1. Interactief les geven aan grote
groepen…
…een fluitje van een cent?!
Filip Vervenne 04-09-2007
2. Filip Vervenne 04-09-2007
INHOUD VAN DIT GEBEUREN
1. Didactische principes en vaardigheden op
een bedje van agogische voorwaarden (…)
2. Concrete tips op een bedje van
voorbeelden vanuit eigen vak (?)
3. Klasmanagement op een bedje van recent
wetenschappelijk onderzoek (!)
4. Interactiviteit op een bedje van moderne
media (…)
4. Filip Vervenne 04-09-2007
Belangrijk uitgangspunt:
Alle didactische principes die tellen in
kleine groep tellen
uitvergrootin grote groep:
bijvoorbeeld structuur brengen via een
powerpointpresentatie is meer dan
ondersteuning, het is bijna een
noodzakelijke voorwaarde!
5. Filip Vervenne 04-09-2007
In principe worden in principieel
didactisch verantwoorde boeken volgende
principes geponeerd:
motivatieprincipe,
individualiseringsprincipe,
herhalingprincipe,
aanschouwelijkheidprincipe,
efficiëntieprincipe,
integratieprincipe,
activiteitsprincipe en geleidelijkheidprincipe
6. Filip Vervenne 04-09-2007
Motivatieprincipe
Intrinsiek gemotiveerd: motivatie voor
leren is in de leerinhoud zelf gelegen
Extrinsiek gemotiveerd: de eer is aan u
als docent
Hoe kan ik interesse opwekken in een
grote groep???
7. Filip Vervenne 04-09-2007
Motivatieprincipe
Hoe kan ik interesse opwekken in een
grote groep???
Bijvoorbeeld starten vanuit hun
praktijkervaringen, starten vanuit een case,
probleemstelling,…
10. Filip Vervenne 04-09-2007
Geleidelijkheidsprincipe
concreet naar abstract (zie aanschouwelijkhp.)
gemakkelijk naar moeilijk
bekend naar nieuw
Kan de meerderheid van de
studenten de opbouw van de les
volgen??? Ideaal hoorcollege bestaat uit
inleiding, kern en slot.
14. Filip Vervenne 04-09-2007
Individualiseringsprincipe
Grootste nadeel van
hoorcollege… of kan ik toch
rekening houden met verschillen
tussen de studenten???
Hoe meer zielen… hoe meer verschillen. We mogen
heel tevreden zijn als we in een hoorcollege 50 tot
maximaal 70% van de studenten optimaal betrekken
in het leerproces…
16. Filip Vervenne 04-09-2007
Een docent moet even deskundig zijn op
gebied van didactische vaardigheden als
op eigen vakgebied…
… want de interactie verloopt minder soepel
wanneer u uw didactische vaardigheden
minder goed beheerst…
18. Filip Vervenne 04-09-2007
reguleren
Kennismaking organiseren: duidelijkheid
scheppen omtrent uw persoon als
docent…
Afspraken maken: duidelijkheid omtrent
regels en normen…
De leerstof introduceren: duidelijkheid
omtrent de plaats van het vak, de doelen,
…
19. Filip Vervenne 04-09-2007
structureren
Uiteraard brengt het reguleren rust en
structuur…
Specifiek: helder aangeven uit welke
fasen uw onderwijsactiviteit bestaat en
wanneer u die fase start en afsluit…
20. structuur in elke fase…
START:
- Op tijd zijn / schenk even persoonlijk
aandacht aan de individuele student bij
het binnenkomen
- Geef aan wat ze moeten klaarleggen
- Duidelijk en rustig van wal steken /
eventueel teaser; daarna de structuur:
doelen, onderwerpen en tijdsindeling
Filip Vervenne 04-09-2007
22. Filip Vervenne 04-09-2007
Structuur wordt ook gebracht via
een logische cursus met heldere
leerdoelen per hoofdstuk
ondersteuning met digitaal leerplatform:
zie verder
24. Filip Vervenne 04-09-2007
reageren
Reageren op vragen, antwoorden en non-
verbaal gedrag door de uiting
- te aanvaarden en te gebruiken
- af te keuren en bij te sturen: belangrijk bij
grote groepen: sommige vragen of
reacties zijn niet ter zake en/of remmen
het tempo van de les…
26. Filip Vervenne 04-09-2007
DIDACTISCHE FUNCTIES VAN EEN
HOORCOLLEGE (De Mink, 1991)
Voorwaardelijke functie: een hoorcollege
motiveert studenten en wekt hun interesse op
voor de leerinhoud
Oriënterende functie: een hoorcollege
informeert studenten over de leerinhoud, geeft
grote lijnen weer, geeft voorbeelden en
verduidelijkingen, vergroot het inzicht,
structureert de leerstof,…
Oefenfunctie: een hoorcollege biedt de
mogelijkheid tot het stellen van vragen, het
geven en verbeteren van opdrachten,…
27. Filip Vervenne 04-09-2007
CONCLUSIE
Een hoorcollege dat deze functies
realiseert, biedt een duidelijke
meerwaarde voor de studenten ten
opzichte van het zelfstandig
doornemen van het cursusmateriaal.
29. Filip Vervenne 04-09-2007
AGOGISCHE VOORWAARDEN
Ook t.o.v. grote groepen gelden enkele
basisvoorwaarden die bijdragen tot een
positief leer- en leefklimaat… (Kok)
1. Een band opbouwen.
2. Sfeer creëren (belang van empathie en
echtheid)!
3. Passend inspelen op situaties.
30. Filip Vervenne 04-09-2007
1 een band opbouwen…
ANONIMITEIT proberen te doorbreken
beweeg door de aula
leer de namen van de studenten
praat voor of na de les even met de
studenten
overleg met een representatieve groep
32. Filip Vervenne 04-09-2007
3 Passend inspelen op situaties…
zich ten opzichte van een situatie op
verschillende wijze gedragen, afhankelijk
van wat de groep op een bepaald
moment in een gegeven situatie nodig
heeft. Cf. ‘laissez-faire’, autoritair,…
33. Filip Vervenne 04-09-2007
INHOUD VAN DIT GEBEUREN
1. Didactische principes en vaardigheden op een
bedje van agogische voorwaarden (…)
2. Concrete tips op een bedje van
voorbeelden vanuit eigen vak (?)
3. Klasmanagement op een bedje van recent
wetenschappelijk onderzoek (!)
4. Interactiviteit op een bedje van moderne media
(…)
35. Filip Vervenne 04-09-2007
PROBLEEM:
na 10 minuten neemt de aandacht af (Hartley &
Davies 1978) (50% na 20 min)
studenten onthouden niet meer dan ??? % van
de leerstof die we op colleges aan hen vertellen
(Bligh 1971)
36. Filip Vervenne 04-09-2007
studenten onthouden niet meer dan
5-15% van de leerstof die we op colleges aan hen
vertellen (Bligh 1971)
Bedenking: hopelijk ondertussen beter… want in de
jaren ’70 was er bijvoorbeeld nauwelijks aandacht voor
de didactische kwaliteiten van de lesgever aan de
universiteit…
38. Filip Vervenne 04-09-2007
2.1 CONCRETE TIPS
Optimale verhouding zoeken tussen
momenten waarop de docent en
momenten waarop de studenten actief
zijn: college opdelen in stukken van 20-30
minuten
39. Filip Vervenne 04-09-2007
Actief meedenken…
Blikvanger (bijv. merkwaardige foto;
uitspraak; fragment uit het hoofdstuk;…)
Inleidende vragen KTI²E (bijv. brainstorm
; retorische vragen; probleemstelling die
op het einde beantwoord kan worden;…)
Demonstraties (maar met gerichte vragen
vooraf!)
40. Filip Vervenne 04-09-2007
Actief meedenken…
Expliciteren van het denkproces: hoe
kritisch analyseren, een probleem
aanpakken,welke stappen onderneem je…
Voorbeelden geven: illustraties die verband
houden met de praktijk zijn niet alleen
relevant maar bijzonder motiverend!
41. Filip Vervenne 04-09-2007
Actief meedoen…
Vragen stellen: niet eenvoudig (goede vragen!) -
maar afbakenen!
Discussies: best vanuit eenzelfde referentiepunt, bijv.
eerst video bekijken of tekst samen lezen; sterk
beperken in duur; eventueel rapporteurs aanduiden
Opdrachten: eerst individueel, na 5 min per twee of
met klein groepje + feedback niet vergeten (maar zelf
sterk leiden)
Roezemoesgroepen (per twee/drie nadenken over
stelling,…) + feedback idem (systematisch geen feedback? =>
geen medewerking op termijn…)
42. Filip Vervenne 04-09-2007
Stellingenspel met rood en groen kaartje per student
(gelijktijdig antwoorden = verplichting tot meedenken en
meedoen)
Af en toe een examenvraag samen met de
studenten oplossen…
Activerend cursusmateriaal: kaas met gaten!
Metacognitieve oefeningen tussendoor: bijv.
mindmap laten maken, iets laten samenvatten,
navertellen met eigen woorden…
43. Filip Vervenne 04-09-2007
door vragen te stellen, willekeurig in de
ganse zaal om ze te betrekken
door studenten die niet geïnteresseerd
zijn gerust te stellen: niemand is verplicht
te komen
Getuigenis…
IK probeer studenten te activeren
44. Filip Vervenne 04-09-2007
Getuigenis…
IK probeer studenten te motiveren via
een heldere cursus (maar kaas met
gaten!)
praktijkrelevante info (steeds verwijzend
naar stage-ervaringen van de studenten)
afwisseling qua werkvorm (20’ regel)
HUMOR (?)
46. Filip Vervenne 04-09-2007
Enkele willekeurige
voorbeelden van pogingen tot
interactie met een grote groep
studenten…
in de cursus opvoedkunde 1 BALO 100-tal studenten
48. Filip Vervenne 04-09-2007
“leerplicht”
Van september van het jaar waarin je 6
wordt tot juni van het jaar waarin je 18
wordt.
Voltijds tot 16 jaar
(tot 15 jaar indien de eerste graad van het
s.o afgewerkt)
Kosteloos voor iedereen
Leerplicht =/= schoolplicht
Max 7 jaar lager onderwijs
50. Filip Vervenne 04-09-2007
Case 1
Mijn dochter is ziek en kan vandaag niet
naar school gaan. Moet ik een
doktersbriefje komen indienen?
51. Filip Vervenne 04-09-2007
A Als ze leerplichtig is: minder dan drie
dagen ziek zijn, directie verwittigen,
schriftelijke verklaring opstellen door één
van de ouders en die aan de directie
overhandigen. Doktersattest is pas nodig
vanaf meer dan drie opéénvolgende
dagen.
B idem maar reeds briefje nodig vanaf
één dag afwezigheid
C idem maar slechts briefje vanaf een
week afwezigheid
52. Filip Vervenne 04-09-2007
Juist antwoord case 1:
A Als ze leerplichtig is: minder dan drie
dagen ziek zijn, directie verwittigen,
schriftelijke verklaring opstellen door één
van de ouders en die aan de directie
overhandigen. Doktersattest is pas nodig
vanaf meer dan drie opéénvolgende
dagen.
54. Filip Vervenne 04-09-2007
Vis het zelf uit:
interview eens een expert!
VUISTREGELS INTERVIEW
Wees tactvol en eerlijk
Suggereer nooit het antwoord
Vat regelmatig de informatie samen
Probeer met twee goed in te spelen
op elkaar
55. Filip Vervenne 04-09-2007
STAPPEN
1. Overleg omtrent welke vragen
2. Omcirkel de drie beste en herformuleer
3. Definitieve vragen + koppeling aan
visietekst
56. Filip Vervenne 04-09-2007
VOORBEELD 3
Stuk tekst gezamenlijk lezen (als je vraagt
vooraf iets te lezen doen 10% van de
studenten dat) om dan samen te
bespreken/synthetiseren.
57. Filip Vervenne 04-09-2007
3.5 “De nieuwe schoolbeweging”
begin 20ste eeuw:
vanuit leerplicht bloeit het onderwijs
enkele briljante geesten bedenken alternatieve
ideeën en methoden voor het onderwijs
toch bleven deze initiatieven “eilanden”…
3.5.1 Het begin van methodescholen…
Bijlage: eerst 1.&, 1.2 en 2 lezen
58. Filip Vervenne 04-09-2007
VOORBEELD 4
Proberen bij elk hoofdstuk even de
studenten alleen of per twee even aan te
zetten tot reflectie aan de hand van enkele
vragen…
60. Filip Vervenne 04-09-2007
7.4 straffen en belonen
Welke manieren van straffen/belonen heb
je reeds zien toepassen op stage?
Welke vormen van straffen/belonen heb je
zelf reeds toegepast?
62. Filip Vervenne 04-09-2007
EEN GOEDE LERAAR…
Een goede leerkracht moet creatief kunnen zijn in
activiteiten. Aan saaie lessen hebben de kinderen geen
behoefte.
Lien Vanderbeke
Een goede leraar is iemand die begaan is met zijn
leerlingen en deze persoonlijk opvolgt.
Nathalie Vertongen
In de volgende uitspraak van W.A. Ward kan ik mij
helemaal vinden: “De middelmatige leraar vertelt. De
goede leraar verklaart. De betere leraar toont aan. De
ware leraar inspireert”.
Annelies Vandenabeele
64. Filip Vervenne 04-09-2007
INHOUD VAN DIT GEBEUREN
1. Didactische principes en vaardigheden op een
bedje van agogische voorwaarden (…)
2. Concrete tips op een bedje van voorbeelden
vanuit eigen vak (?)
3. Klasmanagement op een bedje van
recent wetenschappelijk onderzoek
(!)
4. Interactiviteit op een bedje van moderne media
(…)
67. Filip Vervenne 04-09-2007
WAT DOET EEN LEERKRACHT TIJDENS
EEN LES ?
WELKE ZIJN DE MOGELIJKE REDENEN OF
ACHTERGRONDEN VOOR
ORDEVERSTOREND GEDRAG IN DE KLAS ?
HET VERBAND TUSSEN WERKVORMEN EN
GESLAAGDE LESSEN…
69. Filip Vervenne 04-09-2007
INHOUD VAN DIT GEBEUREN
1. Didactische principes en vaardigheden op
een bedje van agogische voorwaarden (…)
2. Concrete tips op een bedje van
voorbeelden vanuit eigen vak (?)
3. Klasmanagement op een bedje van recent
wetenschappelijk onderzoek (!)
4. Interactiviteit op een bedje van
moderne media (…)
71. Filip Vervenne 04-09-2007
4.1 SMARTBOARD
Interactieve presentatie: aantekeningen
maken en bewaren (bijvoorbeeld in uw
Excellbestand of Powerpointvoorstelling)
Aantikken van het bord om naar vorige of
naar volgende dia te gaan
Smart board floating tools: markeren,
wissen, foto/video opname,…
72. Filip Vervenne 04-09-2007
4.2 TOLEDO: digitaal leerplatform
Aanbieden van overzichten en powerpoints…
Vóór de les op het discussieforum a.d.h.v.
stellingen een discussie voeren over de
kernthema’s die aan bod zullen komen…
Aanbieden van materiaal waarmee studenten
zich op het college kunnen voorbereiden: links
naar interessante sites,… (eventueel
aangeven waaruit de voorbereiding van de
studenten moet bestaan…)
73. Filip Vervenne 04-09-2007
4.2 TOLEDO: digitaal leerplatform
Opzetten van een discussieforum waar de
studenten met elkaar in gesprek kunnen
gaan over de inhoud van de colleges…
Een stelling lanceren op het
discussieforum.
Indienen van en geven van feedback op
opdrachten…
Aanbieden van tussentijdse toetsen…
75. Filip Vervenne 04-09-2007
4.3 WWWeb + Logboek = Weblog
Definitie en kenmerken
Soorten Weblogs - educatieve
toepassingen
Software
76. Filip Vervenne 04-09-2007
Concrete educatieve toepassingen
1. Verzameling en
kennisdeling van
informatie
Objectief
2. Reflectie Subjectief
3. Communicatie (actie-
reactie = feedback)
Intersubjectief
77. Filip Vervenne 04-09-2007
1 Verzameling en kennisdeling van informatie
Onderwijsexperts en ontwikkelaars die hun
domeinspecifieke kennis met beroepsgenoten
willen delen
Individuen: vb. Stephen Dowes (Canada),
Wilfred Rubens, Pierre Gorissen (Nederland),
Steven Verjans (België), …
Communities: vb. www.edublogs.be,
www.klascement.edublogs.org,
www.edublogs.nl
79. Filip Vervenne 04-09-2007
Informatievaardigheden…
Weblogs (bv. Linklogs) als een vorm van
voorsurfen.
Wereld van steeds toenemende
informatiestromen.
Belang van experts
Voorgesorteerde informatie op eigen kennis of
interessedomein
80. Filip Vervenne 04-09-2007
2 Weblogs als reflectie-instrument
• Vb. Evie’s blog, pilootproject DU Delft, weblog als
stagelogboek [chronologische opbouw =
voortgangsaspect] – stageverslagen
• Weblogs als elektronische portfolio’s
• Weblogs als project- en onderzoeksblogs
82. Filip Vervenne 04-09-2007
3 Communicatie
• Blogs als discussietool (vb. edublogs, standaard)
• Blogs als communicatietool voor alumni,
studenten in het buitenland (Erasmus)
• Blogs als communicatietool met ‘native speakers’