Unidade didáctica introductoria ao estudo dos minerais e as rochas e a estrutura interna da Terra.

1. UD 0: Minerais e rochas
UD 1: A estrutura interna da Terra

2. •Naturais: non se poden formar sintéticamente, senon de forma natural sen intervención humana.
•Inorgánicas: exclusión de todos os formados polos seres vivos.
•Sólidas e homoxéneas: non líquida nen gaseosa (non se incluen entón os componentes do petróleo.
•De composición química definida: debe poder expresarse por medio dunha fórmula cuantitativa, ainda que se acepta
certo grado de variación. Por exemplo o Olivino:
•Si presenta o 100% de Mg este mineral é a forsterita: Mg2 SiO4
•Si presenta o 100% de Fe chámase fayalita Fe2 SiO4
•Ordenación interna dos seus átomos, ións ou moléculas: entón exclúese toda a materia que non se atopa ordeada
internamente. Este tipo de materia non ordeada internamente chámase materia amorfa. Ex. Vidrios volcánicos.
CONCEPTO DE MINERAL
Consideramos mineral cada unha das sustancias naturais, inorgánicas, sólidas e
homoxéneas, de composición química definida (dentro duns límites) e cos seus
átomos, ións ou moléculas ordeados nas 3 direccións do espazo.
Ordenación dos átomos nas tres
direccións do espazo
Vidro volcánico

3. DEFINICIÓN DE ROCHA
Consideramos rocha como todo agregado natural de minerais orixinado en
virtude dun mesmo proceso. Así pois as rochas están formadas por minerais.

4. CLASIFICACIÓN DOS MINERAIS
Minerais non silicatados:
Elementos nativos: formados por un só electo químico: ouro (Au), plata (Ag), cobre (Cu), xofre (S)
Haluros: predominan os ións Cl, Br, F e I e dan lugar a cloruros, fluoruros, ioduros etc. Destacan a halita
(NaCl), silvina (KCl), a fluorita (CaF2)
Sulfuros: combinación dun metal co xofre: galena (PbS), pirita, arsenopirita,
Fosfatos: (PO4) -3
ex. Apatito
Sulfatos: a unidade estructural é o grupo (SO4) =
: xeso
Sulfatos: a unidade estructural é o grupo (SO4) = : xeso
Óxidos: minerais nos que o osixeno combínase con un ou mais metais: hematites ou olixisto (óxido de
ferro), magnetita, etc.
Minerais silicatados: Os silicatos
Son os principais minerais das rochas magmáticas, metamórficas e sedimentarias por tanto son os
minerais máis abundante da codia terrestre. Exemplos:
•Oivino
•Turmalina
•Berilo
•Hornblenda
•Micas: biotita (mica negra), moscovita (mica blanca), clorita (mica verde),.

5. PROPIEDADES DOS MINERAIS
Propiedades físicas:
•Mecánicas (exfoliación/ fractura, dureza….
•Ópticas (cor, brillo, birrefrinxencia,..)
•Magnéticas
Propiedades químicas:
•Solubilidade (soluble, insoluble en auga)
•Efervescencia con HCl

6. Non silicatos

7. Cristais de xofre

8. Grafito.

9. Cristais de pirita

10. Cristais de galena.

11. Calcopirita masiva

12. Fluorita:
A.Cubos biselados.
B. Octaedro.
C. Agregados de cubos
de fluorita violeta.
D. Agregados de
cristales cúbicos de
fluorita amarela e
calcita blanca.

13. Cristais cúbicos de halita

14. magnetita

15. Agregado botroidal goethita

16. Cristais agudos de calcita

17. Cristais prismáticos de aragonito.

18. Xeso
A.Rosa do deserto.
B. Cristal transparente de xeso.

19. silicatos

20. Agregado granular de cristais de olivino incluido en rocha volcánica.
Parque Nacional de Timanfaya, Lanzarote, Canarias.

21. Cristal poliédrico de granate.

22. Variedades de turmalina:
A. Chorlo. B. Verdelita. C. Rubelita. D. Turmalina zonada.

23. Cristales prismáticos de hornblenda.

24. Agregado laminar de biotita.

25. Agregado laminar de moscovita.

26. Variedades de sílice:
A. Cristales de seixo maclados segundo a Lei de Xapón. B. Cuarzo rosa. C. Cristal
de rocha. D. Ágata con cristais de seixo no centro.

27. Cristales de ortosa.

28. Exfoliación Fractura

29. BRILLO METÁLICO BRILLO NO METÁLICO
SEDOSO
VÍTREO
NACARADO

30. BIRREFRINXENCIA
Calcita_variedade Espato de Islandia
VER VÍDEO

31. ROCHAS IGNEAS ou MAGMÁTICAS Son aquelas que se xeneran pola
consolidación dun magma (sustancia silicatada multicomposta total ou parcialmente fundida, xerada no
manto).
CLASIFICACIÓN :atendendo á profundidade e tempo de arrefriamento do magma:
rochas ígneas intrusivas ou plutónicas: arrefrían lentamente a máis 1 km profundidade interior codia.
rochas ígneas extrusivas ou volcánicas: arrefrían na superficie
rochas filonianas: o magma arrefía inxectado en gretas da codia.
TIPOS DE ROCHAS
TEXTURA
S

32. ROCHAS Metamórficas
Enténdese por metamorfismo o cambio na composición mineralóxica e/ou na textura dunha rocha por
reaccións en estado sólido (sen fusión), e que se producen por variación nas condicións de P, Tª e
ambiente químico da rocha inicial.
TIPOS DE ROCHAS
pizarra
filita
xisto
micacita
gneis

33. LOUSA (PIZARRA)

35. XISTO

36. MICACITA

37. GNEIS

38. ROCHAS Sedimentarias
Son rochas esóxenas que proceden da compactación, cementación e diaxénese de
sedimentos de rochas preexistentes (debido á acción dos axentes xeolóxicos externos.)
TIPOS DE ROCHAS
ClasificaciónClasificación
Detríticas: están formadas por acumulación de
fragmentos denominados grans ou clastos de diferentes
formas e tamaños, que proceden da meteorización ,
transporte e sedimentación sufrida polas rochas da codia
terrestre.
Non detríticas: formanse por reaccións químicas de
precipitación , evaporación ou formadas por seres vivos.
Carbonatadas, evaporíticas e organóxenas.

39. ARXILA
AREISCA
ROCHAS Sedimentarias

40. BRECHA
PUDINGA
ROCHAS Sedimentarias

41. LUMMAQUELA
ANTRACITA TURBA
ROCHAS Sedimentarias

42. E agora para inspirarnos……….
Velaí vai unha de rochas!!!!

43. O ciclo das rochasO ciclo das rochas
•As rochas estanse a transformar continuadamente duns tipos noutros.
•Estas transformacións quedan recollidas no ciclo das rochas.
Animación con Gea

44. MÉTODOS DE INVESTIGACIÓN DO INTERIOR
TERRESTRE
Directos:
1. Estudo de rochas sedimentarias
2. Sondeos. Destaca sondeo na península de Kola en Rusia (12.262m)
Indirectos :
a. Non sísmicos:
1. Meteoritos (aerolitos ou litometeoritos, siderolitos e sideritos)
2. Complexos ofiolíticos ( en Galicia temos cabo Ortegal)
3. Gradiente xeotérmico
b. O método sísmico

47. O método sísmico
Que é un sismo? O movemento que se produce na superficie terrestre
durante un terremoto débese á liberación brusca de enerxía no interior da Terra. Esta
enerxía transmítese á superficie mediante ondas sísmicas.
Un sismo ou terremoto acontece cando as rochas rompen debido á presión á que están
sometidas ou ben cando dous bloques rochosos desprázanse ao largo dunha falla.
Conceptos:
•Hipocentro ou foco.
• Epicentro.

48. O método sísmico
Tipos de ondas sísmicas

49. O método sísmico
Ondas P, primarias ou lonxitudinais: son as primeiras en chegar á superficie. A súa vibración é
lonxitudinal á traxectoria de propagación .
K=módulo de incompresibilidade do medio. Constante.
µ= coeficiente de rixidez do medio
d= densidade do medio
• As ondas P poden atravesar medios fluidos (rixidez=0) xa que o valor de K é sempre > 0.
•Canto mayor é a densidade dun medio menor é a velocidade das ondas P que o atravesan.
•A velocidade de propagación das ondas P aumenta ó aumentar a rixidez (µ) do medio.
Ondas S, secundarias ou transversais: Chegan á superficie despois que as ondas P.
•ondas S é que non se van a transmitir por medios fluidos
Ondas L, superficiais: son as máis lentas de todas e ademáis propáganse tan só pola superficie do
terreo en todas as direccións a partir do epicentro. Son as responsables dos efectos devastadores dos
terremotos.

50. Programa de simulación de ondas sísmicas
O método sísmico. As descontinuidades
As ondas sísmicas cambian a súa e velocidade e traxectoria dependendo das
características dos materiais que atravesan.
Definición de descontinuidade:
“Superficie de separación entre zonas de distinta composición ou que
aínda tendo a mesma natureza rochosa, presentan diferentes
propiedades físicas como a rixidez, densidade ou estado físico.”
Definición de descontinuidade:
“Superficie de separación entre zonas de distinta composición ou que
aínda tendo a mesma natureza rochosa, presentan diferentes
propiedades físicas como a rixidez, densidade ou estado físico.”

51. Tipos de descontinuidades:
De 1º orde: aquelas superficies nas
que as ondas experimentan un incremento
ou unha disminución moi brusca da súa
velocidade.
Descontinuidade de Mohorovicic.
Descontinuidade de Gutenberg.
De 2º orde: aquelas superficies nas que
as ondas experimentan un incremento ou
unha disminución máis suave da súa
velocidade.
Descontinuidade de Repetti.
Descontinuidade de Wiechert-Lehman
O método sísmico. As descontinuidades

52. M
O
D
E
L
O
S
E
S
T
R
U
T
U
R
A
I
N
T
E
R
N
A

53. M
O
D
E
L
O
S
E
S
T
R
U
T
U
R
A
I
N
T
E
R
N
A
O modelo dinámico

54. Escala Mercalli
É unha escala de 12 puntos, que se escribe en números romanos, e que evalúa a intensidade
dos terremotos a través de los efectos e danos causados a distintas estruturas.

55. A escala de Richter é unha escala logarítmica que asigna un número para cuantificar o efecto dun
terremoto.
•13,0 = 108
megatones . Impacto en la península de Yucatán que causó el cráter de Chicxulub hace 65 Ma.
• ~25.0 ¿? Impacto de un planetoide del tamaño de Marte hace 4.000 millones de años. No hay
lugar preciso del impacto debido al tamaño del planetoide.