1. จริยศึกษาเพือการพัฒนาตน
่
(Moral Education for Self Development)

2. แนวคิดทางจริยธรรม
แนวคิดของนักปรัชญาและศาสนา
มนุษยมีเจตนจํานงเสรีหรือถูกบงการ
เจตนจํ
ชีวตที่ดทสดควรเปนอยางไร
ิ ี ี่ ุ
คุณคาความดีแบบสัมพัทธนิยมและสัมบูรณนิยม
เจตนากับผล
แนวคิดของนักจิตวิทยา
ทฤษฎีจริยธรรมของโคลเบอรก
ทฤษฎีตนไมจริยธรรม

3. 1. มนุษยเปนอิสระ หรือ ถูกบงการ ?
ปญหาเจตนจํานงเสรี (Free Will)
จํ
VS
ลัทธิบงการ(Determinism)

4. การถูกบงการ
หมายถึง
• การกระทําทีไมมีความเปนอิสระในตนเอง แตถูกบงการ
่
โดยสิ่งที่มอิทธิพลเหนือกวา
ี
• ดังนั้นการกระทําจึงไมใชของบุคคลนั้น เนื่องจากเขาไมไดเลือก
หรือปรารถนาจะกระทํา (แตกระทําเพราะถูกบงการ)
• เขาจึงไมตองรับผิดชอบในผลที่เกิดขึ้น แตผูบงการหรือผูบังคับ

ใหกระทําตองเปนผูรับผิดชอบตอการกระทํานัน ้

5. การกระทําโดยเสรี
หมายถึง
สามารถเลือกกระทําไดมากกวา 1 ทาง หรือ
เลือกที่จะกระทําหรือไมกระทําได
“การเลือกได” เปนสาเหตุททําใหถือวา
ี่
เปนการกระทําของบุคคลนั้น
เมื่อบุคคลเปนเจาของการกระทํา
จึงทําใหตองรับผิดชอบในผลการกระทําที่เกิดขึ้นนั้นดวย

6. วิทยาศาสตร (SCIENCE)
ไมมีอะไรเปนอิสระ
ทุกสิ่งทุกอยางอยูภายใตการควบคุม
โดยกฎแหงเหตุและผล
ที่มีอยูในธรรมชาติ

7. ศาสนาคริสต (CHRIST)
หลักตรีเอกานุภาพ / ตรีเอกภาพ (TRINITY)
พระยะโฮวา
พระบิดา พระบุตร พระจิต
(The Father) (The Son) (The Holy Spirit)

8. พระบิดา(The Father)
พระเจาสรางโลกโดยใชเวลา 7 วัน
วันที่ 1 สรางความสวาง
วันที่ 2 สรางทองฟาอากาศ
วันที่ 3 สรางแผนดินและพืชพันธธัญญาหาร
วันที่ 4 สรางดวงอาทิตย ดวงจันทร และดวงดาว
วันที่ 5 สรางสรรพสัตว
วันที่ 6 สรางมนุษย
วันที่ 7 ทรงหยุดพัก

9. ศาสนาคริสตเปนเจตนจํานงเสรีหรือถูกบงการ ?
จํ
เปนทั้งสองอยาง
ในแงของการถูกบงการ คือ พระเจาสรางทุกสิ่งทุก
อยางในจักรวาล
ในแงของเจตนจํานงเสรี คือ พระเจาสรางแตเฉพาะ
จํ
รางกายมนุษย แตพระเจาใหเจตนจํานงเสรีแกมนุษย
เจตนจํ
ในการที่จะเลือกเปนคนดีหรือคนชัวดวยตัวมนุษยเอง
่
ดังนั้น มนุษยจึงตองรับผิดชอบในการเลือกของตนเอง

10. พระพุทธศาสนา
เสรีภาพ และ กฎแหงกรรม
ในแงเจตนจํานงเสรี คือ มนุษยมีเสรีภาพในการที่จะ
เจตนจํ
เลือกกระทําไดโดยดูจากเจตนาของผูกระทําเอง ซึ่ง
เรียกวา กรรม(แปลวาการกระทํา) ดังนั้น จึงตองรับ
ผลของการกระทํานั้น ซึงเรียกวา วิบากกรรม(แปลวา
่
ผลของการกระทํา)
ในแงถูกบงการ คือ กฎแหงกรรมที่จะเปนตัวบงการให
แตละคนไดรับผลของกรรมหรือการกระทํานันดวย้
ตัวเองเสมอ เปรียบดั่งเงาที่ตดตามตัวบุคคล
ิ

11. 2. ชีวิตที่ดีที่สุดควรเปนอยางไร ?
ลัทธิสุขนิยม (Hedonism)
ความสุขทางกายเปนยอดปรารถนาที่สด
ุ
อัตนิยม(Egoism):ความสุขเพื่อตนเอง
ประโยชนนยม(Utilitarianism):ความสุขเพื่อมหาชน
ิ

12. ลัทธิอสุขนิยม(Non - Hedonism)
อสุ
สิ่งทีดีท่สดไมใชความสุขทางกาย
่ ี ุ
ลัทธิปญญานิยม
(Intellectualism):ปญญาดีท่สด
ี ุ
ลัทธิวิมุตินยม
ิ
(Skepticism):จิตสงบดีท่ีสุด

13. 3. คุณคาความดี
สัมพัทธนิยม(Relativism) กับ สัมบูรณนิยม(Absolutism)
สัมพัทธนิยม(Relativism)
เปนลักษณะคุณคาทางอัตวิสย / อัตนัยนิยม (Subjectivism)
ั
คุณคาความดีเปลี่ยนแปลงไดโดยขึ้นกับ
1. ความเชื่อ เชน การฆาพอแมเมื่ออายุครบ 60ปของชาว
เกาะทะเลใต
2. การปรับตัวเขากับสภาพแวดลอม เชน การทิ้งพอแมของ
ชาวเอสกิโม
3. ยุคสมัยทีเปลี่ยนแปลงไปทําใหคานิยมเปลี่ยนไป
่

14. สัมบูรณนิยม(Absolutism)
เปนลักษณะคุณคาทางวัตถุวสัย / ปรนัยนิยม(Objectivism)
ิ
คุณคามีความสมบูรณดวยตัวเอง ไมขึ้นกับสิ่งใดหรือเงื่อนไข
ใด เปนความจริงสากล และเปนนามธรรม
เปนเปาหมายสูงสุด(Highest Goal or Summum Bonum)ไมใช
เปนวิถี/วิธีการ(Mean)
เปนคุณคาในตัวเอง(Intrinsic Value)

15. 4. เจตนา กับ ผล
แนวคิดทีถือ “เจตนา”เปนหลักตัดสิน
่
ทฤษฎีหนาที่นยมของคานท(Kant)
ิ
กฎศีลธรรมตองเปนกฎสากล
การทําตามกฎศีลธรรมตองถือเปนหนาที่
การทําหนาทีคือการทําตามคําสั่งเด็ดขาด
่
(Categorical Imperative)
ไมใชคําสั่งแบบมีเงื่อนไข
(Hypothetical Imperative)

16. แนวคิดที่ถือเอา “ผล”เปนหลักตัดสิน
ลทธิอัตนิยม(Egoism):ผลประโยชนที่ดทสุดสําหรับบุคคล
ี ี่
ลัทธิประโยชนนิยม(Utilitarianism):หลักมหสุข
ประโยชนสุขทียาวนานกวา
่
ประโยชนสขเกิดกับคนจํานวนมากที่สุด
ุ

17. เกณฑการตัดสินดี-ชั่วของพระพุทธศาสนา
1. เจตนา กรรม
กรรม แบงออกเปน 3 ประเภท คือ
กายกรรม วจีกรรม และ มโนกรรม
2. การกระทําตามเจตนา สําเร็จหรือไมสําเร็จ
3. ผลทีเกิดขึ้นจากการกระทํา หนักเบา/ มากนอยเพียงใด
่

18. เจตนา การกระทํา ผล
(กอน) ดี หรือ ชั่ว (หลัง)

19. ทฤษฎีทางจริยธรรมของโคลเบอรก(Kohlberg)
ขั้นของพัฒนาการทางสติปญญาและจริยธรรม 6 ขั้น
ระดับจริยธรรม ขั้นการใหเหตุผลเชิงจริยธรรม
ขั้นที่ 1 การหลบหลีกการถูกลงโทษ
1.ระดับกอนกฎเกณฑสังคม
หรือการลงโทษและการเชื่อฟง
(Preconventional Level) (อายุ 2-7ป)
อายุ 2-10ป ขั้นที่ 2 การแสวงหารางวัล หรือ การ
สนองความตองการ
(อายุ 7-10ป)

20. ทฤษฎีทางจริยธรรมของโคลเบอรก (ตอ)
ระดับจริยธรรม ขั้นการใหเหตุผลเชิงจริยธรรม
2.ระดับตามกฎเกณฑสังคม ขั้นที่ 3 การทําตามสิ่งที่ผูอื่นเห็นชอบ
(Conventional Level) หรือการคาดหวังทางสังคม
อายุ10 - 16ป
10 (อายุ 10 – 13 ป)
ขั้นที่ 4 การทําตามหนาที่ทางสังคม
หรือระบบสังคมและมโนธรรม
(อายุ 13 – 16 ป)

21. ทฤษฎีทางจริยธรรมของโคลเบอรก (ตอ)
ระดับจริยธรรม ขั้นการใหเหตุผลเชิงจริยธรรม
3.ระดับเหนือกฎเกณฑสังคม ขั้นที่ 5 การทําตามคํามั่นสัญญา
(Postconventional Level) หรือสัญญาสังคมและสิทธิสวนบุคคล
อายุ 16 ปขึ้นไป (อายุ 16ปขึ้นไป)
ขั้นที่ 6 การยึดถืออุดมคติสากล หรือ
จริยธรรมสากล
(วัยผูใหญ)

22. ลักษณะของพัฒนาการทางจริยธรรม
1. พัฒนาการทางจริยธรรมตองเปนไปตามลําดับขั้นและไมมี
การขามขั้น
2. ความสามารถในการใหเหตุผลจะแตกตางไปตามลําดับขั้น
3. บุคคลมีอัตราในการพัฒนาดานจริยธรรมแตกตางกัน
4. ขั้นของอัตราพัฒนาการจะเปนไปตามระดับสติปญญา
5. ประสบการณในการอภิปรายปญหาคุณธรรมและ
จริยธรรมมีสวนชวยในการพัฒนาทักษะในการใหเหตุผลไป
ยังขั้นที่สูงขึ้นได

23. องคประกอบที่สําคัญของพัฒนาการทางจริยธรรม
1. สติปญญาหรือความคิด
2. ประสบการณทางสังคม
บางครั้งเราเรียกทฤษฎีพัฒนาการทางจริยธรรมวา
“ทฤษฎีการใหเหตุผลเชิงจริยธรรม”

24. แบบทดสอบการจัดขั้นพัฒนาการทางจริยธรรม
สามีภรรยาที่มีฐานะยากจนคูหนึ่ง
ภรรยาปวยหนักใกลจะเสียชีวิต
แพทยแนะนําใหสามีไปซื้อยาจากเภสัชกรซึ่งมียาทีสามารถรักษา
่
ภรรยาใหหายได
เภสัชกรคิดคายาแพงมาก แมขอรองก็ไมยอมลดราคาให
ในที่สดสามีจึงตัดสินใจขโมยยาเพื่อไปใหภรรยาไดจนเปนผลสําเร็จ
ุ
ถาทานเปนสามีในเรื่องนี้ ทานจะทําเชนนีหรือไม?......เพราะเหตุใด?
้

25. เหตุผลเชิงจริยธรรม
1.สามีไมควรขโมย เพราะอาจจะถูกจับและตองติดคุก
2.สามีไมควรจะขโมย เพราะถาหากภรรยาตองเสียชีวตไป เขาก็สามารถ
ิ
จะหาผูหญิงมาแตงงานเปนภรรยาคนใหมได

3.สามีควรจะขโมย เพื่อรักษาชีวตภรรยาที่รกและรวมทุกขสุขกันมานาน
ิ ั
4.สามีไมควรจะขโมย เพราะเปนการทําผิดกฎหมายและจะตองไดรับโทษ
ถาไมมกฎหมายลงโทษ สังคมก็จะสับสนวุนวาย
ี
5.สามีไมควรจะขโมย เพราะการขโมยเปนการละเมิดสิทธิในทรัพยสิน
ของผูอื่น ซึ่งเปนสิ่งที่ไมควรทํา
6.แมวาการขโมยจะเปนการผิดกฎหมาย แตในครั้งนี้เปนการรักษาชีวต
 ิ
มนุษย ในทางจริยธรรมนาจะทําไดเพราะชีวตมนุษยนาจะสําคัญ
ิ
มากกวาทรัพยสิน

26. เฉลย
เหตุผลเชิงจริยธรรม ขั้น
1.สามีไมควรขโมยเพราะอาจจะถูกจับและตองติดคุก 1
2.สามีไมควรจะขโมย เพราะถาภรรยาเสียชีวต เขาก็สามารถจะแตงงาน
ิ
ใหมได 2
3.สามีควรจะขโมย เพื่อรักษาชีวตภรรยาอันเปนที่รก
ิ ั 3
4.สามีไมควรจะขโมย เพราะเปนการทําผิดกฎหมาย ถาไมมกฎหมาย
ี
ลงโทษ สังคมก็จะสับสนวุนวาย  4
5.สามีไมควรจะขโมย เพราะการขโมยเปนการละเมิดสิทธิในทรัพยสิน
ของผูอื่น ซึ่งเปนสิ่งที่ไมควรทํา 5
6.แมวาการขโมยจะเปนการผิดกฎหมาย แตในครั้งนี้เปนการรักษาชีวต
 ิ
มนุษย ในทางจริยธรรมนาจะทําไดเพราะชีวตนาจะสําคัญ
ิ
6
มากกวาทรัพยสน ิ

27. ทฤษฎีตนไมจริยธรรม ศ.ดร.ดวงเดือน พันธุมนาวิน
เปรียบเทียบพฤติกรรมคนดีคนเกงกับสวนตางๆของตนไม 3 สวน
สวนที่เปน “ดอกและผลไม” คือ พฤติกรรมของคนดี คนเกง
เปนพฤติกรรมที่นาพึงปรารถนา แบงเปน 4 กลุมใหญ
1. พฤติกรรมไมเบียดเบียนตนเอง
2. พฤติกรรมการไมเบียดเบียนผูอน
ื่
3. พฤติกรรมการทําตามหนาที(เรียน ทํางาน รักษาสาธารณสมบัติ)
่
4. พฤติกรรมการพัฒนาตนเองและสังคม

28. ทฤษฎีตนไมจริยธรรม ศ.ดร.ดวงเดือน พันธุมนาวิน
พฤติกรรม 4 กลุมดังกลาว มีสาเหตุทางจิตใจอยู 2 กลุม
กลุมที่ 1 สาเหตุทางจิตใจที่เปนสวน “ลําตน”ของตนไม
ประกอบดวย จิตลักษณะ 5 ดาน คือ
1. เหตุผลเชิงจริยธรรม
2. มุงอนาคตและการควบคุมตนเอง
3. ความเชื่อในอํานาจตน
4. แรงจูงใจใฝสัมฤทธิ์
5. ทัศนคติ คุณธรรม และคานิยม

29. ทฤษฎีตนไมจริยธรรม ศ.ดร.ดวงเดือน พันธุมนาวิน
พฤติกรรม 4 กลุมดังกลาว มีสาเหตุทางจิตใจอยู 2 กลุม
กลุมที่ 2 เปนสาเหตุทางจิตที่เปน “ราก”ของตนไม
ประกอบดวย จิตลักษณะ 3 ดาน
1. สติปญญา
2. ประสบการณทางสังคม
3. สุขภาพจิต

30. ภาพทฤษฎีตนไมจริยธรรม(ดวงเดือน พันธุมนาวิน, 2524; 2538)

31. สรุป การพัฒนาใหเปนคนเกง คนดี
ตองพัฒนาจิต 4 ดาน ประกอบดวย
1. เหตุผลเชิงจริยธรรม คือ เหตุผลหรือเจตนาในการกระทํา
2. ความเชื่ออํานาจในตน คือ การเรียนรูจากสภาพรอบตัวถึงผลดี/
ผลเสียที่จะเกิดขึ้นจากการตัดสินใจของตนเอง
3. แรงจูงใจใฝสัมฤทธิ์ คือ ความมุงมั่นที่จะทําใหสําเร็จ ไมยอทอ
เตรียมการแกไขทุกดานอยางรอบคอบ
4. ลักษณะมุงอนาคต – ควบคุมตน
มุงอนาคต คือการมีวิสัยทัศนตอสิงที่ยังไมเกิดขึ้น เปนนามธรรม
่
ควบคุมตน คือ การบริหารจัดการวางแผนอยางเปนระบบ