1. Kur’ân Kırâatinde
Tecvid İncelikleri
GİRİŞ, MAHREÇ VE SIFATLAR
Yard. Doç Dr.
Rahim TUĞRAL

2. Dikkat
Bu sunumdaki Arapça karakterleri
iyi görüntüleyebilmek ve
Rahat okuyabilmek için
bilgisayarınıza
önce “ARAPÇA DİL DESTEĞİ” yüklemeniz;
sonra da bu CD’de verdiğim
“Mushaf TR” karakterini kopyalamanız gerekir.
Bunu yapabilmek için
DENEME MASASI’ndan
Yazı Tiplerini bulun
Ve oraya “Mushaf TR” karakterini kopyalayın.

3. Tecvid
Tarifi Konusu
? ?
Gâyesi
?

4. Tecvid
Tarifi Konusu
Kur’ân harflerinin ?
doğru düzgün ve
güzel bir şekilde
okunmasıdır.
Gâyesi
?

5. Tecvid
Tarifi Konusu
Kur’ân harflerinin Hece harfleridir.
doğru düzgün ve (Kur’ân harfleri)
güzel bir şekilde
okunmasıdır.
Gâyesi
?

6. Tecvid
Tarifi Konusu
Kur’ân harflerinin Hece harfleridir.
doğru düzgün ve (Kur’ân harfleri)
güzel bir şekilde
okunmasıdır.
Gâyesi
Kur’ân-ı kerîmin
en güzel bir şekilde
okunmasını sağlayarak
Allah’ın rızasını kazandırmaktır.

7. ükmüH
Tecvid ilmini Harfleri Harfleri
öğrenmek ve öğretmek mahreçlerinden birbirleri
? çıkararak arasındaki
dikkatlice okumak kurallara göre
? okumak
?
derecesindedir.

8. ükmüH
Tecvid ilmini Harfleri Harfleri
öğrenmek ve öğretmek mahreçlerinden birbirleri
farz-ı kifâye çıkararak arasındaki
dikkatlice okumak kurallara göre
? okumak
?
derecesindedir.

9. ükmüH
Tecvid ilmini Harfleri Harfleri
öğrenmek ve öğretmek mahreçlerinden birbirleri
farz-ı kifâye çıkararak arasındaki
dikkatlice okumak kurallara göre
farz-ı ayın okumak
?
derecesindedir.

10. ükmüH
Tecvid ilmini Harfleri Harfleri
öğrenmek ve öğretmek mahreçlerinden birbirleri
farz-ı kifâye çıkararak arasındaki
dikkatlice okumak kurallara göre
farz-ı ayın okumak
vâcib
derecesindedir.

11. Mahreç
?
Küllî Mahreç Cüz’î Mahreç
? ?
Mukadder Muhakkak
Mahreç Mahreç
? ?

12. Mahreç
Harflerin çıktığı yer
Küllî Mahreç Cüz’î Mahreç
? ?
Mukadder Muhakkak
Mahreç Mahreç
? ?

13. Mahreç
Harflerin çıktığı yer
Küllî Mahreç Cüz’î Mahreç
Gruplar halinde harflerin Her bir bölge içinde harflerin
çıktığı bölgeler çıktığı noktalar
Mukadder Muhakkak
Mahreç Mahreç
? ?

14. Mahreç
Harflerin çıktığı yer
Küllî Mahreç Cüz’î Mahreç
Gruplar halinde harflerin Her bir bölge içinde harflerin
çıktığı bölgeler çıktığı noktalar
Mukadder Muhakkak
Mahreç Mahreç
Cüz’î mahreci Cüz’î mahreci
belli olmayan bölgeler belli olan bölgeler

15. Mahreç Bölgeleri
1- Boğaz
2- Dil
3- Dudaklar
4- Boğaz-Ağız Boşluğu
5- Geniz

16. Küllî Mahreç Cüz’î Mahreç
.. . . . .
. . . .
. . .
.
.
.
Mukadder Muhakkak
Mahreç Mahreç

17. Mukadder Mahreçler Muhakkak Mahreçler
Boğaz-ağız
boşluğu Geniz Boğaz Dil Dudak
? ? ? ? ?

18. Mukadder Mahreçler Muhakkak Mahreçler
Boğaz-ağız
boşluğu Geniz Boğaz Dil Dudak
Med harfleri Gunneler ‫ف‬ ‫غ خ‬
‫ق‬
‫ب‬ ‫ع ح‬
‫ك‬ ‫م -و‬
‫أ هـ‬ ‫ج ش ى‬
‫ض‬
‫ر‬
‫ل‬
‫ن‬

19. Sıfatlar
Lâzımî Sıfatlar Ârızî sıfatlar
? ?

20. Sıfatlar
Lâzımî Sıfatlar Ârızî sıfatlar
Harflerin ?
aslında var olan,
ve hiç değişmeyen
sıfatlardır.

21. Sıfatlar
Lâzımî Sıfatlar Ârızî sıfarlar
Harflerin Harflerin
aslında var olan aslında var olmayan,
ve hiç değişmeyen iki harfin
sıfatlardır. yan yana gelmesi ile
sonradan ârız olan
sıfatlardır.

22. Önemli lâzımî sıfatlar
?

23. Önemli lâzımî sıfatlar
Cehr – Hems
Şiddet – Rihvet – Beyniyye Zıtları ile kaim olanlar
İstîlâ – İstifâl
İtbâk – İnfitâh
İnhirâf
İstitâle
Bazı harflere özel olanlar Safîr
Tefeşşî
Gunne
Kalkale

24. Cehr : Nefesin yavaş ve cılız çıkması
‫ ... ق ط‬Harflerine dikkat..
Hems : Nefesin hızlı ve kuvvetli çıkması
ْ َ َ
‫ف ح ث ه ش خ صٌ س ك ت‬
ْ َ ُ َّ َ

25. Şiddet : Sesin akmaması, donuk olması
ْ َ َ ّ َ ْ ِ َ
‫اجد قط بكت‬
Rihvet : Sesin akması ‫ ............ ض‬harfine dikkat…
Beyniyye : Sesin, akıcılıkla donukluk
arası olması, (rihvete yakın)
‫لن عمر‬
ْ َ ُ ْ ِ

26. İstîlâ : Dil yanları ya da gerisinin üst
damağa yükselmesi (kalın sesliler)
ْ ِ ٍ ْ ّ ّ ُ
‫خص ضغط قظ‬
İstifâl : Dil yanları ya da gerisinin alt
çenede kalması (ince sesliler)

27. İtbâk : Dil yanlarının üst damağa yapışması
‫ص ض ط ظ‬
İnfitâh : Dil yanlarının üst damakla arasının
açık olması: Dört harfin dışında kalanlar

28. Cehr : Nefesin yavaş ve cılız çıkması‫ .... ق ط‬harflerine
dikkat..
Hems : Nefesin hızlı ve kuvvetli çıkması‫ف حَ ث ه ش خ ص‬
ٌ ْ َ ُ ّ َ
ْ َ َ
‫سكت‬
Şiddet : Sesin akmaması, donuk olması‫ا جِ د ق ط ب ك ت‬
ْ َ َ ّ َ ْ َ
Rihvet : Sesin akması ‫ ................. ض‬harfine dikkat…
Beyniyye : Sesin, akıcılıkla donukluk
arası olması, (rihvete yakın) ‫ل ن ع مَ ر‬
ْ ُ ْ ِ
İstîlâ : Dil yanları ya da gerisinin üst
damağa yükselmesi (kalın sesliler) ‫خ ص ض غ ط‬
ٍ ْ ّ ّ ُ
ْ ِ
‫قظ‬
İstifâl : Dil yanları ya da gerisinin alt
çenede kalması (ince sesliler)
İtbâk : Dil yanlarının üst damağa yapışması‫ص ض ط ظ‬
İnfitâh : Dil yanlarının üst damakla arasının

29. İnhirâf : Harf çıkarılırken, dil ucu ve yanlarının
üst damağa değmesi : ‫ل ر‬

30. İstitâle : Harf çıkarılırken
mahrecinin uzatılması : ‫ض‬

31. Safîr: Harfin keskin olarak telâffuz edilmesi :
‫ز س ص‬

32. Tefeşşî : Harfin sesinin ağız içinde yayılması :
‫ش‬

33. Gunne: Genizden çıkarılan ses :
‫ن‬ ‫م‬

34. Kalkale: Harf sâkin olduğunda
mahrecin oynatılması:
‫ق ط ب ج د‬

35. İnhirâf : Harf çıkarılırken, dil ucu ve yanlarının üst damağa
değmesi : ‫ر‬ ‫ل‬
İstitâle : Harf çıkarılırken mahrecinin uzatılması : ‫ض‬
Safîr: Harfin keskin olarak telâffuz edilmesi : ‫ص‬ ‫ز س‬
Tefeşşî : Harfin sesinin ağız içinde yayılması : ‫ش‬
Gunne: Genizden çıkarılan ses :‫ن‬ ‫م‬
Kalkale: Harf sâkin olduğunda mahrecin oynatılması:
‫ق ط ب ج د‬

36. Harflerin Mukayesesi
‫د‬ ‫ت‬ ‫ط‬ ‫ظ‬ ‫ض‬
‫ك‬ ‫ق‬
Hems Cehr Cehr Hems Cehr Cehr Cehr
Şiddet Şiddet Şiddet Şiddet Şiddet Rihvet Rihvet
İstifâl istîlâ İstifâl İstifâl istîlâ istîlâ istîlâ
İnce Kalın İnce İnce Kalın Kalın Kalın
sesli sesli sesli sesli sesli sesli sesli
“Bu harf, ince sesli bir harfin kalın seslisidir” diyebilmek için:
Her iki harfte de Cehr, hems / şiddet, rihvet sıfatlarından ikisi ortak olarak
bulunması gerekir: Her ikisi de cehr-şiddet ya da cehr-rihvet olması gerekir.
Bu duruma göre :
‫ ط‬harfi ‫ ت‬harfinin kalın seslisi olamaz: ‫ ط‬harfinde cehr-şiddet var;
‫ ت‬harfinde ise hems-şiddet var. Öyle ise sertçe TA denmez.
‫ ض‬harfi ‫ د‬harfinin kalın seslisi olamaz: ‫ ض‬harfinde cehr-rihvet var;
‫ د‬harfinde ise cehr-şiddet var. Öyle ise DA denmez.
‫ ق‬harfi ‫ ك‬harfinin kalın seslisi olamaz: ‫ ق‬harfinde cehr-şiddet var;
‫ ك‬harfinde ise hems-şiddet var. Öyle ise sertçe KA denmez.