3.  Koordinasi badan : Penyelarasan
gerak balas badan kita terhadap
sebarang rangsangan di sekeliling
kita (cth : perubahan suhu) dan di
dalam badan kita (cth : pencernaan
makanan).
 Koordinasi memastikan setiap
bahagian badan dikawal supaya
dapat berfungsi secara harmoni
dengan bahagian yang lain apabila
menerima ransangan.

5.  Membolehkan semua organ badan
berfungsi sebagai satu unit untuk
mengesan ransangan dan bergerak
balas terhadapnya.
 Mengawal koordinasi antara
ransangan dengan gerak balas.
 Mengelakkan kita daripada
kecederaan atau bahaya.
 Membolehkan kita menyesuaikan diri
terhadap perubahan disekeliling kita.

6.  Sistem saraf manusia terdiri daripada :
a) sistem saraf pusat
b) sistem saraf periferi
 Utusan yang dibawa oleh sistem saraf
ialah isyarat elektrik yang disebut
impuls.
 Sistem saraf mengawal dan
mengkoordinasi fungsi diseluruh
badan serta gerak balas terhadap
rangsangan dalaman dan luaran.

8. sistem saraf pusat sistem saraf periferi
otak saraf
saraf kranium sistem
saraf saraf
tunjang spina soma
sistem
saraf
autonomi

9.  Pusat kawalan pusat
 Terdiri daripada :
a) otak b) saraf tunjang
 Otak – mengawal semua aktiviti badan.
 Saraf tunjang – laluan utama impuls di antara
otak dan bahagian badan yang lain.
 Sistem saraf pusat menerima impuls dari
organ deria untuk ditafsir.
 Selepas ditafsir, impuls baru akan dihantar ke
otot atau kelenjar utk bergerak bls terhadap
rangsangan.

10.  Terdiri drpd semua saraf yg
menghubungkan sistem saraf pusat
dengan reseptor dan efektor di bhgn
badan lain.
 Sistem saraf periferi dibahagikan kpd :
a) sistem saraf soma
b) sistem saraf autonomi
 Sistem saraf soma mengawal semua
tindakan terkawal.

11.  Sistem saraf soma terdiri drpd :
a) saraf spina (drpd saraf tunjang)
b) saraf kranium (drpd otak)
 Saraf spina mengawal tindakan terkawal
spt. berjalan, menggaru, berlari dll.
 Saraf kranium mengawal tindakan
terkawal spt. bercakap, menghidu dan
melihat.
 Sistem saraf autonomi mengawal
tindakan luar kawal seperti denyutan
jantung dan pengecutan salur darah.

12.  Neuron ialah unit asas sistem saraf.
 Ia berfungsi untuk membawa impuls.
Struktur neuron dibawah
mikroskop

13. nodus
Badan sel Ranvier
salut
akson myelin
dendrit
hujung
dendron saraf
arah gerakan impuls
sitoplasma nukleus
Struktur neuron

14. Bahagian neuron Fungsi
Badan sel Mengawal semua aktiviti neuron
Dendrit Menerima impuls dari neuron-neuron
lain dan menghantarnya ke badan sel
Dendron Dendrit yang membawa impuls ke
arah badan sel
Akson Dendrit yang membawa impuls keluar
dari badan sel
Salut mielin • Penebat pada akson yang
mengelakkan kebocoran impuls
• Mempercepatkan halaju
penghantaran impuls
Jadual : Bahagian neuron dan fungsinya

15.  Terdapat 3 jenis neuron, iaitu :
a) neuron deria
b) neuron perantaraan
c) neuron motor
 Neuron perantaraan – hanya terdapat
dalam sistem saraf pusat (otak dan saraf
tunjang)
 Ia menyambungkan neuron deria
dengan neuron motor.

16.  Setiap jenis neuron mempunyai struktur
asas yang sama tetapi berbeza dari segi
kedudukan dan fungsinya.
 Peranan neuron yang utama adalah
menerima dan menghantar impuls.
 Hujung neuron dipisahkan oleh satu
ruang sempit yang di sebut sinaps.
 Sinaps membenarkan impuls dihantar
dalam satu arah sahaja.
 Sinaps terdapat di antara akson sesuatu
neuron dengan dendrit atau badan sel
neuron yang lain.

17. Rajah : Sinaps

19. Ciri-ciri
Kedudukan badan sel Di tengah neuron
Panjang akson Pendek
Arah pergerakan impuls Dari organ deria atau
reseptor ke sistem saraf
Fungsi Membawa impuls dari
organ deria / reseptor ke
sistem saraf pusat

21. Ciri-ciri
Kedudukan badan sel Di tengah neuron
Panjang akson Berubah-ubah
Arah pergerakan impuls Dari neuron deria ke
neuron motor dalam
sistem saraf
Fungsi Menghantar impuls dari
neuron deria ke neuron
motor

23. Ciri-ciri
Kedudukan badan sel Di hujung neuron
Panjang akson Panjang
Arah pergerakan impuls Dari neuron perantaraan
keluar dari sistem saraf
pusat ke otot atau efektor
Fungsi Menghantar impuls dari
sistem saraf pusat (otak
atau saraf tunjang) ke
efektor (otot atau kelenjar)

24. Reseptor dan efektor
 Reseptor – sel dalam organ deria
yang mengesan rangsangan
akibat perubahan persekitaran.
 Lima jenis organ deria utama:
mata, telinga, lidah, hidung dan
kulit.

25.  Efektor – organ yang bergerak
balas terhadap rangsangan.
 Contoh efektor ialah otot dan
kelenjar.
 Semua reseptor dan efektor
disambungkan kepada sistem
saraf oleh neuron.

26. Neuron
impuls motor
Neuron Neuron
deria perantaraan

27.  Tindakan refleks ialah gerak balas badan
secara automatik dan pantas terhadap
rangsangan luar tanpa pemikiran dan
penglibatan serebrum.
 Tindakan fefleks dikawal oleh saraf
tunjang.
 Tindakan ini melindungi kita daripada
keadaan yang berbahaya atau
kecederaan.
 Lintasan tindakan refleks disebut arka
refleks.

28. Arah gerakan impuls
Rajah : Contoh tindakan refleks apabila kita terkena jarum

29. impuls impuls
impuls
impuls impuls
Carta aliran yang menunjukkan arka refleks suatu tindakan refleks

30. arah gerakan
impuls
(efektor)
Rajah : Arka refleks bagi sentakan lutut

31.  Sentakan lutut merupakan tindakan
refleks.
 Tindakan refleks bagi sentakan lutut
hanya melibatkan saraf tunjang dan
tidak melibatkan otak.
 Ia tidak melibatkan neuron perantaraan.
 Impuls yang diterima di reseptor regang
dibawa oleh neuron deria dan dihantar
terus ke neuron motor melalui sinaps.
 Neuron motor membawa impuls ke otot
dan otot mengecut lalu menyebabkan
kaki tersentak ke atas.

32. Rajah : Reseptor regang yang bertindak sebagai deria kinestesis.

33.  Deria kinestesis merupakan deria yang
membolehkan kita sedar akan
pergerakan dan kedudukan anggota
badan untuk mengekalkan
keseimbangan.
 Deria ini membolehkan kita mengesan
pergerakan anggota badan walaupun
dengan mata tertutup.
 Reseptor deria kinestesis terdapat dalam
otot,sendi,ligamen dan tendon.
 Reseptor-reseptor ini dikenali sebagai
reseptor regang.

34.  Reseptor regang berfungsi untuk
mengekalkan keseimbangan badan dan
mengkoordinasi aktiviti otot.
 Contoh aktiviti yang dibantu oleh deria
kinestesis :
a) bermain piano
b) memakai pakaian
c) menepuk tangan
d) menaiki tangga
e) mengikat tali kasut tanpa melihat
f) menyikat rambut tanpa melihat cermin

35.  Organ paling
kompleks ≈ 1.5 kg
 Dilindungi oleh tulang
keras yang disebut
kranium.
 Sebahagian besar
neuron terdapat di
dalam otak.
 Terdapat kira-kira 100
bilion neuron.

36.  Fungsi utama : menerima impuls
daripada organderia, mentafsir dan
menghantar impuls kembali bahagian
badan berkenaan untuk bergerak balas.
 Mempunyai permukaan yang berlipat-
lipat utk menambah luas permukaan
otak agar lebih bnyk neuron dapat
disimpan.
Jirim kelabu
Jirim putih

37. Kranium
Serebrum
Kelenjar Serebellum
pituitari
Medula
Oblongata
Saraf tunjang

38. Bahagian otak Fungsi
Serebrum • Mengawal semua tindakan
terkawal.
• Mengawal aktiviti mental spt
pemikiran, ingatan dan emosi.
• Mengawal deria seperti
penglihatan, pendengaran, bau
dan sentuhan.
• Mengawal pergerakan otot
(pengecutan dan pengenduran
otot) seperti berjalan, menulis
dan berlari.

39. Bahagian otak Fungsi
Serebelum • Mengawal keseimbangan
badan.
• Mengkoordinasi aktiviti otot
seperti berjalan dan berlari.
• Mengawal aktiviti seperti
mengayuh basikal.
Medula • Mengawal tindakan luar
oblongata kawal seperti bernafas
tekanan darah, denyutan
jantung, pencernaan
makanan, peristalsis, batuk,
bersin, muntah, perembasan
air liur dan enzim.

41.  Tindakan yg kita sedari dan dilakukan
mengikut kehendak.
 Di kawal oleh serebrum.
Neuron deria Neuron motor
Rajah : Aliran impuls dalam suatu tindakan terkawal

42.  Contoh aktiviti :-
a) menulis
b) bercakap
c) berjalan
d) mendengar
e) makan
f) tidur

43.  Tindakan luar kawal ialah tindakan yang
berlaku secara automatik.
 Di kawal oleh medula oblongata.
 Contoh aktiviti :-
a) denyutan jantung
b) peristalsis
c) pernafasan
d) tindakan refleks
e) pembesaran dan penguncupan anak
mata.

45.  Hormon ialah bahan kimia yang
dirembeskan oleh kelenjar endokrin.
 Hormon ialah protein yang kompleks.
Hormon memulakan kebanyakan tindak
balas kimia yang berlaku di dalam
badan.
 Hormon dihasilkan dalam kuantiti yang
kecil dan diangkut oleh sistem
peredaran darah keseluruhan badan.

46.  Sistem endokrin terdiri daripada kelenjar
endokrin, iaitu kelenjar tanpa duktus
(kelenjar tanpa salur) yang
merembeskan hormon terus ke aliran
darah.
 Sistem endokrin terdiri daripada :
 a) Kelenjar pituitari d) pankreas
 b) kelenjar tiroid e) ovari
 c) kelenjar adrenal f) testis

47. Rajah : Sistem endokrin manusia dan kedudukan kelenjar endokrin
Kelenjar
pituitari
Kelenjar
tiroid
Kelenjar
Pankrea adrenal
s
ovari
testis
Rajah : Sistem endokrin manusia dan kedududukan kelenjar endokrin

48. Rajah : kelenjar tanpa duktus
Rajah : Kelenjar tanpa duktus

49. Kelenjar Jenis Fungsi Hormon Kesan Kesan
endokrin Hormon berlebihan kekurangan
hormon hormon
Kelenjar • Merembeskan • Mengawal • Pertumbuhan • Pertumbuhan
pituitari hormon untuk proses melampau, terbantut, iaitu
(di pangkal tumbesaran. pertumbuha iaitu ciri ciri kekerdilan.
otak). • Kurang air
• Dikenali sebagai n otot dan kegergasian.
diserap oleh
kelenjar tulang. • Ginjal
ginjal
utama kerana • Mengawal menyerap menyebabkan
merembeskan penyerapan banyak air air kencing
hormon untuk semula air dari meneyebabkan banyak dan
mengawal dan ginjal. air kencing cair.
menyelaras sedikit dan
aktiviti kelenjar pekat
endokrin lain.

50. Kelenjar tiroid • Merembeskan • Mengawal • Kadar metabolisme • Kadar metabolism
(di bahagian hormon tiroksina metabolisme badan menjadi menjadi sangat
rendah.
leher) (Hormon yang badan. sangat tinggi. • Pertumbuhan fizikal
mengandungi • Mengawal • Emosi menjadi tidak terbantut.
iodin). pertumbuhan dan stabil cepat marah • Menyebabkan
• Sumber iodin yang perkembangan dan matanya goiter (kelenjar tiroid
bengkak) disebabkan
paling utama adalah mental pada kanak- menonjol keluar.
kekurangan iodin).
Kelenjar adrenal • makanan laut
Merembeskan • kanak
Mempercepat • Aras glukosa dan • Kemampuan untuk
(di bahagian hormon adrenalina kan degupan jantung garam darah adalah mengatasi tekanan
hidup berkurang.
atas kedua-dua • Hormon dirembes • Menambah kadar tinggi. • Otot menjadi lemah.
ginjal) dalam keadaan pernafasan. • Tekanan darah
ketakutan marah • Menambah kadar tinggi.
dan cemas. metabolisme untuk
mengatasi tekanan
Pankreas • Merembeskan • Mengawal aras • Kekurangan glukosa • Penyakit kencing
insulin dan glukagon glukosa dalam dalam darah manis (diabetes).
darah.
• Insulin
mengurangkan aras
gula darah dengan
menukarkan glukosa
kepada glikogen
dalam hati.
• Glukagon
meninggikan aras
gula darah dengan
menukarkan
glikogen kepada

51. Ovari • Merembeskan • Merangsang • Terlalu bersifat • Kemandulan
(dalam estrogen dan perkembangan keperempuanan. • Kitar haid
sistem progesteron ciri-ciri seks terganggu.
• Perkembangan
pembiakan sekunder
ciri-ciri seks
perempuan perempuan.
sekunder
Cth: pembesaran terbantut.
pelvis dan
perkembangan
buah dada.
• Mengawal kitar
Testis • Merembeskan • Mengawal
haid. • Terlalu bersifat • Perkembangan
(dalam testesteron kematangan dan kelelakian. ciri-ciri seks
sistem perkembangan sekunder
terbantut.
pembiakan organ seks lelaki
• Sperma yang
lekaki) • Menghasilkan
dihasilkan
sperma kurang matang.
• Merangsang
perkembangan
ciri-ciri seks
sekunder
lelaki. Cth :
pertumbuhan
bulu ketiak,misai
dan

52.  Kedua-dua sistem saraf dan endokrin
adalah penting dalam
menyenggarakan aktiviti badan.
 Kawalan hormon berbeza daripada
kawalan saraf dalam beberapa aspek.

53. Sistem saraf Sistem endokrin
(Koordinasi saraf) Persamaan (Koordinasi
•Mengawal serta menyelaras hormon)
fungsi serta aktiviti-aktiviti
badan.
•Bergerak balas terhadap
rangsangan.
•Mempunyai organ sasaran
Perbezaan
Terdiri daripada saraf- Komponen sistem Terdiri daripada kelenjar
saraf tanpa duktus
Melalui saraf secara Cara penghantaran Melalui aliran darah dalam bentuk
elektrokimia bahan kimia (hormon)
impuls
Sangat cepat Kelajuan penghantaran Perlahan
impuls
Kesan jangka pendek Tempoh kesan Kesan jangka panjang
Terhad Kawasan tindakan Luas
Cepat dan serta merta Gerak balas Lambat
Menulis, menari Contoh koordinasi badan Pertumbuhan,metabolisme
badan

54.  Kedua-dua sistem saraf dan endokrin
menyelaras gerak balas badan terhadap
suatu rangsangan.
 Contohnya, dalam keadaan ketakutan
semasa kebakaran, hormon dirembes oleh
kelenjar adrenal untuk menukarkan glikogen
kepada glukosa untuk kegunaan otot-otot
badan.
 Otot-otot memperoleh tenaga yang lebih
supaya bergerak dengan lebih cepat semasa
melarikan diri daripada bahaya semasa
kebakaran.

55.  Dadah ditakrifkan sebagai bahan yang
boleh mengubah fungsi dan fisiologi badan.
 Dalam bidang perubatan , dadah
digunakan untuk merawat pesakit.
 Penyalahgunaan dadah berlaku jika bukan
dugunakan bukan untuk tujuan perubatan.
 Penyalahgunaan dadah boleh
mengakibatkan ketaguhan dan
menjejaskan kesihatan.

56. Jenis Contoh Ciri-ciri
dadah
Depresan • Morfin • Mengurangkan tekanan
• Heroin • Mententeramkan fikiran seseorang
• Barbiturat • Melambatkan tindakbalas terhadap
rangsangan
Stimulan • Amfetamim • Meningkatkan kadar metabolisme
• Nikotina badan
• Menjadikan seseorang lebih aktif
Opiat • Morfin • Melegakan kesakitan dan kegelisahan
• Heroin
• Kokain
Halusinoge • Ganja • Menyebabkan khayalan
n • LSD • Menyebabkan kegilaan dan kematian
Jadual : Jenis dadah dan ciri-cirinya

57. Jadual : Dadah yang biasa diambil oleh penagih dadah
Jenis Dadah Sumber dadah
Candu Diperoleh daripada bunga popi
Morfin Bahan berwarna perang yang diproses daripada candu
Heroin Serbuk putih atau perang yang diproses daripada morfin
Ganja Daun dan bunga kering dari tumbuhan Cannabis sativa
Jadual : Dadah yang biasa diambil oleh penagih dadah

58. Bunga popi Cannabis sativa Heroin Morfin
Bunga popi Cannabis sativa
Heroin Morfin

59. Jenis dadah Kesan buruk
Heroin dan • Mata dan hidung berair
morfin • Berat badan menurun
• Badan mengigil
• Hilang selera makan
• Loya dan muntah
• Cepat naik marah
• Koordinasi badan terjejas
Kokain • Tidak dapat tidur
• Gangguan psikologi
Amfetamim • Tidak dapat tidur
• Penyakit kulit
• Gangguna psikologi
LSD • Depresi dan keinginan membunuh diri
Barbiturat • Kekejangan yang boleh menyebabkan kematian

60. Merangsang gerak balas badan Halusinasi
•Dadah seperti amfetamin •Dadah seperti ganja mengganggu
mengaktifkan sel-sel otak dan fungsi otak, terutamanya dari segi
meningkatkan kadar metabolism. persepsi jarak, ruang, dan masa.
Pengguna menjadi lebih aktif, tidak Dadah ini menyebabkan khayalan,
dapat tidur dan bersikap agresif. kegilaan dan kematian
Kesan buruk
penyalahgunaan dadah
terhadap koordinasi dan
kesihatan
Melambatkan gerak balas badan
Jangkitan penyakit
•Dadah seperti heroin, morfin dan
•Perkongsian jarum suntikan
barbiturat melambatkan gerak
antara penagih dadah
balas sistem saraf terhadap
menyebabkan jangkitan penyakit
rangsangan.
seperti AIDS dan hepatitis B.
•Pengguna berasa mengantuk dan
kurang sedar akan persekitarannya.

61. Faktor-faktor Langkah mengatasi
• Pengaruh rakan sebaya • Kempen antidadah melalui media
• Keinginan untuk mencuba massa
• Mengatasi tekanan hidup seperti masalah • Pemeriksaan ketat dari pihak
peribadi, kurang kasih sayang dan kastam bagi mengelakkan
masalah keluarga penyeludupan dadah
• Mencari keseronokan • Hukuman berat dikenakan pada
• Kurang didkan agama pengedar dadah
• Kasih sayang daripada ibu bapa
• Pengawasan ibu bapa terhadap
kegiatan harian anak-anak mereka
• Pendidikan agama dan moral
• Bantuan pusat pemulihan dadah
seperti PEMADAM untuk
membantu penagih dadah kembali

62.  Minuman beralkohol mengandungi
etanol.
 Etanol dihasilkan daripada daripada
penapaian glukosa oleh yis.
 Contoh-contoh minuman beralkohol
ialah bir, wiski,vodka, rum dan brandi.
 Minuman ini dikategorikan sebagai
minuman keras kerana kandungan
alkoholnya yang tinggi.

63.  Alkohol melambatkan kadar
penghantaran impuls saraf dan
mempengaruhi sistem saraf pusat.
 Alkohol dapat merosakkan sel-sel
hati,mengurangkan penghasilan
hempedu, dan menyebabkan sirosis
hati (tisu berparut) serta hepatitis.
 Pengambilan alkohol yang terlalu
berlebihan juga boleh membawa
maut.

64.  Gerak balas peminum terhadap
keadaan kecemasan adalah
perlahan.
 Pemandu tidak dapat memandu
dengan selamat kerana
penglihatannya kabur, pendengaran
kurang baik dan reaksinya perlahan.
 Masa yang diambil oleh peminum
untuk memberhentikan kenderaanya
adalah lebih lama.

65. Minda
 Minda ialah keupayaan otak berfikir dan
menaakul.
 Minda yang sihat membolehkan seseorang
membuat pertimbangan yang logik
sebelum bertindak.
 Seseorang yang mempunyai minda yang
sihat akan menunjukkan ciri-ciri seperti
berfikiran positif , berdikari, bersifat
penyayang, dan bertanggungjawab.

66.  Seseorang yang mempunyai minda
yang tidak sihat mempunyai harga diri
yang rendah, mudah menjadi marah,
mudah berasa rungsing, dan sukar
hendak mengawal emosinya.

67. Faktor-faktor yang mempengaruhi minda
Faktor luaran Faktor dalaman
•Faktor •Kecederaan bahagian otak akibat
sosial seperti penyakit atau kemalangan boleh
keluarga dan mengganggu kesihatan minda.
rakan sebaya. •Ketidakseimbangan hormon dalam
•Keadaan badan seperti kekurangan hormon tiroid
persekitaran membantutkan perkembangan kanak-kanak.
seperti keadaan •Penyalahgunaan dadah menyebabkan
cuaca dan suhu. seseorang berkhayal dan otaknya tidak dapat
•Tekanan mental berfungsi dengan baik.
akibat pengalaman •Pengambilan alkohol yang berlebihan
yangmendukacitaka mengakibatkan seseorang berfikir secara
n tidak logik.