele yapılmaz.Her
yaprakta 10 pire varsa müca-
dele yapılır.

46. Kimyasal mücadelede,Chlorpyrifos-methyl,(227g/lt) Dekara
375ml(EC) hasad ile son ilaçlama arası 7 gündür.