Tham Van 1

Kü n¨ng giao tiÕp trong tham vÊn 1

Ngµy thø nhÊt

Bµi häc buæi s¸ng

QuyÓn I
M«®un I, Bµi I: §Þnh nghÜa vÒ Tham vÊn


Tham vÊn víi trÎ ®−êng phè

1. Xem l¹i tr×nh ®é nhËn thøc cña anh/chÞ vÒ trÎ ®−êng phè vµ ®éng th¸i t©m
lý cña trÎ em.

2. N¾m c¸c cÊu tróc gia ®×nh thay thÕ mét c¸ch chÝnh thèng

3. Kh«ng nhÇm lÉn gi÷a sù ®ãi nghÌo vµ bÖnh häc t©m thÇn

4. ChÊp nhËn trÎ em trong nh÷ng vai trß cña ng−êi lín

5. TËp trung vµo trÎ em, kh«ng tËp trung vµo thuèc

6. Tham vÊn víi trÎ em ®−êng phè vµ kh«ng Ðp buéc chóng ph¶i chÊp nhËn
quan ®iÓm ®¹o ®øc cña anh/chÞ

7. H¹n chÕ nh÷ng ®¸nh gi¸ tøc thêi vÒ nh÷ng ng−êi giao tiÕp víi trÎ ®−êng
phè víi nh÷ng quan ®iÓm v¨n hãa kh¸c biÖt.

8. ChØ ®−a ra nh÷ng liÖu ph¸p t©m lý phï hîp víi tõng ®èi t−îng; cho nh÷ng
trÎ cßn l¹i thùc hµnh

9. Cè g¾ng hÕt søc ®Ó n©ng cao thu nhËp vµ tù cung cÊp

10. Th«ng tri cho céng ®ång nh÷ng c«ng t¸c khã kh¨n nhÊt, tiÒm n¨ng nhÊt vµ
nh÷ng nhiÖm vô cao quý anh/chÞ cã thÓ lµm.

QuyÓn I


Vïng Ng−êi
Vïng TrÎ Vïng Bè mÑ
lín

Çc vïng cña ý thøc

Cã ba vïng kh¸c nhau tån t¹i trong ý thøc. TÊt c¶ chóng hiÖn h÷u trong ý
thøc cïng mét lóc. Chóng ta sö dông nh÷ng vïng nµy t¹i çc thêi ®iÓm kh¸c
nhau.

Tuy nhiªn cã nh÷ng lóc chóng ta kh«ng nhËn thøc ®−îc vïng nµo cña ý thøc
®ang ho¹t ®éng! Ch¼ng h¹n khi chóng ta nãi ng−êi kh¸c nªn lµm g×, chóng
ta cã thÓ chØ tay vµo mÆt ng−êi ®ã vµ hµnh ®éng gièng nh− bè mÑ xö sù víi
con m×nh.

HoÆc thØnh tho¶ng chóng ta cã thÓ rÊt giËn d÷ víi ng−êi kh¸c, chóng ta thÐt
lªn, giËm ch©n, hoÆc chóng ta hµnh ®éng nh− mét ®øa trÎ ®ang cã t©m tr¹ng
çu kØnh. Chóng ta kh«ng muèn chuyÖn ®ã x¶y ra, nh−ng chóng ta ®· thÓ
hiÖn vïng “trÎ con” trong ý thøc cña chóng ta.

T×m hiÓu vÒ nh÷ng vïng nµy cña ý thøc cã thÓ cho chóng ta thÊy khi nµo
chóng ta nghÜ vÒ mét ®iÒu g× ®ã nh− thÕ nµo. Khi nµo chóng ta xem xÐt ý
nghÜ cña chóng ta, hµnh ®éng mét çch l«gic, cã suy nghÜ, vµ ®−a ra çc
quyÕt ®Þnh sau khi c©n nh¾c çc biÖn ph¸p thay thÕ kh¶ thi vµ çc hËu qu¶.

QuyÓn I


Vïng bè mÑ
Cã mét vïng bè mÑ trong ý thøc. “Kh«ng bao giê, lu«n lu«n, kh«ng,
Nã gièng nh− mét cuèn b¨ng çt ph¶i, nªn, xÊu, tèt”
sÐt, chøa ®ùng tÊt c¶ nhøng g×
chóng ta thu nhËn tõ cha mÑ, x· héi
vµ sù gi¸o dôc vÒ nh÷ng ®iÒu ®óng,
sai.
Sö dông nh÷ng tõ mang tÝnh ®¸nh Khi trong tr¹ng th¸i bè mÑ anh/chÞ
gi¸, phª ph¸n nghÜ, c¶m nhËn, vµ xö sù gièng nh−
bè, mÑ cña anh /chÞ.
ChØ ngãn tay vµ ®èi xö bÒ trªn lµ Vïng bè mÑ th−êng quyÕt ®Þnh
nh÷ng t− t−ëng cña bè mÑ. ph¶n øng nh− thÕ nµo tr−íc çc t×nh
huèng, çi g× tèt, çi g× xÊu, mäi
ng−êi nªn sèng nh− thÕ nµo mµ
kh«ng cã lý do.
Vïng bè mÑ ®¸nh gi¸ hoÆc ph¶n
®èi vµ cã thÓ ®−îc kiÓm so¸t hoÆc
mang l¹i sù hç trî

QuyÓn I


Vïng trÎ con
Nh÷ng tõ cña trÎ con
§−îc ®Æc tr−ng bëi sù bèc ®ång, “Ao −íc, muèn, kh«ng quan t©m, å
b¶n n¨ng, vµ nh÷ng c¶m xóc. Tuú kh«ng, lín h¬n c¬, ngµy tåi tÖ nhÊt
tiÖn, cã thÓ hoµ ®ång, muèn −íc trong ®êi t«i, c¶m thÊy ”
m¬, vui ®ïa. Lu«n tù coi m×nh lµ
trung t©m.
Cã tÊt c¶ çc c¶m gi¸c, nh÷ng ham Ph¶n øng néi t©m vµ nh÷ng c¶m
muèn giíi tÝnh gi¸c cña chóng ta ®èi víi çc sù
kiÖn bªn ngoµi t¹o thµnh vïng trÎ
con. §©y lµ viÖc nh×n thÊy, nghe
thÊy, c¶m thÊy vµ con ng−êi dÔ xóc
®éng tr−íc çc th«ng tin trong
chóng ta. Khi sù giËn d÷ hoÆc
tuyÖt väng v−ît tréi lý trÝ, vïng trÎ
con bÞ kiÓm so¸t
Tr¹ng th¸i buån b·, sî h·i, xÊu hæ,
vui s−íng, tuyÖt väng, çu kØnh,
than v·n, khinh th−êng, ch©m chäc,
h©n hoan, c−êi ®ïa

QuyÓn I


Vïng ng−êi lín
Nh÷ng tõ ng−êi lín
Vïng ng−êi lín lµ vïng thÓ hiÖn “T¹i sao, ai, çi g×, ë ®©u, khi nµo,
kh¶ n¨ng suy nghÜ vµ x¸c ®Þnh hµnh bao nhiªu, theo çch nµo, ®óng,
vi cho chÝnh chóng ta dùa trªn çc sai, cã kh¶ n¨ng, cã thÓ, t«i nghÜ,
d÷ liÖu vµ l«gic nhËn ®−îc t«i nhËn thÊy r»ng, t«i tin r»ng,
theo quan ®iÓm riªng cña t«i ”
KiÓm so¸t vïng trÎ con vµ vïng bè Mét phÇn quan träng cña vïng
mÑ ng−êi lín lµ dù ®o¸n hËu qu¶ vµ
ph©n tÝch dùa trªn thùc tÕ vÒ tÝnh
hiÖu qu¶ cña hµnh vi con ng−êi
trong qu¸ tr×nh theo ®uæi çc môc
®Ých.
Lµ vïng thÓ hiÖn tÝnh tr¸ch nhiÖm ,
trung thùc, kh«ng ®e doa vµ kh«ng
bÞ ®e do¹.

QuyÓn I


ChØ 7% ý nghÜa cña ng«n tõ
®−îc biÓu ®¹t
• 38% ý nghÜa cña ng«n tõ
®−îc thÓ hiÖn d−íi d¹ng
hµm Èn
• 55% ý nghÜa lµ sù diÔn ®¹t
mang tÝnh bÒ mÆt, ®−îc sö
dông khi c¸c tõ ®−îc béc
lé

QuyÓn I


M«®un I: Bµi I
®Þnh nghÜa vÒ tham vÊn
môc tiªu:
§¸nh gi¸ nhËn thøc cña häc viªn vÒ tham vÊn vµ giíi thiÖu ®Þnh nghÜa chuyªn
•
m«n.

• §−a ra quan niÖm râ rµng vÒ nh÷ng ®iÓm kh¸c nhau gi÷a tham vÊn vµ cè vÊn.

Thêi gian: Kho¶ng 2 giê

ho¹t ®éng gîi ý:

1. Anh/chÞ ®Þnh nghÜa thÕ nµo vÒ tham vÊn? Ho¹t ®éng ç nh©n (15 phót)
• Yªu cÇu häc viªn tr¶ lêi c©u hái ra giÊy : quot;Tham vÊn lµ g×?quot;.

• Yªu cÇu tõng häc viªn tr×nh bµy quan ®iÓm, ng−êi ®ång gi¶ng hoÆc mét
häc viªn t×nh nguyÖn ghi çc c©u tr¶ lêi lªn b¶ng hoÆc vµo giÊy lín, nhãm
çc c©u tr¶ lêi gièng nhau l¹i vµ tãm t¾t nh÷ng c©u tr¶ lêi dµi dßng.

• Sau khi liÖt kª xong, yªu cÇu häc viªn ®−a ra nhËn xÐt vµ ghi l¹i nh÷ng
quan niÖm gièng vµ kh¸c nhau.
Tham vÊn ®−îc ®Þnh nghÜa nh− mét mèi quan hÖ vµ mét qu¸ tr×nh nh»m gióp
®ì th©n chñ c¶i thiÖn cuéc sèng cña hä b»ng çch khai th¸c, n¾m b¾t, vµ thÊu
hiÓu nh÷ng ý nghÜ, c¶m gi¸c, vµ hµnh vi cña hä.
Tham kh¶o phÇn “Néi dung gîi ý” ®Ó ®−îc gi¶i thÝch vµ miªu t¶ kü l−ìng
•
vÒ qu¸ tr×nh tham vÊn.

Ph¸t tµi liÖu 1.1: Tham vÊn lµ g×? Gi¶i thÝch ng¾n gän ®Þnh nghÜa vµ tr¶ lêi
çc c©u hái cña häc viªn. Th«ng b¸o víi häc viªn r»ng cuèi bµi häc, häc viªn sÏ ®−îc
ph¸t tµi liÖu gi¶i thÝch kü h¬n vÒ tham vÊn vµ môc ®Ých cña tham vÊn.
• Th¶o luËn nh÷ng cë së ®Ó tham vÊn cã thÓ gióp Ých cho trÎ em

2. Ph©n biÖt gi÷a tham vÊn vµ cè vÊn: Ho¹t ®éng nhãm nhá (45 phót)
Chia häc viªn thµnh çc nhãm ba hoÆc bèn ng−êi. Ph¸t giÊy lín cho mçi
•
nhãm vµ yªu cÇu nghÜ nhanh vÒ nh÷ng ®iÓm kh¸c biÖt gi÷a tham vÊn vµ cè
vÊn.
• Sau kho¶ng 20 phót, yªu cÇu mét ng−êi trong nhãm tr×nh bµy c©u tr¶ lêi
cña nhãm hä. Th¶o luËn vµ ph©n tÝch nh÷ng ®iÓm kh¸c nhau

Ph¸t tµi liÖu 1.2: Sù kh¸c nhau gi÷a Tham vÊn vµ Cè vÊn

QuyÓn I


• Gi¶i thÝch víi häc viªn r»ng môc ®Ých cña bµi tËp nµy lµ nh»m gióp çc
häc viªn b−íc ®Çu cã sù ph©n biÖt gi÷a tham vÊn vµ cè vÊn. §©y lµ hai
qu¸ tr×nh rÊt kh¸c nhau, vµ viÖc häc viªn n¾m ®−îc sù kh¸c biÖt gi÷a hai
qu¸ tr×nh nµy lµ v« cïng quan träng.
• Th¶o luËn nh÷ng ®iÓm kh¸c nhau gi÷a tham vÊn vµ cè vÊn, thèng nhÊt sù
kh¸c nhau gi÷a nh÷ng th«ng tin ®· tr×nh bµy vµ th«ng tin tõ çc nhãm nhá.
• Gi¶i thÝch kü h¬n vÒ tham vÊn, tham vÊn cã thÓ mang l¹i Ých lîi cho trÎ em
nh− thÕ nµo, vµ sù kh¸c biÖt gi÷a tham vÊn víi cè vÊn vµ c«ng t¸c x· héi
(xem phÇn KiÕn thøc tham kh¶o).

• Tr×nh bµy bµi häc theo ph−¬ng ph¸p cïng tham gia b»ng çch hái häc viªn
çc c©u hái. H·y ®−a ra çc vÝ dô tõ kinh nghiÖm cña anh/chÞ khi phï hîp
®Ó minh ho¹ cho nh÷ng néi dung chÝnh cña bµi häc.

3. Sù kh¸c nhau gi÷a tham vÊn vµ c«ng t¸c x· héi: Tr×nh bµy vµ Th¶o luËn
nhãm (20 phót)
Hái häc viªn: Tham vÊn kh¸c c«ng t¸c x· héi ë nh÷ng ®iÓm nµo?
• Hái tõng häc viªn vÒ quan ®iÓm cña hä.

Ph¸t tµi liÖu 1.3: C«ng t¸c x· héi lµ g×? Gi¶ng gi¶i ng¾n gän ®Þnh nghÜa vµ
tr¶ lêi çc c©u hái cña häc viªn. Gi¶i thÝch víi häc viªn r»ng cuèi bµi häc, häc viªn sÏ
®−îc ph¸t tµi liÖu gi¶i thÝch kü h¬n vÒ tham vÊn vµ môc ®Ých cña tham vÊn

• Th¶o luËn kü h¬n vÒ nh÷ng ®iÓm kh¸c nhau gi÷a tham vÊn vµ c«ng t¸c x·
héi.
(Xem phÇn “KiÕn thøc tham kh¶o”)

4. Minh ho¹ vÒ tham vÊn kh¸c víi cè vÊn: Minh ho¹ vµ Th¶o luËn (20 phót)
• Tr×nh bµy hai vai diÔn minh ho¹: Tr−íc tiªn, tr×nh bµy vai diÔn minh
ho¹ vÒ sù cè vÊn (nhµ cè vÊn ®−a ra nh÷ng lêi khuyªn vµ gîi ý tøc thêi cho th©n chñ),
sau ®ã tr×nh bµy vai diÔn minh ho¹ cho sù tham vÊn (nhµ tham vÊn sö dông sù th«ng
c¶m vµ çc kü n¨ng l¾ng nghe, çc kü n¨ng giao tiÕp ®Ó khai th¸c th«ng tin tõ phÝa
th©n chñ, cho phÐp th©n chñ chñ ®éng trong cuéc nãi chuyÖn víi nhµ tham vÊn)
• Yªu cÇu häc viªn nhËn xÐt vÒ nh÷ng ®iÓm kh¸c nhau gi÷a hai cuéc
giao tiÕp. NhÊn m¹nh nh÷ng nguyªn nh©n t¹i sao tham vÊn l¹i cã Ých cho trÎ h¬n cè
vÊn.

5. Tæng kÕt bµi häc: (5 phót)
• Tham vÊn kh«ng gièng víi cè vÊn - qu¸ tr×nh mµ çc gi¶i ph¸p vµ lêi khuyªn lu«n
®−îc gîi ý.

• Tham vÊn lµ mét qu¸ tr×nh t¨ng c−êng kh¶ n¨ng, trong ®ã nhµ tham vÊn hîp t¸c
víi th©n chñ ®Ó gióp hä x¸c ®Þnh vµ lµm s¸ng tá vÊn ®Ò, x¸c ®Þnh nh÷ng nguyªn

QuyÓn I


nh©n chñ yÕu vµ çc çch ®Ó c¶i thiÖn t×nh huèng cu¶ hä. Nhµ tham vÊn khai th¸c
nh÷ng ý nghÜ vµ c¶m gi¸c cña th©n chñ víi môc ®Ých khuyÕn khÝch sù ph¸t triÓn
vµ sù lµnh m¹nh vÒ t©m lý (ch¼ng h¹n, t¨ng lßng tù träng, gi¶m bít sù c¨ng th¼ng,
ch¸n n¶n vµ giËn d÷).

• Nhµ tham vÊn kh«ng gi¶i quyÕt vÊn ®Ò cho th©n chñ; hä hç trî th©n chñ trong
viÖc t×m kiÕm çc gi¶i ph¸p vµ sö dông çc thÕ m¹nh cña chÝnh th©n chñ ®Ó ®¹t
®−îc çc môc tiªu th©n chñ ®Ò ra.

• Bµi häc nµy giíi thiÖu vÒ kh¸i niÖm vµ ph¹m vi tham vÊn cho çc th©n chñ nãi
chung. Tuy nhiªn, c¶ kho¸ tËp huÊn sÏ tËp trung chñ yÕu vµo tham vÊn víi trÎ em.
ViÖc nhËn thøc ®−îc r»ng cÇn ph¶i cã nh÷ng çn bé ®−îc tËp huÊn ®Ó ®¸p l¹i
nh÷ng nhu cÇu t×nh c¶m cña trÎ th¬ lµ rÊt cÇn thiÕt. NhiÒu trÎ em ViÖt nam, nhÊt
lµ nh÷ng trÎ cÇn ®−îc ch¨m sãc ®Æc biÖt, th−êng gÆp ph¶i nh÷ng vÊn ®Ò t©m lý vµ
t×nh c¶m nghiªm träng. Nh÷ng vÊn ®Ò nµy th−êng g©y ra hoÆc gãp phÇn g©y ra
tr¹ng huèng cña trÎ. ChÝnh nh÷ng vÊn ®Ò nµy buéc mét sè trÎ dÝnh lÝu vµo nh÷ng
hµnh vi nguy hiÓm kh«ng chØ cã h¹i cho b¶n th©n trÎ mµ cßn cho toµn x· héi.
Gióp trÎ gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò t©m lý c¬ b¶n cã thÓ ng¨n chÆn çc em khái viÖc
trë thµnh nh÷ng téi ph¹m, kÎ m¹i d©m, vµ nh÷ng kÎ nghiÖn hót trong t−¬ng lai.
4 §Ò nghÞ häc viªn nªu nh÷ng nhËn xÐt vµ c©u hái cña hä vÒ phÇn tr×nh bµy. Häc
viªn ®ång ý hay kh«ng ®ång ý víi phÇn tr×nh bµy vÒ sù kh¸c nhau gi÷a tham vÊn vµ cè
vÊn? Häc viªn cã hiÓu râ vÒ vÊn ®Ò tham vÊn cã thÓ gióp Ých cho trÎ nh− thÕ nµo
kh«ng?

4 NhÊn m¹nh r»ng trong kho¸ tËp huÊn, häc viªn sÏ häc mét sè kü n¨ng quan träng
cÇn thiÕt ®Ó tham vÊn cã hiÖu qu¶.

QuyÓn I


KiÕn thøc tham kh¶o:

B¹n cã thÓ cho anh ta mét con ç ®Ó sèng qua mét ngµy, nh−ng b¹n cã thÓ d¹y anh ta
çch c©u ç vµ anh ta cã thÓ sèng c¶ phÇn ®êi cßn l¹i.
-Ng¹n ng÷ cæ-
Tham vÊn lµ g×?

Tham vÊn lµ mét mèi quan hÖ, mét qu¸ tr×nh nh»m gióp gióp ®ì th©n chñ c¶i
thiÖn cuéc sèng cña hä b»ng çch khai th¸c, n¾m b¾t, vµ thÊu hiÓu nh÷ng ý nghÜ,
c¶m gi¸c, vµ hµnh vi cña hä.

Quan hÖ tham vÊn ç nh©n (®èi lËp víi tham vÊn nhãm hoÆc tham vÊn gia ®×nh) gåm
hai ng−êi, nhµ tham vÊn vµ “th©n chñ”1. Hä gÆp nhau mét tuÇn mét lÇn (hoÆc nhiÒu
h¬n tuú thuéc vµo møc ®é cña vÊn ®Ò mµ th©n chñ ®ang gÆp ph¶i) trong mét kho¶ng
thêi gian cè ®Þnh, th−êng lµ 50 phót ®Õn mét tiÕng cho “mét cuéc gÆp gì”.

Ban ®Çu khi th©n chñ gÆp gì nhµ tham vÊn, nhµ tham vÊn nªn chØ dÉn cho th©n chñ
hiÓu vÒ môc ®Ých vµ çc môc tiªu cña tham vÊn, gi¶i thÝch çc cuéc tham vÊn diÔn ra
nh− thÕ nµo. Bëi v× tham vÊn cßn t−¬ng ®èi míi ë ViÖt nam, nh÷ng ng−êi ®ang t×m
kiÕm çc dÞch vô tham vÊn cã thÓ cßn ch−a hiÓu nhµ tham vÊn lµm g×. Hä sÏ tr«ng
®îi ë nhµ tham vÊn nh÷ng lêi khuyªn hoÆc “çc gi¶i ph¸p” cho vÊn ®Ò cña hä. Hä cã
thÓ ng¹c nhiªn khi biÕt r»ng c«ng viÖc cña nhµ tham vÊn lµ l¾ng nghe vµ hç trî hä
trong viÖc t×m ra çc çch míi ®Ó nhËn thøc vµ gi¶i quyÕt vÊn ®Ò cña hä. Vµ bëi v×
tham vÊn lµ mét mèi quan hÖ b×nh ®¼ng, nhµ tham vÊn nªn lµm tÊt c¶ nh÷ng g× cã thÓ
®Ó gióp th©n chñ c¶m thÊy ®−îc chñ ®éng tham dù vµo qu¸ tr×nh gi¶i quyÕt çc vÊn
®Ò, c¶nh huèng cña hä. NÕu th©n chñ kh«ng nhËn thøc ®Çy ®ñ vai trß cña nhµ tham
vÊn trong quan hÖ ®ã, th©n chñ sÏ ë vµo thÕ rÊt bÊt lîi.

Mét nhµ tham vÊn gÆp th©n chñ lÇn ®Çu tiªn cã thÓ më ®Çu cuéc gÆp gì víi c©u t−¬ng
tù nh− sau:
Trong vµi tuÇn tíi, C«/chó sÏ lµ nhµ tham vÊn cña ch¸u. NghÜa lµ c«/chó sÏ l¾ng nghe khi
ch¸ukÓ cho c«/chó vÒ nh÷ng vÊn ®Ò vµ nhz÷ng lo l¾ng cña ch¸u. Chóng ta cã thÓ cïng nhau
t×m hiÓu xem lµm thÕ nµo ®Ó ch¸u cã thÓtù gi¶i quyÕt tèt h¬n nh÷ng vÊn ®Ò cña m×nh. Ch¸u
cã thÓ ®Æt ra çc môc tiªu cho b¶n th©n nh»m c¶i thiÖn t×nh huèng cña ch¸u, vµ c«/chó ch¸u
m×nh cã thÓ lµm viÖc ®Ó gióp ch¸u ®¹t ®−îc nh÷ng môc tiªu nµy. BÊt cø lóc nµo ch¸u thÊy
kh«ng tho¶i m¸i hoÆc c¶m thÊy tham vÊn kh«ng gióp g× ®−îc ch¸u, ch¸u cã thÓ lùa chän tiÕp
tôc hay dõng qu¸ tr×nh tham vÊn. Khi chóng ta lµm viÖc víi nhau, ch¸u cã thÓ chia sÎ nh÷ng
th«ng tin ç nh©n víi c«/chó. Mäi ®iÒu ch¸u chia sÎ víi c«/chó trong qu¸ tr×nh tham vÊn sÏ
®−îc gi÷ kÝn gi÷a chóng ta; c«/chó sÏ kh«ng nãi víi bÊt kú ai nh÷ng g× ch¸u ®· chia sÎ. Cã
duy nhÊt mét ngo¹i lÖ lµ trong tr−êng hîp ch¸u nãi víi c«/chó r»ng ch¸u ®ang bÞ l¹m dông
hoÆc ch¸u sÏ huû ho¹i m×nh hay ng−êi kh¸c, th× tr¸ch nhiÖm nghÒ nghiÖp cña c«/chó lµ lµm
bÊt cø ®iÒu g× ®Ó ng¨n chÆn ch¸u hoÆc ng−êi kh¸c khái ý ®å ®ã, cho dï ®iÒu ®ã nghÜa lµ ph¶i
th«ng b¸o víi ng−êi cã thÓ gióp ®ì (vÝ dô: çc nhµ chøc tr¸ch). Sau vµi cuéc gÆp gì tham vÊn,
nÕu c¶ hai chóng ta ®Òu c¶m thÊy r»ng ch¸u ®· cã nh÷ng tiÕn triÓn d¸ng kÓ so víi çc môc
tiªu ®Æt ra, chóng ta sÏ chia tay. Hy väng r»ng qua thêi gian tinh thÇn cña ch¸u sÏ tèt h¬n vµ

1
Tõ “th©n chñ” ®−îc dïng kh¸ khiªn c−ìng v× nã ngô ý mét mèi quan hÖ d−íi d¹ng nghÒ nghiÖp; ë
ViÖt nam, tham vÊn ®ang cßn míi mÎ, çc nhµ tham vÊn kh«ng ®−îc tr¶ phÝ cho dÞch vô tham vÊn cña
hä. Tõ “ th©n chñ” sö dông trong tµi liÖu nµy (v× ch−a cã tõ thay thÕ) ®Ó miªu t¶ ng−êi ®ang t×m kiÕm
sù hç trî cña nhµ tham vÊn.

QuyÓn I


ch¸u sÏ t¹o nªn nh÷ng thay ®æi tÝch cùc trong cuéc sèng cña m×nh. Ch¸u cã th¾c m¾c g×
kh«ng?”

Nhµ tham vÊn:

• L¾ng nghe th©n chñ, ®Ó th©n chñ lµm chñ qu¸ tr×nh nãi chuyÖn trong çc cuéc
gÆp gì tham vÊn.
• Sö dông çc kü n¨ng giao tiÕp cô thÓ ®Ó “khai th¸c” çc c¶m gi¸c, tr¶i nghiÖm,
ý nghÜ vµ quan ®iÓm2 cña th©n chñ, vµ tËp hîp çc th«ng tin gióp th©n chñ hiÓu
râ vÒ c¶nh huèng cña hä.
• ThÓ hiÖn sù th«ng c¶m vµ thÊu hiÓu víi th©n chñ, lµm viÖc víi hä ®Ó x¸c ®Þnh
çc b−íc hä cã thÓ thùc hiÖn ®Ó sèng mét cuéc sèng lµnh m¹nh h¬n, cã Ých h¬n.
(chó ý: Nhµ tham vÊn lµm viÖc víi mµ kh«ng ph¶i lµ cho th©n chñ trong mèi
quan hÖ hç trî. C¶ hai bªn cïng chÞu tr¸ch nhiÖm trong viÖc thùc hiÖn çc môc
tiªu cña tham vÊn).
• Gióp th©n chñ hiÓu ®−îc çc sù kiÖn trong qu¸ khø cã thÓ ®· gãp phÇn vµo
çc vÊn ®Ò hiÖn t¹i, gióp th©n chñ suy nghÜ vµ xö sù theo çch kh¸c nh»m gi¶m
thiÓu nh÷ng ¶nh h−ëng tiªu cùc cña çc sù kiÖn trong qu¸ khø.
• Gióp th©n chñ “ ph©n lo¹i” çc vÊn ®Ò trong cuéc sèng cña hä vµ hiÓu s©u h¬n
vÒ b¶n th©n m×nh.
• Gióp th©n chñ bµy tá çc c¶m gi¸c cña hä vµ nh×n thÊu ®−îc çc c¶m gi¸c nµy
t¸c ®éng ®Õn çch hä suy nghÜ, xö sù, vµ ra çc quyÕt ®Þnh nh− thÕ nµo (tham
kh¶o M«®un III, Bµi I-III vÒ mèi quan hÖ gi÷a ý nghÜ, c¶m gi¸c vµ hµnh vi) .
Ch¼ng h¹n, nhiÒu trÎ cã vÊn ®Ò vÒ hµnh vi, th−êng dïng çc hµnh vi tiªu cùc
nh− lµ mét çch ®Ó ®èi mÆt víi çc c¶m gi¸c giËn d÷ bÞ k×m nÐn; nhµ tham vÊn
cã thÓ gióp nh÷ng trÎ nµy sö dông çc çch kh¸c, Ýt tiªu cùc h¬n ®Ó gi¶i to¶ çc
c¶m gi¸c ®ã.

Çc khÝa c¹nh kh¸c nhau cña mèi quan hÖ tham vÊn gåm:

• Gióp th©n chñ x¸c ®Þnh vÊn ®Ò/çc vÊn ®Ò cña hä vµ ®Æt sù −u tiªn cho çc
ho¹t ®éng can thiÖp. Hay nãi çch kh¸c, nhµ tham vÊn gióp th©n chñ hiÓu ®−îc
“ VÊn ®Ò lµ g×?” “ VÊn ®Ò n»m ë ®©u?” “T«i cã thÓ thùc hiÖn nh÷ng b−íc nµo ®Ó
gi¶i quyÕt hoÆc ®Êu tranh víi vÊn ®Ò ®ã?”3.
• Gióp th©n chñ hiÓu râ c¨n nguyªn cña vÊn ®Ò hä ®ang gÆp ph¶i vµ gióp hä x¸c
®Þnh çc çch ®Ó c¶i thiÖn t×nh huèng cña hä. VÝ dô, nhµ tham vÊn ®ang tham
vÊn víi mét cËu bÐ 15 tuæi nghiÖn ma tuý. Th−êng lµ, ng−êi lín cã xu h−íng
m¾ng má cËu bÐ theo çch cña cha mÑ, vÝ nh−, hä nãi r»ng cËu bÐ rÊt “xÊu xa”
v× ®· nghiÖn ngËp vµ yªu cÇu cËu “bá” ngay lËp tøc. Çch ®ã sÏ kh«ng gióp Ých
g× cho cËu bÐ c¶. CËu bÐ kh«ng muèn nghe mét ng−êi lín kh«ng hÒ thùc sù
quan t©m ®Õn cËu vµ còng kh«ng hÒ cè g¾ng ®Ó hiÓu nh÷ng ý nghÜ vµ c¶m gi¸c
cña cËu. Tr¸i l¹i, nhµ tham vÊn, sÏ cè g¾ng hiÓu cËu bÐ, quan t©m ®Õn nh÷ng
yÕu tè trong cuéc sèng cña cËu ®· ®−a cËu ®Õn viÖc nghiÖn hót (vÝ dô, cã ph¶i

2
Çc kü n¨ng giao tiÕp trong tham vÊn sÏ ®−îc tr×nh bµy kü h¬n ë Bµi II cña M«®un nµy
3
Tham vÊn th−êng ®−îc so s¸nh víi nghÖ thuËt qu©n sù; ®Ó gióp ®ì th©n chñ, ®Æc biÖt lµ ng−êi muèn
®−îc thay ®æi, nhµ tham vÊn ®Çu tiªn lµm viÖc cïng víi hä, vµ sau ®ã sö dông “kh¶ n¨ng” cña chÝnh
anh ta ®Ó thay ®æi ®éng c¬ hoÆc ®−êng lèi hµnh ®éng cña anh ta.

QuyÓn I


cËu bÐ sö dông thuèc nh− mét gi¶i ph¸p tinh thÇn tho¸t khái cuéc sèng bÞ l¹m
dông ë nhµ kh«ng?, Cã ph¶i cËu bÐ ®ang ch¸n n¶n kh«ng? CËu bÐ cã giao du
víi nh÷ng ng−êi ®ang l«i kÐo cËu vµo sù nghiÖn ngËp kh«ng?). Nhµ tham vÊn
nªn gÆp gì nãi chuyÖn vµi lÇn ®Ó gióp cËu hiÓu ®−îc “gèc rÔ” cña viÖc cËu
nghiÖn ngËp, vµ thay v× ph¶n ®èi cËu bÐ, cho cËu lµ “xÊu xa”, nhµ tham vÊn nªn
trë thµnh “®ång minh” cña cËu bÐ, lµm viÖc víi cËu bÐ ®Ó t×m ra çch cã thÓ gióp
cËu cai nghiÖn vµ t×m ra nh÷ng çch lµnh m¹nh h¬n ®Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò cËu
®ang gÆp ph¶i tr−íc khi chóng v−ît ra ngoµi sù kiÓm so¸t.
• Gióp th©n chñ nhËn ra çc ý nghÜ vµ c¶m gi¸c cña hä ®ãng gãp hoÆc liªn
quan ®Õn vÊn ®Ò cña hä nh− thÕ nµo, tõ ®ã nhËn thøc thÕ giíi theo çch thùc tÕ
vµ tÝch cùc h¬n (tham kh¶o M«®un III, Bµi I-III ®Ó cã thªm th«ng tin)
• Hç trî th©n chñ trong qu¸ tr×nh ra quyÕt ®Þnh b»ng çch gióp hä x¸c ®Þnh çc
lùa chän vµ c©n nh¾c “mÆt tr¸i” vµ ”mÆt ph¶i” cña tõng lùa chän (tham kh¶o
M«®un II, Bµi III ®Ó cã thªm th«ng tin). Th©n chñ th−êng ®Õn víi nhµ tham vÊn
®Ó t×m sù gióp ®ì khi ph¶i ®−a ra çc quyÕt ®Þnh khã kh¨n. Ch¼ng h¹n, ng−êi vÞ
thµnh niªn cã thai cã thÓ cÇn sù gióp ®ì ®Ó ra quyÕt ®Þnh gi÷ l¹i hay ph¸ thai ®i,
hoÆc bµ mÑ rÊt nghÌo cã thÓ cÇn gióp ®ì ®Ó quyÕt ®Þnh cã cho con m×nh ra phè
lang thang kiÕm thªm tiÒn kh«ng?. H¬n n÷a, nhµ tham vÊn kh«ng chØ ®¬n
thuÇn ®−a ra mét “c©u tr¶ lêi” hay “mét gi¶i ph¸p” cho th©n chñ. Nhµ tham vÊn
h−íng dÉn th©n chñ çc kü n¨ng gi¶i quyÕt vÊn ®Ò, gióp hä cã thÓ sö dông çc
kü n¨ng ®ã ®Ó ®−a ra çc quyÕt ®Þnh cho b¶n th©n hä. Nh÷ng kü n¨ng nµy sÏ
gióp th©n chñ ®èi mÆt víi mäi vÊn ®Ò hä gÆp ph¶i trong cuéc sèng (xem lêi trÝch
dÉn ë phÇn më ®Çu cña phÇn Néi dung tham kh¶o).
• KhuyÕn khÝch th©n chñ ®−a ra nh÷ng lùa chän vµ çc thay ®æi tèt nhÊt cho
chÝnh cuéc sèng cña hä. ViÖc nhËn thøc r»ng nhµ tham vÊn kh«ng bao giê ra
quyÕt ®Þnh thay cho th©n chñ lµ tuyÖt ®èi quan träng. Nhµ tham vÊn gióp th©n
chñ lµm chñ cuéc sèng cña chÝnh hä, vµ tr¸nh ¸p ®Æt çc quan ®iÓm cho th©n
chñ, trõ khi cã mèi ®e do¹ nµo ®ã s¾p x¶y ra vµ nhµ tham vÊn cÇn ph¶i ng¨n
ngõa. Nh÷ng lùa chän tèt nhÊt víi ng−êi nµy cã thÓ kh«ng hoµn toµn phï hîp
víi nh÷ng ng−êi kh¸c. Tham vÊn lµ mét qu¸ tr×nh t¨ng c−êng n¨ng lùc, gióp
th©n chñ häc çch tin vµo chÝnh b¶n th©n m×nh vµ ®−a ra çc lùa chän lµnh
m¹nh mang l¹i lîi Ých tèt nhÊt cho hä. §ã kh«ng ph¶i lµ mét qu¸ tr×nh trong ®ã
ng−êi nµy nãi ng−êi kia nªn ®Þnh h−íng cho cuéc sèng cña m×nh nh− thÕ nµo.
• NhÊn m¹nh nh÷ng ®Æc ®iÓm tÝch cùc cña th©n chñ vµ gióp hä sö dông nh÷ng
thÕ m¹nh nµy ®Ó v−ît qua nh÷ng trë ng¹i vµ th¸ch thøc. Ch¼ng h¹n, mét nhµ
tham vÊn tham vÊn víi mét trÎ ®−êng phè, trÎ nµy ®ang cã vÊn ®Ò vÒ viÖc tiÕt
kiÖm tiÒn v× em c¶m thÊy th−¬ng nh÷ng trÎ ®−êng phè nhá tuæi h¬n, em ®· cho
çc b¹n sè tiÒn em kiÕm ®−îc. KÕt qu¶ lµ em th−êng xuyªn bÞ ®ãi vµ suy dinh
d−ìng. Nhµ tham vÊn nªn khen ngîi lßng tèt vµ sù hµo hiÖp cña em (nhÊn
m¹nh ®iÓm tÝch cùc cña em), nh−ng còng nªn chØ ra cho em thÊy r»ng em còng
cÇn tiÒn ®Ó nu«i sèng b¶n th©n cho khoÎ m¹nh. Sau ®ã, nhµ tham vÊn vµ th©n
chñ cã thÓ nªu ra çc çch mµ em cã thÓ thÓ hiÖn lßng tèt vµ thiÖn ý cña m×nh
víi ng−êi kh¸c mµ kh«ng nguy h¹i ®Õn b¶n th©n, (vÝ nh−, nãi chuyÖn hoÆc ch¬i
víi nh÷ng trÎ ®ã thay v× cho çc em tiÒn).

QuyÓn I


Tham vÊn kh«ng ®−a ra lêi khuyªn, ®Ò nghÞ, hoÆc çc quan ®iÓm riªng

Nãi víi mét ai ®ã nh÷ng ®iÒu anh/chÞ nghÜ hä nªn lµm ®Ó “gi¶i quyÕt” mét vÊn ®Ò lµ
®−a ra lêi khuyªn, kh«ng ph¶i lµ tham vÊn. Nhµ tham vÊn sÏ x©y dùng mét mèi quan
hÖ (kh¸c víi quan hÖ b¹n bÌ) víi th©n chñ vµ lµm viÖc víi hä ®Ó x¸c ®Þnh nh÷ng
nguyªn nh©n s©u xa cña vÊn ®Ò/ çc vÊn ®Ò th©n chñ ®ang gÆp ph¶i. Tham vÊn lµ l¾ng
nghe ch¨m chó c©u chuyÖn cña th©n chñ vµ cïng víi th©n chñ x¸c ®Þnh çc kÕ ho¹ch
®Ó gi¶i quyÕt t×nh huèng khã kh¨n hiÖn t¹i hay xoa dÞu nh÷ng nçi ®au tinh thÇn cña
th©n chñ. Tham vÊn tËp trung vµo çc khÝa c¹nh t©m lý cña vÊn ®Ò vµ gióp th©n chñ tù
t×m ra çc kh¶ n¨ng lùa chän cho b¶n th©n hä. Cã ®«i khi mäi ng−êi “bÞ t¾c” vµ
kh«ng thÓ nhËn ra nh÷ng kh¶ n¨ng tiÒm Èn, vµ nhµ tham vÊn cã thÓ thÓ hiÖn çch nh×n
nhËn hoÆc quan ®iÓm riªng cña m×nh, nh−ng kh«ng ®−îc “Ðp buéc” hoÆc cè thuyÕt
phôc th©n chñ chÊp nhËn nh÷ng quan ®iÓm nµy.

Tham vÊn cã thÓ diÔn ra ë mäi n¬i tõ vµi tuÇn tíi vµi th¸ng

Bëi v× nh÷ng vÊn ®Ò cña mçi ng−êi h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn trong mét kho¶ng thêi
gian, do ®ã còng cÇn cã thêi gian ®Ó gi¶i quyÕt chóng. Nh÷ng vÊn ®Ò phøc t¹p kh«ng
thÓ gi¶i quyÕt tËn gèc qua mét cuéc giao tiÕp trong vßng n¨m phót víi nhµ cè vÊn.
Tham vÊn kÐo theo rÊt nhiÒu thø mµ kh«ng chØ ®¬n thuÇn lµ gióp th©n chñ gi¶i quyÕt
®−îc tõng vÊn ®Ò nhá mét. VÝ dô, cho mét trÎ ®−êng phè mét Ýt tiÒn ®Ó trÎ ®ã cã thÓ
sèng qua b÷a tr−a trong ngµy h«m ®ã lµ mét viÖc lµm tõ thiÖn, kh«ng ph¶i lµ tham
vÊn. L¾ng nghe trÎ vµ qua qu¸ tr×nh tham vÊn, cho trÎ thÊy ®−îc r»ng anh/chÞ quan
t©m ®Õn phóc lîi vµ quan t©m ®Õn t©m t−, suy nghÜ cña trÎ cã thÓ lµ mét mãn quµ lín
lao h¬n c¶ viÖc lµm tõ thiÖn ®ã.

NÕu mét trÎ ®−êng phè anh/chÞ ®ang tham vÊn cã sö dông thuèc phiÖn, viÖc chØ ®¬n
thuÇn nãi víi em r»ng em kh«ng nªn sö dông thuèc phiÖn n÷a (gièng nh− bÊt cø
ng−êi nµo ®ã ®Òu cã thÓ nãi) kh«ng ph¶i lµ tham vÊn vµ sÏ ch¼ng gióp Ých ®−îc cho
trÎ l©u dµi. Tham vÊn trong tr−êng hîp ®ã cÇn x©y dùng mét mèi quan hÖ víi cËu bÐ
vµ gÆp gì cËu th−êng xuyªn cho ®Õn khi thiÕt lËp ®−îc mét mèi quan hÖ tin cËy. Nã
còng liªn quan ®Õn viÖc t×m hiÓu vÒ cËu bÐ, ®ång thêi l¾ng nghe, cè g¾ng t×m hiÓu çc
yÕu tè kh¸c nhau cã thÓ ®· gãp phÇn dÉn ®Õn sù nghiÖn ngËp cña cËu bÐ. Cã ph¶i cËu
bÐ dïng thuèc phiÖn ®Ó che ®Ëy sù ®au ®ín? ®Ó ph¶n ®èi l¹i bè mÑ? bëi v× cËu ®au
khæ? Nh÷ng ho¹t ®éng nµo cã thÓ gióp cËu bÐ chän çc çch kh¸c ®Ó gi¶i quyÕt çc
vÊn ®Ò vµ nh÷ng c¶m gi¸c? NÕu cËu bÐ bÞ b¹n bÌ l«i kÐo th× lµm thÕ nµo ®Ó h−íng em
quan t©m ®Õn nh÷ng ho¹t ®éng kh¸c tÝch cùc h¬n vµ t¨ng c−êng lßng tù träng cña em?

Tham vÊn kh«ng gièng nh− mét cuéc trß chuyÖn hoÆc mét quan hÖ b»ng h÷u

Nhµ tham vÊn ph¶i lu«n lu«n t«n träng çc ranh giíi chuyªn m«n gi÷a th©n chñ vµ
nhµ tham vÊn (chó ý: chñ ®Ò nµy ®−îc tr×nh bµy kü h¬n trong M«®un IV, Bµi I Çc
nguyªn t¾c trong tham vÊn). VÝ dô, gièng nh− nh÷ng ng−êi chuyªn nghiÖp hç trî
kh¸c (b¸c sÜ, luËt s−), nhµ tham vÊn kh«ng x©y dùng “quan hÖ b»ng h÷u” víi th©n chñ
cña m×nh. V× sao vËy? Lý do thø nhÊt lµ mäi ng−êi d−êng nh− khã cã thÓ kh¸ch quan
víi nh÷ng ng−êi b¹n cña m×nh. NÕu kh«ng cã tÝnh kh¸ch quan chuyªn nghiÖp, nhµ
tham vÊn kh«ng thÓ trë thµnh nh÷ng ng−êi gióp ®ì cã hiÖu qu¶. Mét lý do quan träng
kh¸c lµ quan hÖ b»ng h÷u lu«n mang tÝnh t−¬ng hç; mäi ng−êi dùa vµo nh÷ng ng−êi

QuyÓn I


b¹n cña m×nh khi gÆp khã kh¨n vµ ng−îc l¹i. Chóng ta chän nh÷ng ng−êi b¹n cho
m×nh v× chóng ta quý mÕn hä vµ/hoÆc chóng ta t×m thÊy sù vui vÎ trong nh÷ng quan
hÖ ®ã. Khi nãi chuyÖn hoÆc tham gia vµo çc cuéc ®µm luËn víi b¹n bÌ, mét ng−êi cã
thÓ “®éc chiÕm”cuéc ®µm tho¹i víi nh÷ng chuyÖn vÆt v·nh vÒ hä hoÆc cã thÓ chuyÓn
sang mét ®Ò tµi kh¸c kh«ng mÊy thó vÞ, vµ chuyÓn sang mét ng−êi nµo ®ã. Ng−îc l¹i,
çc nhµ tham vÊn ®Æt çc nhu cÇu cña m×nh sang mét bªn vµ chØ tËp trung vµo (çc)
th©n chñ. ViÖc çc nhµ tham vÊn gi÷ ®−îc sù kh¸ch quan vµ kh«ng “tr«ng ®îi” g× tõ
phÝa th©n chñ lµ rÊt cÇn thiÕt (gièng nh− viÖc chóng ta cã thÓ tr«ng ®îi tõ nh÷ng b¹n
bÌ cña m×nh). Nhµ tham vÊn kh«ng bao giê ¸p ®Æt nh÷ng g× hä cho lµ tèt nhÊt cho
th©n chñ (gièng nh− chóng ta th−ênglµm ®èi víi b¹n bÌ hoÆc ng−êi th©n trong gia
®×nh).
Tham vÊn kh«ng ph¶i lµ cè vÊn

ë ViÖt nam vÉn cã nh÷ng sù nhÇm lÉn vÒ ®Þnh nghÜa tham vÊn vµ thuËt ng÷ thÝch hîp
nªn sö dông ®Ó ®Þnh danh nghÒ tham vÊn. ThuËt ng÷ quot;t− vÊnquot;hay quot;cè vÊnquot; ®−îc sö
dông réng r·i víi nghÜa tham vÊn, hiÓu theo nghÜa ®en lµ quot; consultant quot; ng−êi cung
cÊp sù hç trî cho th©n chñ (gièng nh− trong hîp ®ång kinh tÕ ). ThuËt ng÷ quot;tham
vÊnquot; ®−îc sö dông phæ biÕn h¬n ë miÒn Nam, ngô ý r»ng yÕu tè t©m lý gióp Ých cho
viÖc t¨ng c−êng kh¶ n¨ng cho th©n chñ. Do ®ã thuËt ng÷ quot;tham vÊnquot; t−¬ng ®èi phï
hîp nh»m m« t¶ qu¸ tr×nh hç trî cña tham vÊn v× nã biÓu ®¹t chÝnh x¸c h¬n çc kü
n¨ng, kiÕn thøc vµ chuyªn m«n mµ c«ng viÖc ®ßi hái.

Nhµ tham vÊn th−êng bÞ hiÓu nhÇm nh− mét ng−êi ®−a ra nh÷ng lêi khuyªn hoÆc çc
gîi ý cho th©n chñ ®Ó gi¶i quyÕt çc vÊn ®Ò cña hä (gièng nh− nhµ cè vÊn). Nh−ng
nh÷ng cuéc giao tiÕp gièng kiÓu cè vÊn nµy hµm chøa mét mèi quan hÖ “phô thuéc”
trong ®ã mét “chuyªn gia” quot;®Çy hiÓu biÕtquot; vµ quot;n¨ng lùcquot; sÏ cung cÊp quot;çch gi¶i
quyÕtquot; vÊn ®Ò cho ng−êi kia, gièng nh− mét b¸c sÜ kª ®¬n thuèc cho bÖnh nh©n.

ViÖc ®−a ra lêi khuyªn chuyÓn t¶i tíi th©n chñ mét bøc th«ng ®iÖp r»ng: quot;T«i hiÓu vÊn
®Ò cña anh chÞ vµ xö lý nã tèt h¬n anh/ chÞ. Anh/ chÞ kh«ng thÓ tù gi¶i quyÕt vÊn ®Ò
cña m×nhquot;. Nãi th©n chñ “nªn”lµm g× kh«ng chØ lµm hä ch¸n n¶n mµ cßn thÓ hiÖn sù
thiÕu t«n träng kh¶ n¨ng tù gi¶i quyÕt vÊn ®Ò cña th©n chñ.

NhiÒu vÊn ®Ò th©n chñ tr×nh bµy mang tÝnh chÊt t©m lý, nghÜa lµ çch th©n chñ suy
nghÜ vµ c¶m nhËn vÒ b¶n th©n hä vµ cuéc sèng cña hä ®· t¹o nªn nh÷ng khã kh¨n cho
hä. V× lý do nµy nªn trong qu¸ tr×nh gióp ®ì, çc ho¹t ®éng c«ng t¸c x· héi nh− kÕt
nèi mäi ng−êi víi çc nguån lùc hoÆc gióp ®ì hä t×m viÖc lµm ph¶i ®−îc thùc hiÖn
kÌm theo tham vÊn trùc tiÕp, nh»m gi¶i quyÕt çc vÊn ®Ò vÒ t©m lý t×nh c¶m cña th©n
chñ.

BÊt cø ai còng cã thÓ ®−a ra lêi khuyªn – viÖc ®ã kh«ng ®ßi hái qu¸ tr×nh tËp huÊn
®Æc biÖt còng nh− tÝnh chÊt chuyªn nghiÖp. Tuy nhiªn, tham vÊn lµ mét nghÒ nghiÖp
vµ lµ mét qu¸ tr×nh gióp ®ì mäi ng−êi x¸c ®Þnh vµ gi¶i quyÕt çc nguyªn nh©n “gèc
rÔ” cña vÊn ®Ò hä ®ang gÆp ph¶i. Tham vÊn ®−îc x©y dùng dùa trªn c¬ së kiÕn thøc
vµ çc kü n¨ng cô thÓ. Kho¸ tËp huÊn nµy ®−îc thùc hiÖn ®Ó giíi thiÖu mét sè kü
n¨ng c¬ b¶n trong tham vÊn nh»m gióp ®ì th©n chñ t¹o nªn nh÷ng thay ®æi tÝch cùc vµ
l©u dµi trong cuéc sèng cña hä.

QuyÓn I


Tham vÊn vµ C«ng t¸c x· héi kh¸c nhau ë nh÷ng ®iÓm g×?

Tham vÊn vµ c«ng t¸c x· héi ®Òu lµ nh÷ng nghÒ nghiÖp nh»m gióp ®ì th©n chñ c¶i
thiÖn cuéc sèng vµ c¶nh huèng cña hä; chóng kh¸ gièng nhau ë chç chóng ®Òu lµ
nh÷ng c«ng viÖc trî gióp. Ph¹m vi cña c«ng t¸c x· héi réng h¬n. C«ng t¸c x· héi
®−a ra sù can thiÖp ë çc lÜnh vùc kh¸c nhau nh»m gióp ®ì çc ç nh©n, gia ®×nh,
vµ/hoÆc céng®ång. Ch¼ng h¹n, çc çn bé x· héi gióp th©n chñ tiÕp cËn çc nguån
lùc, ñng hé çc quyÒn cña th©n chñ ë cÊp chÝnh quyÒn, vµ lµm viÖc ®Ó c¶i thiÖn t×nh
h×nh kinh tÕ cña trÎ em, gia ®×nh, vµ céng ®ång.

Ph¹m vi cña tham vÊn cô thÓ h¬n ph¹m vi cña c«ng t¸c x· héi, chñ yÕu tËp trung vµo
çc vÊn ®Ò t©m lý vµ t×nh c¶m cña çc ç nh©n, nhãm, vµ gia ®×nh. Tham vÊn lµ mét
phÇn cña c«ng t¸c x· héi, vµ lµ mét c«ng cô chñ yÕu gióp ®ì mäi ng−êi c¶i thiÖn chÊt
l−îng cuéc sèng cña hä. Nhµ tham vÊn th−êng sö dông çc ho¹t ®éng c«ng t¸c x· héi
®Ó gióp ®ì th©n chñ, vÝ dô, ho¹t ®éng nh− mét ng−êi kÕt nèi hoÆc gióp th©n chñ t×m
®Õn çc nguån lùc cã thÓ mang l¹i lîi Ých cho hä trong céng ®ång. Ch¼ng h¹n c«ng
viÖc cña nhµ tham vÊn cã thÓ bao gåm, gióp trÎ ®−êng phè trë thµnh thµnh viªn cña
çc líp häc c¬ së, t×m c©c m¸i Êm, hoÆc gióp gia ®×nh trÎ tiÕp cËn víi nh÷ng ch−¬ng
tr×nh tÝn dông ®Ó c¶i thiÖn t×nh h×nh tµi chÝnh cña hä. Nãi çch kh¸c, nhµ tham vÊn
tham gia vµo çc ho¹t ®éng c«ng t¸c x· héi vµ ng−îc l¹i.

Mét vÝ dô kh¸c, viÖc khuyÕn khÝch mét trÎ lµ n¹n nh©n cña sù lo¹n lu©n ®· bá häc
quay trë l¹i tr−êng nh»m t¨ng c−êng lßng tù träng cña em lµ sù hç trî theo mét nghÜa
nµo ®ã, nh−ng ®Ó thùc sù thµnh c«ng trong viÖc gióp ®ì em th× sù can thiÖp kh«ng thÓ
chØ dõng ë ®ã. C« bÐ cÇn sù gióp ®ì ®Ó hiÓu vµ gi¶i quyÕt cèt lâi cña vÊn ®Ò/khã
kh¨n em ®ang gÆp ph¶i. Nh÷ng tr¶i nghiÖm ®au ®ín v× bÞ l¹m dông ®· ¶nh h−ëng ®Õn
tr¹ng th¸i tinh thÇn hiÖn t¹i cña em nh− thÕ nµo? Em nghÜ vµ c¶m nhËn vÒ b¶n th©n
nh− thÕ nµo? Em cã c¶m gi¸c g× vÒ nh÷ng chuyÖn ®· x¶y ra víi em? (ch¼ng h¹n, em
cã tù tr¸ch m×nh kh«ng? Em cã bÞ mÆc c¶m téi lçi ¸m ¶nh kh«ng?). Tham vÊn víi c«
bÐ nµy ®ßi hái ph¶i h×nh dung ®−îc sù l¹m dông ®· t¸c ®éng ®Õn ý nghÜ vµ c¶m gi¸c
cña em nh− thÕ nµo qua viÖc l¾ng nghe vµ sö dông çc kü n¨ng giao tiÕp. Cã thÓ cÇn
thiÕt ph¶i gióp c« bÐ t×m ra mét vµi çch s¾p xÕp l¹i cuéc sèng nÕu em vÉn ®ang bÞ
ng−îc ®·i (mét vÝ dô vÒ ho¹t ®éng c«ng t¸c x· héi). NÕu t×nh huèng ®· thay ®æi,
(ch¼ng h¹n, thñ ph¹m lóc nµy kh«ng cßn sèng trong nhµ n÷a), nhµ tham vÊn sÏ lµm
viÖc víi gia ®×nh c« bÐ, nÕu cã thÓ, ®Ó gióp hä thay ®æi çch xö sù cã nguy c¬ dÉn ®Õn
vÊn ®Ò cña c« bÐ trë nªn nghiªm träng (ch¼ng h¹n, b¸c bá sù l¹m dông ®· x¶y ra
trong gia ®×nh, bÕu xÊu c« bÐ, kh«ng thõa nhËn nh÷ng tæn th−¬ng ®· g©y ra cho c«
bÐ). Tham vÊn sÏ gióp c« bÐ thay ®æi çch nghÜ vµ c¶m nhËn vÒ b¶n th©n em (t¨ng
c−êng lßng tù träng vµ c¶i thiÖn tr¹ng th¸i t©m lý cña em)

Tham vÊn cã thÓ hç trî nh− thÕ nµo?

NhiÒu ng−êi trong lóc cè g¾ng tho¸t khái sù ®au khæ cña m×nh ®· g©y ra nh÷ng vÊn
®Ò x· héi. Nh÷ng hµnh vi tiªu cùc vµ çc vÊn ®Ò x· héi th−êng b¾t nguån tõ nh÷ng
nçi ®au kh«ng ®−îc gi¶i to¶, nghÜa lµ nh÷ng nçi ®au mäi ng−ßi kh«ng thÓ hoÆc
kh«ng s½n lßng ®èi mÆt víi chóng mµ ph¶i chÞu ®ùng chóng. Nh÷ng ng−êi kh«ng gi¶i
to¶ ®−îc çc nçi ®au th−êng cã c¶m gi¸c muèn uèng r−îu, ®¸nh ®Ëp vî, con; ®¸nh

QuyÓn I


b¹c, tù huû ho¹i b¶n th©n b»ng dao lam, thËm chÝ tù tö ®Ó gi¶i tho¸t khái nh÷ng c¶m
gi¸c kh«ng thÓ chÞu ®ùng ®−îc.

Tham vÊn bao gåm viÖc h−íng dÉn mäi ng−êi çch kiÒm chÕ vµ gi¶i to¶ nh÷ng nçi
®au cña hä, l¾ng nghe chóng ®Ó cã ®−îc nh÷ng th«ng tin vÒ cuéc sèng, thõa nhËn, vµ
m« t¶ thay v× trèn ch¹y chóng. VÝ dô, nhµ tham vÊn h−íng dÉn mäi ng−êi çch viÕt
vÒ nçi ®au cña hä, th¶o luËn vÒ chóng, vµ diÔn ®¹t chóng qua mü thuËt, bµi tËp, khiªu
vò, hoÆc ©m nh¹c. TrÎ em cÇn nh÷ng çch cã thÓ dù ®o¸n ®Ó trÊn tÜnh vµ kiÒm chÕ
çc c¶m gi¸c lÊn ¸t nh− c¶m gi¸c giËn d÷, thÞnh né, ®au buån, thÊt väng, vµ téi lçi.
ThiÕu nh÷ng kü n¨ng ®−¬ng ®Çu tich cùc, trÎ em (vµ ng−êi lín) th−êng chän çc çch
tiªu cùc hoÆc mang tÝnh huû diÖt ®Ó gi¶i táa nçi ®au cña hä (vÝ dô, uèng r−îu hoÆc sö
dông ma tuý). TrÎ em, nhÊt lµ nh÷ng trÎ cÇn hç trî dÆc biÖt, cã thÓ cã lîi rÊt lín tõ
viÖc gÆp gì çc nhµ tham vÊn, nh÷ng ng−êi cã thÓ hç trî çc em, hîp lý ho¸ nh÷ng
c¶m gi¸c cña çc em, vµ gióp çc em thõa nhËn vµ gi¶i quyÕt nh÷ng khã kh¨n trong
cuéc sèng.

Sù tù do hãa nÒn kinh tÕ cña ViÖt nam ®· mang l¹i rÊt nhiÒu lîi Ých cho ®Êt n−íc,
nh−ng nã còng t¹o ra kh«ng Ýt çc vÊn ®Ò x· héi (nh−, l¹m dông thuèc, t×nh tr¹ng v«
gia c−, vµ b¹o lùc) ®Æc biÖt lµ ë nh÷ng khu vùc thµnh thÞ. T×nh tr¹ng nµy cßn kh¸ míi
®èi víi ViÖt nam, do ®ã còng ®ßi hái nh÷ng sù can thiÖp míi nh− tham vÊn vµ c«ng
t¸c x· héi. Çc nhµ gióp ®ì chuyªn nghiÖp trong lÜnh vùc nµy cã thÓ gióp ®ì nh÷ng
ng−êi bÞ ¶nh h−ëng theo h−íng tiªu cùc bëi sù hÖn ®¹i ho¸ ®ang ngµy cµng t¨ng vµ
nh÷ng ¶nh h−ëng cña Ph−¬ng T©y, ®Æc biÖt lµ gióp ®ì nh÷ng trÎ em dÔ bÞ t¸c ®éng,
nh÷ng ®¹i diÖn cho t−¬ng lai cña ViÖt nam.

Tham vÊn lµ mét nghÒ nghiÖp ®Çy th¸ch thøc

Nh÷ng ng−êi kh«ng n¾m ®−îc çc kü n¨ng tham vÊn vµ nh÷ng yªu cÇu cña tËp huÊn
tham vÊn th−êng cho r»ng ®ã lµ mét nghÒ “dÔ dµng”; xÐt cho cïng th× cã viÖc g× dÔ
h¬n lµ chØ nghe ng−êi kh¸c nãi? Nh−ng ®©y lµ mét sù hiÓu nhÇm ®¸ng tiÕc; trªn thùc
tÕ tham vÊn lµ mét nghÒ rÊt khã. Hµng ngµy, nhµ tham vÊn ph¶i ®èi mÆt víi nh÷ng
vÊn ®Ò rÊt phøc t¹p vµ ®au ®Çu. Ch¼ng h¹n, khi tham vÊn víi trÎ em, nhµ tham vÊn
th−êng ph¶i ®èi mÆt víi nh÷ng t×nh huèng nh− bÞ bá r¬i, vµ/hoÆc l¹m dông t×nh dôc
hoÆc th©n thÓ. NhiÒu th©n chñ kh«ng muèn gÆp gì nhµ tham vÊn, hoÆc cã thÓ miÕn
c−ìng khi ph¶i thay ®æi nhËn thøc, t×nh c¶m, vµ nh÷ng çch xö sù ®· h×nh thµnh tõ l©u
trong cuéc sèng cña hä. Th©n chñ th−êng bµy tá çc vÊn ®Ò thuéc vÒ hµnh vi vµ c¶m
gi¸c (th−êng lµ kÕt qu¶ cña nh÷ng nçi ®au hay çc vÊn ®Ò t©m lý kh¸c).

Mét nhµ tham vÊn cÇn hiÓu r»ng nh÷ng vÊn ®Ò phøc t¹p trong cuéc sèng cña th©n chñ
kh«ng thÓ gi¶i quyÕt ®−îc trong mét kho¶ng thêi gian ng¾n. Qu¸ tr×nh tham vÊn ®ßi
hái sù kiªn nhÉn vµ kh¶ n¨ng gi¶i quyÕt çc vÊn ®Ò trong sù kiÓm so¸t cña th©n chñ.
Ch¼ng h¹n, kh«ng thÓ lÊy sù ®au khæ ra khái nh÷ng tr¶i nghiÖm ®au ®ín, hoÆc xo¸ ®i
nh÷ng ký øc kh«ng vui tõ ý thøc cña hä. Tuy nhiªn vÉn cã thÓ gióp th©n chñ gi¶i to¶
nh÷ng c¶m gi¸c liªn quan ®Õn nh÷ng sù kiÖn ®ã, ®Æt nh÷ng sù kiÖn nµy vµo bèi c¶nh
vµ triÓn khai. MÆc dï viÖc “khoÐt s©u” vµo nh÷ng tr¶i nghiÖm ®au ®ín lµ kh«ng dÔ
dµng cho th©n chñ nh−ng còng kh«ng nªn khuyÕn khÝch hä “quªn” chóng. Nhµ tham
vÊn cè g¾ng gióp ®ì th©n chñ “lµm râ” nh÷ng ®iÒu sai tr¸i trong cuéc sèng cña hä vµ
tiÕp cËn cuéc sèng víi th¸i ®é míi vµ tÝch cùc h¬n. Cho dï tham vÊn kh«ng thÓ lµm

QuyÓn I


cho nh÷ng vÊn ®Ò biÕn mÊt mét çch kú diÖu nh−ng søc m¹nh cña sù l¾ng nghe vµ
®−îc l¾ng nghe lµ mét phÇn quan träng cña qu¸ tr×nh ch÷a lµnh vÕt th−¬ng vµ cã thÓ
ng¨n chÆn th©n chñ khái viÖc sö dông nh÷ng hµnh vi mang tÝnh huû ho¹i nh− nh÷ng
biÖn ph¸p ®Ó ®èi diÖn víi nh÷ng c¶m gi¸c ¸p chÕ.

Mäi ng−êi th−êng muèn trèn tr¸nh hoÆc phít lê nh÷ng vÊn ®Ò t©m lý. VÝ dô, ng−êi
lín th−êng nãi víi trÎ em r»ng: “®õng b¨n kho¨n” “nh÷ng ®iÒu phiÒn muén cña ch¸u
sÏ qua ®i cïng víi thêi gian” “§õng nghÜ vÒ nh÷ng chuyÖn buån cña ch¸u n÷a”. Tr¸i
l¹i, nhµ tham vÊn thõa nhËn r»ng çc c¶m gi¸c lµ nh÷ng khÝa c¹nh tù nhiªn trong hµnh
vi cña con ng−êi. Nh÷ng c¶m gi¸c ®ã nªn ®−îc biÓu ®¹t ra ngoµi vµ gi¶i to¶. Nh÷ng
c¶m gi¸c kh«ng ®−îc gi¶i to¶ sÏ bÞ” k×m nÐn” vµ nh÷ng ng−êi ch«n giÊu çc c¶m gi¸c
cuèi cïng sÏ thÓ hiÖn b¶n th©n theo nh÷ng çch tiªu cùc.

Nhµ tham vÊn kh«ng nªn hy väng cã thÓ gi¶i quyÕt çc vÊn ®Ò cña mäi th©n chñ mµ
hä lµm tham vÊn. Hä cã thÓ gióp ®ì th©n chñ rÊt nhiÒu b»ng çch l¾ng nghe, ñng hé,
th«ng c¶m, vµ hiÓu th©n chñ. Nhµ tham vÊn h−íng dÉn çc kü n¨ng ra quyÕt ®Þnh vµ
gi¶i quyÕt vÊn ®Ò ®Ó th©n chñ cã thÓ sö dông trong cuéc sèng cña hä. Lu«n lu«n ghi
nhí r»ng thay ®æi nh»m c¶i thiÖn tr¹ng th¸i t©m lý lµ tr¸ch nhiÖm cña th©n chñ; nhµ
tham vÊn hç trî vµ h−íng dÉn th©n chñ trong qu¸ tr×nh t¹o ra nh÷ng thay ®æi tÝch cùc
cho cuéc sèng, nh−ng sù lùa chän cuèi cïng n»m ë th©n chñ.

Pháng theo J. Mielke. (1999). Counselling and Support for People Living with and affected by
HIV/AIDS. Hanoi, Vietnam: UNAIDS, p. 18, and V. Long. (1996). Communication Skills in
Helping Relationships, pp. 7-26.

QuyÓn I

19
HANDOUT 1.1

Tham vÊn lµ g×?
Tham vÊn lµ:
• Mét qu¸ tr×nh trî gióp dùa trªn çc kü n¨ng, trong ®ã mét ng−êi dµnh thêi gian, sù quan
t©m, vµ sö dông çc kü n¨ng cña hä mét çch râ rµng vµ cã môc ®Ých ®Ó gióp ®ì th©n chñ
khai th¸c t×nh huèng cña anh/ chÞ ta, x¸c ®Þnh vµ triÓn khai nh÷ng gi¶i ph¸p kh¶ thi trong
giíi h¹n cho phÐp.

• Khoa häc thùc tiÔn nh»m gióp ®ì mäi ng−êi v−ît qua nh÷ng khã kh¨n cña hä vµ ®¹t tíi mét
møc ®é thÝch hîp vÒ kh¶ n¨ng ho¹t ®éng ®éc lËp trong x· héi.

• Mét “nghÒ trî gióp” ng−êi kh¸c gióp chÝnh b¶n th©n hä

• Thùc hµnh tham vÊn cã thÓ bao gåm:

⇒ Tham vÊn nhãm, ç nh©n, hoÆc gia ®×nh
⇒ Gióp mäi ng−êi tiÕp cËn çc dÞch vô

• Thùc hµnh tham vÊn ®ßi hái kiÕn thøc vÒ sù ph¸t triÓn cña con ng−êi vµ hµnh vi, sö dông
çc kü n¨ng l¾ng nghe vµ giao tiÕp, vµ ®Þnh h−íng mang tÝnh lý thuyÕt.
Pháng theo P.K. Odhner. (1998). Introduction to Social Work Practice: A Training Manual, Module II, p. 45.

QuyÓn I

20
HANDOUT 1.1

C«ng t¸c x· héi lµ g×?
C«ng t¸c x· héi lµ:

• Mét ph−¬ng ph¸p chuyªn m«n ®−îc dïng ®Ó lµm gi¶m nhÑ hoÆc xo¸ ®i nh÷ng vÊn ®Ò t©m lý
¶nh h−ëng ®Õn çc ç nh©n.

• Th−êng ®−îc ®Þnh nghÜa nh− mét khoa häc thùc tiÔn nh»m gióp ®ì mäi ng−êi v−ît qua
nh÷ng khã kh¨n cña hä vµ ®¹t tíi mét møc thÝch hîp vÒ kh¶ n¨ng ho¹t ®éng ®éc lËp trong
x· héi.

• Mét “nghÒ gióp ®ì” ng−êi kh¸c gióp chÝnh b¶n th©n hä

• Thùc hµnh tham vÊn cã thÓ bao gåm:

⇒ Cung cÊp dÞch vô tham vÊn cho ç nh©n, gia ®×nh, hoÆc çc nhãm;
⇒ Gióp mäi ng−êi tiÕp cËn çc dÞch vô;
⇒ Hç trî céng ®ång hoÆc çc nhãm cung cÊp çc dÞch vô x· héi;
⇒ Tham gia vµo viÖc thay ®æi hoÆc c¶i thiÖn ph¸p luËt vµ çc ch−¬ng tr×nh ¶nh h−ëng ®Õn viÖc
cung cÊp çc dÞch vô hoÆc t¸c ®éng ®Õn chÊt l−îng cuéc sèng cña con ng−êi.
Pháng theo P.K. Odhner. (1998). Introduction to Social Work Practice: A Training Manual, Volume I, and S. Haydash for Holt-International Vietnam, 1995.

QuyÓn I

Çc kü n¨ng giao tiÕp trong tham vÊn 7

Sù kh¸c nhau gi÷a tham vÊn vµ cè vÊn
tham vÊn cè vÊn
Lµ mét cuéc nãi chuyÖn mang tÝnh ç nh©n Lµ mét cuéc nãi chuyÖn gi÷a mét “chuyªn
gi÷a nhµ tham vÊn víi mét hoÆc mét vµi gia” vÒ mét lÜnh vùc nhÊt ®Þnh víi mét hoÆc
ng−êi ®ang cÇn sù hç trî ®Ó ®èi mÆt víi nhiÒu ng−êi ®ang cÇn lêi khuyªn hay chØ
khã kh¨n hoÆc th¸ch thøc trong cuéc sèng. dÉn vÒ lÜnh vùc ®ã.
Tham vÊn kh¸c nãi chuyÖn ë chç träng t©m
cña cuéc tham vÊn nh»m vµo ng−êi nhËn
tham vÊn.
Nhµ tham vÊn hç trî th©n chñ ra quyÕt ®Þnh Nhµ cè vÊn gióp th©n chñ ra quyÕt ®Þnh
b»ng çch gióp hä x¸c ®Þnh vµ lµm s¸ng tá b»ng çch ®−a ra nh÷ng lêi khuyªn “mang
vÊn ®Ò, xem xÐt tÊt c¶ çc kh¶ n¨ng, vµ tÝnh chuyªn m«n” cho th©n chñ.
®−a ra lùa chän tèi −u nhÊt cho chÝnh hä
sau khi xem xÐt kü l−ìng tõng gi¶i ph¸p.
Mèi quan hÖ gi÷a nhµ cè vÊn vµ th©n chñ
Mèi quan hÖ tham vÊn quyÕt ®Þnh kÕt qu¶
kh«ng quyÕt ®Þnh kÕt qu¶ cè vÊn b»ng kiÕn
®¹t ®−îc cña qu¸ tr×nh tham vÊn; nhµ tham
thøc vµ sù hiÓu biÕt cña nhµ cè vÊn vÒ lÜnh
vÊn ph¶i x©y dùng lßng tin víi th©n chñ vµ
vùc mµ th©n chñ ®ang cÇn cè vÊn.
thÓ hiÖn th¸i ®é chÊp nhËn, th«ng c¶m vµ
kh«ng ph¸n xÐt.
Tham vÊn lµ mét qu¸ tr×nh gåm nhiÒu cuéc Qua tr×nh cè vÊn cã thÓ chØ diÔn ra trong
mét lÇn gÆp gì gi÷a th©n chñ vµ nhµ cè vÊn.
nãi chuyÖn hoÆc gÆp gì liªn tiÕp (Bëi v×
KÕt qu¶ cè vÊn kh«ng l©u bÒn; vÊn ®Ò sÏ
nh÷ng vÊn ®Ò cña mçi ng−êi h×nh thµnh vµ
lÆp l¹i v× çc nguyªn nh©n s©u xa cña vÊn
ph¸t triÓn trong mét kho¶ng thêi gian, do
®Ò ch−a ®−îc gi¶i quyÕt.
®ã còng cÇn cã thêi gian ®Ó gi¶i quyÕt
chóng.)
Nhµ tham vÊn thÓ hiÖn sù tin t−ëng vµo kh¶ Nhµ cè vÊn nãi víi th©n chñ vÒ nh÷ng
n¨ng tù ra çc quyÕt ®Þnh tèt nhÊt cña th©n quyÕt ®Þnh hä cho lµ phï hîp nhÊt ®èi víi
chñ; vai trß cña nhµ tham vÊn chØ lµ ®Ó t×nh huèng cña th©n chñ thay v× t¨ng c−êng
“h−íng” cho th©n chñ tíi nh÷ng h−íng lµnh kh¶ n¨ng cho th©n chñ.
m¹nh nhÊt.
Nhµ tham vÊn cã kiÕn thøc vÒ hµnh vi vµ sù Nhµ cè vÊn cã kiÕn thøc vÒ nh÷ng lÜnh vùc
ph¸t triÓn cña con ng−êi. Hä cã çc kü cô thÓ vµ cã kh¶ n¨ng truyÒn ®¹t nh÷ng
n¨ng nghe vµ giao tiÕp, cã kh¶ n¨ng khai kiÕn thøc ®ã ®Õn ng−êi cÇn hç trî hay
th¸c nh÷ng vÊn ®Ò vµ c¶m gi¸c cña th©n h−íng dÉn trong lÜnh vùc ®ã (ch¼ng h¹n,
chñ. qu¶n lý tµi chÝnh)
Nhµ tham vÊn gióp th©n chñ nhËn ra vµ sö TËp trung vµo thÕ m¹nh cña th©n chñ kh«ng
dông nh÷ng kh¶ n¨ng vµ thÕ m¹nh riªng ph¶i lµ xu h−íng chung cña cè vÊn
cña hä.
Nhµ tham vÊn ph¶i th«ng c¶m vµ chÊp nhËn Nhµ cè vÊn ®−a ra nh÷ng lêi khuyªn, hä
v« ®iÒu kiÖn víi nh÷ng c¶m gi¸c vµ t×nh kh«ng quan t©m ®Õn viÖc thÓ hiÖn sù th«ng
c¶m cña th©n chñ . c¶m hay chÊp nhËn th©n chñ
Th©n chñ lµm chñ cuéc nãi chuyÖn; nhµ Sau khi th©n chñ tr×nh bµy vÊn ®Ò , nhµ cè
tham vÊn l¾ng nghe, ph¶n håi, tæng kÕt vµ vÊn lµm chñ cuéc nãi chuyÖn vµ ®−a ra
®Æt c©u hái. nh÷ng lêi khuyªn.
M«®un i: bµi ii
Çc kü n¨ng vµ th¸i ®é tham vÊn

QuyÓn II
M«®un I, Bµi II: Çc kü n¨ng vµ th¸i ®é tham vÊn


Môc tiªu:

X¸c ®Þnh vµ hiÓu çc kü n¨ng, th¸i ®é chñ yÕu ®−îc sö dông trong çc ho¹t ®éng tham vÊn cã
hiÖu qu¶.

Thêi gian: Kho¶ng 2 giê 45 phót

ho¹t ®éng gîi ý:
1. Çc kü n¨ng chñ yÕu cña nhµ tham vÊn: Ho¹t ®éng nhãm nhá: (kho¶ng 40 phót)
• Yªu cÇu häc viªn chia thµnh çc nhãm nhá 3-4 ng−êi. (§¶m b¶o r»ng çc häc viªn
lµm viÖc theo nhãm víi nh÷ng ng−êi mµ hä ch−a tõng
Η Ph¸t tµi liÖu 2.1: Ho¹t ®éng nhãm nhá: Çc kü n¨ng chñ yÕu vµ ph¸t giÊy bót cho tõng
nhãm.

• Yªu cÇu çc nhãm lµm viÖc trong 20 phót ®Ó tr¶ lêi c©u hái trong tµi liÖu.

• Sau khi hÕt thêi gian, yªu cÇu çc nhãm d¸n phÇn tr×nh bµy cña hä lªn b¶ng. Yªu cÇu
mét ng−êi trong mçi nhãm tr×nh bµy ng¾n gän c©u tr¶ lêi cña nhãm hä tr−íc líp.

• Tãm l−îc phÇn tr×nh bµy cña çc nhãm vµ lµm râ nh÷ng hiÓu nhÇm

2. Çc kü n¨ng tham vÊn: Tr×nh bµy vµ th¶o luËn (20 phót)
•

Η Ph¸t tµi liÖu 2.2: Nh÷ng yªu cÇu c¬ b¶n ®Ó tham vÊn cã hiÖu qu¶.
• Dµnh 10 phót ®Ó th¶o luËn vÒ çc kü n¨ng chñ yÕu ®Ó tham vÊn cã hiÖu qu¶ (xem
phÇn KiÕn thøc tham kh¶o ). ChØ ra nh÷ng ®iÓm chung gi÷a nh÷ng kiÕn thøc
®−îc tr×nh bµy vµ c©u tr¶ lêi cña çc nhãm. Tù do th¶o luËn, tranh luËn ®èi víi çc
c©u hái vµ so s¸nh.
ChØ ra r»ng çc kü n¨ng tham vÊn phô thuéc rÊt nhiÒu vµo th¸i ®é cña nhµ tham
•
vÊn; nÕu kh«ng cã nh÷ng th¸i ®é cÇn thiÕt, nhµ tham vÊn sÏ kh«ng thÓ gióp ®ì
ng−êi kh¸c mét çch cã hiÖu qu¶ ®−îc.
Hái häc viªn: T¹i sao viÖc nhËn ra nh÷ng thÕ m¹nh cña th©n chñ l¹i quan träng?
• Lµm næi bËt tÇm quan träng cña viÖc khai th¸c vµ cñng cè nh÷ng thÕ m¹nh cña
th©n chñ trong tham vÊn.

3. Nhµ tham vÊn cÇn ph¶i cã nh÷ng th¸i ®é nµo? Ho¹t ®éng nhãm nhá (20 phót)
• §Ò nghÞ häc viªn chia thµnh çc nhãm nhá 3hoÆc 4 ng−êi (S¾p xÕp l¹i nhãm ®Ó
çc häc viªn ch−a lµm viÖc cïng nhau sÏ cïng hîp t¸c).
Η Ph¸t tµi liÖu 2.3: Ho¹t ®éng nhãm nhá: Çc th¸i ®é chñ yÕu trong nghÒ tham vÊn cho
tõng häc viªn vµ giÊy, bót mÇu cho çc nhãm.

• Dµnh cho häc viªn 15- 20 phót ®Ó tr¶ lêi c©u hái trong tµi liÖu.

QuyÓn II


• Yªu cÇu mét ng−êi tr×nh bµy c©u tr¶ lêi cña nhãm hä tr−íc líp.

• ChØ ra nh÷ng ®iÓm gièng nhau trong phÇn tr×nh bµy cña çc nhãm.
Η Ph¸t tµi liÖu 2.4: Çc th¸i ®é chñ yÕu cña nghÒ tham vÊn.
4. Çc th¸i ®é chñ yÕu trong quan hÖ tham vÊn: Tr×nh bµy vµ Th¶o luËn, (60 phót)
Th¶o luËn kü tõng th¸i ®é sau:
•

4.1. Lßng vÞ tha
4.2. T«n träng
4Hái häc viªn : T«n träng lµ g×?
T«n träng nghÜa lµquot;c¶m thÊy hoÆc thÓ hiÖn sù t«n träng hoÆc sù quý träng; coi
•
träng hoÆc ®èi xö kh¸c biÖt hoÆc kÝnh trängquot;.
Η Ph¸t tµi liÖu2.5: Çc thµnh tè cña sù t«n träng

4 Hái häc viªn : Nhµ tham vÊn cã thÓ thÓ hiÖn sù t«n träng víi th©n chñ nh− thÕ nµo?

• Xem nhËn thøc vÒ sù t«n träng nh− mét khÝa c¹nh c¬ b¶n cña çc mèi quan hÖ
tham vÊn. Nh÷ng néi dung quan träng ®−îc tr×nh bµy trong phÇn “KiÕn thøc tham
kh¶o”

• Tr×nh bµy hai vai diÔn minh ho¹ cho häc viªn. Trong vai diÔn ®Çu tiªn, “nhµ
tham vÊn” (gi¶ng viªn hoÆc ng−êi ®ång gi¶ng ®ãng) nªn thÓ hiÖn sù kh«ng t«n
träng “th©n chñ” mét çch c−êng ®iÖu(ch¼ng h¹n, ng¾t lêi th©n chñ, cè t×nh gi¶i
quyÕt vÊn ®Ò cña th©n chñ mµ kh«ng cÇn nghe kü l−ìng vÒ vÊn ®Ó, hoÆc ®−a ra
nh÷ng ®¸nh gi¸ vÒ th©n chñ b»ng çch nãi th©n chñ ®· “sai”). Trong vai diÔn thø
hai, ng−êi ®ãng vai “nhµ tham vÊn” nªn l¾ng nghe th©n chñ mét çch t«n träng
thùc sù.

• Sau ®ã, yªu cÇu häc viªn tr×nh bµy sù kh¸c nhau gi÷a hai vai diÔn minh ho¹ vµ nhµ
tham vÊn ®· thÓ hiÖn sù t«n träng vµ kh«ng t«n träng th©n chñ khi nµo, nh− thÕ
nµo.

Chó ý: Tµi liÖu “Nh÷ng c©u nãi kh«ng phï hîp cña nhµ tham vÊn” (xem Phô lôc trang 234-
235) ®−a ra mét sè vÝ dô vÒ nh÷ng c©u nãi thiÕu t«n träng mµ nhµ tham vÊn nªn tr¸nh sö
dông trong tham vÊn.

4.3. Cëi më
Gi¶i thÝch r»ng ®Ó t¹o ra mét bÇu kh«ng khÝ tin t−ëng, nhµ tham vÊn ph¶i thÓ hiÖn
•
sù cëi më vµ t×nh c¶m ®èi víi th©n chñ mµ kh«ng xÐt ®Õn ®é tuæi, giíi tÝnh, tr×nh
®é gi¸o dôc… cña hä.
• Th«ng b¸o víi häc viªn r»ng bµi häc sau sÏ tËp trung vµo sö dông çc kü n¨ng giao
tiÕp trong tham vÊn.

QuyÓn II


4 Hái häc viªn : Nhµ tham vÊn cßn thÓ hiÖn sù cëi më nh− thÕ nµo ?

• Cëi më cã thÓ biÓu ®¹t b»ng lêi hoÆc kh«ng b»ng lêi nãi. Ch¼ng h¹n, mØm c−êi
vµ ®éng ch¹m phï hîp, nãi giäng b×nh tÜnh vµ th¼ng th¾n (nh−ng kh«ng xoa dÞu
hay trÞch th−îng)

4.4. ChÊp nhËn
4Hái häc viªn: T¹i sao th¸i ®é chÊp nhËn quan träng trong tham vÊn?
4.5. Quan t©m ®Õn çc Nhu cÇu cña th©n chñ
4.6. Ch©n thµnh
4Hái häc viªn: Ch©n thµnh lµ g×?
• ChØ ra r»ng mét nhµ tham vÊn ch©n thµn lµ ng−êi ®¸ng tin, ch©n chÝnh vµ thµnh
thËt víi th©n chñ.

4.7. Th«ng c¶m
• Yªu cÇu häc viªn lÊy giÊy bót, vµ tr¶ lêi ra giÊy c©u hái: quot;Th«ng c¶m lµ g×?quot;

Sau khi häc viªn kÕt thóc, yªu cÇu hä ph¸t biÓu ý kiÕn. Ng−êi ®ång gi¶ng hoÆc
•
häc viªn t×nh nguyÖn ghi çc ý kiÕn ®ã lªn b¶ng

Chó ý: Th«ng c¶m cã thÓ lµ mét kh¸i niÖm khã n¾m b¾t. NÕu häc viªn ph¶n håi kh«ng phï
hîp hoÆc kh«ng chÝnh x¸c, h·y chÊp nhËn c©u tr¶ lêi cña hä vµ chuyÓn sang c©u kh¸c thay v×
söa sai tõng c©u mét.

Η Ph¸t tµi liÖu 2.6: NghÖ thuËt th«ng c¶m
• Gi¶i thÝch kü vÒ kh¸i niÖm th«ng c¶m vµ sù kh¸c nhau cña nã víi ®ång c¶m (xem
phÇn “KiÕn thøc tham kh¶o”):

Η Ph¸t tµi liÖu 2.7: Ph¶n håi thÓ hiÖn sù th«ng c¶m
• Dµnh cho häc viªn 10-15 phót ®Ó hoµn thµnh bµi tËp. Khi häc viªn kÕt thóc, chØ
®Þnh häc viªn tr¶ lêi hä cã thÓ ®¸p l¹i tõng c©u nãi cña th©n chñ víi th¸i ®é th«ng
c¶m nh− thÕ nµo
Chó ý: NÕu häc viªn ®−a ra nh÷ng ph¶n håi ch−a thùc sù thÓ hiÖn sù th«ng c¶m, tr−íc tiªn
h·y chØ ra ®iÓm tÝch cùc trong c©u tr¶ lêi cña hä, sau ®ã gîi ý mét sè çch hä cã thÓ thÓ hiÖn
râ sù th«ng c¶m h¬n.
Η Ph¸t tµi liÖu 2.8: Ph¶n håi thÓ hiÖn sù th«ng c¶m: Nh÷ng mÉu ph¶n håi

• Gi¶i thÝch ng¾n gän nh÷ng mÉu ph¶n håi ®−îc ®−a ra thÓ hiÖn sù th«ng c¶m nh−
thÕ nµo.

QuyÓn II


Chó ý: Tµi liÖu “Nh÷ng mÖnh ®Ò/c©u hái mang tÝnh th«ng c¶m” trong phÇn Phô lôc ®−a ra
mét sè vÝ dô hay vÒ çc mÖnh ®Ò mang tÝnh th«ng c¶m.

5. X©y dùng lßng tin : Ho¹t ®éng ç nh©n (20 phót)
• Yªu cÇu häc viªn lÊy giÊy ra, trong vßng 5 phót tr¶ lêi c©u hái ra giÊy: Nhµ tham vÊn
cã thÓ x©y dùng lßng tin víi th©n chñ b»ng nh÷ng çch nµo?.
• Sau ®ã, yªu cÇu tõng häc viªn tr¶ lêi. ChØ ®Þnh nh÷ng häc viªn Ýt nãi hoÆc ngÇn ng¹i
ph¸t biÓu çc c©u tr¶ lêi cña hä víi nhãm. ThÓ hiÖn th¸i ®é khuyÕn khÝch ®Ó häc viªn
c¶m thÊy tù tin vµ s½n lßng tham gia.

• VÏ lªn b¶ng minh ho¹ vÒ lßng tin ®ãng vai trß nÒn t¶ng trong çc mèi quan hÖ trî
gióp; (xem h×nh vÏ).

Çc th¸i ®é çc kü n¨ng

Lßng tin
Lßng tin

6. Tæng kÕt bµi häc: (5 phót)
4 Yªu cÇu häc viªn tãm t¾t ng¾n gän vÒ bµi häc, bæ sung nh÷ng ý cßn thiÕu trong çc tãm t¾t
cña hä. Xem phÇn “KiÕn thøc tham kh¶o”

kiÕn thøc tham kh¶o:
CÇn nh÷ng ng−êi ®Æc biÖt ®Ó lµm tham vÊn v× kh«ng ph¶i ai còng phï hîp víi c«ng viÖc nµy.
ë nhiÒu n−íc nghÒ tham vÊn ®· ®−îc h×nh thµnh çch ®©y vµi thËp kû, nh÷ng ng−êi muèn trë
thµnh nhµ tham vÊn ®−îc lùa chän rÊt kü cµng tr−íc khi tham gia vµo çc ch−¬ng tr×nh cao
häc ë tr−êng. Nh÷ng øng cö viªn t−¬ng lai ph¶i cã mét sè ®Æc ®iÓm nh−:

Th«ng minh
Ch©n thµnh
S½n lßng gióp ®ì
Çc kü n¨ng giao tiÕp hoµn h¶o
Sù nh¹y c¶m vµ vµ nh©n ¸i víi mäi ng−êi
Cã ý thøc tèt víi b¶n th©n
Cã tinh thÇn cëi më
Cã tinh thÇn khoan dung, ®èi víi quan ®iÓm hay çch nh×n nhËn vÊn ®Ò kh¸c.
Tham vÊn vµ c«ng t¸c x· héi kh«ng ph¶i lµ nh÷ng ho¹t ®éng nghiÖp d−; chóng lµ nh÷ng ho¹t
®éng nghÒ nghiÖp. Gièng çc nghÒ kh¸c, nh÷ng ng−êi lµm trong çc lÜnh vùc liªn quan chÆt
chÏ ®Õn nh÷ng nghÒ nµy ph¶i cã kiÕn thøc chuyªn m«n, çc kü n¨ng vµ th¸i ®é nhÊt ®Þnh.
Bµi häc nµy tr×nh bµy çc kü n¨ng vµ th¸i ®é c¬ b¶n nhµ tham vÊn cÇn ph¶i cã ®Ó cã thÓ ho¹t
®éng hiÖu qu¶.

QuyÓn II


Lßng tin lµ nÒn t¶ng cña bÊt kú mét quan hÖ tham vÊn hay hç trî nµo; tr−íc khi th©n chñ cã
thÓ c¶m thÊy tho¶i m¸i ®Ó chia sÎ nh÷ng th«ng tin ç nh©n, c¶m gi¸c vµ ý nghÜ th× viÖc t¹o ra
mét bÇu kh«ng khÝ tin t−ëng gi÷a th©n chñ vµ nhµ tham vÊn lµ rÊt cÇn thiÕt. Do vËy, ®Ó c«ng
viÖc hiÖu qu¶, nhµ tham vÊn ph¶i cã kh¶ n¨ng ph¸t triÓn çc mèi quan hÖ tÝch cùc vµ ®¸ng tin
cËy víi th©n chñ. §è chÝnh lµ sù s½n lßng ®¸p øng çc nhu cÇu cña th©n chñ víi sù chÊp nhËn
vµ hç trî v« ®iÒu kiÖn. Mét sè çc kü n¨ng vµ th¸i ®é chñ yÕu ®−îc tr×nh bµy trong bµi häc
nµy sÏ gióp häc viªn cã thÓ x©y dùng vµ duy tr× nÒn t¶ng cña lßng tin víi trÎ em vµ çc th©n
chñ kh¸c.

Çc kü n¨ng tham vÊn

Kh¶ n¨ng l¾ng nghe vµ giao tiÕp mét çch râ rµng vµ cëi më, víi sù th«ng c¶m vµ cã môc
®Ých
Mäi mèi quan hÖ hç trî ®Òu chøa ®ùng sù giao tiÕp trung thùc vµ ®−îc c¶ hai bªn thõa
nhËn. Mét ph−¬ng ph¸p mµ çc nhµ tham vÊn cã thÓ giao tiÕp trung thùc víi th©n chñ (vµ
x©y dùng çc quan hÖ dùa trªn sù tin cËy lÉn nhau) lµ ®¶m b¶o r»ng trong mäi t×nh huèng,
th©n chñ cña hä nhËn thøc râ vÒ nh÷ng g× sÏ x¶y ra, cÇn ph¶i x¶y ra trong nh÷ng t×nh huèng
®ã, hoÆc th©n chñ cã thÓ cã nh÷ng quyÒn vµ sù lùa chän g×. Çch nµy®uîc ¸p dông c¶ trong
tham vÊn víi trÎ em vµ ng−êi lín. Ch¼ng h¹n, tr−íc khi b¾t ®Çu mét mèi quan hÖ tham vÊn
liªn tôc, nhµ tham vÊn nªn nãi chi tiÕt víi th©n chñ vÒ tham vÊn lµ g×, vµ th«ng b¸o víi th©n
chñ r»ng hä cã quyÒn dõng qu¸ tr×nh tham vÊn theo ý nguyÖn cña hä. Trong mét vÝ dô kh¸c,
gi¶ sö trÎ tiÕt lé víi nhµ tham vÊn cña em r»ng em ®ang bÞ mét b¹n trai lín h¬n cïng khu tËp
thÓ l¹m dông t×nh dôc. Nhµ tham vÊn cÇn th«ng b¸o víi em r»ng ®Ó b¶o vÖ em, nhµ tham vÊn
ph¶i th«ng b¸o víi mét ng−êi nµo ®ã (vÝ dô, c¶nh s¸t, hoÆc bè mÑ em) cã thÓ gióp ®ì ®Ó b¶o
®¶m sù an toµn cho em. TrÎ em còng cã quyÒn ®−îc th«ng b¸o vÒ nh÷ng g× ®ang x¶y ra hoÆc
s¾p x¶y ra vµ t¹i sao. Kh«ng ®Æt trÎ vµo nh÷ng quyÕt ®Þnh ¶nh h−ëng ®Õn cuéc sèng cña çc
em lµ l¹m quyÒn cña çc em. ViÖc ®ã sÏ khiÕn çc em cã c¶m gi¸c giËn d÷, sî h·i, ph¶n béi
hoÆc kh«ng tin t−ëng.

Ch¼ng h¹n, mét nhµ tham vÊn ®ang lµm tham vÊn víi mét cËu bÐ cã t©m tr¹ng ch¸n n¶n, tuyÖt
väng cã thÓ thÊy nªn nãi chuyÖn víi thµy gi¸o cña em ®Ó hiÓu thªm vÒ hµnh vi cña em ë
tr−êng (vÝ dô, cËu bÐ cã bá häc kh«ng, cËu bÐ tiÕn bé nh− thÕ nµo vÒ mÆt lý thuyÕt). §Çu tiªn
nhµ tham vÊn cÇn nãi víi cËu bÐ r»ng nhµ tham vÊn c¶m thÊy viÖc trao ®æi víi thµy gi¸o cña
em ®Ó v¹ch ra çch gióp ®ì em lµ rÊt cã Ých. Nhµ tham vÊn nªn hái ý kiÕn cËu bÐ, nÕu cËu
kh«ng ®ång ý, h·y t«n träng ý muèn ®ã cña em vµ t×m çch kh¸c ®Ó tiÕp cËn víi nh÷ng biÓu
hiÖn ë tr−êng cña em hoÆc hái ý kiÕn em vµo lÇn sau.

Nhµ tham vÊn cã tr¸ch nhiÖm ph¶i chia sÎ víi th©n chñ nh÷ng th«ng tin cã ¶nh h−ëng ®Õn hä
ngay c¶ khi th©n chñ khã cã thÓ chÊp nhËn nh÷ng th«ng tin ®ã. VÝ dô, mét nhµ tham vÊn
®ang tham vÊn víi mét th©n chñ nhiÔm HIV vµ gÇn ®Õn giai ®o¹n ph¸t triÓn m¹nh cña AIDS.
Anh ta phñ nhËn t×nh tr¹ng hiÖn t¹i cña m×nh vµ quan hÖ t×nh dôc bõa b·i. §Ó gióp ®ì th©n
chñ vµ b¶o vÖ nh÷ng ng−êi kh¸c cã thÓ l©y nhiÔm virut tõ hµnh vi t×nh dôc kh«ng an toµn cña
anh ta, nhµ tham vÊn ph¶i nãi thËt (nh−ng t«n träng vµ lÞch sù) víi th©n chñ vÒ sù ph¸t triÓn
bÖnh cña anh ta vµ thùc tÕ anh ta ®ang ®Èy mét sè kh«ng ®Õm ®−îc nh÷ng ng−êi kh¸c vµo
nguy c¬ l©y nhiÔm b»ng hµnh vi t×nh dôc kh«ng an toµn cu¶ m×nh. MÆc dï nh÷ng vÊn ®Ò nµy
kh¸ nh¹y c¶m vµ khã th¶o luËn, nhµ tham vÊn ph¶i ®Æt sù khã chÞu cña m×nh sang mét bªn vµ
hµnh ®éng v× lîi Ých cña th©n chñ vµ nh÷ng ng−êi ®ang bÞ ®Æt tr−íc nguy c¬. Mét phÇn vai trß
cña nhµ tham vÊn lµ gióp th©n chñ häc çch ®èi mÆt víi nh÷ng th«ng tin khã kh¨n theo çch
cã Ých h¬n vµ cã hiÖu qu¶ h¬n; viÖc giÊu th©n chñ nh÷ng thùc tÕ khã chÊp nhËn ®ã lµ hoµn
toµn kh«ng phï hîp.

QuyÓn II


Kh¶ n¨ng khai th¸c th«ng tin vµ x©u chuçi çc sù kiÖn trong qu¸ tr×nh ®¸nh gi¸ vÊn ®Ò

ViÖc nhµ tham vÊn tËp hîp ®−îc tÊt c¶ çc sù kiÖn chñ yÕu vµ cã liªn quan khi ®ang t×m hiÓu
ph¹m vi cña vÊn ®Ò hay t×nh huèng th©n chñ ®ang gÆp ph¶i lµ rÊt quan träng. NÕu nhµ tham
vÊn kh«ng cÈn thËn trong viÖc ®Æt c©u hái thÝch hîp th× th©n chñ cã thÓ sÏ bá qua çc sù kiÖn
quan träng mµ nhµ tham vÊn cÇn biÕt ®Ó n¾m ®−îc nh÷ng vÊn ®Ò quan träng vµ ®Ó ®¶m b¶o
nhËn ®−îc sù hç trî mµ hä thùc sù cÇn.

Ch¼ng h¹n, gi¶ sö mét trÎ ®−êng phè muèn ë Hµ néi h¬n quay trë vÒ quª mÆc dï gia ®×nh em
®ang Ðp em quay trë vÒ. Nhµ tham vÊn cho r»ng çch tèt nhÊt cho trÎ lµ quay vÒ nhµ do ®ã
®· cè g¾ng hÕt søc ®Ó thuyÕt phôc em quay vÒ. CËu bÐ kh«ng gÆp nhµ tham vÊn n÷a v× em
c¶m thÊy r»ng nhµ tham vÊn kh«ng hiÓu em. Cuèi cïng nhµ tham vÊn nghe nãi cËu bÐ ®·
tham gia vµo nhãm trÎ em trém c¾p xe m¸y ®Ó kiÕm tiÒn. CËu bÐ ®· bÞ b¾t vµ chuyÓn ®Õn tr¹i
giam thanh thiÕu niªn. Nhµ tham vÊn sau ®ã cã nghe chÞ g¸i cña cËu bÐ (còng lµ mét trÎ
®−êng phè) nãi r»ng cËu bÐ kh«ng muèn quay trë vÒ nhµ v× em bÞ cha d−îng ng−îc ®·i
nghiªm träng. ¤ng ta ®¸nh em cho ®Õn khi em bÊt tØnh nh©n sù; ®©y chÝnh lµ lý do em sî
quay vÒ nhµ. Trong tr−êng hîp nµy nhµ tham vÊn ®· kh«ng hái cËu bÐ t¹i sao em kh«ng
muèn quay trë vÒ quª mµ l¹i cho r»ng em ®· ra ®i tõ mét m¸i nhµ an toµn víi bè mÑ th−¬ng
yªu em vµ do ®ã em nªn quay vÒ víi hä. Nhµ tham vÊn ®· cã ý tèt lµ muèn b¶o vÖ cËu bÐ
khái nh÷ng rñi ro cña cuéc sèng lang thang trªn phè. Tuy nhiªn, nÕu nhµ tham vÊn hái cËu bÐ
nh÷ng c©u hái kh¸c hoÆc l¾ng nghe em kü l−ìng h¬n, nhµ tham vÊn ®· cã thÓ can thiÖp theo
çch kh¸c cho lîi Ých cña cËu bÐ tr−íc khi cËu bÞ l«i kÐo bëi nh÷ng ¶nh h−ëng xÊu cña b¹n bÌ
(vÝ dô, t×m mét m¸i Êm hay mét nhµ nu«i d−ìng an toµn cho cËu bÐ).

Tãm l¹i, viÖc nhµ tham vÊn ®Æt ra nh÷ng c©u hái thÝch hîp, s©u s¾c ®èi víi th©n chñ lµ rÊt
quan träng. §iÒu nµy sÏ gióp hä cã thÓ tËp hîp çc th«ng tin quan träng hç trî trùc tiÕp cho
çc ho¹t ®éng can thiÖp cña hä. Trong kho¸ tËp huÊn nµy, M«®un I, Bµi IV, Çc kü n¨ng giao
tiÕp trong tham vÊn PhÇn I tËp trung vµo çc kü n¨ng ®Æt c©u hái, vµ gióp çc häc viªn ®ang
tËp huÊn rót ra nh÷ng th«ng tin høu Ých tõ th©n chñ cña hä.

Kh¶ n¨ng t¹o ra vµ duy tr× çc mèi quan hÖ hç trî chuyªn nghiÖp.

Nhµ tham vÊn cã kh¶ n¨ng t¸c ®éng, lµm thay ®æi cuéc sèng cña mäi ng−êi vµ do ®ã ph¶i xö
sù theo çch chuyªn nghiÖp vµ cã tr¸ch nhiÖm ë mäi lóc. Trong suèt kho¸ tËp huÊn nµy, häc
viªn sÏ häc çch tiÕp xóc víi th©n chñ mét çch chuyªn nghiÖp vµ cã hiÖu qu¶; Mo®un IV,
Bµi I tËp trung ®Æc biÖt vµo çc nguyªn t½c ®¹o ®øcc¬ b¶n trong thùc hµnh tham vÊn.

Kh¶ n¨ng quan s¸t vµ hiÓu çc hµnh vi b»ng lêi vµ kh«ng b»ng lêi nãi.

§©y lµ kü n¨ng tham vÊn tuyÖt ®èi quan trängsÏ ®−îc th¶o luËn kü ë M«®un I Bµi III. Nhµ
tham vÊn ph¶i nh¹y c¶m víi nh÷ng “dÊu hiÖu” th©n chñ chuyÓn t¶i kh«ng b»ng lêi nãi. Th©n
chñ giao tiÕp rÊt nhiÒu qua ng«n ng÷ cö chØ. HiÓu ®−îc nh÷ng bøc th«ng ®iÖp ngÇm ®−îc
chuyÓn t¶i kh«ng b»ng lêi cã thÓ gióp nhµ tham vÊn thÊu hiÓu ®−îc th©n chñ ®ang suy nghÜ vµ
c¶m gi¸c nh− thÕ nµo. Chó ý mét çch kü l−ìng ®Õn çc hµnh vi b»ng lêi vµ kh«ng b»ng lêi
nãi lµ mét khÝa c¹nh quan träng cña qu¸ tr×nh tham vÊn.

Ch¼ng h¹n, mét th©n chñ nãi víi nhµ tham vÊn r»ng mäi chuyÖn gÇn ®©y ®· cã chiÒu h−íng
tèt h¬n. Tuy nhiªn, khi c« bÐ ®ang nãi ®«i tay cña em run rÈy, em dÞch chuyÓn mét çch
kh«ng tho¶i m¸i trªn ghÕ. Nhµ tham vÊn cã thÓ ®¸p l¹i b»ng çch nãi mét ®iÒu g× ®ã nh−:
“Ch¸u nãi víi c« r»ng ®· thùc sù ®−îc c¶i thiÖn, nh−ng d−êng nh− ch¸u cã vÎ h¬i lo l¾ng.
Ch¸u cã thÓ nãi víi c« vÒ ®iÒu ®ã kh«ng?”. Th©n chñ ®ét nhiªn bËt khãc vµ nãi víi nhµ tham

QuyÓn II


vÊn r»ng, thùc tÕ em ®ang c¶m thÊy rÊt buån vµ n¶n chÝ. V× nhµ tham vÊn ®· ®o¸n ®−îc çc
dÊu hiÖu cña th©n chñ, nhµ tham vÊn cã thÓ “quay trë l¹i” víi nh÷ng g× ®ang diÔn ra trong
th©n chñ, vµ gióp ®ì em bµy tá nh÷ng g× ®ang lµm em buån.

Kh¶ n¨ng x©y dùng lßng tin víi th©n chñ vµ l«i cuèn hä vµo nh÷ng nç lùc ®Ó gi¶i quyÕt
vÊn ®Ò cña chÝnh hä.

Nh− ®· th¶o luËn ë phÇn trªn, viÖc nhµ tham vÊn x©y dùng ®−îc lßng tin víi th©n chñ lµ v«
cïng quan träng, chØ khi hä thiÕt lËp ®−îc mét mèi quan hÖ tin cËy hä míi cã thÓ g©y ¶nh
h−ëng vµ t¹o ®éng c¬ cho th©n chñ t¹o ®−îc nh÷ng thay ®æi tÝch cùc trong cuéc sèng cña hä.

MÆt kh¸c, cho dï cã nhÊn m¹nh bao nhiªu còng kh«ng ®ñ r»ng tham vÊn kh«ng chØ nghÜa lµ
gióp th©n chñ tiÕp cËn víi çc nguån lùc hoÆc ®−a ra lêi khuyªn, vÝ dô, nãi víi th©n chñ çch
hä cã thÓ tù b¶o vÖ m×nh khi lang thang trªn phè. Tham vÊn cßn h¬n thÕ rÊt nhiÒu. Tham vÊn
mang l¹i nh÷ng hç trî trùc tiÕp vµ sù khuyÕn khÝch cho th©n chñ, gióp ®ì hä t¨ng c−êng lßng
tù träng b»ng çch ®Ò cao nh÷ng thÕ m¹nh cña hä vµ khuyÕn khÝch hä sö dông nh÷ng thÕ
m¹nh ®ã ®Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò cña chÝnh hä. Tham vÊn liªn quan ®Õn viÖc chØ ra cho th©n
chñ/trÎ thÊy r»ng nhµ tham vÊn tin t−ëng hä vµ s½n lßng l¾ng nghe mçi khi hä cÇn mét ai ®ã
®Ó bµy tá.

Kh¶ n¨ng th¶o luËn nh÷ng chñ ®Ò nh¹y c¶m mét çch tÝch cùc mµ kh«ng bèi rèi hay sî
h·i.

Th©n chñ th−êng chia sÎ nh÷ng c©u chuyÖn vµ tr¶i nghiÖm g©y söng sèt cho nhµ tham vÊn.
Nh÷ng chuyÖn nµy cã thÓ lµm cho nh÷ng nhµ tham vÊn kh«ng tho¶i m¸i. NÕu th©n chñ ph¸t
hiÖn ra r»ng nhµ tham vÊn cña hä c¶m thÊy sî h·i hay bèi rèi bëi nh÷ng c©u chuyÖn cña hä.
Hä sÏ miÔn c−ìng kh«ng muèn chia sÎ chót nµo n÷a; tåi tÖ h¬n lµ hä c¶m thÊy cã lçi v× ®·
g©y ra sù kh«ng tho¶i m¸i cho nhµ tham vÊn, hoÆc hä ®· lµ “®iÒu g× ®ã sai” khi chia sÎ. Hä
thËm chÝ c¶m thÊy hä cÇn ph¶i “b¶o vÖ” nhµ tham vÊn b»ng çch giÊu ®i hoÆc gi¶m thiÓu çc
chi tiÕt nhÊt ®Þnh. Trong tr−êng hîp ®ã träng t©m ®−îc chuyÓn tõ th©n chñ sang nhµ tham
vÊn.

TrÎ em cÇn sù hç trî vµ tÝnh kh¸ch quan. TrÎ cÇn c¶m thÊy r»ng çc em cã thÓ chia sÎ mäi
chuyÖn víi nhµ tham vÊn mµ kh«ng thÓ chia sÎ víi ai kh¸c mµ kh«ng bÞ ph¸n xÐt. VÝ dô, nÕu
mét trÎ kÓ víi bè mÑ, anh trai, chÞ g¸i, hoÆc b¹n bÌ cña em r»ng em võa thö dïng ma tuý lÇn
®Çu tiªn. Bè mÑ cã thÓ (mét çch dÔ hiÓu) ®¸p l¹i b»ng çch qu¸t vµo mÆt em v× hä lo l¾ng
cho em vµ sî r»ng em sÏ lµm h¹i chÝnh b¶n th©n m×nh. Mét nhµ tham vÊn chuyªn nghiÖp sÏ
kh«ng bá qua hµnh vi ®ã nh−ng sÏ kh«ng ph¸n xÐt em. Nhµ tham vÊn sÏ gióp trÎ t×m hiÓu t¹i
sao em ®· hµnh ®éng nh− vËy. Sau ®ã em suy nghÜ vµ c¶m thÊy g×. Giê ®©y em suy nghÜ vµ
c¶m thÊy g×. Cã thÓ lµm g× ®Ó thay ®æi çc c¶m gi¸c ®ã ®Ó em sÏ kh«ng cÇn sö dông thuèc
n÷a. Cã c¶m gi¸c ph¸n xÐt hay sî h·i bëi nh÷ng ®iÒu trÎ kÓ, nhµ tham vÊn sÏ kh«ng gióp ®ì
®−îc trÎ; thÓ hiÖn sù söng sèt hoÆc ngay lËp tøc chuyÓn ®Ò tµi,th©n chñ sÏ cho r»ng vÊn ®Ò cña
th©n chñ lµ qu¸ søc ®èi víi nhµ tham vÊn.

Kh¶ n¨ng sö dông çc nguån lùc mét çch s¸ng t¹o nh»m gióp ®ì th©n chñ x©y dùng
çc gi¶i ph¸p s¸ng kiÕn ®Ó ®¸p øng çc nhu cÇu cña hä

Nhµ tham vÊn ph¶i cã kh¶ n¨ng gióp th©n chñ sö dông çc nguån lùc cã thÓ hç trî th©n chñ ®Ó
c¶i thiÖn t×nh huèng cña hä. Nh−ng lu«n nhí r»ng: nhµ tham vÊn kh«ng ph¶i lµ çn bé x·
héi!

QuyÓn II


Nhµ tham vÊn ®Æc biÖt quan t©m trong viÖc hç trî çc vÊn ®Ò t©m lý cña th©n chñ h¬n lµ çc
khÝa c¹nh t×nh huèng cña vÊn ®Ò hä ®ang gÆp ph¶i. NhiÒu nhµ tham vÊn ë ViÖt nam chØ tËp
trung vµo viÖc c¶i thiÖn t×nh h×nh tµi chÝnh cña th©n chñ – hä kh«ng xem xÐt ®Õn viÖc th©n
chñ cña hä suy nghÜ vµ c¶m gi¸c nh− thÕ nµo vÒ mét sè ®iÒu cô thÓ. Nh−ng ®©y l¹i lµ mét vÊn
®Ò tuyÖt ®èi quan träng. Ngµy nay nhiÒu kÎ téi ph¹m, kÎ m¹i d©m, vµ ng−êi sö dông ma tuý
®· tõng cã nh÷ng tr¶i nghiÖm ®au ®ín khi cßn trÎ th¬ mµ hä kh«ng thÓ chia sÎ cïng ai. Sù
hiÖn diÖn cña mét ng−êi hç trî trong cuéc sèng thêi trÎ th¬ cã thÓ ®· lµm mäi chuyÖn kh¸c
®i.

Kh¶ n¨ng ®¸nh gi¸ s©u s¾c çc nhu cÇu cña th©n chñ vµ ®Æt thø tù −u tiªn cho çc b−íc
gi¶i quyÕt vÊn ®Ò.

Nhµ tham vÊn ph¶i cã kh¶ n¨ng nhËn ra nh÷ng nhu cÇu nµo cña th©n chñ lµ rÊt cÇn thiÕt. PhÇn
sau cña kho¸ tËp huÊn nµy, chóng ta sÏ häc çch ®Æt thø tù −u tiªn cho çc nhu cÇu cña th©n
chñ, vµ cho mçi giai ®o¹n cña qu¸ tr×nh gi¶i quyÕt vÊn ®Ò.

Kh¶ n¨ng x¸c ®Þnh thÕ m¹nh cña th©n chñ

Trong bÊt cø mèi quan hÖ tham vÊn nµo, viÖc x¸c ®Þnh vµ ®Ò cao thÕ m¹nh cña th©n chñ
lµ nh÷ng viÖc rÊt quan träng. Th©n chñ cã thÓ ®−îc khuyÕn khÝch ®Ó sö dông nh÷ng thÕ
m¹nh vµ kh¶ n¨ng cña riªng hä ®Ó chÞu ®ùng hoÆc v−ît qua nh÷ng khã kh¨n, khñng ho¶ng, vµ
th¸ch thøc. Khi t×nh huèng cña th©n chñ qu¸ tèi t¨m hoÆc hä c¶m thÊy qu¸ ch¸n n¶n, thÊt
väng, th× mäi chuyÖn trong cuéc sèng cña hä còng trë nªn tiªu cùc. §iÒu nµy th−êng khiÕn
th©n chñ bá qua hoÆc bá lì nh÷ng mÆt tÝch cùc trong cuéc sèng, tÝnh çch cña hä. Trong
nh÷ng t×nh huèng ®ã, nhµ tham vÊn cã thÓ l¸i th©n chñ tËp trung vµo nh÷ng ®iÒu tèt hoÆc
nh÷ng ç tÝnh tèt ®Ó th©n chñ cã çi nh×n thùc tÕ h¬n vÒ hoµn c¶nh cña hä.

Çc th¸i ®é tham vÊn

Quan t©m ®Õn ng−êi kh¸c vµ s½n lßng gióp ®ì

§iÓm nµy kh¸ râ rµng, nh−ng viÖc nhµ tham vÊn quan t©m ®Õn ng−êi kh¸c, ®Æc biÖt lµ nh÷ng
ng−êi ®ang bÞ tæn th−¬ng hoÆc yÕu ít lµ v« cïng quan träng. NÕu kh«ng thùc sù quan t©m
®Õn lîi Ých cña th©n chñ, nhµ tham vÊn sÏ rÊt khã th«ng c¶m víi hä vµ gióp ®ì hä ®¹t ®−îc
nh÷ng môc tiªu ®Æt ra vµ sèng cã Ých h¬n.

T«n träng

T«n träng nghÜa lµquot;c¶m thÊy hoÆc thÓ hiÖn sù coi träng hoÆc sù quý mÕn; xem xÐt hoÆc ®èi xö
mét çch kh¸c biÖt hoÆc kÝnh träng quot; (Tõ ®iÓn New Collegiate cña Webster, 1981). VÒ
ph−¬ng diÖn lÞch sö, t«n träng ®· ®−îc ç nhµ khoa häc x· héi vµ khoa häc t©m lý xem nh− lµ
mét trong nh÷ng nhu cÇu thiÕt yÕu cña con ng−êi (Long, 1996). ChØ khi nµo th©n chñ c¶m
thÊy ®−îc t«n träng hä sÏ cëi më víi nhµ tham vÊn, nãi mét çch tù nhiªn vµ tho¶i m¸i vÒ
nh÷ng ý nghÜ vµ c¶m gi¸c riªng t− cña hä.

• T«n träng lµ cho mäi ng−êi quyÒn lµ chÝnh b¶n th©n hä vµ cã çc quan ®iÓm, ý nghÜ
vµ nh÷ng c¶m gi¸c riªng cña riªng hä. §iÒu nµy nãi lªn r»ng nhµ tham vÊn nªn tr¸nh
thóc Ðp th©n chñ ra quyÕt ®Þnh khi hä ch−a s½n sµng. Th©n chñ sÏ kh«ng tin t−ëng mét
ng−êi mµ hä c¶m thÊy ng−êi nµy ®ang ph¸n xÐt hoÆc thóc Ðp hä.

QuyÓn II


• T«n träng th©n chñ còng cã nghÜa lµ kh«ng bao giê t¹o ra mét çch cè ý çc t×nh
huèng lµm th©n chñ ph¶i phô thuéc vµo nhµ tham vÊn. T«n träng th©n chñ còng cã
nghÜa lµ ®Ó th©n chñ cã tr¸ch nhiÖm víi thay ®æi mµ nhµ tham vÊn h−íng dÉn hä trong qu¸
tr×nh t×m kiÕm môc tiªu hä ®Æt ra. T«n träng th©n chñ ®ång nghÜa víi viÖc tin t−ëng vµo
kh¶ n¨ng thay ®æi vµ c¶i thiÖn cuéc sèng b»ng chÝnh nh÷ng kh¶ n¨ng vèn cã cña th©n chñ.

• Nhµ tham vÊn cã thÓ thÓ hiÖn sù t«n träng víi th©n chñ b»ng çch l¾ng nghe vµ th«ng c¶m
víi hä.

Cëi më

§Ó t¹o ra mét bÇu kh«ng khÝ tin t−ëng, nhµ tham vÊn ph¶i thÓ hiÖn th¸i ®é cëi më vµ th©n
thiÖn víi th©n chñ, kh«ng kÓ ®Õn ®é tuæi, giíi tÝnh vµ tr×nh ®é gi¸o dôc cña hä... Th¸i ®é cëi
më cã thÓ thÓ hiÖn b»ng lêi hoÆc kh«ng b»ng lêi nãi. Cëi më cã thÓ ®−îc thÓ hiªn b»ng viÖc
mØm c−êi vµ ®éng ch¹m phï hîp, nãi giäng b×nh tÜnh vµ th¼ng th¾n (nh−ng kh«ng xoa dÞu hay
trÞch th−îng)

ChÊp nhËn

HÇu hÕt th©n chñ cña anh/ chÞ sÏ kh¸c anh/ chÞ - c¶ vÒ ®é tuæi, giíi tÝnh, ®Þa vÞ, t×nh h×nh kinh
tÕ, t«n gi¸o hay tr×nh ®é gi¸o dôc. Víi t− çch lµ mét nhµ tham vÊn, nhiÖm vô cña anh/ chÞ
lµ chÊp nhËn th©n chñ nh− chÝnh b¶n th©n hä chø kh«ng ph¶i lµ anh/chÞ nghÜ hä nªn lµ
thÕ nµo. §iÒu nµy cã nghÜa lµ anh/ chÞ chÊp nhËn quyÕt ®Þnh, niÒm tin, vµ nh÷ng lo l¾ng cña
hä cho dï anh/ chÞ cã ®ång ý víi hä hay kh«ng. H·y lu«n nhí r»ng anh/ chÞ cã thÓ kh«ng t¸n
thµnh çch c− xö hay hµnh ®éng cña mét ng−êi nµo ®ã nh−ng anh/ chÞ vÉn chÊp nhËn hä nh−
mét con ng−êi; quot;Kh«ng nªn ph¸n xÐt còng nh− bá qua çc hµnh vi cña th©n chñ quot; (Long,
1996).

Mét ph¶n vÝ dô vÒ sù chÊp nhËn lµ xu h−íng tiªu cùc ®èi víi nh÷ng trÎ bÞ gäi lµ quot;trÎ h−quot;.
§iÒu nµy kh«ng chØ lµm tæn th−¬ng ®Õn lßng tù träng cña trÎ mµ cßn cã thÓ trë thµnh mét quot;lêi
b¸o tr−íc vÒ ý nguyÖnquot;. ViÖc anh/ chÞ t¸ch b¹ch hµnh vi khái con ng−êi lµ v« cïng quan
träng, nã chuyÓn t¶i tíi th©n chñ mét néi dung r»ng: “Hµnh vi cña ch¸u lµ kh«ng thÓ chÊp
nhËn, nh−ng t«i vÉn t«n träng vµ chÊp nhËn b¶n th©n ch¸u”

ChÊp nhËn còng cã nghÜa lµ s½n sµng ®¸nh gi¸ cao th©n chñ mµ kh«ng kÓ ®Õn nh÷ng g× xÊu
xa, tåi tÖ ®· x¶y ra víi hä trong qu¸ khø, hoÆc nh÷ng ç tÝnh lµm anh/ chÞ c¶m thÊy kh«ng võa
lßng (ch¼ng h¹n, nÕu trÎ lµ mét kÎ ph¹m téi, trÎ sö dông thuèc phiÖn hoÆc trÎ b¸n d©m). NÕu
anh/ chÞ ph¶i ®èi mÆt víi mét tr−êng hîp mµ anh/ chÞ khã chÊp nhËn th©n chñ hoÆc c¶m thÊy
kh«ng thÓ gióp g× ®−îc, th× anh/ chÞ nªn giíi thiÖu th©n chñ ®Õn víi nhµ tham vÊn kh¸c (trªn
thùc tÕ ®ã lµ mét tr¸ch nhiÖm mang tÝnh nguyªn lý/®¹o ®øc nghÒ nghiÖp cña nhµ tham vÊn).

Quan t©m ®Õn nhu cÇu cña th©n chñ

Tham vÊn ®ßi hái mét møc ®é cña lßng vÞ tha; ®Æt nh÷ng nhu cÇu cña anh/ chÞ sang mét bªn
vµ chØ tËp trung vµo nhu cÇu cña th©n chñ. ViÖc nµy ®ßi hái anh/ chÞ ph¶i thùc sù ch©n thµnh
víi viÖc ®eo ®uæi nh÷ng mèi quan t©m cña th©n chñ vµ ñng hé nh÷ng cè g¾ng ®Ó thay ®æi cña
hä. §iÒu nµy sÏ rÊt khã nÕu anh/ chÞ kh«ng t«n träng, tin t−ëng th©n chñ hoÆc anh chÞ bÊt
®ång víi çc hµnh vi cña hä.
VÝ dô: gi¶ sö anh/ chÞ ®ang tham vÊn cho mét trÎ 13 tuæi, ®−îc giíi thiÖu ®Õn chç anh/chÞ v×
c« bÐ quan hÖ t×nh dôc kh«ng ®øng ®¾n vµ cã nh÷ng hµnh vi cã nguy c¬. C« bÐ tá ra r¾n rái

QuyÓn II


vµ kh«ng cÇn bÊt cø mét sù gióp ®ì nµo. Lóc ®Çu c« bÐ kh«ng t«n träng anh/ chÞ vµ tuyªn bè
mét çch khiÕm nh· r»ng quot;anh/ chÞ sÏ kh«ng bao giê hiÓu c« bÐ quot;. Anh/ chÞ th−êng thÊy
kh«ng thÝch nh÷ng trÎ nh− thÕ nµy. Nh−ng viÖc quot;thÝchquot; hay quot;kh«ng thÝchquot; c« bÐ ®éc lËp víi
viÖc c« bÐ ®ang cÇn sù gióp ®ì cña anh/ chÞ. Víi t− çch lµ nhµ tham vÊn cña c« bÐ, anh/ chÞ
ph¶i ®Æt çc c¶m gi¸c cña anh/ chÞ sang mét bªn (®iÒu nµy cã thÓ lµ mét th¸ch thøc lín) vµ cè
g¾ng x©y dùng lßng tin víi c« bÐ. §ã lµ b−íc ®Çu tiªn ®Ó gióp ®ì c« bÐ tho¸t khái nguy hiÓm.
Khi anh/ chÞ ®· x©y dùng ®−îc lßng tin víi c« bÐ vµ anh/chÞ thÓ hiÖn sù chÊp nhËn cña m×nh
kh«ng kÓ ®Õn hµnh vi cña c« bÐ th× c« bÐ sÏ cã ý thøc h¬n trong viÖc xem xÐt hoÆc chÊp nhËn
mét çch nh×n míi .

Nhµ tham vÊn th−êng kh«ng nhËn ®−îc nh÷ng sù ghi nhËn hoÆc ®¸nh gi¸ cao cho nh÷ng nç
lùc cña hä. Nhµ tham vÊn sÏ hµi lßng khi ®iÒu ®ã x¶y ra, nh−ng nÕu chóng kh«ng x¶y ra, nhµ
tham vÊn vÉn ph¶i s½n lßng theo ®uæi çc nhu cÇu cña th©n chñ.

Sù ch©n thµnh

Mét nhµ tham vÊn ch©n thµnh lµ ng−êi ®¸ng tin cËy, ch©n chÝnh vµ thµnh thËt víi th©n chñ.
NÕu nhµ tham vÊn ®èi xö gi¶ dèi hoÆc kh«ng thµnh thËt víi th©n chñ, hä sÏ kh«ng cëi më vµ
tiÕt lé víi nhµ tham vÊn nh÷ng ý nghÜ, c¶m gi¸c thËt vµ nh÷ng hy väng vÒ t−¬ng l¹i cña hä.
Sù thµnh thËt ë ®©y nghÜa lµ mäi hµnh vi cña chóng ta kh«ng ®−îc che ®Ëy bëi mét thø vá bäc
nµo; giao tiÕp cëi më víi th©n chñ mµ kh«ng che dÊu bëi mét sù nguþ biÖn vÒ vai trß cña
m×nh (Long, 1996). Th©n chñ hÇu hÕt lµ th−êng rÊt nh¹y c¶m khi nhµ tham vÊn quot;chØ ®¬n
thuÇn lµm c«ng viÖc cña häquot;, khi nhµ tham vÊn kh«ng ch©n thµnh hoÆc kh«ng høng thó vµ
kh«ng quan t©m tíi hä, hoÆc khi nhµ tham vÊn ®ang “gi¶ vê” l¾ng nghe.

Th«ng c¶m

Th«ng c¶m lµ mét trong nh÷ng nguyªn t¾c giao tiÕp quan träng nhÊt trong tham vÊn. Th«ng
c¶m ®−îc ®Þnh nghÜa nh− lµ viÖc nhËn ra vµ hiÓu thÊu quan ®iÓm vµ çc c¶m gi¸c cña
ng−êi kh¸c. H·y nhí r»ng anh/ chÞ chØ hiÓu ng−êi kh¸c kh«ng cã nghÜa lµ anh/ chÞ ®ång ý
víi hä. Th«ng c¶m cã nghÜa lµ t«n träng quan ®iÓm cña th©n chñ mµ kh«ng bÞ l«i cuèn c¶m
xóc vµo quan ®iÓm ®ã. CÇn ph¶i nhÊn m¹nh r»ng th«ng c¶m ë ®©y KH¤NG ®ång nghÜa víi
®ång c¶m! §ång c¶m ®−îc ®Þnh nghÜa nh− lµ sù ®ång t×nh víi çch suy nghÜ vµ çch c¶m
nhËn cña ng−êi kh¸c. Trong tham vÊn, viÖc nhµ tham vÊn c¶m nhËn gièng th©n chñ lµ kh«ng
phï hîp. NÕu nhµ tham vÊn bÞ l«i cuèn c¶m xóc vµo nh÷ng khã kh¨n cña th©n chñ, ®¸nh gi¸
cña nhµ tham vÊn sÏ bÞ ¶nh h−ëng vµ c«ng viÖc cña hä sÏ kÐm hiÖu qu¶ h¬n.

§Ó b¾t ®Çu qu¸ tr×nh tham vÊn, tr−íc tiªn nhµ tham vÊn ph¶i hiÓu thÊu th©n chñ hä ®ang gióp
®ì. H·y xem vÝ dô sau:

Gi¶ sö r»ng anh/ chÞ ®ang cã vÊn ®Ò vÒ m¾t vµ quyÕt ®Þnh ®Õn mét b¸c sÜ vÒ m¾t ®Ó kh¸m.
Sau khi nghe anh/ chÞ kÓ v¾n t¾t vÒ t×nh h×nh, b¸c sÜ liÒn th¸o kÝnh cña «ng ra vµ ®−a cho anh/
chÞ. quot;§eo cÆp kÝnh nµy vµo,quot; b¸c sÜ nãi. quot;T«i ®· ®eo cÆp kÝnh nµy m−êi n¨m råi, nã thùc sù
gióp ®ì t«i rÊt nhiÒu. T«i cã mét cÆp kh¸c ë nhµ; anh/ chÞ cã thÓ dïng cÆp kÝnh nµy.quot; Anh/
chÞ ®eo kÝnh vµo nh−ng chØ thÊy mäi thø trë nªn tåi tÖ h¬n. quot;ThËt lµ tÖquot; anh/ chÞ kªu lªn.
quot;T«i ch¼ng nh×n thÊy g× c¶!quot;, quot;å, cã g× kh«ng æn vËy?quot; b¸c sÜ hái. quot;CÆp kÝnh ®ã ®· rÊt tèt ®èi
víi t«i. Cè lªn nµo.quot; quot;T«i ®ang cè,quot; anh/ chÞ kh¼ng ®Þnh. quot;Mäi thø ®Òu mê ¶o.quot; quot;å cã vÊn ®Ò
g× víi anh/ chÞ vËy?. H·y nghÜ mét çch tÝch cùc lªn xem nµo.quot; quot;V©ng t«i tuyÖt ®èi kh«ng
thÓ nh×n thÊy g× .quot; quot;Anh/ chÞ cã thÊy m×nh v« ¬n kh«ng?, quot;Sau tÊt c¶ nh÷ng g× t«i ®· lµm ®Ó
gióp ®ì anh/ chÞ !quot;quot; b¸c sÜ tr¸ch mãc. Cßn anh/ chÞ liÖu cã khi nµo anh/ chÞ quay l¹i víi vÞ
b¸c sÜ ®ã n÷a kh«ng?. T«i cã thÓ h×nh dung nh− thÕ lµ kh«ng tèt. (TrÝch tõ B¶y thãi quen cña
nh÷ng ng−êi thµnh ®¹t cña Stephen Covey, trang 236).

QuyÓn II


Th«ng c¶m nghÜa lµ anh/ chÞ nh×n sù viÖc trªn quan ®iÓm cña ng−êi kh¸c; nã kh«ng cã nghÜa
lµ anh/ chÞ tr«ng ®îi mäi ng−êi nh×n sù viÖc qua con m¾t cña anh/ chÞ. Th«ng c¶m theo nghÜa
®en lµ hiÓu tr¶i nghiÖm cña ng−êi kh¸c – bao gåm c¶m gi¸c ý nghÜ vµ hµnh vi cña ng−êi ®ã.

Ghi nhí:

1. H·y cho ng−êi kh¸c cã nh÷ng quyÒn mµ anh/ chÞ cã theo quan ®iÓm cña riªng anh/ chÞ.
H·y chuyÓn tíi th©n chñ bøc th«ng ®iÖp r»ng:quot;ViÖc anh/ chÞ nghÜ kh¸c t«i lµ kh«ng sao
c¶.quot; ViÖc nµy qu¶ lµ khã ®Æc biÖt khi anh/ chÞ bÊt ®ång quan ®iÓm víi ng−êi kh¸c, nh−ng
anh/ chÞ h·y nhí r»ng trong tham vÊn viÖc anh/ chÞ thÓ hiÖn cã cïng quan ®iÓm víi th©n
chñ lµ kh«ng quan träng.
2. Kh«ng nªn ®Ó th©n chñ bÞ cuèn vµo thÕ giíi quan cña anh/ chÞ. Thay vµo ®ã nhµ tham vÊn
ph¶i hoµ nhËp víi çch nh×n nhËn cña th©n chñ ®Ó gióp hä ®i theo h−íng phï hîp nhÊt víi
tÝnh çch vµ t×nh huèng cña hä.

Th«ng c¶m sÏ gióp anh/ chÞ thay ®æi, thuyÕt phôc vµ t¹o ®éng c¬ cho th©n chñ. Th«ng
c¶m còng gióp anh/ chÞ t¨ng c−êng kh¶ n¨ng khoan dung, kiªn nhÉn vµ yªu th−¬ng.

Ph¶n håi thÓ hiÖn sù th«ng c¶m nghÜa lµ thÓ hiÖn víi th©n chñ r»ng anh/chÞ ®· l¾ng nghe
nh÷ng quan ®iÓm cña hä. Nã ®ång nghÜa víi viÖc ph¶n håi l¹i nh÷ng tõ ng÷/c¶m xóc cña
th©n chñ.

H·y lu«n nhí r»ng viÖc thÓ hiÖn sù th«ng c¶m víi tÊt c¶ çc th©n chñ kh«ng kÓ ®Õn viÖc hä
xö sù nh− thÕ nµo lµ rÊt quan träng. (Minh ho¹ tr−êng hîp cña Dung). §«i khi, trÎ xö sù mét
çch hiÕu chiÕn hoÆc víi mét sù giËn d÷ nh»m kho¶ lÊp nh÷ng c¶m gi¸c ®au ®ín s©u th¼m
trong çc em. Çc em quen víi viÖc ®−îc ®èi xö theo kiÓu t−¬ng øng . NÕu nhµ tham vÊn
thay ®æi çch ph¶n håi l¹i hµnh vi cña çc em th× çc em còng sÏ thay ®æi çch xö sù cña
m×nh. “H«m nay, ch¸u cã vÎ giËn d÷ vµ kh«ng muèn nãi chuyÖn. VËy còng ®−îc vµ c« sÏ ë
®©y nÕu ch¸u cÇn ai ®ã ®Ó chia sÎ ”

Tæng kÕt:

• Lßng tin lµ nÒn t¶ng cña mäi mèi quan hÖ lµnh m¹nh, vµ lµ yÕu tè ®Æc biÖt quan träng
trong tham vÊn cã hiÖu qu¶.

• Mét sè th¸i ®é chñ yÕu trong nghÒ tham vÊn, bao gåm t«n träng, cëi më, chÊp nhËn,
quan t©m ®Õn nhu cÇu cña th©n chñ, vµ thµnh thËt. §Æc biÖt quan träng lµ th¸i ®é
th«ng c¶m, th¸i ®é nµy gióp anh/chÞ nh×n nhËn t×nh huèng tõ gãc ®é cña th©n chñ chø
kh«ng ph¶i cña anh/chÞ. Th¸i ®é nµy kh¸c víi th¸i ®é ®ång c¶m - th¸i ®é thÓ hiÖn sù ®¸ng
tiÕc cho th©n chñ. Th©n chñ kh«ng cÇn sù th−¬ng h¹i cña anh/chÞ; hä cÇn sù c¶m th«ng vµ
hç trî cña anh/chÞ.

• Çc kü n¨ng tham vÊn quan träng gåm kh¶ n¨ng giao tiÕp râ rµng vµ cëi më víi th©n
chñ, kh¶ n¨ng nhËn ra vµ ®Ò cao thÕ m¹nh cña th©n chñ, ®Æc biÖt h−íng dÉn th©n
chñ sö dông çc thÕ m¹nh ®ã ®Ó gióp hä v−ît qua nh÷ng khã kh¨n hä ®ang ph¶i ®èi
mÆt.

QuyÓn II


Pháng theo P.K. Odhner. (1998). Introduction to Social Work Practice, Volume I, Module II, and V. Long. (1998). Communication
Skills in Helping Relationships, pp. 76-81.

QuyÓn II

20
HANDOUT 2.5

Ho¹t ®éng nhãm nhá: Çc kü n¨ng tham vÊn

ChØ dÉn:

H·y tr¶ lêi c©u hái sau ®©y, liÖt kª tÊt c¶ çc c©u tr¶ lêi vµo tê giÊy lín. Mét ng−êi sÏ
tr×nh bµy tr−íc líp çc c©u tr¶ lêi nµy.

Theo anh/ chÞ nh÷ng kü n¨ng nµo lµ c¬ b¶n nhÊt ®Ó nhµ tham vÊn lµm
tèt c«ng viÖc cña m×nh?

Pháng theo P.K. Odhner. (1998). Giíi thiÖu vÒ thùc hµnh tham vÊn, TËp I, PhÇn II, t74

QuyÓn II

21
HANDOUT 2.5

Nh÷ng yªu cÇu c¬ b¶n ®Ó tham vÊn cã hiÖu qu¶

Cã kh¶ n¨ng l¾ng nghe vµ giao tiÕp víi th©n chñ mét çch râ rµng, cëi
më, thÊu hiÓu vµ cã môc ®Ých.

Cã kh¶ n¨ng thu thËp th«ng tin vµ x©u chuçi çc sù kiÖn cã liªn quan
trong qu¸ tr×nh ®¸nh gi¸ vÊn ®Ò.

Cã kh¶ n¨ng thiÕt lËp vµ duy tr× mèi quan hÖ hç trî mang tÝnh chuyªn
nghiÖp

Cã kh¶ n¨ng quan s¸t vµ hiÓu çc hµnh vi b»ng lêi vµ kh«ng lêi nãi.

Cã kh¶ n¨ng g©y dùng niÒm tin ®èi víi th©n chñ vµ khuyÕn khÝch hä nç
lùc gi¶i quyÕt vÊn ®Ò cña chÝnh m×nh

Cã kh¶ n¨ng th¶o luËn nh÷ng chñ ®Ò nh¹y c¶m mét çch tÝch cùc mµ
kh«ng bèi rèi hay sî h·i

Cã kh¶ n¨ng sö dông çc nguån lùc mét çch s¸ng t¹o trong viÖc hç trî
th©n chñ ®−a ra çc gi¶i ph¸p míi ®¸p øng nhu cÇu cña hä.

Cã kh¶ n¨ng ®¸nh gi¸ toµn diÖn çc nhu cÇu cña th©n chñ vµ x¸c ®Þnh
trËt tù −u tiªn cho çc vÊn ®Ò cÇn gi¶i quyÕt

Cã kh¶ n¨ng x¸c ®Þnh vµ chØ ra nh÷ng thÕ m¹nh cña th©n chñ vµ khuyÕn
khÝch hä sö dông nh÷ng thÕ m¹nh nµy ®Ó v−ît qua çc khã kh¨n.


QuyÓn II

22
HANDOUT 2.5

Ho¹t ®éng nhãm nhá: Çc th¸i ®é chñ yÕu trong thùc
hµnh tham vÊn

ChØ dÉn:

Dµnh ra vµi phót ®Ó nghÜ nhanh çc c©u tr¶ cho c©u c©u hái sau ®©y. LiÖt kª çc c©u
tr¶ lêi vµo tê giÊy lín vµ tr×nh bµy tr−íc líp.

Nh÷ng th¸i ®é nµo nhµ tham vÊn cÇn ph¶i cã ®Ó tham vÊn cã hiÖu
qu¶?


QuyÓn II

23
HANDOUT 2.5

Nh÷ng th¸i ®é chñ yÕu
trong nghÒ tham vÊn


T«n träng th©n chñ

Cëi më

ChÊp nhËn


Ch©n thµnh

Th«ng c¶m

QuyÓn II

24
HANDOUT 2.5

NghÖ thuËt th«ng c¶m
quot;Kh«ng nªn ph¸n xÐt ng−êi kh¸c khi b¹n ch−a ®Æt m×nh vµo hoµn c¶nh cña
anh ta

Th«ng c¶m ®−îc ®Þnh nghÜa lµ kh¶ n¨ng x¸c ®Þnh vµ hiÓu quan ®iÓm vµ
c¶m gi¸c cña ng−êi kh¸c.

Qua sù th«ng c¶m, nhµ tham vÊn cã thÓ ®¸nh gi¸ c¶m gi¸c cña ng−êi kh¸c
mµ kh«ng qu¸ g¾n c¶m xóc cña m×nh vµo viÖc ®ã ®Ó nh÷ng nhËn xÐt cña
anh/ chÞ kh¸ch quan h¬n.
______________________________________________________________

Th«ng c¶m kh«ng cã nghÜa lµ..

§ång c¶m. §ång c¶m ®−îc ®Þnh nghÜa lµ quot;nghÜ vµ c¶m nhËn
gièng ng−êi kh¸c; hoÆc cã chung nh÷ng c¶m gi¸c vµ tr¶i
nghiÖm.quot; §ång c¶m KH¤NG phï hîp trong tham vÊn.
NÕu nhµ tham vÊn c¶m gi¸c gièng th©n chñ, hä sÏ mÊt ®i
tÝnh kh¸ch quan. Thªm vµo ®ã, th©n chñ cã thÓ c¶m nhËn
sù ¶nh h−ëng vÒ c¶m xóc cña nhµ tham vÊn vµ c¶m thÊy cã
lçi hoÆc cã tr¸ch nhiÖm víi ¶nh h−ëng ®ã

H·y lu«n nhí r»ng...

HiÓu c¶m gi¸c vµ quan ®iÓm cña ng−êi kh¸c kh«ng cã nghÜa lµ
®ång ý víi hä!

Th«ng c¶m sÏ t¨ng c−êng sù thÊu hiÓu, lßng khoan dung, yªu
th−¬ng vµ tha thø cña anh/chÞ.

______________________________________________________________

TrÝch tõ P.K. Odhner. (1998). Introduction to Social Work Practice: A Training Manual, Volume I, Module
V, p. 125.

QuyÓn II

25
HANDOUT 7.2

ph¶n håi thÓ hiÖn sù th«ng c¶m
Dµnh vµi phót ®Ó xem qua nh÷ng ®iÒu anh/chÞ cã thÓ nghe tõ phÝa th©n chñ
sau ®©y. Anh/chÞ cã thÓ ®¸p l¹i th©n chñ nh− thÕ nµo ®Ó thÓ hiÖn sù th«ng
c¶m (chØ dïng mét ®Õn hai c©u).

CËu bÐ: quot;Ch¸u ghÐt bè ch¸u. NhiÒu lóc ch¸u muèn bè ch¸u chÕt
®i.quot;

Ng−êi phô n÷ trÎ: quot;NhiÒu khi t«i cø b¨n kho¨n kh«ng biÕt t«i sÏ lµm g×
trong suèt phÇn cßn l¹i cña cuéc ®êi. T«i c¶m thÊy hÇu
nh− kh«ng cã hy väng g× n÷a.quot;

CËu bÐ: quot;Ch¸u thùc sù muèn bá häc. Ch¸u c¶m thÊy ch¸n n¶n vµ
dï sao th× nã còng ch¼ng gióp Ých g× cho ch¸u. quot;

TrÎ lang thang: quot;Ch¸u kh«ng thÓ kiÕm tiÒn ®Ó göi vÒ cho gia ®×nh! C« cã
thÓ gióp ch¸u ®−îc kh«ng?quot;


QuyÓn II

Tham Van 1

Recomendados

Recomendados

Más contenido relacionado

La actualidad más candente

La actualidad más candente (17)

Destacado

Destacado (18)

Similar a Tham Van 1

Similar a Tham Van 1 (20)

Más de foreman

Más de foreman (20)

Último

Último (20)

Tham Van 1