1. Naar betere politieprestaties
Informatieconcepten rond
uitvoerend politiewerk vergeleken
POLITIEACADEMIE

2. Naar betere politieprestaties
Verbeteringen in de informatievoorziening
rond uitvoerend politiewerk, of:
wat hebben FoBo, Real-time intelligence en
social media met elkaar gemeen?
Ivo van Duijneveldt
Peter van Os
Pieter Tops

3. 4

4. Inhoudsopgave
1 Inleiding 7
2 Maatschappelijke context 9
3 Frontoffice/Backoffice 11
4 Real Time Intelligence Center 15
5 Frontoffice/Backoffice en Real Time
Intelligence vergeleken 17
6 Attenderingsservice en social media 21
7 De drie benaderingen vergeleken 25
8 Naar betere politieprestaties 31
5

5. 6

6. 1. INLEIDING
Binnen verschillende politieregio’s wordt de toekomst zichtbaar op het gebied van intel-
ligence, gebiedsgebonden politie en opsporing Er worden momenteel veel innovatieve
concepten beproefd om het executieve politiewerk op straat te ondersteunen en te
versterken Enkele voorbeelden zijn het in regio Hollands Midden ontwikkelde Front-
office/Backoffice-concept, het Real Time Intelligence Center van politie Rotterdam
Rijnmond, de inzet van social media in het uitvoerend politiewerk bij de politie Groningen
en het aanbieden van pushinformatie aan agenten op straat via mobiele telefoons Het
aanreiken en ontsluiten van informatie voor uitvoerende politiemensen loopt hier als
een rode draad doorheen Er zijn uiteraard nog veel meer innovatieve ontwikkelingen
gaande binnen de Nederlandse politie Alleen al op het gebied van intelligence worden
meerdere innovatieve concepten beproefd De hierna beschreven innovaties betreffen
een selectie uit een steeds rijker wordend aanbod De vraag is hoe deze innovaties zich
tot elkaar verhouden Wat zijn overeenkomsten en verschillen tussen de benaderingen
van de verschillende korpsen? Zijn de verschillende ontwikkelingen tegengesteld, of kun-
nen zij elkaar juist versterken? En is er een overkoepelende visie te formuleren op basis
van de innovatieve ontwikkelingen binnen de drie genoemde korpsen?
Colofon
Dit artikel is in opdracht van de Politieacademie vervaardigd door
Ivo van Duineveldt van AEF, in samenwerking met Peter van Os (programma-
manager gebiedsgebonden politie, strategisch ontwikkelaar Politieacademie)
en Pieter Tops (portefeuillehouder onderzoek in het College van Bestuur van de
Politieacademie en hoogleraar bestuurskunde aan de Universiteit van Tilburg)
Het onderzoek is uitgevoerd in de periode februari-maart 2011
Het is onder andere gebaseerd op gesprekken met Ron Maas (directeur informatie-
organisatie van Hollands-Midden), Sjoerd Top (hoofd RIO Rotterdam-Rijnmond) en
Eric van Zuidam (plaatsvervangend korpschef Groningen)
7

7. 8

8. 2. MAATSCHAPPELIJKE CONTEXT
De ontwikkeling van de genoemde innovaties voor versterking van het uitvoerend
politiewerk zijn geen geïsoleerde processen die zich beperken tot de Nederlandse politie
Integendeel, de innovaties worden gevoed door veel bredere maatschappelijke ontwik-
kelingen Op sociaal-cultureel vlak is een belangrijke ontwikkeling de herwaardering
voor vakmanschap en het terugdringen van onnodige complexiteit en bureaucratie waar
die het professioneel handelen belemmeren Bij de politie dient zich bijvoorbeeld de
vraag aan of er geen onderscheid gemaakt moet worden tussen het vakmanschap van
een agent op straat en het vakmanschap voor het maken van een proces-verbaal Een
andere ontwikkeling is de democratisering van informatie en kennis Deze ontwikkeling
dwingt publieke en private organisaties zich minder als autoriteit en meer als partner op
te stellen in hun relatie tot hun klanten Als drager en versneller hiervan dient zich de
snelle opmars van social media en van smart phones aan Zij dragen bij aan het ontstaan
van netwerkverbanden in de samenleving, die traditionele instituten en hiërarchische
structuren ontsluiten of onder druk zetten
Deze ontwikkelingen dwingen de Nederlandse politie zich te bezinnen op de effectivi-
teit van haar optreden en het versterken van haar presterend vermogen Tegen deze
achtergrond presenteerde minister Opstelten onder de titel ‘Minder regels, meer op
straat’ onlangs een actieplan dat is gericht op het bestrijden van bureaucratie en het ver-
sterken van vakmanschap in de basispolitiezorg en de recherche Het stimuleren van slim
vakmanschap binnen de politie krijgt in het plan van de minister een prominente plaats
Onder de noemer van slim vakmanschap presenteert Opstelten de volgende acties:
landelijke invoering van het Frontoffice/Backoffice-concept, de invoering van mobiel
werken, waardoor agenten op straat direct bepaalde gegevens kunnen raadplegen en
controleren, het versterken van heterdaadkracht gericht op een toename van het aantal
meldingen van burgers en aanhoudingen door de politie en inzet op snelle interventies
en directe afdoening van strafzaken
Het actieplan richt zich op daarmee op versterking van en ruimte voor vakmanschap als
fundering voor nationale politie Het legitimeert daarmee de innovaties die in dit
artikel besproken worden en steunt de verdere ontwikkeling daarvan Juist nu politiek
en bestuurlijk draagvlak bestaat voor de verdere uitrol van het Frontoffice/Backoffice-
concept, voor het invoeren van vormen van mobiel werken voor de politie en voor de
versterking van de heterdaadkracht, is het van belang de verschillende ontwikkelingen
9

9. en innovaties in samenhang te bezien Geen van de genoemde concepten is volmaakt en
geen van die concepten is af Het gaat er naar onze mening dan ook niet om dat de
Nederlandse politie deze innovaties en concepten volgens een uniform protocol
‘inregelt‘ en ‘uitrolt’ Het gaat er veel meer om dat een gedeelde visie ontstaat op de
ontwikkelingsrichting Want zonder stip aan de horizon wordt het moeilijk koersen
Voordat we dieper in gaan op deze ontwikkelingsrichting, komen echter eerst de afzon-
derlijke innovatieve concepten aan bod
10

10. 3. FRONTOFFICE/BACKOFFICE
Sinds 2009 werkt politieregio Hollands Midden met het Frontoffice/Backoffice-concept
De informatieondersteuning van het uitvoerend politiewerk op straat wordt hierbij op
een andere wijze georganiseerd Agenten op straat worden beschouwd als een ‘front-
office’ Telefonisch staan zij in contact met een helpdesk binnen, de ‘backoffice’ van de
informatieorganisatie Bij de start van hun dienst melden agenten zich telefonisch aan
bij de backoffice, waarna zij gekoppeld worden aan een medewerker die hen gedurende
hun hele dienst ondersteunt De helpdesk van de backoffice ondersteunt de agenten
door hen systeeminformatie aan te reiken als zij aanrijden op meldingen Daarnaast
ondersteunt de helpdesk van de backoffice bij de afhandeling van het schriftelijk werk
Agenten geven hun meldingen en mutaties telefonisch door, waarna de medewerkers
van de helpdesk deze verwerken in de politiesystemen en relevante producten aan-
maken, zoals een proces-verbaal, een aangifte of een mutatie Door de interactie tus-
sen de agent op straat en de medewerkers bij de helpdesk van de backoffice komen
processen-verbaal en andere informatieproducten in dialoog tot stand Het Frontoffice/
Backoffice-concept legt daarmee een sterke operationele verbinding tussen de blauwe
teams (buiten) en de informatieorganisatie (binnen)
Terug op het bureau hoeven de agenten de producten van de helpdesk van de back-
office alleen nog te controleren, eventueel aan te vullen of te corrigeren en te auto-
riseren De verbalisant blijft dus zelf verantwoordelijk voor de inhoud en kwaliteit van
het verbaal of van andere producten, maar anderen helpen bij de totstandkoming van
een goed resultaat De administratieve ondersteuning van de helpdesk van de back-
office kan beschouwd worden als een vorm van directe afhandeling van het politie-
werk, doordat een agent zich ervan verzekerd weet dat de meldingen en mutaties die
hij doorgeeft, ook direct verwerkt worden Bovendien is het zo dat het probleem van
de noodzakelijke kwaliteitsverbeteringen in processen-verbaal tot nu toe alleen kon
worden bereikt door opleiding en training van alle blauwe medewerkers Bij toepassing
van het Frontoffice/Backoffice-concept kan dit deels ook opgevangen worden door een
kwalitatief goede backoffice (waarbij reductie van complexiteit en eisen een onmisbare
aanvullende strategie blijft)
De agent op straat is in het gesprek in de lead De agent geeft waarnemingen en infor-
matie door De helpdeskmedewerker stelt aanvullende vragen en activeert daarmee het
informatiebewust waarnemen door de agent Dit draagt ertoe bij dat agenten zich beter
11

11. ondersteund voelen Rapporteren of verbaliseren is daarmee niet langer een individuele
aangelegenheid Dat biedt enerzijds mogelijkheden tot verbetering van de kwaliteit van
het blauwe vakmanschap en anderzijds tot verbetering van de producten van de infor-
matieorganisatie
Onderzoek in politieregio Hollands Midden met het Frontoffice/Backoffice-concept heeft
uitgewezen dat toepassing van het concept voor agenten een tijdsbesparing oplevert
van 20% van hun netto diensttijd, grofweg zo’n anderhalf uur per dienst Blauw komt
dus meer op straat en agenten krijgen ruimte voor hun eigenlijke vakmanschap
Een tweede voordeel van het Frontoffice/Backoffice-concept voor de blauwe teams is de
informatie die zij van de backoffice kunnen ontvangen als zij aanrijden op meldingen
Agenten komen daardoor beter voorbereid op locatie, waardoor zij zich veiliger voelen
Ook in het contact met burgers ervaren agenten meerwaarde als zij niet ‘blanco’ ter
plaatse komen, maar met kennis van relevante achtergrondinformatie Dit draagt bij aan
de professionaliteit van de politieorganisatie als geheel en levert een bijdrage aan het
vertrouwen van burgers in de politie
Voor de informatieorganisatie betekent de toepassing van het Frontoffice/Backoffice-
concept dat informatie op een gecontroleerde en gevalideerde wijze in de politie-
systemen wordt ingevoerd De invoer vindt immers alleen nog plaats door medewerkers
van de backoffice Doordat de medewerkers in de backoffice speciaal getraind zijn op
een juiste invoer van data in politiesystemen, neemt de kans op foutieve of dubbele in-
voer drastisch af Direct gevolg is dat de data waarop de informatieorganisatie haar ana-
lyses en informatieproducten baseert vele malen betrouwbaarder is vergeleken met de
situatie waarbij elke agent voor zich informatie in de systemen invoerde Deze werkwijze
biedt ook een antwoord op de toegenomen complexiteit van processen-verbaal
Door het vastleggen van de geluidsopnames van de gesprekken tussen front- en back-
office, ontstaat de mogelijkheid tot ongestructureerde dataopslag, wat de zoek- en
analysemogelijkheden voor de informatieorganisatie vergroot Een ander voordeel voor
de informatieorganisatie is de toename van de bereidheid van agenten om informatie in
de systemen vast te leggen In veel politiekorpsen was na de invoering van de basisvoor-
ziening handhaving (BVH) een scherpe daling te zien in het aantal vrije- of IGP-mutaties
Agenten kozen ervoor, vanwege de bewerkelijke aard van BVH, om alleen het hoogst-
nodige vast te leggen Het Frontoffice/Backoffice-concept biedt op dit punt uitkomst
12

12. Het doorgeven van een IGP-melding vergt immers niet meer dan één telefoontje en een
check aan het einde van de dienst als de backoffice de mutatie heeft verwerkt
De informatieondersteuning van de beslissingen in de uitvoering van het politiewerk
verbetert door het directe contact tussen de agent en de helpdeskmedewerker Juist
doordat er door het Frontoffice/Backoffice-concept substantieel meer capaciteit vrijkomt
is echter ook verbetering van de sturing van het dagelijkse politiewerk van belang Het
gaat daarbij vooral om de operationele sturing via het briefingsproces en de tactische
sturing via het sturingsoverleg (stuurploeg) ingrijpend te verbeteren De inrichting van
een telefonische helpdesk voor de frontoffice alleen is daarbij niet voldoende
De backoffice dient dus meer functies te omvatten In korps Hollands Midden is in de
Dienst Informatie daarom een ontwikkeling gaande om de processen zo in te richten
dat deze maximaal ondersteunend zijn aan de behoeftes van de blauwe teams bij zowel
de uitvoering van het werk op straat als bij de sturing van dat werk Hierbij speelt de
ontwikkeling van een monitoringsfunctie een centrale rol Deze monitoringsfunctie ver-
edelt en analyseert dagelijks, permanent, op basis van integrale toegang tot alle data, de
meest actuele gegevens Dit gebeurt op een wijze die aansluit bij de informatiebehoefte
van de basisteams voor zowel de operationele ondersteuning van het dagelijkse politie-
werk, maar ook in een actueel veiligheidsbeeld voor de sturingsoverleggen op team,
districtelijk en regionaal niveau
In politieregio Hollands Midden is de afgelopen twee jaar met het Frontoffice/Backoffice-
concept geëxperimenteerd Eerst op de het niveau van een basisteam, vervolgens op
districtelijke schaal Inmiddels heeft de korpsleiding besloten tot korpsbrede uitrol van
het concept Daarbij is de ambitie het concept ook te verbinden aan het versterken van
de heterdaadkracht en een koppeling te leggen met directe aanpak in het uitvoerend
politiewerk
13

13. 14

14. 4. REAL TIME INTELLIGENCE CENTER
In politieregio Rotterdam Rijnmond heeft de Regionale Informatie Organisatie (RIO) eind
2010 bij de gemeenschappelijke meldkamer een Real Time Intelligence Center ingericht
RIO-medewerkers bemensen dit RTIC De RTIC-informatiespecialisten werken primair voor
agenten in de Directe Hulpverlening Indien gewenst kunnen zij ook real time informatie-
producten leveren ten behoeve van de opsporing, andere politieonderdelen, of keten-
partners
Op het moment dat bij de meldkamer een melding binnenkomt, zoeken de RIO-mede-
werkers ongevraagd en proactief naar informatie die bruikbaar is voor de agent die aan-
rijdt op de melding Koppeling aan het cameratoezicht en aan automatische nummer-
plaatregistratie (ANPR) levert hierbij meerwaarde, doordat de RIO-medewerkers ook uit
deze bronnen kunnen putten om agenten op straat van real time informatie te voorzien
De informatie wordt in principe door de centralist van de meldkamer aan de agent op
straat doorgegeven Bij zeer urgente situaties kan de informatiespecialist zelf ook direct
met de collega’s op straat contact opnemen Doordat de agenten kunnen beschikken
over deze real time informatie, komen zij beter geïnformeerd ter plaatse
Dat vergroot de veiligheid voor de agent op straat Zij zijn beter voorbereid op de situatie
die zij kunnen verwachten en kunnen beter, op basis van informatie, beslissen over hun
optreden en hun keuze voor een bepaalde interventie De werkwijze draagt er boven-
dien toe bij dat de politie gerichter haar capaciteit in kan zetten, doordat op voorhand
meer informatie over de situatie ter plaatse beschikbaar is Hierdoor is capaciteitswinst
te behalen, doordat de RIO-medewerkers kunnen adviseren op bepaalde meldingen, na
analyse, op maat capaciteit in te zetten
Het werk van de RTIC levert daarnaast ook meerwaarde voor de informatieorganisatie
Door het real time meekijken kunnen de informatiespecialisten veel extra informatie van
straat halen, doordat zij agenten hier opdracht toe geven Dit levert informatie op die
anders niet wordt vastgelegd in de politiesystemen De Rotterdamse informatie-
organisatie heeft als doel gesteld dat de RTIC-informatiespecialisten de collega’s op straat
werkopdrachten meegeven, zodat zij gericht informatie gaan halen, in plaats van rond
te rijden in afwachting van een melding Overigens geldt hierbij wel het uitgangspunt
dat opdrachten verstrekt vanuit de blauwe teams prioriteit hebben ten opzichte van
opdrachten verstrekt vanuit de informatieorganisatie
15

15. Een andere functie van het RTIC is het opstellen van korte termijn analyses (24-uurs
monitor) Ook werkt de RIO aan een live informatiemonitor om de informatiespecialisten
in staat te stellen in real time een groot aantal systemen te bevragen Het gaat hierbij
niet alleen om politiesystemen en overige publieke systemen, maar ook om openbare
bronnen, zoals social media of de agenda van het ANP Deze live informatiemonitor stelt
de RIO in staat een actueel beeld over de ontwikkeling van de criminaliteit en openbare
orde te kunnen bieden Dit permanente veiligheidsbeeld sluit aan bij de doctrine Intel-
ligence Gestuurde Politie Met het RTIC beoogt de Rotterdamse RIO de effectiviteit van
het politieoptreden op straat te vergroten In het bijzonder gaat het om het versterken
van de interventiekracht en het vergroten van de heterdaadkracht De Rotterdamse
informatieorganisatie omschrijft het RTIC als een typisch voorbeeld van ‘IGP 2 0’, waarbij
het accent verschuift van besluitvorming over het werk door de leiding, naar besluit-
vorming in het werk door uitvoerenden
16

16. 5. FRONTOFFICE/BACKOFFICE EN REAL TIME
INTELLIGENCE VERGELEKEN
Het RTIC is, net als het Frontoffice/Backoffice-concept, een voorbeeld van een interven-
tie waarbij de concepten van intelligence gestuurde politie en gebiedsgebonden politie
elkaar versterken Overeenkomsten tussen beide innovatieve concepten zijn:
1 de ondersteunde organisatie houdt zich real time met de ondersteuning van de
uitvoering bezig
2 informatieorganisatie levert ongevraagd actuele informatie (real time intelligence)
aan agenten als zij aanrijden op meldingen Hierdoor komen agenten beter geïn-
formeerd ter plaatse, kunnen zij meer op basis van informatie beslissen over hun
optreden en kunnen zij beter geïnformeerd de burger tegemoet treden, wat de
geloofwaardigheid van de politie als organisatie ten goede komt
3 de informatieorganisatie haalt extra informatie op die anders niet of slechts
beperkt in de politiesystemen terecht zou zijn gekomen
4 de informatieorganisatie en ‘blauw’ worden meer met elkaar verbonden Dat
resulteert in informatiewinst op straat én in de informatieorganisatie De mede-
werker op straat voelt zich daadwerkelijk ondersteund en de medewerker binnen
krijgt meer voeling met het vak
5 er wordt voorzien in een monitoringsfunctie, die gericht is op het verschaffen van
een 24-uurs monitor over de veiligheidsontwikkeling (criminaliteit en openbare
orde)
6 door hun werkwijze wordt een bijdrage geleverd aan het versterken van de
effectiviteit van het uitvoerend politiewerk op straat Hierdoor ontstaat de ruimte
en de mogelijkheid om de heterdaadkracht te vergroten en de interventiekracht
te versterken Voorwaarde daarvoor is dat vanuit de ondersteunende organisatie
agenten op straat actief geïnformeerd worden en dat zij gewezen worden op
aanhoudingskansen
17

17. Er zijn echter ook verschillen tussen de beide werkwijzen:
1 De medewerkers van de helpdesk van de backoffice in Hollands Midden onder-
steunen de agenten op straat bij de administratieve afwerking van het politie-
werk Onderzoek naar het Frontoffice/Backoffice-concept in Hollands Midden
heeft uitgewezen dat hierdoor 20% van de nettodiensttijd van agenten vrij valt
In Hollands Midden komt dit overeen met een equivalent van 110 fte’s dat extra
beschikbaar komt voor uitvoerend werk op straat De medewerkers van het RTIC
in Rotterdam leveren daarentegen geen administratieve ondersteuning aan de
agenten op straat
2 De formatieve omvang van het RTIC is veel beperkter dan die van de backoffice
in regio Hollands Midden Het RTIC kent momenteel een standaardbezetting van
twee informatiespecialisten In een volcontinurooster zou voor ondersteuning van
het gehele Rotterdamse korps een formatie van 20 fte’s noodzakelijk zijn
In Hollands Midden (een factor 3 kleiner dan het Rotterdamse korps) is becijferd
dat de benodigde formatie voor de helpdesk van de backoffice zo’n 80 fte’s zou
bedragen, waarvan 50 fte’s voor taken die voorheen nog niet door de Dienst
Informatie werden uitgevoerd De dekking voor de formatie van de helpdesk van
de backoffice wordt in Hollands Midden in belangrijke mate (ongeveer 35 fte’s)
gevonden binnen de Dienst Informatie, omdat als uitgangspunt is geformuleerd
dat invoering van het Frontoffice/Backoffice-concept niet ten koste mag gaan van
blauw
3 Doordat de medewerkers van de helpdesk van de backoffice in Hollands Midden
verantwoordelijk zijn voor de invoer van gegevens in de politiesystemen, vindt
data-invoer gecontroleerd en gevalideerd plaats Dit levert een bijdrage aan de
kwaliteit van de data in de politiesystemen, ontlasting van politiemensen op straat
en kan herstelwerk voorkomen In het Rotterdamse concept is hiervan geen sprake,
omdat het RTIC geen administratieve ondersteuning biedt en de data-invoer dus
een verantwoordelijkheid is van de individuele verbalisant
4 In de visie op het RTIC ligt besloten dat de informatiespecialisten via de centralist
bij de meldkamer gericht informatieopdrachten mee kunnen geven aan agenten
op straat Daarmee kunnen surveillerende eenheden doelgerichter in worden
gezet Dit is te duiden als een horizontale manier van sturen op de uitvoering van
het politiewerk op straat, aanvullend op de verticale sturing vanuit de blauwe
teams Dit verschilt van de benadering die in het Frontoffice/Backoffice-concept
is gekozen Daar heeft de helpdesk van de backoffice een minder sturende rol op
de inzet van blauw, doordat de helpdesk bij de backoffice weliswaar ongevraagd
18

18. informatie aanlevert, maar geen informatieopdrachten verstrekt De sturing op
blauw blijft in Hollands Midden het exclusieve domein van de blauwe teams, in
casu de chefs van dienst
5 Een volgend verschil is dat in Rotterdam Rijnmond de RIO-medewerkers adviseren
over de inzet van capaciteit, waardoor capaciteitswinst gerealiseerd kan worden
doordat op basis van informatie van het RTIC de blauwe teams kunnen besluiten
minder in te zetten op een bepaalde melding
6 In operationele zin is een verschil dat in politieregio Hollands Midden de mede-
werkers van de helpdesk van de backoffice rechtstreeks met de agent op straat
communiceren, terwijl in Rotterdam de communicatie via de centralisten van de
meldkamer verloopt
7 Daarnaast is er in Rotterdam voor gekozen de RTIC-medewerkers fysiek te positio-
neren bij de gemeenschappelijke meldkamer, terwijl in Hollands Midden de
medewerkers van de helpdesk apart van de meldkamer zijn gehuisvest In Hollands
Midden beschikt de helpdesk van de backoffice echter wel over een rechtstreeks
‘hotline’ met de meldkamer, zodat informatie desgewenst ook direct aan de cen-
tralisten kan worden doorgegeven
8 Een laatste verschil is de mate waarin in de beide concepten gebruik gemaakt
wordt van open informatiebronnen Waar in het RTIC een prominente rol is
weggelegd voor de live informatiemonitor en de koppeling aan ANPR en camera-
toezicht, is dit in het Frontoffice/Backoffice-concept minder het geval Daar is in
de backoffice binnen de monitoringsfunctie een functie voor internetrechercheurs
voorzien Deze functies staan echter op enige afstand van de helpdesk, die het
directe contact met de agent op straat onderhoudt De bijdrage van de internet-
rechercheur vindt dan ook meer plaats ten behoeve van het veiligheidsbeeld, dan
ten behoeve van de informatieondersteuning van agenten op straat
9 Beide concepten zijn nog in ontwikkeling De vastgestelde verschillen markeren
hooguit in de huidige stand van zaken van beide innovaties
Bovenstaande vergelijking van beide concepten toont aan dat deze met uitzonder-
ing van het aspect van de administratieve ondersteuning, sterk vergelijkbaar zijn Op
visie-niveau beogen beide concepten bij te dragen aan het verbinden van de informatie-
organisatie met het gebiedsgebonden politiewerk Beide zijn bedoeld om de effectiviteit
van blauw te versterken, door de heterdaadkracht en de interventiekracht te vergroten
In beide regio’s reikt de informatieorganisatie daartoe proactief informatie aan En
in beide regio’s is een monitoringsfunctie voorzien voor het leveren van een actueel
19

19. veiligheidsbeeld Rond het aspect van de administratieve ondersteuning, en in het
verlengde daarvan de visie op het organiseren van data-invoer, bestaan verschillen van
inzicht Hier komen wij nog nader op terug
20

20. 6. ATTENDERINGSSERVICE EN
SOCIAL MEDIA
Een derde innovatie betreft de attenderingsservice die de regiopolitie Groningen sinds
2008 in samenwerking met de vtsPN succesvol heeft beproefd Dit concept is erop gericht
agenten op straat te voorzien van informatie die voor hun rol en hun positie in de wijk
relevant is Het gaat om het ongevraagd aanbieden van zogenaamde push informatie
via een smartphone Real time ondersteuning door middel van actuele informatie is het
uitgangspunt De informatie ondersteunt de agent bij het uitvoeren van het werk en
draagt ertoe bij dat agenten beter geïnformeerd en daardoor veiliger kunnen werken
Daarnaast is het mogelijk via de smartphone verschillende politiesystemen tegelijker-
tijd te bevragen Zo kan een agent op straat met één zoekvraag (bijvoorbeeld naar een
kenteken, of een persoon) snel uit verschillende systemen informatie opvragen Ook
bestaat de mogelijkheid om via de smartphones aandachtsvestigingen direct door te
geven aan agenten op straat Verder heeft het Groningse korps initiatief genomen tot
implementatie van een automatisch voertuig locatie systeem (AVLS-retour) Hiermee
zijn de medewerkers in de noodhulpauto’s (en binnenkort ook motorrijders) in staat
niet alleen hun eigen positie, maar ook die van de overige medewerkers op straat in
een geografisch informatiesysteem ‘live’ te zien Dat verhoogt de regelruimte op straat
zonder op dit vlak afhankelijk te zijn van de meldkamer Daarnaast overweegt het korps
Groningen de basispolitiesystemen in de noodhulpauto door middel van een mobiele
voorziening te ontsluiten, zodat agenten bij leegloop of bij tweemensbezetting op een
auto ter plekke administratie kunnen afhandelen en informatie kunnen invoeren De
proef met de attenderingsservice is inmiddels zeer uitvoerig geëvalueerd en succesvol
bevonden Het concept van de attenderingsservices is daarmee klaar voor verdere uitrol
over de Nederlandse politie, bijvoorbeeld in de vorm van een app voor de BlackBerry of
andere smartphones
De ontwikkeling van de attenderingsservice via smartphones past in een bredere visie
van het Groningse korps op mobiel werken In deze visie staat de gedachte centraal dat
de toekomstige informatiestrategie van de politie meer dan nu gericht moet zijn op
het ondersteunen van een horizontale inrichting van de besturing en uitvoering tussen
politie, partners en burgers, in plaats van langs de traditionele verticale lijnen Agenten
zijn in die visie geen radertjes in een onpersoonlijke bureaucratie met centrale, verticale
besturingssystemen gericht op command en control In plaats daarvan verdienen agenten
meer individuele ruimte om zelf (on)veiligheid te kunnen beïnvloeden in directe wis-
21

21. selwerking met de omgeving Door de stormachtige ontwikkeling van spraakgestuurde
toepassingen zou het de agenten al binnen enkele jaren in staat kunnen stellen om hun
werk op straat integraal uit te kunnen oefenen, zowel informatief als administratief In
de Groningse visie ligt daarmee besloten dat agenten op straat ook zelf administratieve
afwerking van het politiewerk op zich kunnen nemen Voorwaarde is wel dat de bureau-
cratisering daadwerkelijk wordt teruggedrongen
Vanuit deze visie heeft het Groningse korps recent besloten alle 150 wijkagenten in het
korps de beschikking te geven over een smartphone met camera en videofunctie De
smartphones worden niet alleen gebruikt om de politiesystemen op straat te ontsluiten
en om agenten pushinformatie aan te bieden, maar zijn juist ook een instrument om de
wijkagent meer te verbinden met zijn of haar wijk Korps Groningen wil haar wijk- en
jeugdagenten via social media en de digitale snelweg in directe verbinding brengen met
andere collega’s, vakgenoten, medewerkers van partnerinstellingen en met burgers
De politie kan zich in deze benadering transformeren tot een netwerkorganisatie
Concreet wordt dit zichtbaar in het gebruik van Twitter door de wijkagenten Zij benut-
ten Twitter niet alleen als informatiebron, maar gebruiken het ook als een instrument
voor actieve interactie met het publiek, mede ter vergroting van het sociaal kapitaal in
wijken en buurten én in sociale netwerken als basis voor meer burgerbetrokkenheid
Social media als Twitter (al dan niet in combinatie met Burgernet) kunnen zo een bij-
drage leveren aan het vergroten van de heterdaadkracht en de interventiekracht van de
politie, doordat de politie uit een breed netwerk van burgers en partners actuele infor-
matie kan putten Het Groningse korps gebruikt Twitter dus voor het actief informeren
van en communiceren met het publiek Om eenheid in de communicatie te bewerkstel-
ligen, vindt communicatie via Twitter alleen plaats via wijk- en jeugdagenten of via de
persvoorlichters Projectleiders treden niet in de communicatie met burgers
Het Groningse korps maakt niet alleen gebruik van Twitter, maar ook van een eigen in-
terne vorm van microblogging die sterk op Twitter lijkt In tegenstelling tot Twitter is het
zogenaamde Plitter-systeem afgeschermd voor de buitenwereld Plitter is bedoeld om
de informatiepositie van buurt- en jeugdagenten en van projectleiders, chefs van dienst
en persvoorlichters te verbeteren Via smartphones staan zij met elkaar in contact Deze
manier van werken maakt het mogelijk beeldmateriaal met elkaar te delen en daar-
door onder meer de pakkans te vergroten, wat bijdraagt aan de heterdaadkracht van
de politie Zo kan de politie de functionaliteit van Twitter om snel informatie te delen
gebruiken, zonder daarmee informatie publiek te maken Doordat Plitter een koppel-
22

22. ing heeft met Twitter, kunnen wijk- en jeugdagenten informatie die zij via projectleiders
aangereikt krijgen desgewenst direct doorzetten op Twitter, om hun netwerk van burg-
ers te voeden De wijk- en jeugdagenten hebben maximale vrijheid om naar eigen inzicht
tweets te plaatsen Zij hoeven die niet intern af te stemmen
23

23. 24

24. 7. DE DRIE BENADERINGEN VERGELEKEN
Het Groningse politiekorps geeft met de attenderingsservice, de inzet van social media,
het gebruik van smartphones, de toepassing van Plitter en de inzet van AVLS-retour in-
vulling aan een visie op het versterken van uitvoerend politiewerk Het ontsluiten, delen
en verwerven van informatie staat daarbij centraal Daarmee sluit de Groningse visie aan
op de ontwikkelingen die in Hollands Midden en Rotterdam Rijnmond in gang zijn gezet
met respectievelijk het Frontoffice/Backoffice-concept en het concept van het Real Time
Intelligence Center Hieronder werken wij de overeenkomsten en verschillen tussen de
verschillende concepten nader uit, waarbij het vooral gaat om de achterliggende visies
1 De Groningse innovaties zijn net als het Frontoffice/Backoffice-concept en het con-
cept voor het RTIC onder meer gericht op het proactief aanbieden van informatie
aan agenten tijdens de uitvoering van hun werk op straat, zodat zij beter geïnfor-
meerd en daardoor veiliger hun werk kunnen doen
2 De innovaties zijn daarnaast bedoeld om agenten beter in staat te stellen hun
eigenlijke werk als agent te doen De concepten willen bijdragen aan het vakman-
schap van agenten op straat De uitwerking verschilt echter per korps Waar in
Groningen de nadruk ligt op het realiseren van meer horizontale besturing van het
uitvoerend politiewerk (de agent is geen radertje in een bureaucratie), ligt in
Hollands Midden de nadruk op het wegnemen van administratieve werkzaam-
heden zodat de agent aan het eigenlijke politiewerk toekomt
3 De Groningse innovaties zijn, net als het RTIC-concept, gericht op het aanbieden
van push-informatie om daarmee agenten op straat gericht informatie op te laten
halen voor de politieorganisatie, een nieuwe vorm van informatiesturing Ook
in het Frontoffice/Backoffice-concept is sprake van het aanbieden van pushinfor-
matie, maar dan wel zonder dat daarbij informatieopdrachten worden verstrekt
Als met de term pushinformatie het ongevraagd aanreiken van actuele informatie /
intelligence wordt bedoeld, geldt dat alle drie de concepten daarin voorzien Als
het gaat om het verstrekken van informatieopdrachten, verschillen de drie concep-
ten wezenlijk van elkaar In het concept van het RTIC wordt het verstrekken van in-
formatieopdrachten beschouwd als een mogelijkheid om surveillerende eenheden
doelgerichter te laten handelen Dit is te beschouwen als een vorm van horizontale
sturing op basis van informatie in de uitvoering van het politiewerk op straat In
het Groningse concept krijgen agenten op straat pushinformatie aangereikt, maar
ligt de keuze om deze wel of niet op te pakken bij henzelf
25

25. Bij het Front-office/Backoffice-concept ligt de nadruk tenslotte op het vraaggericht
werken De sturing op de inzet van blauw blijft het domein van de teams Het
Frontoffice/Backoffice-concept is een katalysator gebleken voor het informatie-
bewustzijn bij uitvoerende politiemensen Het leidt tot een groeiende behoefte
aan informatie in de blauwe teams en daarmee tot een informatie-pull In de
Groningse benadering mag een dergelijke informatie-pull ook worden veronder-
steld, doordat agenten real time informatie op straat krijgen aangereikt en zelf
kunnen beslissen hoe zij daarop acteren
4 Ook in de visie op de rol van de informatieorganisatie kunnen verschillen tussen
de drie korpsen worden onderkend In het Frontoffice/Backoffice-concept en in het
RTIC is het binnenhalen van extra informatie ten behoeve van de politiesystemen
een belangrijke doelstelling In de Groningse benadering ligt de nadruk minder
op het binnenhalen van informatie door de informatieorganisatie, maar op het
verbinden en ontsluiten van verschillende informatiebronnen Politiesystemen
zijn in de Groningse visie één van de vele informatiebronnen De ontwikkeling in
Groningen is erop gericht minder via een ‘blauw rietje’ te kijken en meer verbin-
ding te zoeken met openbare bronnen In Rotterdam sluit de toepassing van de
live informatiemonitor hierop aan Voor korps Hollands Midden is dit een ontwik-
kelperspectief: in de backoffice wordt in de verkeerstoren al wel informatie uit een
groot aantal verschillende bronnen, waaronder ook openbare bronnen, geanaly-
seerd Deze informatie wordt echter nog primair benut voor de monitoringsfunctie
en wordt nog niet actief door de helpdesk in real time aan agenten uitgereikt
5 Het Frontoffice/Backoffice-concept onderscheidt zich nadrukkelijk doordat de
medewerkers van de helpdesk van de backoffice administratieve ondersteuning
aan blauw bieden door de data-invoer over te nemen Daarmee beoogt korps
Hollands Midden niet alleen blauw meer ruimte te geven voor het eigenlijke
politiewerk, maar ook te bereiken dat informatie gevalideerd en gecontroleerd
in de systemen komt Deze benadering verschilt van de benadering van het
Groningse korps, waar juist wordt ingezet op mobiel werken, inclusief data-invoer
door agenten op straat De benadering in Rotterdam sluit aan bij het Frontoffice/
Backoffice-concept, met dien verstande dat de RTIC-medewerkers geen admini-
stratieve ondersteuning bieden Deze verschillen kunnen beschouwd worden als
operationele verschillen Het achterliggende doel bij de drie korpsen is gelijk: het
gaat om versterken van de professionaliteit en effectiviteit van het uitvoerend
politiewerk
26

26. 6 In het verlengde van het voorgaande punt verschilt ook de visie op mobiel werken
tussen de verschillende korpsen Het Groningse korps ziet goede mogelijkheden
om agenten op straat door mobiele applicaties zelf data-invoer te laten doen Als
technologieën voor spraakherkenning zich verder ontwikkelen, zou het typewerk
voor agenten op straat bovendien tot een minimum kunnen worden beperkt Ook
de Rotterdamse informatieorganisatie ziet mogelijkheden voor data-invoer door
agenten op straat, met name om wacht- en leeglooptijd van agenten optimaal
te benutten De gedachte is dat als twee agenten in een auto zitten, er best één
de administratieve afhandeling van het politiewerk op zich kan nemen Zeker in
meer rurale gebieden met lange aanrijtijden kan dit een zinvolle benadering zijn
Deze visie verschilt sterk van de visie die aan het Frontoffice/Backoffice-concept ten
grondslag ligt Daarin is het uitgangspunt dat een agent toegang moet hebben tot
informatie, maar dat data-invoer door de backoffice wordt verricht
7 Het verschil in visie op mobiel werken en de administratieve afhandeling van
politiewerk door een helpdesk of backoffice laat onverlet dat er ook grote over-
eenkomsten in visie tussen de drie korpsen bestaan met betrekking tot mobiel
werken Overeenstemming bestaat over het feit dat agenten op straat of in de
auto toegang moeten hebben tot informatiesystemen Enkelvoudige bevragin-
gen zouden door agenten op straat zelf moeten kunnen worden gedaan Voor
meervoudige bevragingen en complexere zoekopdrachten is het wenselijk een
informatiespecialist in te zetten Specialistische vragen moeten door een specialist
worden opgepakt Overeenstemming bestaat ook over het aanreiken van pushin-
formatie aan agenten op straat Ook over eenvoudige controles, bijvoorbeeld van
identiteitsbewijzen met een scanner in de auto, bestaat overeenstemming tussen
de korpsen dat dit goed bij de agent op straat kan worden belegd
8 Tenslotte verschillen de drie korpsen in hun achterliggende visie op de besturing
van het uitvoerend politiewerk Korps Groningen neemt expliciet het standpunt
in dat een omslag naar meer horizontale besturingsvormen wenselijk is Dat doet
recht aan de professionele autonomie van de agent en draagt bij aan het reali-
seren van horizontale verbindingen tussen de politie, partners en burgers Korps
Rotterdam Rijnmond hanteert een meer gecentraliseerd besturingsmodel Het
verstrekken van informatieopdrachten aan agenten op straat kan beschouwd wor-
den als een vorm van horizontale sturing in het uitvoerend politiewerk, terwijl in
verticale zin door de chefs van de blauwe teams gestuurd wordt op het uitvoerend
politiewerk Voor korps Hollands Midden geldt iets soortgelijks Het Frontoffice/
Backoffice-concept kent een prominente plaats toe aan de centrale informatie-
27

27. organisatie Die is vervolgens wel dienstbaar aan de blauwe teams en aan de
uitvoering van het politiewerk op straat In Hollands Midden is minder sprake van
sturing in het uitvoerend politiewerk dan in Rotterdam Rijnmond
9 De korpsen Hollands Midden en Groningen willen met hun concepten beide
bijdragen aan het vergroten van de professionele ruimte voor agenten De wijze
waarop zij daaraan werken verschilt echter In het Frontoffice/Backoffice-concept
gaat het erom agenten administratief werk uit handen te nemen, waardoor zij
meer tijd hebben voor politiewerk op straat In de Groningse benadering wordt de
professionele ruimte versterkt door in te zetten op een meer horizontale vorm van
aansturing van het uitvoerend politiewerk Agenten krijgen zelf een prominentere
plaats in de aansturing van hun uitvoerend werk, door hen actief informatie aan
te reiken waarop zij zelf kunnen beslissen over de uitvoering van het werk én door
hen te verbinden met netwerken met burgers en partners
28

28. Onderstaande tabel vat de belangrijkste verschillen en overeenkomsten tussen de
benaderingen van de drie korpsen nog eens bondig samen
Att.serv. en
FoBo RTIC Soc. media
Vergroten effectiviteit uitvoerend politiewerk door
  
versterken heterdaadkracht en interventiekracht
Vergroten ruimte voor politieprofessionals  
Ongevraagd informatie verstrekken bij agenten
die aanrijden op meldingen (push-informatie via  
informatieorganisatie)
Informatieopdrachten verstrekken (sturen in uitvoerend

politiewerk)
Extra informatie binnenhalen door agenten op straat
 
hier actief op te bevragen
Aanbieden van push-informatie op maat via PDA,

afhankelijk van rol en fysieke plaats agent
Monitoringsfunctie criminaliteit en openbare orde  
Ondersteuning bij administratieve afhandeling

politiewerk
Activeren sociale netwerken 
Benutten informatie sociale netwerken t b v het directe
 
uitvoerende politiewerk
29

29. 30

30. 8. NAAR BETERE POLITIEPRESTATIES
Waar een oppervlakkige beschouwing zou kunnen leiden tot de conclusie dat de door
ons vergeleken concepten grote verschillen vertonen, blijken de onderliggende bedoe-
lingen en praktische uitwerkingen grotendeels overeen te komen dan wel elkaar juist te
versterken en aan te vullen Al eerder is gememoreerd dat het hier gaat om drie concep-
ten in ontwikkeling Dat betekent dat de vastgestelde verschillen hooguit een huidige
stand van zaken markeren De ambities van de drie korpsen zijn in wezen gericht op één
en hetzelfde overkoepelende doel: het versterken van het presterend vermogen in de
frontlijn van het politiewerk Dit presterend vermogen staat of valt met de robuustheid
van het uitvoerend politiewerk op straat De benaderingen van de drie korpsen dragen
daar elk op een eigen wijze aan bij Ondanks de verschillen in de benaderingen, sluiten
de drie korpsen op visieniveau nadrukkelijk bij elkaar aan, om de volgende drie redenen,
1 De innovaties zijn gericht op versterking van het uitvoerend politiewerk en zo op
het versterken van het presterend vermogen en de professionele weerbaarheid van
de politie De innovaties sluiten bovendien logisch aan op ontwikkelingen richting
versterking van heterdaadkracht en directe aanpak en afdoening van politiewerk
2 De innovaties verbinden de concepten van gebiedsgebonden politie en informa-
tiegestuurde politie, of in andere woorden: het verbinden van straatinformatie
en systeeminformatie Daarnaast is er in de organisatie sprake van een structurele
verbinding tussen ondersteuners en werkers in de frontlijn
3 De innovaties faciliteren de ontwikkeling van professionaliteit van uitvoerende
politiemensen Ze worden in staat gesteld meer en beter geïnformeerd hun eigen-
lijke werk op te pakken Daarnaast ontstaat ruimte voor versterking van satisfactie,
het ‘moraal der troepen’
Deze drie aspecten tezamen kunnen als overkoepelende werkzame principes worden
beschouwd, die richting geven aan verdere ontwikkeling van deze en andere innovaties
Deze ontwikkeling is de verantwoordelijkheid van zowel de agent op straat als van an-
dere spelers in de politieorganisatie De innovaties maken het mogelijk dat agenten op
straat beter geïnformeerd in kunnen spelen op incidenten, dat zij gerichter bij kunnen
dragen aan de veiligheidsproblematiek in hun gebied en bewuster een keuze kunnen
maken voor de prioriteiten die zij stellen en de interventies die zij kiezen Voor agenten
betekent dit dat de notie wat zij op straat willen bereiken veel belangrijker wordt Dit
doet een beroep op de persoonlijke professionaliteit van iedere agent, om zinvol invul-
ling te geven aan het werk op straat en kritisch te reflecteren op de eigen aanpak
31

31. Van leidinggevenden en ondersteuners vergt het een faciliterende, coachende rol Een
rol die in de hiërarchische politieorganisatie niet vanzelfsprekend is Maar versterking
van het presterend vermogen van de politie is niet alleen een opgave voor blauw In
essentie gaan de innovaties elk om het verbinden van de agent op straat met de rest van
de politieorganisatie Dit doet een beroep op de informatieorganisatie, de meldkamer of
andere ondersteunende diensten om nadrukkelijker waarde toe te voegen voor de agent
op straat De agent op straat wil real time toegang tot informatie, die bovendien rijker is
dan de informatie waar hij zelf toegang tot heeft De opgave is dus om in een continue
stroom context en duiding aan te reiken, waarop de agent op straat kan beslissen en
acteren
De drie bestudeerde concepten raken vooral het operationele en tactische politiewerk
Strategische informatie is buiten beschouwing gebleven
Bestudering van deze drie concepten brengt ons ook tot het definieren van een aantal
actuele vraagstukken die nadere studie verdienen Deze betreffen de sturingsfilosofie,
de ontsluiting van bronnen, de informatie uitwisseling met partners en de gevolgen voor
huisvesting
Sturingsfilosofie
Bij de vergelijking van de verschillende concepten lijken er verschillen van inzicht te
bestaan over de sturingsfilosofie, samen te vatten onder de aanduidingen horizontale
sturing of verticale sturing Een nadere doordenking van deze inzichten zou vooralsnog
de uitkomt kunnen hebben, dat de hantering van deze principes erg situationeel gebon-
den is
Ontsluiting van bronnen
Welke bronnen wil de politie ontsluiten voor haar professionals Daarop is op voorhand
geen eenduidig antwoord te geven De mogelijkheden zijn onbegrensd De drie bestu-
deerde casussen laten zien, dat de nadruk ligt op het gericht en situatie- of probleem-
afhankelijk aanbieden van informatie De keuze die hieraan voorafgaat is een sturings-
afweging In die zin is het verstrekken van informatie aan professionals altijd een onder-
deel van sturing
32

32. Informatie uitwisseling met partners
Probeemgerichte samenwerking maakt actieve operationele informatie uitwisseling tus-
sen partners noodzakelijk De drie onderzochte concepten richting zich vooralsnog op de
sturing van de politieprofessie
Huisvesting
De drie onderzochte concepten laten deels een verschuiving zien in de plaats van invoer
in systemen Deels naar de backoffice (HM), deels naar de straat (G) Dit heeft consequen-
ties voor huisvesting
Op de achtergrond speelt een ontwikkeling die de komende jaren alleen maar meer
gewicht zal krijgen Zij heeft betrekking op de relatie tussen agenten in het operationele
werk (zowel blauw als opsporing) en de expertise die aanwezig is in informatiesystemen
of in ervaren en gespecialiseerde politiemedewerkers Die relatie zal directer (meer
real-time) kunnen worden door allerlei technologische ontwikkelingen; het gebruik van
smartphones is daarin nog slechts een eerste stap In de toekomst zullen ook camera’s
en sensoren in toenemende mate een rol gaan spelen De ontwikkelingen zoals die nu
gaande zijn in de hier besproken gebieden, stellen ons ook in staat om daar verdere
ervaringen mee op te doen
Tot slot
Een slotvraag is hoe de Nederlandse politie de hiervoor geschetste ontwikkeling kan
begeleiden en ondersteunen Hierbij benadrukken wij nogmaals dat de genoemde inno-
vaties slechts een selectie zijn uit deels ontwikkelde concepten In dit artikel is bovendien
specifiek ingegaan op toepassing van de concepten binnen het proces van toezicht en
handhaving, terwijl de concepten uiteraard ook relevant zijn voor de andere primaire
politieprocessen, zoals opsporing of intake Verdere opschaling én bredere toepassing
van de concepten is daarom van belang Hierbij is het gewenst om de ervaringen voor de
hele Nederlandse politie door middel van (actie)onderzoek te ontsluiten Een belangrijk
aandachtspunt daarbij is de doelmatigheid van de verschillende innovaties in het uitvoe-
rend politiewerk Daarnaast verdient ook de relatie met andere ontwikkelingen binnen de
Nederlandse politie, zoals het NIM 2 0 of de vorming van een Nationale Politie, aandacht
Wij willen ervoor pleiten in de uitwerking per korps en per innovatie een pragmatische
aanpak te kiezen Een richtingenstrijd, waarbij te geïsoleerd vanuit een bepaald concept
wordt geredeneerd, moet worden voorkomen
33

33. Waar het geen kwaad kan om op visieniveau een duidelijk perspectief te schetsen, is het
van belang om de implementatie van innovatieve concepten zoals die in dit artikel be-
schreven zijn, niet teveel top down aan te pakken, maar juist aan te sluiten bij dynamiek
in individuele korpsen Veranderkundig is het van belang een aanpak te kiezen waar
mensen mee uit de voeten kunnen Dit betekent dat van de Nederlandse politie als ge-
heel gevraagd mag worden te werken aan het versterken van het presterend vermogen
Maar dat kan vervolgens wel langs verschillende lijnen invulling krijgen Korpsen kunnen
de in dit artikel genoemde en ook andere innovaties in wisselende zwaartes implemen-
teren, zolang daarbij de overkoepelende doelen maar richtinggevend zijn Het gaat
erom betere politieprestaties te bereiken, door systeeminformatie en straatinformatie te
verbinden en door de agent ruimte te geven voor de eigen professionaliteit en door hem
of haar daar ook toe uit te dagen
34

34. 11-090
www politieacademie nl