Studija finansiranja šumarstva Crne Gore (Forest financing study in Montenegro), 2012

Holandska razvojna organizacija Crna Gora
Netherlands development organisation Montenegro

STUDIJA FINANSIRANJA ŠUMA I ŠUMARSTVA
CRNE GORE
(FOREST AND FORESTRY FINANCING STUDY IN
MONTENEGRO)
Ferlin Franc, međunarodni konsultant
u saradnji sa
Stamatovid Saša, regionalni konsultant,
Anđelid Milosav, pomodnik ministra za šumarstvo
i
Čurovid Milid, Demid Zehra, Marinovid Dragan,
Radulovid Rajko, Selmanovid Gjulera, Terzid Joveta,
Vojinovid Rosanda i Vukica Perovid,
domadi konsultanti
i
Nuhodžid Mensura, SNV savjetnik

Podgorica, april 2012. godine

1

SKRADENICE

DK – Domadi konsultanti
FAO (Food and agriculture organisation) – Organizacija za ishranu i poljoprivredu
FODEMO (Forestry development in Montenegro) - Razvoj šumarstva Crne Gore
FRA (Forest Resource Assesment) – Procjena šumskih resurasa
FSC (Forest Stewardship Council) – Savjet za brigu o šumama
GJ – gazdinska jedinica
ICP (International Cooperative Programmme) – Međunarodni program saradnje u okviru
monitoringa zdravstvenog stanja šuma
IPA (Instrument for Pre-Accession) - Predpristupni instrument Evropske Unije
LIFE+ – Program EU za finansiranje projekata zaštite prirode
LPN – lovišta posebne namjene
MF – Ministarstvo financija
MK – međunarodni konsultant
MN – Ministarstvo nauke
MPRR – Ministarstvo poljoprivrede i ruralnog razvoja
NATURA 2000 – mreža posebnih staništa evropsko značajnih biljnih i životinjskih vrsta i ptica
NDŠP – nedrvni šumski proizvodi
NIŠ – nacionalna inventura šuma
NPUŠŠZ – Nacionalna politika upravljanja šuma i šumskih zemljišta Crne Gore
PDV – porez na dodatu vrijednost
PGŠ – program gazdovanja šumama
PJ – Područna jedinica UŠ
PRŠ – plan razvoja šuma
RG – radna grupa
RK – regionalni konsultant
ŠPN – šume posebne namjene
UŠ – Uprava za šume
UVPŠ – Udruženje vlasnika privatnih šuma
VJ - Vektra-Jakid
VPŠ – vlasnici privatnih šuma
ZoŠ – Zakon o šumama
ZŽS – Zaštita životne sredine

2

SADRŽAJ

0. SUMMARY / SAŽETAK ............................................................................................................6

1. UVOD ...................................................................................................................................... 10

2. PROJEKTNI ZADATAK ........................................................................................................... 11

3. METODOLOGIJA I PROCES IZRADE SCENARIJA I STUDIJE............................................... 13
3.1. Opšti metodološki okvir za strateško planiranje i izradu scenarija .......................... 13
3.2. Specifični metodološki okviri za planiranje i pripremu obračuna ostvarenih
i planiranih mjera, radova i aktivnosti u šumama i šumarstvu..................................... 14
3.2.1. Mjere uzgoja šuma ............................................................................................................... 14
3.2.2. Aktivnosti i mjere zaštite šuma .......................................................................................... 16
3.2.3. Specijalne mjere i aktivnosti u zaštitnim šumama i šumama posebne namjene ...... 16
3.2.4. Aktivnosti i mjere u sjemenskim sastojinama .................................................................. 17
3.2.5. Radovi na izgradnji i održavanju šumske infrastrukture ............................................... 17
3.2.6. Upravni, stručni i tehnički poslovi Uprave za šume na gazdovanju šumama ............ 18
3.2.7. Aktivnosti na planiranju gazdovanja šumama i sprovođenju doznake
stabala .................................................................................................................................... 18
3.2.8. Aktivnosti na sertifikaciji šuma .......................................................................................... 19
3.2.9. Aktivnosti na izgradnji institucionalnih kapaciteta i okvira u šumarstvu ................... 19
3.2.10. Poslovi Ministarstva poljoprivrede i ruralnog razvoja – Sektora za šumarstvo ........ 20
3.2.11. Potsticajne mjere za razvoj djelatnosti privatnih šumskih gazdinstava
i udruženja vlasnika šuma (osim sufinansiranja šumskih radova) .............................. 20
3.3. Metodološki okvir za analizu ostvarenog i planiranje bududeg obima
i strukture sječa ..................................................................................................................... 21
3.4. Metodološki okvir za zbirni pregled ostvarenih i planiranih mjera,
radova i aktivnosti, vezanih za šume i šumarstvo ........................................................... 21
3.4.1. Pregled iznosa svih troškova mjera i aktivnosti, vezanih za šume i šumarstvo ......... 21
3.4.2. Pregled iznosa svih potsticajnih sredstava za razvoj privatnih šuma,
šumskih gazdinstva i udruženja vlasnika šuma ............................................................... 21
3.4.3. Pregled i međunarodno uporjeđenje visine bioloških i tehničkih investicija,
uključujudi investicije u upravne, stručne i tehničke poslove vezane za
gazdovanje šumama ............................................................................................................ 22
3.5. Metodološki okvir za pripremu obračuna ostvarenih i planiranih prihoda
odnosno izvora sredstava .................................................................................................... 22
3.5.1. Vrijednost drveta odnosno drvnih sortimenata .............................................................. 22
3.5.2. Iznos naknada i ostalih prihoda vezanih za korišdenje šuma ........................................ 23
3.5.3. Prihodi od korišdenja, odnosno gazdovanja šumama za korisnike i vlasnike
šuma ........................................................................................................................................ 23
3.5.4. Prihodi od gazdovanja šumama na nivou sektora vlasništva šuma ............................ 24
3.5.5. Budžetski prihodi sredstava Uprave za šume .................................................................. 24
3.6. Metodološki okvir za prikaz ostvarenih i pripremu planiranih izdataka
budžeta Uprave za šume...................................................................................................... 25
3.6.1. Opšti okvir za pripremu budžeta ........................................................................................ 25
3.6.2. Posebni okvir za analizu i pripremu budžeta ................................................................... 25

3

3.7. Metodološki okvir za bilansiranje scenarija finansiranja šuma i šumarstva .............. 28
3.7.1. Bilansiranje obima i troškova bioloških i tehničkih investicija u šume
na osnovu ciljnih vrijednosti ................................................................................................ 28
3.7.2. Bilansiranje visine investicija u šume u odnosu na prihode korisnika i
vlasnika šuma i budžetske izvore ....................................................................................... 28
3.7.3. Obračun i zbirni prikaz izabranih scenarija finansiranja ................................................ 29
3.8. Proces izrade scenarija i Studije finansiranja šuma i šumarstva .................................. 30

4. REZULTATI SCENARIJA I STUDIJE ........................................................................................ 32
4.1. Ostvarene i planirane mjere, radovi i aktivnosti u šumama i šumarstvu ................... 32
4.1.1. Mjere uzgoja šuma ............................................................................................................... 32
4.1.2. Mjere i aktivnosti na zaštiti šuma ...................................................................................... 38
4.1.3. Specijalne mjere u zaštitnim šumama i šumama posebne namjene ........................... 38
4.1.4. Aktivnosti i mjere u sjemenskim sastojinama .................................................................. 39
4.1.5. Radovi na izgradnji i održavanju šumske infrastrukture ............................................... 39
4.1.6. Upravni, stručni i tehnički poslovi Uprave za šume na gazdovanju šumama ............ 40
4.1.7. Aktivnosti na planiranju gazdovanja šumama i sprovođenju doznake stabala ........ 46
4.1.8. Aktivnosti na sertifikaciji šuma .......................................................................................... 46
4.1.9. Aktivnosti na izgradnji institucionalnih kapaciteta i okvira u šumarstvu ................... 47
4.1.10. Upravni poslovi MPRR – Sektora šumarstva .................................................................... 47
4.1.11. Potsticajne mjere za razvoj djelatnosti privatnih šumskih gazdinstava
i udruženja vlasnika šuma ................................................................................................... 48
4.2. Ostvareni i planirani obim i struktura sječa ..................................................................... 48
4.3. Zbirni pregledi ostvarenih i planiranih mjera, radova i aktivnosti
u šumama i šumarstvu ......................................................................................................... 49
4.3.1. Pregled iznosa svih troškova mjera i aktivnosti, vezanih za šume i šumarstvo ......... 49
4.3.2. Pregled iznosa potsticajnih sredstava za razvoj privatnih šuma, šumskih
gazdinstva i udruženja vlasnika šuma ............................................................................... 53
4.3.3. Pregled visine bioloških i tehničkih investicija u šume, uključujudi
investicije kroz državnu šumarsku službu ......................................................................... 54
4.4. Ostvareni i planirani prihodi od korišdenja šuma i izvori budžeta Uprave
za šume ................................................................................................................................... 62
4.4.1. Vrijednost drveta odnosno drvnih sortimenata kao izvora prihoda ............................ 62
4.4.2. Troškovi naknada vezanih za korišdenje šuma ................................................................ 62
4.4.3. Biološke i tehničke investicije korisnika i vlasnika šuma i budžeta Uprave
za šume ................................................................................................................................... 65
4.4.4. Prihodi od korišdenja, odnosno gazdovanja šumama za korisnike i
vlasnike šuma ........................................................................................................................ 66
4.4.5. Prihodi od gazdovanja šumama na nivou (pod)sektora ................................................ 67
4.4.6. Iznos budžetskih prihoda Uprave za šume ....................................................................... 67
4.5. Ostvareni i planirani izdaci budžeta Uprave za šume ..................................................... 68
4.5.1. Ukupni izdaci za poslove i djelatnosti Uprave za šume i za investicije u šume .......... 68
4.5.2. Struktura izdataka po djelatnostima Uprave za šume ................................................... 68
4.5.3. Struktura izdataka budžeta Uprave za šume za investicije u šume ............................. 69
4.5.4. Trend budžetskih sredstava Uprave za šume ................................................................... 69
4.6. Zbirni scenariji za finansiranje gazdovanja šumama ...................................................... 78

4

5. ZAKLJUČCI I PREPORUKE ..................................................................................................... 81
5.1. Metodološki aspekti ............................................................................................................. 81
5.2. Suštinski aspekti .................................................................................................................... 82
5.2.1. Finansiranje šuma i šumarstva u periodu od 2008. – 2010. godine - polazni
scenarij .................................................................................................................................... 82
5.2.2. Finansiranje šuma i šumarstva u narednom 5-godišnjem periodu – osnovni
optimalni scenarij.................................................................................................................. 87
5.2.3. Finansiranje šuma i šumarstva u narednom 5-godišnjem periodu – varijanta I
optimalnog scenarija ............................................................................................................ 88
5.2.4. Finansiranje šuma i šumarstva u narednom 5-godišnjem periodu – varijanta II
optimalnog scenarija ............................................................................................................ 88

6. REFERENCE I IZVORI .............................................................................................................. 88

ANEKS .............................................................................................................. 90

5

0. SUMMARY / SAŽETAK

The aim of this Study was the development of strategic planning scenarios for financing the
measures, works and activities in forests and forestry in Montenegro, harmonized with available
funding sources from the forests and the state budget for the next 5-year period, taking into account
the guidelines of National policy for forest and forest land administration (2008), new Forest law
(2010) provisions and actual condition, needs and capacities of forests and forestry. Methodology
used includes all relevant inputs and outputs related to forests, generated from the state forest users,
the private forest owners (PFO) and the Forest Administration of Montenegro (FA) or the state
budget, in natural and financial values. Inputs and outputs by third-party users of forest services are
not included.

On the input side the methodology includes: (i) income of the state forest users and the PFO from
forest utilization, (ii) income of the FA from rights awarded for utilization of state forests, (iii) income
of the FA from its own sale of wood, (iv) income of the FA from compensation for the provision of its
professional and technical services, (v) income of the FA from the right awarded for collection of the
NWFPs for commercial purposes, (vi) income of the FA for the right awarded for use of other forest
land, forest infrastructure and recreational forest services, (vii) income of the FA from the
management of the special purposes’ hunting grounds and hunting, and (ix) income of the FA from
the (anticipated) sale of forest seeds.

On the output side the methodology includes, in particular: (i) sylvicultural measures (from the forest
regeneration, tending and rehabilitation of existing to establishment of new forests), (ii) preventive
measures for forest protection, including fire protection and monitoring of forests, (iii) special
measures in protection forests and special purpose forests, (iv) activities and measures in seed stands,
(v) works on the construction and maintenance of forest roads and skidding ways, (vi) administrative
and professionally-technical services (of the FA) in forest management, including planning and
carrying out marking of trees for felling (by external performers), (vii) activities on forest certification,
(ix) activities to build human and institutional capacities and frameworks in the sector, (x) the
activities of the Supreme State Forestry Administration, and (xi) the measures for the development of
private forest holdings and the PFO’s associations.

The following financing scenarios and their variants have been created: (1) baseline scenario on the
situation in period 2008 - 2010, (2) optimal scenario for the next 5-year period, (3) modified optimal
scenario I - with the additional budget revenue from the special compensation for professionally-
technical activities to be paid by the concessionaires, and (4) modified optimal scenario II - with the
additional budget revenue from the special compensation for professionally-technical activities to be
paid by the concessionaires and increased price of wood assortments (by 10%). For the calculation of
scenarios, appropriate software tools were developed (within Microsoft Excel), which can relatively
quickly be adapted also for wider use.

Some of the key results of the baseline scenario are as follows:
1) With the relatively low extent of realised harvest (0,72 m3/ha per year), the calculated gross
income from wood assortments’ sales amounted to 18.8 million € per year or 0.62% of GDP.
2) Earmarked concession fees and special fees of the concessionaires for professionally-technical
activities (provided by the FA) amounted to approximately 15,4 €/m3 of gross harvest or 61% of
the stumpage price.
3) Realized fee of PFO for professionally-technical activities (provided by the FA) was 2,9 €/m3 of
gross harvest or 18% of the stumpage price.
4) Biological and technical investments in all forests amounted to 7,5 €/m3 of gross harvest or 5,3
€/ha forest and other forest land. The concessionaires’ investments amounted to 21%, the joint

6

investments of the concessionaires and the FA (in state forests) 25% and the joint investments of
the PFO and the FA (in private forests) 5% of the value of wood assortments.
5) Investments in forests through all kind of the forest service activities amounted to 10,3 €/m3 of
gross harvest or 29% of value of the produced wood assortments.
6) Net income from forest management for the state forest users (the concessionaires and the FA)
and the PFO, amounted to 5,0 €/m3 of gross harvest or 14% of the produced wood assortments.
7) Net income from forest management at the level of (sub) sector amounted to 3,8 €/m3 of gross
harvest or 10% of the produced wood assortments.
8) Total amount of the FA budget expenditures was 6,48 million € annually, of which the activities
and operations of the FA 4,68 million € (72%), and the biological and technical investments in
forests 1,80 million € (28 %).
9) Total budget of the FA was anxiously decreasing by years (22% in 2010 compared to 2008), as a
consequence of reduction in the realised budget revenues from concessions.

Some of the key results of the optimal scenario are as follows:
1) With a 37% increase of planned timber harvest volume (to 0,97 m3/ha per year), the expected
gross income from wood assortments’ sales raises to 26,5 million € per year or 0,86% of GDP.
2) Averagely projected concession fee for utilisation of state forests is 13,0 €/m3 of gross planned
harvest or 53% of the stumpage price; special fee for the concessionaires for professionally-
technical services (provided by the FA) was not calculated in this scenario.
3) Averagely projected fee of PFO for professionally-technical services (provided by the FA) is 2,7
€/m3 of gross planned harvest or 14% of the stumpage value.
4) Projected biological and technical investments in forests amount to 12,3 €/m3 gross planned
harvest or 11,9 €/ha forest and other forest land. Investments of the concessionaires amount to
25%, joint investments of the concessionaires and the FA 35% (in state forests), investments of
PFO 14% and joint investments of the PFO and the FA 27% (in private forests) of the projected
value of wood assortments.
5) Projected investments in forests through all kind of the forest service activities amount to 7,1
€/m3 of gross planned harvest or 19% of value of the anticipated wood assortments.
6) Projected net income from forest management for state forest users and PFO amounts to 4,3
€/m3 of gross planned harvest or 12% of the value of anticipated wood assortments.
7) Projected net income from forest management at the level of (sub) sector amounts to 3,1 €/m3
planned gross harvest or 8% of the value of anticipated wood assortments.
8) Projected the total FA budget expenditures amount to 8,07 million € annually, of which all the
activities and operations of the FA 4,68 million1 € (58%), and the biological and technical
investments in forests € 3,39 million (42 %).
9) Total budget of the FA has seriously decreased also after 2010. In the official Budget of
Montenegro for 2012 funds available for the FA are even € 3,09 million or 37% lower than
projected ones in this Study. Within that, the funds for forest improvement were cut in two, if
compared to 2008, which does not make any sylvicultural and technical investments possible.

The modified optimal scenario I shows, in comparison to the basic optimal scenario, that additional
introduction of the special fee for the concessionaires - while maintaining their targeted income from
forest management - requires a significant reduction of their investments in state forests (from 5,35
to 3,69 million € per year) and corresponding compensation of the investments by the FA budget. The
modified optimal scenario II, in comparison to the optimal scenario, indicates that the combination of
introduction of the additional fee for the concessionaires and increase in the wood assortments prices
- significantly improves the economic result of forest management for the state forest users and the
PFO (27%), as well as for the sector as a whole (38%).

1
The amount is the same as the one for 2008-2010 only by chance.

7

Methodology, tools and results of these scenarios can directly be used in preparation of the Strategy
with the development plan of forests and forestry, and the annual budgets of the FA, as well as for
monitoring and evaluation of their implementation.

*****

Cilj ove Studije bio je izrada strateško planskih scenarija za finansiranje mjera, radova i aktivnosti u
šumama i šumarstvu Crne Gore, usklađenih sa raspoloživim izvorima finansiranja iz šuma i državnog
budžeta, za naredni 5-godišnji period, uzimajudi u obzir usmjerenja NPUŠŠZ, ZoŠ i aktuelno stanje,
potrebe i mogudnosti šuma i šumarstva. Upotrijebljena metodologija uključuje sve relevantne ulaze i
izlaze vezane za šume i to od strane korisnika državnih šuma, VPŠ i UŠ odnosno budžeta Crne Gore, u
naturalnim i finansijskim vrijednostima. Ulazi i izlazi od strane tredih lica kao korisnika funkcija šuma
nijesu uključeni.

Na strani ulaza metodologija uključuje: (i) obim korišdenja šuma i prihode korisnika i VPŠ od
korišdenja šuma, (ii) prihode UŠ od dodijeljenog prava na korišdenje državnih šuma, (iii) prihode UŠ od
prodaje drveta u vlastitoj režiji, (iv) prihode UŠ od naknade za obavljanje stručno-tehničkih poslova;
(v) prihode UŠ od dodijeljenog prava na korišdenje NDŠP, (vi) prihode UŠ od dodijeljenog prava na
korišdenje šumskog zemljišta, šumske infrastrukture i ostalih usluga šuma, (vii) prihode UŠ od
upravljanja LPN i lova i (ix) prihode UŠ od (očekivane) prodaje šumskog sjemena.

Na strani izlaza metodologija uključuje, naročito: (i) mjere uzgoja šuma (od obnove i njege do sanacije
postojedih i podizanja novih šuma), (ii) mjere preventivne zaštite šuma, uključujudi zaštitu od požara i
monitoring šuma, (iii) specijalne mjere u zaštitnim šumama i ŠPN, (iv) aktivnosti i mjere u sjemenskim
sastojinama, (v) radove na izgradnji i održavanju šumskih puteva i vlaka, (vi) upravne i stručno-
tehničke poslove na gazdovanju šumama, uključujudi planiranje i sprovođenje doznake stabala (od
strane eksternih izvršioca), (vii) aktivnosti na sertifikaciji šuma; (ix) aktivnosti na izgradnji
institucionalnih i ljudskih kapaciteta i okvira u šumarstvu; (x) aktivnosti vrhovne državne šumarske
administracije i (xi) mjere za razvoj privatnih šumskih gazdinstava i UVPŠ.

Izrađeni su sljededi scenariji finansiranja odnosno njihove varijante: (1) polazni scenarij na osnovu
stanja u peridu od 2008. - 2010. godine, (2) optimalni scenarij za naredni 5-godišnji period, (3)
modifikovani optimalni scenarij I - sa dodatnim budžetskim prihodom od posebne naknade
koncesionara za stručno-tehničke poslove i (4) modifikovani optimalni scenarij II - sa dodatnom
posebnom naknadom koncesionara i uvedanom cijenom drvnih sortimenata (za 10%). Za obračun
scenarija su izrađeni odgovarajudi softverski alati (u Microsoft Excel-u), koji se mogu relativno brzo
prilagoditi i za širu upotrebu.

Neki od ključnih rezultata polaznog scenarija su sljededi:
1) Uz relativno nizak obim ostvarene sječe (0,72 m3/ha godišnje), kalkulativni bruto prihod od
prodaje drvnih sortimenata2 iznosio je 18,8 miliona € godišnje ili 0,62% BDP.
2) Doznačene koncesione i posebne naknade koncesionara za stručno-tehničke poslove iznosile su
prosječno 15,4 €/m3 ostvarene bruto sječe ili 61% vrijednosti drveta na panju.
3) Ostvarena naknada VPŠ za vršenje stručno-tehničkih poslova UŠ iznosila je 2,9 €/m3 ostvarene
bruto sječe ili 18% vrijednosti drveta na panju.
4) Biološke i tehničke investicije u šume iznosile su 7,5 €/m3 bruto sječe ili 5,3 €/ha šuma i šumskog
zemljišta; u odnosu na vrijednosti drvnih sortimenata investicije koncesionara iznosile su 21%,
ukupne investicije koncesionara i UŠ (u državne šume) 25%, a investicije VPŠ i UŠ (u privatne
šume) samo 5%.

2
Pri tom se uvjek uzima paritet kamionski put.

8

5) Investicije u šume kroz poslove i aktivnosti državne šumarske službe iznosile su 10,3 €/m3 bruto
sječe ili 29% vrijednosti proizvedenih drvnih sortimenata.
6) Neto prihodi od gazdovanja šumama, za korisnike državnih šuma i VPŠ, iznosili su 5,0 €/m3 bruto
sječe, odnosno 14% vrijednosti proizvedenih drvnih sortimenata.
7) Neto prihodi od gazdovanja šumama na nivou (pod)sektora iznosili su 3,8 €/m3 bruto sječe,
odnosno 10% vrijednosti proizvedenih drvnih sortimenata;
8) Ukupni izdaci budžeta UŠ iznosili su 6,48 miliona € prosječno godišnje, od čega za vršenje poslova
i djelatnosti UŠ 4,68 miliona € (72%), a za biološke i tehničke investicije u šume 1,80 miliona €
(28%).
9) Budžet UŠ se po godinama, kao posljedica smanjivanja ostvarenih budžetskih prihoda iz
koncesija, zabrinjavajude smanjuje (22% u u 2010. godini u odnosu na 2008.).

Neki od ključnih rezultata optimalnog scenarija su sljededi:
1) Uz 37% povedani planirani obim sječe (na 0,97 m3/ha godišnje), očekivani bruto prihod od prodaje
drvnih sortimenata iznosi 26,5 miliona € godišnje ili 0,86% BDP3.
2) Planirana koncesiona naknada za korišdenje državnih šuma iznosi prosječno 13,0 €/m3 planirane
bruto sječe ili 53% vrijednosti drveta na panju; posebna naknada koncesionarima u ovom
scenariju nije obračunata.
3) Planirana naknada VPŠ za vršenje stručno-tehničkih poslova iznosi 2,7 €/m3 planirane bruto sječe
ili 14% vrijednosti drveta na panju.
4) Planirane biološke i tehničke investicije u šume iznose 12,3 €/m3 ili 11,9 €/ha; u odnosu na
vrijednost drvnih sortimenata investicije koncesionara iznose 25%, ukupne investicije
koncesionara i UŠ 35%, investicije VPŠ 14% i ukupne investicije VPŠ i UŠ u privatne šume 27%.
5) Planirane investicije u šume kroz državnu šumarsku službu iznose 7,1 €/m3 planirane bruto sječe
ili 19% vrijednosti proizvedenih drvnih sortimenata.
6) Planirani neto prihodi od gazdovanja šumama, za korisnike šuma i VPŠ, iznose 4,3 €/m3 planirane
bruto sječe, odnosno 12% očekivane vrijednosti drvnih sortimenata;
7) Planirani neto prihodi od gazdovanja šumama na nivou (pod)sektora iznose 3,1 €/m3 planirane
bruto sječe, odnosno 8% očekivane vrijednosti drvnih sortimenata;
8) Ukupno planirani izdaci budžeta UŠ iznose 8,07 miliona € godišnje, od čega za vršenje poslova i
djelatnosti UŠ 4,68 miliona € (58%), a za biološke i tehničke investicije u šume 3,39 miliona €
(42%).
9) U zvaničnom Budžetu Crne Gore za ovu godinu raspoloživa sredstva UŠ su čak za 3,09 miliona €,
odnosno 37 % niža od planiranih u okviru ove Studije. Pri tom su sredstva za unapređenje šuma u
odnosu na 2008. godinu prepolovljena, što ne omogučava nikakvih šumsko uzgojnih i tehničkih
investicija.

Modifikovani optimalni scenarij I u odnosu na osnovni optimalni scenarij ukazuje da dodatno
uvođenje posebne naknade koncesionarima - uz očuvanje njihovog ciljnog prihoda – iziskuje značajno
smanjenje njihovih investicija u državne šume (sa 5,35 na 3,69 miliona € godišnje) i odgovarajudu
kompenzaciju ovih investicija od strane budžeta UŠ. Modifikovani optimalni scenarij II u odnosu
osnovni optimalni scenarij ukazuje da kombinacija dodatnog uvođenja naknade za koncesionare i
uvedanja cijene drvnih sortimenata – značajno poboljšava ekonomski rezultat gazdovanja šumama za
korisnike i VPŠ (za 27%), a i sektora kao cjeline (za 38%).

Metodologija, alati i rezultati ovih scenarija mogu se neposredno upotrijebiti kod izrade Strategije sa
planom razvoja šuma i šumarstva i godišnjih budžetskih programa UŠ, kao i za pradenje i
vrednovanje njihovo realizacije.

3
Uzet BDP 2010. godine.

9

1. UVOD

Šumarski sektor Crne Gore se ved od 2006. godine dalje nalazi u procesu reforme, pod
okriljem tzv. nacionalnog šumarskog programa kao svjetski utemeljenog procesa razvoja
politike sektora. Jedan od prvih, a i ključnih koraka te reforme, napravljen je usvajanjem
NPUŠŠZ u 2008. godini, koja je definisala relevantne pravce i usmjerenja za razvoj šuma i
šumarskog sektora kao cjeline. Dokument politike sadrži brojne izjave odnosno usmjerenja u
podršku održivom razvoju šuma i šumarstva Crne Gore, među kojima je značajni dio
usmjeren u podršku privatnih šuma i privatnog sektora, koji slično kao i zemljama u
okruženju, sa izuzetkom izvođača radova u državnim šumama, još nije razvijen.

Usvajanju šumarske politike je u 2008. godini usljedio zahtjevan i dosta dugotrajan razvoj
novog, modernog ZoŠ, sa međunarodnom podrškom, koji je usvojen krajem 2010. godine.
Zakon reguliše sve ključne oblasti u šumarstvu, kao što su strateško i operativno planiranje,
učešde zainteresovanih strana i javnosti u planiranju; zaštitu i uzgoj šuma, obavezne
postupke kod korišdenja šuma i prometa drvnih sortimenata, upravne, stručno-tehničke i
savjetodavne poslove UŠ, privatizaciju određenih stručnih poslova UŠ; dodjeljivanje prava
korišdenja državnih šuma i nedrvnih šumskih proizvoda; načine korišdenja državnih šuma,
naročito preko koncesija; uvođenje finansijske podrške VPŠ, kao i uvođenje dodatnih
budžetskih prihoda od korišdenja šumskog zemljišta, šumskih puteva i ostalih usluga šuma.
Ovaj zakon dakle donosi sve potrebne mehanizme za održivo gazdovanja šumama kao i
njegovo finansiranje, međutim u pogledu pomenutih, dodatnih budžetskih izvora i
finansiranja mjera i radova u privatnim šumama ostaje nepotpuno definisan.

Sa aspekta korišdenja i ekonomike gazdovanja državnim šumama značajno je, da su u 2007. i
2008. godini sklopljeni dugoročni koncesioni ugovori za pretežni dio površine državnih šuma,
odnosno gazdinskih jedinica, sa izuzetkom jedne PJ UŠ (Rožaje), u kojoj su do sada sklapani
jednogodišnji ugovori o korišdenju šuma. Jedna od ključnih karakteristika koncesionih
mehanizama, koji su definisani pomenutim ugovorima, a dalje razrađeni novim ZoŠ, jeste da
se cijena koncesionih naknada do sada nije mijenjala, dok novi zakon uvodi fleksibilni sistem
godišnjeg prilagođavanja visine koncesionih naknada. Što se tiče implementacije koncesionih
ugovora, od koje direktno zavisi ekonomika gazdovanja državnim šumama i budžetsko
finansiranje, najznačajnija je činjenica da se koncesioni ugovori, zbog subjektivnih i
objektivnih razloga nijesu realizovali u očekivanom obimu, a posljedica bio je ispad
budžetskog prihoda od nenapladenih koncesionih naknada. U vezi sa pomenutim treba
napomenuti i smanjivanje ostvarenih budžetskih izvora sredstava od 2008. – 2010. godine,
koje je prouzrokovalo i pripadajude smanjivanje budžeta UŠ, koji je u ovoj godini dostigao
najniži mogudi nivo i ugrozio održivost gazdovanja šumama u Crnoj Gori.

Sastavni dio reforme sektora je i razvoj sistema planiranja gazdovanja i razvoja šuma, koji je
isto tako definisan novim ZoŠ i uključuje sve šume. Razvoj metodologije ovog planiranja, koji
je u toku više godina, još nije završen. Naročito se očekuje dio, koji se odnosi na privatne
šume. Sa aspekta izrade planova gazdovanja šumama, odnosno programa (po novoj
zakonskoj terminologiji), nije se nakon usvajanja ZoŠ, gotovo još ništa značajnije promjenilo,
jer PGŠ još ne uključuju privatne šume. U slučaju privatnih šuma zbog toga planiranje
gazdovanja i dalje temelji jedino na godišnjem programu UŠ, koji se donosi nakon
odobravanja zahtjeva VPŠ za sječu. Izuzetno važan doprinos razvoju sektora je izrada

10

metodologije i sprovođenje nacionalne inventure šuma, koja je završena u prošloj godini,
međutim njeni rezultati za sada još nisu raspoloživi.

Sa institucionalnog aspekta je vrlo značajna reforma funkcionisanja i izgradnje kapaciteta
šumarskih institucija i kadrova, tokom svih ovih godina. U okviru Sektora šumarstva MPRR
ona je ved izvršena, a sa kadrovskog aspekta još nije do kraja ispradena. Naročito je proces
reforme važan za UŠ, kao najvedu šumarsku instituciju, kod koje inače najsporiji. Međutim,
nakon izrade funkcionalne analize (FODEMO, 2010) i studije poslovnih procesa u šumarstvu
(FODEMO, 2011) date su konačno osnove za promjenu i donošenje sistemizacije UŠ. Ozbiljno
ograničavajudi faktor u tom smislu su svakako velike, a sada još povečane restrikcije budžeta
Crne Gore. U pogledu izgradnje kapaciteta privatnog šumarstva je značajno uspostavljanje
opštinskih i nacionalnog UVPŠ, u periodu od 2007. – 2010. godine, kao i izgradnja njihovih
funkcionalnih kapaciteta sa započetim obukama VPŠ za održivo gazdovanje njihovim
šumama.

Holandska razvojna organizacija SNV je sa svojim savjetnicima i konsultantima dala značajan
doprinos razvoju šumarske politike, nacrta ZoŠ i regulative, i institucionanom razvoju i
izgradnji kapaciteta u šumarstvu, naročito privatnog sektora. Predstojedom Studijom
finansiranja šuma i šumarstva Crne Gore, nakon podrške izradi dokumenta kriterijumi i
indikatora održivog gazdovanja šumama (ANĐELID, 2011) i uvođenja savremenih tehnika
višenamjenskog gazdovanja šumama (FERLIN, 2010/2011), zaokružuje svoju misiju u Crnoj
Gori.

2. PROJEKTNI ZADATAK

Cilj ove Studije je izrada scenarija za strateško planiranje i finansiranja mjera, radova i
aktivnosti u šumama i šumarstvu Crne Gore, usklađenih sa raspoloživim izvorima finansiranja
(van-budžetskim i budžetskim), za naredni 5-godišnji planski period, uzimajudi u obzir
usmjerenja NPUŠŠZ (2008), ZoŠ (2010), kao i aktuelno stanje i potrebe šuma i šumarstva u
Crnoj Gori.

U okviru projektnog zadatka predviđene su sljedede aktivnosti:
1. Adaptacija metodologije nacionalnog / sektorskog nivoa planiranja i finansiranja šuma i
šumarstva, koja je prethodno razvijena u okviru FAO projekta Razvoja šumarstva u Srbiji
(FERLIN et al., 2007), na participativni način, imajudi u vidu uslove u Crnoj Gori odnosno
bazirajudi se na trenutnoj situaciji, potencijalima i potrebama šuma i šumarstva.
2. Priprema i dogovor o detaljnom Akcionom planu za realizovanje planiranih aktivnosti,
uključujudi rad na prethodnim analizama i pripremi elemenata scenarija, definisanju
vremenskih okvira i odgovornosti pojedinih članova tima, identifikovanje institucija koje
de biti uključene u projekat, konsultovanje sa zainteresovanim stranama, kao i
prezentaciju rezultata Studije.
3. Priprema pregleda realizacije godišnjih planova / programa šumarske administracije
(MPRR i UŠ), u fizičkom i finansijskom smislu (npr. u poslednje tri godine), uključujudi sve
izvore finansiranja šumarskog sektora, koji se posebno predstave za državni i privatni

11

podsektor šumarstva. Ovi rezultati treba da budu pripremljeni u dogovorenoj i
metodološki odgovarajudoj formi, kako bi se mogli uključiti u (polazni ) scenarij.
4. Priprema pregleda troškova šumskih radova i aktivnosti (ukupno i po jedinicama mjere) i
cijena šumskih proizvoda i usluga, uključujudi cijene koncesija za državne šume. Takođe,
potrebno je koristiti različite ostale izvore podataka, uključujudi upitnike, kako bi se
dobile nedostajajude informacije o određenim šumskim proizvodima i uslugama. Na
osnovu relevantnih informacija, uključujudi iz okruženja (naročito Srbije) potrebno je
pripremiti odgovarajude liste jediničnih cijena i troškova za kalkulacije ovih scenarija.
5. Izrada (najmanje) dva scenarija strateškog nivoa planiranja i finansiranja šuma i
šumarstva, u fizičkom i finansijskom smislu (npr. za period od 5 godina), a na osnovu
realno očekivanih finansijskih izvora iz šuma i državnog budžeta, u skladu sa novim ZoŠ i
propisima o budžetu Crne Gore. Scenarije je potrebno izraditi odvojeno za državni i
privatni sektor šumarstva.
6. Izrada mogude šeme budžetske podrške (subvencija) vlasnicima privatnih šuma u Crnoj
Gori, bazirane ZoŠ i odgovarajudim EU i nacionalnim politikama i mogudnostima ruralnog
razvoja, koja de poslužiti kao osnova za kalkulisanje iznosa budžetskih sredstava u
finansiranju.
7. Prezentacija preliminarnih scenarija zainteresovanim stranama.
8. Izrada i isporuka scenarija (prethodno) i konciznog dokumenta Studije, koji uključuje i
preporuke za pripremu budžetskog dijela nacionalne Strategije sa planom razvoja šuma i
šumarstva.

Ovim projektnim zadatkom je detaljnije sugerisano da se u modeliranje scenarija uključi
realizovane i planirane fizičke i finansijske veličine koje su vezane sa:
proizvodnim funkcijama šuma, uslugama i radovima iz tog naslova, po vrstama (npr.
korišdenje šuma, korišdenje nedrvnih šumskih proizvoda, korišdenje šumskog
zemljišta i proizvodnih usluga šuma, podizanje novih šuma, njegu mladih šuma,
obnovu šuma, konverziju izdanačkih šuma, zaštitu i sanaciju šuma, izgradnju i
održavanje šumskih puteva i vlaka i dr.);
ekološkim i socijalnih funkcijama šuma i mjerama i aktivnostima iz tog naslova, po
vrstama (npr. zaštita zemljišta i voda, biodiverzitet i očuvanje prirode, rekreacija i
ruralni razvoj);
upravnim i stručnim, uključujudi savjetodavnim poslovima u gazdovanju šumama i
šumarstvu, po vrstama (npr. planiranje, upravni i stručno-tehnički poslovi, izgradnja
kapaciteta / edukacija);
državnim budžetom za šume i šumarstvo, po namjenama (npr. za gazdovanje
državnim šumama, šumarsku službu, subvencije VPŠ i dr.).

Projektni zadatak predviđa izradu Studije u okviru ekspetskog tima pod vođstvom
međunarodnog eksperta za strateško planiranje i finansiranje šumarstva, a u saradnji sa
regionalnim finansijskim specijalistom za šumarstvo, kao nosiocem izrade finansijskog dijela
scenarija i domadim šumarskim stručnjacima kao nosiocima pojedinih oblasti, koje se
uključuju u scenarije: (a) planiranje gazdovanja šumama; (b) korišdenje šuma; (c) korišdenje

12

nedrvnih šumskih proizvoda, šumskog zemljišta i ostalih usluga šuma; (d) podizanje novih
šuma i šumski reproduktivni materijal; (e) uzgoj i zaštita šuma; (f) gazdovanje zaštitinim
šumama i ŠPN, uključujudi područja NATURA 2000; i (g) državna uprava šuma, budžetsko
planiranje i finansiranje.

Glavni očekivani izlazi su matrice podataka sa scenarijima i dokument Studije planiranja i
finansiranja šuma i šumarstva Crne Gore, koja treba između ostalog da uključuje opis
metodologije i procesa strateškog planiranja, analizu stanja, predstavljanje i razmatranje
scenarija, kao i preporuke za njihovu upotrebu u procesu razvoja Strategije sa planom
razvoja šuma i šumarstva i pripremu pripadajudih godišnjih budžetskih programa.

3. METODOLOGIJA I PROCES IZRADE SCENARIJA I STUDIJE

3.1. Opšti metodološki okvir za strateško planiranje i izradu scenarija

Priprema scenarija finansiranja sektora šumarstva Crne Gore započela je na osnovu
metodologije, koja je izrađena u okviru FAO projekta razvoja šumarstva u Srbiji (FERLIN et al.
2007). Scenariji finansiranja u skladu sa ovom metodologijom predstavljaju mogude, sa
konkretnim podacima i obračunima opremljene opcije finansijskog planiranja, pradenja i
vrednovanja sektora šumarstva. Scenariji imaju razvojni karakter i temelje se na planovima
odnosno njihovim varijantama (npr. niža, srednja, viša), pri čemu se za polazni scenarij
obično uzimaju vrijednosti iz ostvarenja planova. Vrijednosti ulaznih veličina za scenarije su
naturalne (u obimu odnosno količini), novčane ili kombinovane (u novčanom iznosu na
određenu količinu). Kao novčane vrijednosti nastupaju troškovi / rashodi i izvori / prihodi.
Sve vrijednosti se prikazuju prosječno godišnje.

Podaci o ostvarenju se odnose na izabrani trogodišnji period, od 2008. do 2010. godine, a
planovi su pripremljeni za naredni 5-godišnji period. Što se tiče početne godine primjene
planova koji su vezani za šume (dugoročniji planovi), oni se slobodno mogu, gotovo bez
posebnih promjena upotrijebiti u narednih par godina. Kod kratkoročnijih planova, koji su po
svojoj prirodi promjenljiviji, potrebna de biti određena prilagođavanja, posebno nakon 2013.
godine. Priprema podataka koji se odnose na ostvarene mjere i aktivnosti u šumama i
šumarstvu, kao i izvore sredstava, bazirala se naročito na analizi godišnjih izvještaja o utrošku
budžetskih sredstava UŠ u navedenim godinama.

Za pripremu planiranih mjera i aktivnosti u šumama i šumarstvu, kao i izvora sredstava,
koristilo se, uz podatke o ostvarenju, podatke iz godišnjeg programa korišdenja budžetskih
sredstava UŠ za 2011. godinu, budžet Crne Gore za šumarstvo za 2011. i 2012. godinu,
postojede planove gazdovanja šumama sa orijentacionim planovima sječa (u državnim
šumama), postojede stručne studije i ostale relevantne izvore, strana iskustva i ekspertske
procjene.

Sastavni dio pripreme scenarija finansiranja je i prethodno kreiranje politike sufinansiranja
pojedinih mjera i aktivnosti u privatnim šumama odnosno subvencionisanja privatnog
šumarstva u skladu sa EU politikom ruralnog razvoja.

13

Planirane mjere i aktivnosti u šumama i šumarstvu, kao elementi scenarija, na kraju se
usklađuju sa planiranim prihodima odnosno izvorima sredstava, što predstavlja ključni dio
metodologije. Na isti način se vrši i usklađivanje ostvarenih mjera i aktivnosti sa utrošenim
izvorima sredstava, što naročito služi za verifikaciju metodologije i kalibraciju finansijskih
obračuna.

Potrebne mjere i aktivnosti u šumama i šumarstvu, kao i očekivani izvori sredstava, detaljno
su planirani samo u jednoj varijanti, na osnovu koje je izrađen osnovni planski scenarij.
Obzirom da su planovi potrebnih mjera i aktivnosti pripremljeni pretežno kao optimalni za
naredni 5-godišnji planski period i ujedno usklađeni sa realno očekivanim izvorima sredstava,
taj se scenarij smatra optimalnim. Na osnovu ostvarenih mjera i aktivnosti, kao i izvora
sredstava, izrađen je polazni scenarij.

Na osnovu optimalnog scenarija izrađene su dvije dodatne varijante: varijanta I sa dodatnim
pladanjem naknade za doznaku, prijem i otpremu za koncesionare i varijanta II sa dodatnim
pladanjem naknade za doznaku, prijem i otpremu i uvedanim cijenama drvnih sortimenata
(za 10%).

Za obračune troškova i prihoda upotrijebljene su jedinične cijene, dobijene na osnovu
realizovanih cijena, normativa, procjena na osnovu iskustava i tržišnih informacija.
Vrijednosti proizvoda, prihodi, troškovi radne snage, usluga i materijala se obračunavaju sa
odgovarajudim porezima (PDV i doprinosi). Za unošenje, obračun i usklađivanje ostvarenih i
planiranih rashoda / troškova sa prihodima / izvorima sredstava pripremljen je softverski alat
u Excel formatu koji uvezuje sve podatke i omogudava automatske (re)kalkulacije obračuna,
kao i sveobuhvatno bilansiranje odnosno optimalizaciju scenarija. Pored toga je mogude vrlo
brzo kreiranje dodatnih scenarija odnosno njihovih varijanti.

Specifični suštinski i logički okviri za planiranje i pripremu obračuna (ostvarenih i planiranih)
mjera, radova i aktivnosti, kao i izvora sredstava prikazani su u narednim poglavljima. Pri
tome je korišdena šumarska terminologija i klasifikacija, koja je u najvedoj mjeri usklađena sa
crnogorskom praksom.

3.2. Specifični metodološki okviri za planiranje i pripremu obračuna ostvarenih i
planiranih mjera, radova i aktivnosti u šumama i šumarstvu

3.2.1. Mjere uzgoja šuma

Uzgoj šuma se prikazuje odvojeno za državne i privatne šume, po obimu i troškovima, za
sljedede mjere:
a) Podizanja novih šuma na goletima sa pošumljavanjem i njegom mladih kultura;
b) Obnova visokih šuma sa pripremom za prirodno podmlađivanje, sadnjom i
kompletiranjem podmlatka;
c) Njega visokih šuma sa njegom prirodnog guštika i (nekomercijalnim) selektivnim
proredama;
d) Sanacija oštedenih šuma od biotskih i abiotskih činioca i posebno požara, sa sadnjom i
njegom mladih zasada;

14

e) Indirektna konverzija izdanačkih šuma sa proredama i kompletiranjem prirodne
obnove;
f) Direktna konverzija / rekonstrukcija izdanačkih šuma i šikara sa sadnjom i njegom
mladih zasada.

Mjere i radovi su u slučaju državnih šuma prikazani odvojeno po obimu i iznosu troškova za
VJ, kao jedinog koncesionara sa obavezom obavljanja uzgojnih radova i UŠ, a u slučaju
privatnih šuma u ukupnom obimu i odvojenom iznosu za UŠ i VPŠ. Detaljniji pregled vrste
radova i ostalih elemenata, za ostvarenje i za plan, je evidentan iz Tabela 1a i 1b. Tabela za
privatne šume, pored pomenutog, sadrži i kolonu sa planskim udjelom ukupnog budžetskog
sufinansiranja po pojedinim radovima, kao i kolonu sa obrazloženjem vrste i visine
sufinansiranja, uključene u obračun.

Podaci o izvršenju za državne šume su uzeti iz godišnjih izvještaja UŠ u kojima je dat fizički
obim po radovima. U slučaju složenih mjera, kao što je uzgoj, tačan podatak za utrošena
budžetska sredstva se dobije samo za sve radove ukupno. Podataka o izvršenju radova u
privatnim šumama nije bilo. Postojala je jedino informacija o broju sadnica, koje je UŠ
isporučivala za pošumljavanje VPŠ. Na osnovu ovog broja i predpostavljene gustine sadnje,
izračunat je obim pošumljavanja i uključen u obračun izvršenja. Procjena u okvuru RG je bila,
da se ostali uzgojni radovi u privatnim šumama ne sprovode.

Planovi su pripremljeni u okviru RG, a na osnovu podataka o izvršenju u prethodnom
periodu, godišnjeg programa korišdenja budžetskih sredstava UŠ za 2011. godinu, studije o
dugoročnim potrebama za pošumljavanjem neobraslog šumskog zemljišta (FODEMO, 2010),
ostalih relevantnih izvora i ekspertskih procjena. Istovremeno se u okviru RG, koristedi strana
iskustva, pripremio i preliminarni predlog visine budžetskog sufinansiranja po pojedinima
mjerama odnosno radovima u privatnim šumama.

Obračuni troškova radova su vršeni na osnovu prethodno pripremljenih jediničnih cijena,
koje su upotrijebljene i za izvršenje i za planove. U slučaju pošumljavanja odnosno sadnje,
ove cijene su dobijene na osnovu visine ukupno utrošenih sredstava, aktuelnih cijena uslužne
radne snage, kalkulacija troškova u okviru citirane studije pošumljavanjem, starih normativa
UŠ (nekadašnjeg Javnog preduzeda) i detaljnih prilagođavanja ovih kalkulacija u okviru RG
sadašnjim uslovima (u saradnji sa Zehrom Demid, članicom za pošumljavanje i šumski
reprodukcioni materijal). Upotrebom istih osnova u pogledu troškova (radne snage i ostalog)
i pomenutih normativa, pripremljene su u okviru RG i kalkulacije cijene radova na prirodnoj
obnovi i njezi šuma. Izuzetak su nekomercijalne prorede, kod kojih se u ovoj Studiji za
jediničnu cijenu uzima određeni nadtrošak proredne sječe. Ovaj nadtrošak u slučaju
privatnih šuma istovremeno predstavlja subvenciju VPŠ, odnosno može da bude osnova za
odgovarajude umanjenje naknade koncesionarima u slučaju državnih šuma. Sumarni pregled
visine i strukture normativnih troškova svih uzgojnih radova, odvojeno za državne i privatne
šume, dat je Tabeli 1c, dok su u prilogu (Tabele 1a – 1g) date revidirane kalkulacije
normativnih cijena svih pripadajudih šumsko-uzgojnih radova.

Nakon izrade preliminarnih planova i obračuna troškova, usljedilo je u okviru RG
prilagođavanje istih, naročito pomodu određenih ciljnih vrijednosti, do nivoa koji je u ovoj

15

fazi pripreme bio mogud. Detaljniji opis načina i tehnike usklađivanja odnosno bilansiranja
ovih planova u odnosu na raspoložljiva sredstva, nalazi se u pod-poglavlju 3.7.1.

3.2.2. Aktivnosti i mjere zaštite šuma

Zaštita šuma se prikazuje po obimu (gdje je mogude) i troškovima za sve šume, za sljedede
mjere:
a) Preventivna zaštita šuma od insekata (feromonska);
b) Preventivni pregledi zdravstvenog stanja šuma i rasadnika (eksterni);
c) Preventivna zaštita šume od požara, sa izradom protivpožarnih puteva,
obezbjeđivanjem osmatranja (eksterni), sitne opreme za gašenje i rezervoara za
vodu;
d) Sprovođenje ICP monitoringa stanja šuma (eksterni).

Podaci o izvršenju za utrošena budžetska sredstva su dobijeni iz godišnjih izvještaja UŠ.
Preliminarni plan za pojedine mjere, po obimu i troškovima, je pripremljen u okviru RG na
osnovu dosadašnjeg izvršenja. Kasnije se ovaj plan za sve vidove zaštite šuma, na osnovu
godišnjeg programa UŠ za 2011. godinu i očekivanih budžetskih izvora sredstava, značajno
uvedao. Bilansiranje ovog plana se izvršilo zajedno sa ostalim mjerama, u skladu sa
upotrijebljenom metodologijom bilansiranja, koja je opisana u pod-poglavlju 3.7.1.

Aktivnosti i radovi u šumama prikazuju se odvojeno za VJ, UŠ i VPŠ. Obzirom da se vedina
aktivnosti i radova na zaštiti šuma, koje finansira UŠ, odnosi na sve šume, podjela na državne
i privatne šume je urađena prema procentu površine šuma. Isto važi i za plan izrade
protivpožarnih puteva u privatnim šumama. Ovaj plan sadrži i budžetsko sufinansiranje (od
80%). Pregled obima i troškova radova odnosno aktivnosti je u Tabeli 2.

3.2.3. Specijalne mjere i aktivnosti u zaštitnim šumama i šumama posebne namjene

Specijalne mjere i aktivnosti u zaštitnim šumama i ŠPN, uključujudi šume u okviru
potencijalne mreže NATURA 2000, prikazuju se po obimu i troškovima za sljedede mjere:
a) Aktivno održavanje i unaprjeđenje šuma sa funkcijom zaštite tla i voda;
b) Aktivno održavanje i unaprjeđenje šuma sa funkcijom zaštite infrastrukturnih
objekata;
c) Smanjenje intenzitete sječa u šumama sa prirodozaštitnom vrijednošdu u privatnoj
svojini (u obliku naknada za umanjenu dobit);
d) Opremanje i promocija šuma posebne namjene za rekreacione i ekoturističke svrhe;
e) Priprema osnova za očuvanje šumskih habitata izabranih rijetkih i ugroženih vrsta u
okviru budude mreže NATURA 2000 kroz istraživanja i planove upravljanja vrsta;
f) Očuvanje habitata kroz prilagođeno gazdovanje u privatnim šumama u okviru budude
mreže NATURA 2000 (pokrivanjem nadtroška korišdenja šuma).

Radovi u okviru pojedinih mjera nijesu dalje razrađeni. Do sada ove mjere i aktivnosti nijesu
vršene. Preliminarni plan je pripremljen za pojedine mjere u okviru RG, na osnovu procjena,
a kasnije je u skladu sa očekivanim budžetskim sredstvima nekoliko uvedan. Mjere pod a), b),
d) i e) se odnose pretežno na državne šume, dok se mjere pod c) i f) odnose isključivo na
privatne šume. Pripadajuda je tabela broj 3.

16

3.2.4. Aktivnosti i mjere u sjemenskim sastojinama

Aktivnosti i mjere u sjemenskim sastojinama se po obimu i troškovima prikazuju za:
a) Reviziju i izdvajanje sjemenskih sastojina;
b) Održavanje odnosno njegu sjemenskih sastojina.

Podaci o izvršenju su uzeti iz izvještaja UŠ. Preliminarni plan je urađen od strane članice RG
za sjemensku i rasadničku proizvodnju, a prema procjeni potreba za održavanje odnosno
njegu sjemenskih sastojina. Kasnije je ovaj plan nekoliko prilagođen u pogledu troškova,
koristedi isti normativ i cijenu uslužne radne snage kao kod uzgoja šuma. Pripadajuda je
tabela broj 4. Aktivnosti na osnivanju sjemenske plantaže uključene su u djelatnost
sjemenske i rasadničke proizvodnje, koja se u ovoj Studiji prikazuje i obračunava odvojeno
od aktivnosti i mjera u šumama.

3.2.5. Radovi na izgradnji i održavanju šumske infrastrukture

Radovi na izgradnji i održavanju šumske infrastrukture se po obimu i troškovima prikazuju
odvojeno za državne i privatne šume, i to za:
a) Izgradnju šumskih puteva;
b) Izgradnju šumskih vlaka i
c) Održavanje šumskih puteva.

Radovi se u slučaju državnih šuma prikazuju odvojeno za VJ, ostale koncesionare i UŠ, a u
slučaju privatnih šuma za VPŠ i UŠ. Pripadajude su Tabele broj 5a (državne šume) i 5b
(privatne šume). Tabela broj 5b pored pomenutog, sadrži i kolonu za budžetsko
sufinansiranje u privatnim šumama, koje se planira samo kod izgradnje vlaka.

Podaci o dosadašnjem izvršenju su prikupljeni na osnovu anketiranja koncesionara, koje je za
te svrhe sprovedeno od strane UŠ - Odsjeka za korišdenje šuma (TERZID, 2011). Međutim,
zbog određene nejasnode i nekonsistentnosti odgovora (u pogledu vrsta i troškova radova,
vremenskog perioda na koje se oni odnose), a i nepotpunosti podataka, iste nije mogude
smatrati potpuno pouzdanim. Sa druge strane, bolji podaci za državne šume i nijesu
postojali, pa su isti uključeni u obračune. Što se tiče privatnih šuma, podaci o izvršenju ovih
radova takođe nijesu postojali, a simbolični obim se po procjeni RG, po kojoj »se nešto ipak
moralo uraditi«, uključilo u obračune.

Preliminarni planovi na izgradnji i održavanju šumske infrastrukture su u okviru RG
pripremljeni na osnovu podataka o izvršenju i procjene potreba na osnovu iskustava.
Obračuni troškova radova su takođe izvršeni na osnovu procjenjenih jediničnih cijena, jer
konkretni podaci o njima za sada ne postoje.

Nakon izrade preliminarnih planova i obračuna troškova, usljedilo je u okviru RG
prilagođavanje istih, naročito pomodu određenih ciljnih vrijednosti, takođe do nivoa koji je u
ovoj fazi pripreme bio mogud. Dalje usklađivanje odnosno bilansiranje ovih planova, zajedno
sa biološkim, rađeno je na osnovu zajedničke metodologije, koja je opisana u pod-poglavlju
3.7.1.

17

3.2.6. Upravni, stručni i tehnički poslovi Uprave za šume na gazdovanju šumama

Upravni, stručni i tehnički poslovi UŠ na gazdovanju šumama, sa pripadajudim opštim
poslovima prikazani su po broju zapošljenih u okviru grupa poslova i po ukupnim troškovima
za vršenje ovih poslova, za prethodni period i za plan. Pripadajuda je Tabela 6.

Troškovi za ove poslove dio su ukupnih izdataka budžeta UŠ, koji je pripremljen u poglavlju
4.5. Ukupni troškovi su odvojeni na lična primanja sa doprinosima i na opšte materijalne i
ostale troškove za funkcionisanje, osim troškova IT opreme odnosno informacionog sistema
(koji ovdje nijesu uključeni). Opšti materijalni i ostali troškovi ove vrste su, pomodu detaljne
analize pojedinih stavki, prethodno odvojeni od posebnih troškova, koji nijesu vezani za
funkcionisanje. Posebni troškovi i investicije koji su vezane za vršenje poslova gazdovanja u
šumama od strane eksternih izvršioca (npr. izrada PGŠ, vršenje doznake, specijalni stručni
poslovi), vršenje šumskih radova (npr. uzgoj i zaštita šuma, specijalne mjere u zaštitnim
šumama i ŠPN, izgradnja i održavanje šumske infrastrukture), kao i troškovi uslužnih radova
na korišdenju šuma u vlastitoj režiji (za snabdjevanje stanovništva odnosno u šumama van
koncesija), ovdje nijesu uključeni. Prethodno su iz ukupnog budžeta UŠ izdvojeni i ukupni
troškovi sjemenske i rasadničke proizvodnje i upravljanja LPN odnosno lovstva.

Obim i troškovi upravnih, stručnih i tehničkih poslova kod gazdovanja šumama, sa
pripadajudim opštim poslovima, se za potrebe Studije dijeli na državne i privatne šume. U
tom smislu određene su prvo za privatne šume relevantne grupe poslova sa brojem svih
zapošljenih na tim poslovima (za državne i privatne šume). U pogledu planiranog broja i
strukture zapošljenih u UŠ korišdeni su podaci analize poslovnih procesa (FODEMO, 2011).
Pomodu koeficienata površine (u slučaju stručnih poslova na planiranju, uzgoju i zaštiti
šuma), obima sječe (u slučaju korišdenja privatnih šuma) i ponderisanog zbira koeficienata
površine i sječe (u slučaju čuvanja šuma) izračunat je broj zapošljenih, koji otpada na
privatne šume. Na osnovu ovoga dobijen je i prosječni koeficijent za raspodjelu svih troškova
na državne i privatne šume. Detaljniji pregled obračuna ovih koeficienata je evidentan iz
Tabela 2a i 2b u prilogu.

3.2.7. Aktivnosti na planiranju gazdovanja šumama i sprovođenju doznake stabala
(eksterni izvršioci)

Aktivnosti na planiranju gazdovanja šumama i sprovođenju doznake stabala prikazane su
samo za eksterne usluge. Kod planiranja gazdovanja prikazuje se obim i trošak eksternih
izvršioca za:
a) Izradu PGŠ i
b) (Izvršenu) Nacionalnu inventuru šuma.

Kod sprovođenja doznake stabala prikazuje se eksterni trošak za:
a) Pomodnu radnu snagu (za državne i privatne šume);
b) Licencirana privatna lica (za privatne šume).

Aktivnosti su prikazane po vrstama, obimu i nosiocima troškova (budžet, međunarodna
sredstva), kao i jediničnim cijenama, u pripadajudoj Tabeli 7.

18

Podaci o ostvarenju kod planiranja i doznake su dobijeni iz godišnjih izvještaja UŠ. Za
nacionalnu inventuru utrošena sredstva su u cjelini obezbjeđena iz međunarodnih sredstava
(FODEMO). Preliminarni plan za izradu PGŠ, na osnovu umanjene jedinične cijene, je
pripremljen od strane glavnog inženjera za planiranje (Vito Tepavčid). Predpsotavlja se da se
suštinski dio pripreme PGŠ izrađuje u vlastitoj režiji okviru UŠ, a tehnički dio od strane
eksternih izvršioca. Kasnije je, u skladu sa očekivanim vedim izvorima budžetskih sredstava,
prosječna površina šuma i šumskog zemljišta za izradu programa gazdovanja u okviru plana
uvedana. Nova nacionalna inventura za narednih pet godina nije planirana jer se vrši tek za
10 godina.

Preliminarni plan za sprovođenje doznake u okviru RG je u kasnijoj fazi prilagođen, a na
osnovu podataka o izvršenju. Uvođenje licenciranih lica za sprovođenje doznake i pratedih
poslova u privatnim šumama - kao novinu u ZoŠ - je za početak planirano u malom,
eksperimentalnom obimu. Kao osnova za ovaj posao se uzima iznos prosječnih bruto ličnih
primanja inženjera na uzgoju šuma, sa pripadajudim opštim materijalnim troškovima i
troškovima opreme (28% na bruto lična primanja) za 3 licencirana lica. Planirani trošak
uslužne radne snage na doznaci je izračunat na osnovu jediničnog troška za ostvarenje, koji
je uvedan proporcionalno sa povečanom planiranom sječom (odvojeno za državne i privatne
šume).

Podjela troškova po sektoru vlasništva šuma kod ostvarenja je uzeta prema činjeničnom
stanju izrade osnova za gazdovanje šumama, tj. samo za državne šume, a kod plana prema
površinskom udjelu vlasništva šuma. Podjela troškova izvršene inventure isto je data prema
površinskom udjelu. Trošak sprovođenja doznake pomodu uslužne radne snage je na državne
i privatne šume podijeljen prema udjelu sječe, dok trošak licenciranih lica otpada samo na
privatne šume.

3.2.8. Aktivnosti na sertifikaciji šuma

Aktivnosti na sertifikaciji državnih šuma prikazane su u finansijskim iznosima i jediničnoj
cijeni (€/ha) po fazama sertifikacionog ciklusa, koji uključuje predocjenu, sertifikaciju i
nadzor. Pretpostavlja se primjena FSC sertifikacione šeme. Pripadajuda je tabela broj 8.

3.2.9. Aktivnosti na izgradnji institucionalnih kapaciteta i okvira u šumarstvu

Aktivnosti na izgradnji institucionalnih kapaciteta i okvira u šumarstvu prikazane su po
sljededim kategorijama:
a) Izgradnja stručnih kapaciteta šumarskih stručnjaka i obuka VPŠ i izvođača šumskih
radova;
b) Nabavka IT opreme i uspostavljanje šumarskog informacionog sistema, uključujdi bar-
kod sistem pradenja izvora drvnih sortimenata;
c) Izgradnja šumarskog regulatornog i strateško-planskog okvira (analize, stručne
osnove i nacrti akata odnosno dokumenata) u okviru reforme šumarskog sektora;
d) Promotivne aktivnosti u šumarstvu (priprema publikacija, filmova, popularizacijskog
materijala);
e) Istraživanja u šumarstvu (osnovna, aplikativna i razvojna).

19

Iznosi sredstava su prikazani po izvorima (međunarodna i domada - budžetska) i
institucijama. Ostvarene vrijednosti su dobijene iz izvora pojedinih institucija i pouzdane su
na ukupnom nivou, dok je distribucija po aktivnostima samo približna (urađena naknadno u
okviru RG). Isto važi za planirana sredstva. Iznosi planiranih međunarodnih sredstava, iako su
prikazana u prosječnim godišnjim vrijednostima, se odnose naročito na 2012. i 2013. godinu,
dok traju projekti FODEMO/IPA. Pripadajuda je tabela broj 9.

3.2.10. Poslovi Ministarstva poljoprivrede i ruralnog razvoja – Sektora za šumarstvo

Poslovi MPRR – Sektora za šumarstvo, za potrebe ove studije prikazani su po broju
zapošljenih i pripadajudim troškovima ličnih primanja i opštih troškova za funkcionisanje,
odvojeno za sljedede grupe poslova:
a) Poslovi upravljanja i administracije sektora;
b) Poslovi Centra za monitoring gazdovanja šumama;
c) Poslovi Inspekcije za šumarstvo;
d) Poslovi Savjeta za šume.

Pripadajuda je tabela broj 10.

3.2.11. Potsticajne mjere za razvoj djelatnosti privatnih šumskih gazdinstava i udruženja
vlasnika šuma (osim sufinansiranja šumskih radova)

Potsticajne mjere za razvoj djelatnosti privatnih šumskih gazdinstava i UVPŠ, planirane u
skladu sa EU politikom ruralnog razvoja, su prikazane po sljededim grupama mjera:
a) Podrška gazdinstvima za investicije u savremenu opremu za unaprjeđenje tehnologije
i efikasnosti korišdenja privatnih šuma, uključujudi vršenje usluga u šumarstvu;
b) Podrška gazdinstvima za investicije u razvoj (dopunskih) djelatnosti, kao što su
(ručna) obrada drveta, prerada drvne biomase i proizvodnja bioenergije (do 1 MW
kapaciteta);
c) Podrška UVPŠ za vršenje obuke i savjetodavnih usluga svojim članovima, uvođenje
zajedničkog upravljanja šumama sitnim posjedima i zajedničkog marketinga šumskih
proizvoda.

Ove potsticajne mjere su - zajedno sa sufinansiranjem šumskih radova - sastavni dio
cijelokupne finansijske podrške VPŠ odnosno šumskim gazdinstvima koju uključuje ova
Studija. Pripadajuda je tabela broj 11.

3.3. Metodološki okvir za analizu ostvarenog i planiranje bududeg obima i strukture
sječa

Obim korišdenja šuma je za potrebe studije prikazan u bruto masi, po grupama vrsta drveda
(četinari i liščari), okvirnoj strukturi drvne mase (tehničko i prostorno, odnosno ogrijevno
drvo), sektorimu vlasništva šuma i tipovima korišdenja (u okviru državnih) šuma. Tipovi
korišdenja po kojima su prikazani obračuni su sljededi: a) koncesija sa svim šumskim
radovima (koncesija VJ), b) višegodišnje koncesije sa radovima na izgradnji i održavanju
puteva, c) jednogodišnje »koncesije« (Rožaje), d) prodaja sortimenata iz šuma koje nijesu

20

pod koncesijom (u režiji UŠ), e) snabdjevanje stanovništva drvetom na panju (u režiji UŠ) i f)
snabdjevanje stanovništva drvetom prodajom sortimenata (u režiji UŠ). Za privatne šume
nema diferenciranog prikaza.

Izvršenje sječa je prikazano na osnovu godišnjih izvještaja UŠ. Plan sječa za naredni 5-godišnji
se za državne šume pripremio u okviru RG, naročito na osnovu planova gazdovanja šumama,
odnosno orijentacionih planova sječa (kod koncesija), uz procjenu trendova. Plan sječa u
privatnim šumama, za koje još ne postoje osnove gazdovanja, pripremio se na osnovu
podataka o izvršenju (registrovanih) sječa, stanja šuma i procjene trendova. Pripadajuda je
tabela broj 12.

3.4. Metodološki okvir za zbirni pregled ostvarenih i planiranih mjera, radova i
aktivnosti, vezanih za šume i šumarstvo

3.4.1. Pregled iznosa svih troškova mjera i aktivnosti, vezanih za šume i šumarstvo

Zbirni pregled svih troškova mjera i aktivnosti vezanih za šume i šumarstvo (Tabele 13 a i
13b) dat je u apsolutnim iznosima po mjerama, odnosno aktivnostima i ukupno za sektor
šumarstva, kao i po nosiocima troškova. Takođe su dati izvori sredstava pojedinih nosioca za
pokrivanje ovih troškova.

Mjere, odnosno aktivnosti su izgrupisane na:
a) Biološke mjere u šumama uključujudi potsticajne (uzgoj šuma, zaštita šuma, mjere u
sjemenskim sastojinama i specijalne mjere u zaštitnim šumama i ŠPN);
b) Tehničke mjere u šumama uključujudi potsticajne (izgradnja i održavanje puteva,
izgradnja vlaka);
c) Aktivnosti šumarske uprave odnosno službe vezane za šume i šumarstvo (poslovi UŠ
na gazdovanju šumama sa pripadajudim opštim poslovima, eksterni poslovi
nacionalne inventure i planiranja gazdovanja šumama, sertifikacija šuma, eksterni
poslovi kod doznake, poslovi Sektora za šumarstvo MPRR, izgradnja stručnih i
informacionih kapaciteta i izgradnja regulatornog okvira sa istraživanjem u
šumarstvu) i
d) Mjere za potsticanje djelatnosti privatnih šumskih gazdinstava (investicije u
savremenu opremu za korišdenje šuma, u obradu drveta, proizvodnju biomase i
bioenergiju) i udruženja VPŠ (za vršenje savjetodavnih usluga).

Kao nosioci troškova su prikazani UŠ, MPRR - Sektor šumarstva, ostali sektori zajedno,
korisnici i VPŠ zajedno i međunarodni donatori zajedno.

3.4.2. Pregled iznosa svih potsticajnih sredstava za razvoj privatnih šuma, šumskih
gazdinstva i udruženja vlasnika šuma

Zbirni pregled svih potsticajnih mjera za razvoj privatnih šuma, privatnih šumskih gazdinstava
i udruženja vlasnika šuma uključuje sufinansiranje bioloških mjera (uzgoj šuma, zaštita šuma i
specijalne mjere u zaštitnim šumama i ŠPN) i tehničkih radova (izgradnja šumskih vlaka) u
šumama, te mjere za potsticanje djelatnosti privatnih šumskih gazdinstava (investicije u

21

savremenu opremu za korišdenje šuma, u tradicionalnu obradu drveta, proizvodnju biomase
i bioenergiju) i udruženja VPŠ (za vršenje savjetodavnih usluga). Ovaj pregled je prikazan
izdvojeno iz troškova svih mjera i aktivnosti. Isti takođe sadrži koeficijente sufinansiranja po
mjerama, koji su prikazani u odnosnu na ukupno potrebna sredstva. Obzirom da potsticajnih
mjera, osim gratis davanja sadnica, u prethodnom periodu nije bilo, prikazane su samo
planirane mjere. Pripadajuda je tabela broj 13c.

3.4.3. Pregled i međunarodno uporjeđenje visine bioloških i tehničkih investicija,
uključujudi investicije u upravne, stručne i tehničke poslove vezane za gazdovanje
šumama

Pregled visine bioloških i tehničkih investicija, zajedno sa investicijama u upravne, stručne i
tehničke poslove vezane za gazdovanje šumama, po bruto kubiku sječe (€/m3), odvojeno za
državne i privatne šume, dat je po nosiocima investicija, za ostvarenje i za plan. Nosioci
investicija su u slučaju državnih šuma: a) VJ kao koncesionar sa obavezom za biološke i
tehničke investicije, b) svi ostali koncesionari zajedno sa obavezom za tehničke investicije i c)
UŠ, koja obezbjeđuje biološke investicije u šumama ostalih koncesionara i u šumama van
koncesija. U slučaju privatnih šuma to su: a) svi VPŠ zajedno i b) UŠ, koja u skladu sa ZoŠ
sufinansira investicije u privatne šume. Pripadajude su tabele broj 14a i 14b.

Za uporjeđenje visine investicija u državne i privatne šume, po vrstama investicija i ukupno,
izabrane su Srbija i Slovenija, za koje se moglo dobiti uporjedive podatke, kako po kubiku
sječe, tako i površini šuma i šumskog zemljišta. Pripadajuda je Tabele broj 14c. Kod ovih
uporjeđivanja treba imati na umu, da je cijena bioloških i tehničkih investicija, kao i šumarske
službe, u Srbiji uporjediva sa cijenama u Crnoj Gori, dok su cijene u Sloveniji od oko 2 - 3 puta
vede.

3.5. Metodološki okvir za pripremu obračuna ostvarenih i planiranih prihoda odnosno
izvora sredstava

3.5.1. Vrijednost drveta odnosno drvnih sortimenata

Vrijednost drveta, odnosno drvnih sortimenata je za potrebe studije obračunata na dva
pariteta: na kamionskom putu i na panju. Pri tome je vrijednost drveta na panju dobijena
tako da su od vrijednosti na kamionskom putu oduzeti troškovi sječe, izrade i izvlačenja, uz
odgovarajudu konverziju vrijednosti iz neto u bruto masu. Pripadajudi troškovi su uzeti po
prosječnoj cijeni od 15 € (plus PDV) na neto kubik. Za obračun vrijednosti prodaje drveta na
kamionjskom putu, tzv. uobičajenu prodaju, su u saradnji sa članom RG za korišdenje šuma
(Joveta Terzič), određene modelne cijene tehničkog i prostornog / ogrijevnog drveta, koje po
procjenama najviše odgovaraju stanju i trendovima tržišta drveta u Crnoj Gori. Ove su cijene,
na osnovu zajedničke procjene, da de se u narednom 5-godišnjem periodu tržište drvetom
ponovo oporaviti, uzete tako za prethodni kako i za naredni planski period. Kod maloprodaje
drveta za snabdjevanje stanovništva se, kao osnova za kalkulacije cijena, uzela ostvarena
vrijednost naplata stanovništva, u skladu sa posebnim cjenovnikom UŠ (iz 2009. godine), za
paritet na panju. Zbog određenog obima gratis davanja drveta lokalnom stanovništvu, ovako
obračunate cijene su (za oko 15%) niže od onih kod uobičajene prodaje. I za kalkulaciju
vrijednosti planirane maloprodaje stanovništvu, koja de u skladu sa ZoŠ i dalje biti

22

subvencionisana, uzete su iste cijene. Cijene sortimenata, prikazane odvojeno za uobičajenu
prodaju (od strane koncesionara i vlasnika šuma) i maloprodaju (za potrebe snabdjevanja
stanovništva od strane UŠ), nalaze se u Tabeli 3a u prilogu.

Vrijednosti drveta odnosno drvnih sortimenata su, isto kao obim sječa, obračunate po
sektorima vlasništva šuma i tipovima korišdenja (za državne šume), za izvršenje i za plan.
Pripadajude su tabele broj 15a i 15b.

3.5.2. Iznos naknada i ostalih prihoda vezanih za korišdenje šuma

Naknade vezane za koriščenje šuma uključuju koncesionu naknadu, koja je određena
koncesionim ugovorima, i posebnu naknadu za doznaku, prijem i otpremu sortimenata, koja
je definisana pravilnikom. U slučaju korisnika ili vlasnika šuma naknade predstavljaju trošak,
a u slučaju države (budžetski) prihod, pa su odgovarajude tome i uzete u obzir u okviru daljih
obračuna. Obračunavaju su bez PDV.

Cijena koncesione naknade za prethodni period dobijena je kao koeficijent iznosa svih
doznačenih (ne i napladenih) naknada i obima sječe u periodu od 2008. - 2010. godine. Isto
važi i za naknadu za doznaku, prijem i otpremu u tom periodu. Kod ove naknade treba u
slučaju koncesionara uzeti u obzir činjenicu, da je Vlada Crne Gore krajem 2008. godine tzv.
strateške koncesionare oslobodila od pladanja ove naknade. Pored toga, u 2009. godini je po
navodima Odsjeka za korišdenje šuma UŠ, MF oslobodilo od pladanja ove naknade i vedinu
ostalih koncesionara. Ovo stanje je za vrijeme izrade studije bilo još uvjek aktuelno, bez
obzira da je novi ZoŠ donio obavezu pladanja ove naknade i od strane korisnika šuma.

Za obračun visine koncesione naknade za naredni 5-godišnji period uzeta je prosječna cijena,
koja je utvrđena važedim koncesionim ugovorima. Posebna naknada za doznaku, prijem i
otpremu za koncesionare, zbog gore pomenute činjenice, u osnovnom planskom scenariju
nije uračunata. Vrijednost ove naknade za VPŠ je za naredeni 5-godišnji period obračunata
po cijenama iz pripadajudeg novog pravilnika o naknadi za doznaku, prijem i otpremu (2011).
Cijene naknada po jedinici mjere nalaze se u pripadajudim tabelama 3b i 3c u prilogu.

Način obračuna naknade odnosno prihoda od maloprodaje drveta na panju (u režiji UŠ) dat
je kod cijene na panju u prethodnom poglavlju. U istom je dat i obračun prihoda od
maloporodaje drvnih sortimenata (u režiji UŠ) na kamionskom putu, koji polazi od cijene na
panju.

Iznosi ovih naknada su, zajedno sa naknadama odnosno prihodima od maloprodaje drveta (u
režiji UŠ), obračunati po tipovima korišdenja šuma (za državne) i sektorima vlasništva i
uključeni u tabele broj 15a i 15b.

3.5.3. Prihodi od korišdenja, odnosno gazdovanja šumama za korisnike i vlasnike šuma

Prihod od korišdenja šuma za korisnike i VPŠ obračunat je na način da su od vrijednosti
drveta na panju (sa ved oduzetim troškovima sječe, izrade i izvlačenja) oduzeti troškovi
tehničkih investicija u šume (izgradnje i održavanja puteva i vlaka), kao i troškovi naknada
vezanih za korišdenje šuma, koje snose korisnici i VPŠ.

23

Prihod od gazdovanja šumama za korisnike i VPŠ obračunat je na način da su od prihoda od
korišdenja šuma oduzeti troškovi bioloških investicija, koje oni snose.

Prihod od korišdenja, odnosno gazdovanja šumama u vlastitoj režiji UŠ, predstavlja vrijednost
drveta na panju koja se, zbog činjenice da biološke i tehničke investicije UŠ nijesu odvojene
za ovu svrhu, uzima u punom iznosu. Zbog toga de ovaj prihod po jedinici mjere izadi daleko
vedi od prihoda koncesionara, koji se umanjuje za pomenute investicije.

Prihodi od korišdenja, odnosno gazdovanja šumama su obračunati (u apsolutnim
vrijednostima i na bruto kubik sječe) po tipovima korišdenja za državne šume, za VPŠ i
ukupno. Pripadajude su tabele broj 16b i 17b.

Troškovi bioloških i tehničkih investicija u šume, koji su pripremljeni za potrebe obračuna
ovih prihoda, odnosno u uskladu sa njima, isto su prikazani u pripadajudim tabelama broj 16a
i 17a.

3.5.4. Prihodi od gazdovanja šumama na nivou sektora vlasništva šuma

Prihod od gazdovanja šumama na nivou sektora vlasništva šuma dobijen je na način da su od
prihoda od gazdovanja šumama na nivou korisnika odnosno vlasnika šuma, uvedanog za
naknade vezane za korišdenje šuma, oduzeti troškovi bioloških i tehničkih investicija u šume,
koje su obezbijeđene od strane budžeta UŠ (uključujudi subvencije u slučaju privatnih šuma),
kao i troškovi budžeta UŠ za upravne, stručne i tehničke poslove na gazdovanju šumama,
uključujudi izgradnju kapaciteta šumarskih stručnjaka i obuku VPŠ i izvođača radova.

Prihod od gazdovanja šumama je obračunat (u ukupnim iznosima i iznosima na bruto kubik
sječe) po sektorima vlasništva šuma i ukupno. Pripadajude su tabele broj 16b i 17b, koje
sadrže i prihode od korišdenja, odnosno gazdovanja šumama na nivou korisnika i vlasnika
šuma.

3.5.5. Budžetski prihodi sredstava Uprave za šume

Ukupni iznosi ostvarenih i planiranih budžetskih prihoda po vrstama sredstava, odnosno
obveznicima za pladanje, su dati u Tabeli 18.

Prihodi od naknada koje su vezane za korišdenje šuma, tj. koncesiona naknada i naknada za
doznaku, prijem i otpremu, obrazloženi su u prethodnom poglavlju (kao troškovi korisnika i
VPŠ).

Prihodi od naknada za pravo korišdenja (naročito sakupljanja) NDŠP, koje u skladu sa
propisima, pladaju komercijalni proizvođači (u visini od 5% od prodajne cijene NDŠP),
planiraju se paušalno, na osnovu dosadašnjih iskustava.

Prihodi od maloprodaje drveta na panju i drvnih sortimenata za snabdjevanje stanovništva,
kao i od prodaje sortimenata iz šuma van koncesija, isto su obrazloženi u prethodnog
poglavlju.

24

Prihodi od sjemenske i rasadničke proizvodnje planiraju se od prodaje viška autohtonog
sjemena na stranom tržištu (50% planirane proizvodnje).

Prihodi od upravljanja LPN odnosno lovstva (dozvole, trofeji, meso divljači, lovačke usluge)
planira se na osnovu čiste procjene, jer se ova djelatnost uvodi na novo.

3.6. Metodološki okvir za prikaz ostvarenih i pripremu planiranih izdataka budžeta
Uprave za šume

3.6.1. Opšti okvir za pripremu budžeta

Opšti okvir za planiranje i obračun izdataka budžeta UŠ prati metodologiju za izradu Budžeta
Crne Gore. Jedna od ključnih direktiva MF za pripremu budžeta UŠ u 2012. godini, koja je
korišdena i za pripremu planiranih izdataka UŠ u okviru ove Studije jeste, da izdaci mogu biti
toliki, koliki su ukupni budžetski prihodi iz šuma i šumarstva, uključujudi dio koncesionih
naknada, koji se kanališe u opštinske budžete. Isti princip de se upotrebljavati i za korišdenje
budžeta. Obzirom da sa 2012. godinom čak 70% prihoda od naknada za korišdenje šuma
odlazi u budžete opština, ovakvo usmjerenje je dobra osnova za budžetsko šumarstvo Crne
Gore jer, između ostalog, stimuliše intenziviranje gazdovanja (državnim) šumama, dime se
povedavaju i (budžetski) prihodi iz šuma, a na osnovu kojih je mogude obezbjeđivati vedi
obim sredstava za funkcionisanje UŠ, kao i za neophodne biološke i tehničke investicije u
šume, zajedno sa subvencijama.

Zadatak koji je vezan za pripremu opštih stavki odnosno elemenate budžeta UŠ, u okviru
navedenih usmjerenja MF i neophodnih potreba UŠ, povjeren je glavnoj osobi za finansije u
okviru UŠ (Rosanda Vojinovid). Sa druge strane, tzv. posebne stavke budžeta UŠ, koje se
odnose na planirane mjere, radove i aktivnosti u šumama i za šume, pripremljene su u okviru
planova ove Studije. Detaljni prikaz ostvarenog i planiranog budžeta UŠ po pojedinim
budžetskim stavkama i njihovim grupama dat je u Tabeli 19.

3.6.2. Posebni okvir za analizu i pripremu budžeta

3.6.2.1. Izdaci za lična primanja zapošljenih

Izdaci za (bruto) lična primanja zapošljenih u UŠ na upravnim, stručnim i tehničkim
poslovima vezanim za gazdovanje šumama, za sjemenarsku i rasadničarsku djelatnost i
upravljanje LPN / lovstvo, kao i na opštim poslovima, obračunati su na osnovu budžetskih
usmjerenja odnosno ograničenja MF. Iznos izdataka, koji je vezan za poslove na gazdovanju
šumama sa pripadajudim opštim poslovima, koji predstavlja najvedi dio ovog dijela budžeta
UŠ, ved je prethodno, za potrebe obračuna ukupnih troškova odnosno investicija u šume,
prikazan u Tabeli 6.

25

3.6.2.2. Materijal i opšte usluge

U izdatke za materijal u skladu sa budžetskom terminologijom svrstavaju se posebni
materijalni troškovi i oprema za vršenje radova u okviru djelatnosti UŠ, opšte materijalne
troškove i opšte usluge.

Posebni materijalni troškovi i oprema za vršenje radova u okviru djelatnosti UŠ odnose se na:
a) Materijal za zaštitu šuma (feromoni, sitna oprema za gašenje, cisterne za vodu);
b) Materijal za opremanje šuma posebne namjene
c) Kupovinu dodatnog šumskog reprodukcionog materijala;
d) Materijal i opremu za sjemensku i rasadničku proizvodnju;
e) Materijal i oprema za lovstvo.

Opšti materijalni troškovi su uobičajeni. Za potrebe plana posebni materijalni troškovi
pripremljeni su u okviru planova ove Studije, dok se opšti materijalni troškovi i usluge za UŠ
procjenjuju na osnovu potreba UŠ i opštih budžetskih ograničenja od strane MF.

3.6.2.3. Ugovorene usluge

U ugovorene usluge se u skladu sa budžetskom terminologijom i klasifikacijom uključuju
intelektualne i fizičke usluge eksternih izvršioca (po ugovorima).
Intelektualne usluge su:
a) Specijalsitičke stručne usluge za izradu raznih stručnih osnova za poslove vezane za
gazdovanje šumama i pripadajude opšte poslove UŠ;
b) Specijalističke stručne usluge kod sjemenske plantaže;
c) Specijalistički pregledi stanja šuma i rasadnika kao i sprovođenje ICP monitoringa;
d) Usluge licenciranih privatnih lica na doznaci stabala u privatnim šumama.

(Pretežno) Fizičke usluge su:
a) Usluge dorade sjemena (u sjemenskom centru Požega);
b) Usluge (povremene radne snage) za sakupljanje sjemena i proizvodnju sadnica;
c) Usluge osmatranja za zaštitu šuma od požara;
d) Usluge pomodne radne snage kod vršenja doznake stabala;
e) Usluge na opremanju šuma posebne namjene;
f) Uslužni radovi na proizvodnjI sortimenata za snabdjevanje stanovništva i u šumama
koje nijesu pod koncesijama (u režiji UŠ).

Ostale (intelektualne i fizičke) usluge su uključene kod kapitalnih investicija u šume. Za
potrebe plana usluga, izdaci se preuzimaju direktno iz planova Studije.

3.6.2.4. Tekude održavanje i rente

Izdaci za tekude održavanje i rente se u skladu sa budžetskom terminologijom i klasifikacijom
odnose na tekude održavanje javne infrastrukture i ostalo tekude održavanje i rente. U
tekude održavanje javne infrastrukture svrstava se održavanje šumskih puteva (u režiji UŠ) u
skladu sa planom naše studije. Ostali izdaci ove vrste se planiraju na osnovu iskustava i
potreba UŠ.

26

3.6.2.5. Subvencije za proizvodnju i pružanje usluga

Izdaci za subvencije za proizvodnju i pružanje usluga, u skladu sa budžetskom
terminologijom, nova su stavka u okviru budžeta UŠ. Mjere u privatnim šumama koje se
svrstavaju u ovu kategoriju se odnose na:
a) Pošumljavanje / uzgoj privatnih šuma;
b) Zaštitu privatnih šuma od požara (protivpožarne pruge);
c) Izgradnju šumskih vlaka u privatnim šumama.

Plan izdataka za subvencije, koji je pripremljen u skladu sa novim ZoŠ, uzima se iz
pripadajudih planova naše studije. Izdaci za subvencije u kontekstu ruralnog razvoja, koje se
isto planiraju u okviru naše studije, trebali bi da se planiraju u okviru budžeta MPRR – Sektor
za ruralni razvoj.

3.6.2.6. Ostali opšti izdaci i transferi

Ostali opšti izdaci i transferi UŠ, u skladu sa budžetskom terminologijom, procjenjuju se na
osnovu potreba odnosno iskustava UŠ.

3.6.2.7. Kapitalni izdaci budžeta

Kapitalni izdaci, u skladu sa budžetskom terminologijom, odnose se na one, koji su vezani za
investicije u šume i LPN, te na investicione izdatke za funkcionisanje UŠ.

Investicije u šume prikazju se u okviru budžetske stavke 'uređenje zemljišta', koja prema
dosadašnjoj praksi i predlogu na osnovu ove studije obuhvata sljedede mjere, radove i
aktivnosti:
a) uzgoj šuma (pošumljavanje, njega, obnova, konverzija i sanacija);
b) njega sjemenskih objekata;
c) specijalne mjere u zaštitnim šumama i ŠPN;
d) zaštita šuma od požara (protivpožarne pruge);
e) planiranje gazdovanja šumama (izrada programa gazdovanja);
f) izgradnja šumskih puteva;
g) planiranje (izrada lovnih osnova), mjere i radovi u LPN.

Od kapitalnih izdataka koji se vezani za funkcionisanje UŠ (poslovni objekti, oprema i
investiciono održavanje), posebna pažnja je u okviru ove Studije data izdacima za IT opremu i
uspostavljanje šumarskog informacionog sistema. Ostali kapitalni izdaci su planirani
paušalno prema iskustvima i procjenjenim potrebama UŠ.

27

3.7. Metodološki okvir za bilansiranje scenarija finansiranja šuma i šumarstva

3.7.1. Bilansiranje obima i troškova bioloških i tehničkih investicija u šume na osnovu
ciljnih vrijednosti

Bilansiranje obima i troškova bioloških i tehničkih investicija u šume (po bruto kubiku sječe) –
pomodu određenih ciljnih vrijednosti, koje su postavljene na osnovu sagledavanja
dosadašnjeg stanja i uporijeđivanja u okviru i između sektora vlasništva šuma, koristedi pri
tom i strana iskustva (Slovenije i Srbije) - rađeno je u prvoj fazi, odmah nakon što su
obračunati preliminarni troškovi planiranih radova. Uz troškove ovih investicija su se, više
manje kao konstante, vodili i troškovi investicija kroz upravne, stručne i tehničke poslove na
gazdovanju šumama.

Jedan od početnih kriterijuma bilansiranja za državne šume, u okviru RG, koji polazi od visine
dosadašnjih investicija u šume, bio je da obim planiranih tehničkih investicija na bruto kubik
u šumama sa koncesijom VJ bude sličan kao u šumama ostalih koncesionara. Ovo se kasnije,
nakon što se trošak planiranih investicija VJ mogao uporediti sa potencijalnim prihodom od
korišdenja šuma, pokazalo da ipak nije mogude, jer prihod VJ od korišdenja nije izašao
dovoljno visok, odnosno se koncesiona naknada za dati obim investicija pokazala
previsokom. Dalje okvirno usmjerenje za državne šume, koje se baziralo na visini ostvarenih
investicija (ukupno od oko 9 €/m3), procjeni potreba šuma i stranih iskustava, bilo je da
ukupni obim bioloških i tehničkih investicija bude oko 12 – 12.5 €/m3. U završnoj fazi, nakon
rada u RG, taj je obim podvrgnut dodatnom, sveobuhvatnom bilansiranju sa prihodima od
korišdenja šuma i izvorima budžetskih sredstava.

Polazni kriterijum bilansiranja za privatne šume bio je da planirani obim bioloških investicija
bude najmanje toliki, koliki je dosada ostvaren u državnim šumama, tj. oko 2.5 €/m3. Sličan
kriterij je uzet i za tehničke investicije, koje bi prema tome iznosile oko 6.5 €/m3, što
nagovještava veliko povedanje (relativne) visine investicija u privatne šume. U završnoj fazi se
dio tih investicija, za koji se planira budžetsko sufinansiranje, naročito bilansira sa planiranim
budžetskim izvorima.

U svrhu bilansiranja odnosno optimiranja visine ovih investicija pripremljena je, za internu
upotrebu, posebna radna sveska u Excel-u, koja generiše izlaze date u tabelama broj 14a i
14b.

3.7.2. Bilansiranje visine investicija u šume u odnosu na prihode korisnika i vlasnika šuma
i budžetske izvore

Bilansiranje visine investicija u šume na nivou (neto) prihoda korisnika i vlasnika šuma, kao i
budžetskih prihoda UŠ, usljedilo je u završnoj fazi izrade scenarija, nakon što su obračunati
svi prihodi od prodaje drvnih sortimenata, odnosno drveta na panju, kao i svi potencijalni
izvori budžetskih sredstava. Cilj bilansiranja za planirane investicije je bio da se po vrijednosti
usklade sa raspoloživim sredstvima korisnika i VPŠ (vlastita sredstva) i budžeta, uz
omogudavanje primjerenog prihoda. Kriterijum koji je upotrijebljen za bilansiranje visine
investicija u državne šume, koje snose koncesionari, je bio da bilans njihovog prihoda i
rashoda, nakon pladanja naknada, bude prosječno u pozitivi od oko 2,5 – 3% vrijednosti

28

drvnih sortimenata, odnosno 4 – 4.5 % vrijednosti drveta na panju. Za privatne šume
kriterijum u tom smislu nije upotrijebljen.

Na nivou korišdenja, odnosno gazdovanja šumama konačno su, odgovarajudim bilansiranjem
prilagođeni planovi obima tehničkih i bioloških investicija u šume za dvije grupe korisnika (VJ
i svi koncesionari zajedno) i za VPŠ. Paraleleno s tim usljedilo je i bilansiranje visine
planiranih bioloških i tehničkih investicija u šume sa raspoloživim izvorima budžetskih
sredstava (odnosno subvencija u slučaju privatnih šuma) koja su nakon obračuna potrebnih
sredstava za budude funkcionisanje UŠ preostala za kapitalne investicije. Na taj način je
izbalansiran i obim onih mjera u šumama koji direktno ne zavisi od prihoda iz šuma, odnosno
koji se pokriva iz budžeta UŠ. Pored bilansiranja na nivoau korisnika i VPŠ, izrađen je i
orijentacioni bilans svih investicija u šume (biološke i tehničke i investicije kroz upravne,
stručne i tehničke poslove) i izvora sredstava iz korišdenja šuma na sektorskom nivou.

Za ove svrhe pripremljena je, za internu upotrebu, posebna radna sveska u Excel-u, koja
uvezuje odgovarajude zbirove (bruto) prihoda, odnosno izvore sredstava na jednoj i sve vrste
troškova odnosno rashoda na drugoj strani, te automatski obračunava bilanse na navedenim
nivoima. Na taj način je mogude, variranjem određenih veličina, kao što su visina i struktura
sječe, visina naknada, cijene drvnih sortimenata / drveta, troškovi korišdenja, obim i troškovi
bioloških i tehničkih radova, kao i troškovi upravnih, stručnih i tehničkih poslova kod
gazdovanja šumama, vrlo brzo obračunavati različite scenarije finansiranja odnosno njihove
varijante. Ovakav alat je mogude upotrijebiti i za pradenje i vrednovanje implementacije
finansijskih planova.

Izlazi dati u tabelama broj 16 b i 17 b, vezani sa Tabelama broj 14 a i 14b, kao i svim
osnovnim tabelama, rezultat su ovog, sveobuhvatnog bilansiranja.

3.7.3. Obračun i zbirni prikaz izabranih scenarija finansiranja

Za potrebe ove Studije obračunati su i uporedivo prikazani sljededi zbirni scenariji
finansiranja gazdovanja šumama odnosno njihovih ključnih elemenata:
1) Polazni scenarij, koji uključuje ostvarenje u periodu od 2008. - 2010. godine, koje je
detaljno predstavljeno u prethodnim poglavljima ove Studije;
2) Osnovni planski scenarij, koji je konstantovan optimalnim za naredni 5-godišnji
period, takođe detaljno predstavljen u prethodnim poglavljima ove Studije;
3) Modifikovani optimalni scenarij I, koji u odnosu na osnovni optimalni scenarij
dodatno uključuje naknadu za doznaku, prijem i otpremu za koncesionare, uz
predpostavku da njihovi prihodi iz gazdovanja šumama ostaju na nivou osnovnog
optimalnog scenarija, a biološke i tehničke investicije UŠ uvedavaju se za iznos ove
naknade, kao dodatnog prihoda budžeta. Ova varijanta scenarija predstavlja se samo
na zbirnom nivou.
4) Modifikovani optimalni scenarij II, koji u odnosu na osnovni dodatno uključuje
naknadu za doznaku, prijem i otpremu za koncesionare i uvedanje cijene drvnih
sortimenata na kamionskom putu za 10%, osim uvedanja cijene maloprodaje drveta
lokalnom stanovništvu, uz pretpostavku da ukupne biološke i tehničke investicije u
šume od strane koncesionara ostaju na nivou osnovnog optimalnog scenarija, a

29

biološke i tehničke investicije od strane UŠ uvedavaju se za iznos dodatne naknade.
Ova varijanta scenarija se takođe predstavlja samo na zbirnom nivou.

Prikaz ključnih elemenata ovih scenarija u zbirnom obliku, po sektorima vlasništva šuma, dat
je u Tabeli 23. Ključni elementi ovog prikaza su sljededi:
a) Tržišna vrijednost drvnih sortimanata na kamionskom putu i drveta na panju, kao
vlastitog izvora finansiranja iz šuma za koncesionare i VPŠ;
b) Troškovi bioloških i tehničkih investicija u šume, koje snose korisnici odnosno VPŠ;
c) Troškovi doznačenih naknada za korišdenje šuma (koncesione naknade i naknade za
doznaku, prijem i otpremu), koje snose korisnici odnosno VPŠ;
d) Prihodi od gazdovanja šumama za korisnike odnosno VPŠ i ukupno, koji predstavljaju
razliku između vrijednosti drveta na panju i troškova vlastitih investicija u šume i
navedenih naknada;
e) Vrijednost investicija u šume, koje se finansiraju odnosno subvencionišu iz budžeta
UŠ;
f) Troškovi šumske uprave odnosno šumarske službe UŠ/budžeta;
g) Prihodi od gazdovanja šumama na nivou pod-sektora vlasništva šuma i ukupno, koji
su razlika između vrijednosti drveta na panju, troškova investicija korisnika i VPŠ i
troškova budžetskih investicija u šume;
h) Prihodi budžeta UŠ iz šuma (iz svih naknada, prihoda od maloprodaje drveta u
vlastitoj režiji i ostalih prihoda).

3.8. Proces izrade scenarija i studije finansiranja šuma i šumarstva

Proces izrade scenarija i studije finansiranja šuma i šumarstva Crne Gore odvijao se u više
faza, sa početkom u mjesecu oktobru 2011. godine, u koordinaciji savjetnika za šumarstvo
SNV (Mensura Nuhodžid). U prvoj fazi usljedila je od strane MK priprema odnosno
prilagođavanje opšte metodologije izrade scenarija, na osnovu FAO iskustava iz Srbije, a
zatim, u saradnji sa RK i prilagođavanje softverskog alata (u Excel-u) za unošenje i obradu
podataka. Na osnovu toga pripremljen je predlog pristupa, ciljeva, metodologije i
operativnog plana za izradu Studije, koji je prezentovan Sektoru za šumarstvo MPRR i
potencijalnim članovima RG (prva polu-dnevna radionica, početkom oktobra 2011). Ovaj
predlog je prihvaden od strane MPRR i s tim date osnove za izbor članova RG, kao DK za
početak rada na ovoj studiji.

Poslije izbora i angažovanja članova RG, a u skladu sa projektnim zadatkom i operativnim
planom, LK su nakon dodatnih objašnjenja, usmjerenja i podrške od strane MK i/ili RK
započeli sa individualnom pripremom potrebnih podataka (iz godišnjih programa i izvještaja
UŠ i izvora drugih relevantnih institucija) za prezetntaciju i analizu stanja u prethodnom
periodu. Članovi RG su istovremeno, u saradnji sa (vlastitim i ostalim) institucijama, imali za
zadatak i pripremu preliminarnih podataka za planski dio scenarija, za oblasti koje su im
ugovorima povjerene.

Nakon dvije do tri nedjelje usljedila je druga faza, faza zajedničkog rada MK i RK sa članovima
RG, naročito u obliku radionica (na početku sa svim, a nakon toga sa ključnim članovima), na
kojima su se podaci o ostvarenju direktno unosili u prethodno pripremljene Excel tabele

30

odnosno programe i na licu mjesta obračunavali pomodu prethodno pripremljenih osnova i
algoritama. Neophodan naglasak je pri tome, pored fizičnim podacima, dat i cijenama
odnosno troškovima (drveta, radova i dr.). Obzirom da se očekivanja u vezi prethodne
pripreme planskih podataka od strane članova RG uglavnom nijesu ostvarila, glavni je cilj
zajedničkog rada u ovoj fazi, uz analizu podataka o ostvarenju, posveden strateškom
planiranju za anredni 5-godišnji period, kako u naturalnom (hektari, kubici, dani ...), tako u
finansijskom smislu (troškovi, prihodi...). Planovi za pojedine mjere i aktivnosti u šumama su
isto tako na licu mjesta unošeni u Excel tabele, direktno obračunavani i međusobno
usklađivani. Rezultat rada u okviru RG na strateškom planiranju je priprema vedine planskih
podataka za mjere, radove i aktivnosti u šumama i šumarstvu, koje su zatim uključene u
osnovni planski scenarij. RK je nakon zaključka ove faze (krajem novembra 2011. godine)
pripremio još potrebne rekapitulacije podataka za ostvarenje i optimalni planski scenarij i s
tim završio svoj zadatak.

U tredoj fazi rada koja je usljedila odmah nakon toga, nastavljena su od strane MK,
samostalno i u saradnji sa pojedinim članovima RG, dopunjavanja, provjeravanja, sumiranja i
upoređivanja podataka i obračuna svih elemenata stanja i osnovnog planskog scenarija, kao i
priprema dodatnih obračuna i analiza. Uporedno je od strane MK izrađen još alat za
istovremeno, kompleksno bilansiranje svih elemenata scenarija u Excel-u. Na osnovu toga
pripremljeni su preliminarni rezultati scenarija i studije, koji su od strane MK prezentovati
šumarskoj i ostaloj javnosti (u okviru 2. Crnogorskog šumarskog foruma, 14. decembra 2011.
godine).

Sa kradim prekidom usljedila je zaključna faza - finalizacija i elaboracija scenarija i studije
(krajem januara 2012. godine). Međutim, kod sveobuhvatnog sagledavanja elemenata ovih
scenarija, u cilju da njihovi ulazi, izvori i izlazi budu potpuno međusobno usklađeni, pokazala
se i potreba za dodatnim provjeravanjima strukture pojedinih podataka i elemenata
scenarija. U međuvremenu je usvojen i Budžet Crne Gore za 2012. godinu, sa izuzetno niskim
raspoloživim sredstvima za UŠ, koji je odgovarajude trebao da se uzme dodatno u obzir,
naročito kao polazište za obračun razlike između planiranih i (u 2012. godini) raspoloživih
sredstava. U skladu s tim budžetom i ograničenjima MF pripremljen je, od strane članice RG
iz UŠ, obračun potrebnih sredstava za funkcionisanje UŠ za naredni 5-godišnji period. Tek
nakon ovog obračuna, koji je odredio koliko je naophodno potrebno rezervisati budžetskih
sredstava za funkcionisanje UŠ, bilo je mogude iskalibrirati konačni obim budžetskih
investicija u šume i na taj način konačno izbalansirati sve elemente planskog scenarija
odnosno njegovih varijanti.

Obzirom na značajni uticaj pomenutih činjenica na - prije gotovo ved izbalansirane -
scenarije, potreban je bio od strane MK dosta opsežan dodatni rad na prilagođavanju
podataka i finalnom bilansiranju scenarija, kako bi rezultati ove Studije, koja je inače
započeta sa daleko manjom ambicijom, omogudili kvalitetno strateško planiranje i donošenje
finansijskih odluka u šumarstvu odnosno dali što je moguče upotrijebljiviju osnovu za
pripremu finansijskog dijela Strategije sa planom razvoja šuma i šumarstva.

31

Studija finansiranja šumarstva Crne Gore (Forest financing study in Montenegro), 2012

Studija finansiranja šumarstva Crne Gore (Forest financing study in Montenegro), 2012

Recomendados

Recomendados

Más contenido relacionado

Más de Franc Ferlin

Más de Franc Ferlin (20)

Studija finansiranja šumarstva Crne Gore (Forest financing study in Montenegro), 2012