Παραδείγματα, αιτιολόγηση, σύγκριση/αντίθεση, ορισμό, διαίρεση, αίτια/αποτελέσματα, αναλογία.

1. Η ΠΑΡΑΓΡΑΦΟΣ
θεματική πρόταση (η πρόταση που εκφράζει την κύρια ιδέα της παραγράφου-
συνήθως η ΠΡΩΤΗ ΠΡΟΤΑΣΗ)
Παράγραφος κυρίως θέμα (λεπτομέρειες)
πρόταση κατακλείδα
ΤΡΟΠΟΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΤΗΣ ΠΑΡΑΓΡΑΦΟΥ - ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ
• Με παραδείγματ α από την Ιστορ ία ή από τη σύγχρονη κοινωνική -καθημερινή ζωή
Θεμ. προτ. : Το σχολείο πριν από 3.000 χρόνια δεν ήταν το ίδιο με το σημερινό.
ισχυρισμός
– γνώμη
Οι ήρωες του Ομήρου αποκτούσαν χρήσιμες γνώσεις για τη ζωή και άκουγαν διδακτικές ιστορίες
κοντά σε σοφούς γέροντες. Ο Αχιλλέας, ο Ηρακλής, ο Ιάσονας και ο Ασκληπιός πέρασαν τα παιδικά
Σχόλια – λεπτομέρειες
τους χρόνια κοντά στον ξακουστό δάσκαλο, τον Κένταυρο Χείρωνα, που ζούσε στα πυκνά δάση του
από την Ιστορία
Πηλίου και δίδασκε στους μαθητές του την τέχνη της πρακτικής ιατρικής, του κυνηγιού και του πολέ-
μου.
Αργότερα, τον 6ο αιώνα π.Χ., το σχολείο άρχισε να οργανώνεται σύμφωνα με τους νόμους της
πολιτείας. Τα παιδιά χωρίστηκαν σε ομάδες ανάλογα με την ηλικία τους και διαμορφώθηκε ένα
συγκεκριμένο πρόγραμμα μαθημάτων που περιελάμβανε τη σωματική άσκηση, την ανάγνωση και τη
μουσική.
Θεμ. προτ. : Πράγματι μ' αρέσουν πολύ τά παγωτά.
ισχυρισμός
– γνώμη
Χτες το πρωί αμέσως μετά το πρωινό μου έφαγα ένα πελώριο χωνάκι βανίλιας στο ζαχαροπλαστείο.
Στα διαλείμματα, ενώ οι άλλοι συμμαθητές μου στριμώχνονταν γύρω από τον τυροπιτά, εγώ
Σχόλια – λεπτομέρειες
καταβρόχθιζα τα παγωτά του. Το μεσημέρι, μετά το γεύμα, η κ. Μαίρη, που μένει στο επάνω
διαμέρισμα της πολυκατοικίας μας, έφερε ένα τέταρτο σπιτίσιο παγωτό φράουλα. Έφαγα περίπου το
μισό απ' αυτό. Λίγο αργότερα σ’ένα περίπτερο του πάρκου αγόρασα ένα από κείνα τα παγωτά ΕΒΓΑ,
που έχουν απ' έξω σοκολάτα και βανίλια από μέσα. Έπειτα ο Δημήτρης κι εγώ πήγαμε στη γιορτή της
αδελφής του. Εκτός από την τούρτα των γενεθλίων η μητέρα του Δημήτρη μας πρόσφερε τρία είδη
παγωτών για επιδόρπιο. Μπορούσα ν' αρνηθώ το επιδόρπιό μου; Δεν μπορούσα.
Προτ. Όταν ήρθε η ώρα του δείπνου, θα μπορούσα να φάω κι άλλο παγωτό, αν τύχαινε να μου προσφέρει
κατακλείδα κανένας.
• Με αιτιολόγηση (Τα σχόλια π ρέπει να δ ίνουν πειστ ική απάντηση στο ΓΙΑΤΙ;)
Θεμ. προτ. : Το πάρτι που οργανώσαμε με τόση φροντίδα ολόκληρο το καλοκαίρι κατέληξε σε πλήρη αποτυχία.
ισχυρισμός
– γνώμη
Εγώ ήμουν πολύ κρυωμένος, η μύτη μου έσταζε και η φωνή μου μόλις που σχημάτιζε ένα δυσάρεστο
ψίθυρο. Η αδελφή μου έσπασε το χέρι της και έπρεπε να το έχει κρεμασμένο σε θηλιά. Με το ένα της
Σχόλια – λεπτομέρειες
χέρι λίγη βοήθεια μπορούσε να δώσει. Κατά τις έξι το απόγευμα βροντές και αστραπές τράνταζαν τον
ουρανό και στις επτά η βροχή είχε πια σχηματίσει χείμαρρους. Πέντε απότα δέκα παιδιά, αγόρια και
κορίτσια, που είχα καλέσει, δεν μπόρεσαν να έρθουν, γιατί η καταιγίδα πλημμύρισε τους δρόμους και
ακινητοποίησε όλα σχεδόν τα λεωφορεία. Όσα έφτασαν ήταν πολύ αργοπορημένα. Θαρρείς για να
δοθεί η χαριστική βολή στο πάρτι μας, το παγωτό είχε λιώσει τόσο πολύ, ώστε θα ήταν ευκολότερο να
το πιει κανείς παρά να δοκιμάσει να το φάει με το κουτάλι.
Προτ. Είχα οπωσδήποτε και άλλοτε αποτυχίες σε πάρτι, αλλά αυτή ξεπέρασε κάθε προηγούμενη.
κατακλείδα

2. • Με σύγκριση και αντίθεση ( με ομοιότητες και διαφορές)
Όταν συγκρίνουμε, σημειώνουμε ομοιότητες και διαφορές, πλεονεκτήματα ή μειονεκτήματα. Όταν
αντιθέτουμε το ένα στο άλλο, τονίζουμε τις διαφορές.
Θεμ. προτ. : Δύο διαφορετικοί τρόποι μετακίνησης είναι τα ταξίδια με τρένο και με αεροπλάνο.
2 έννοιες,
πρόσωπα ή
πράγματα
Το ταξίδι με το τρένο είναι ευχάριστο, αφού έχει κανείς τη δυνατότητα να απολαμβάνει τη διαδρομή
και να παρατηρεί τα όμορφα μέρη τα οποία διασχίζει το σιδηροδρομικό δίκτυο. Επίσης, είναι ένας
σχετικά γρήγορος, άνετος αλλά και ασφαλής τρόπος μετακίνησης, αφού οι περιπτώσεις εκτροχιασμού
Σχόλια – λεπτομέρειες
των αμαξοστοιχιών είναι σπάνιες. Με το τρένο μπορείς να κάνεις και μακρινά ταξίδια. Σ' αυτή την
περίπτωση χρησιμοποιούνται οι κλινάμαξες, όπου οι επιβάτες μπορούν να κοιμηθούν σε κουκέτες και
να αντέξουν έτσι την ταλαιπωρία του πολύωρου ταξιδιού. Τα αεροπορικά ταξίδια πάλι είναι μια
διαφορετική εμπειρία. Είναι πολύ συναρπαστική η αίσθηση του να πετάς στον ουρανό και να
αντικρίζεις από ψηλά, κόντρα στο νόμο της βαρύτητας, τη γη. Τα αεροπορικά ταξίδια είναι γενικά
άνετα και ασφαλή, όπως και τα ταξίδια με το τρένο, αλλά σαφώς πιο γρήγορα. Με το αεροπλάνο
μπορείς να διανύσεις τεράστιες αποστάσεις σε λιγότερο χρόνο απ' οποιοδήποτε άλλο μεταφορικό μέσο
και να μεταφερθείς από τη μια στιγμή στην άλλη ακόμα και στα πιο απομακρυσμένα μέρη της γης.
• Με ορισμό
Θεμ. προτ. : Τα έπη ήταν πολύστιχα αφηγηματικά τραγούδια(γένος) που εξυμνούσαν ηρωικά κατορθώματα.
οριστέα έννοια, ( ειδοποιός διαφορά)
γένος, ειδοποιός
διαφορά
Τα συνέθεταν και τα τραγουδούσαν με συνοδεία φόρμιγγας/ κιθάρας οι αοιδοί ήδη από τα μυκηναϊκά
Σχόλια – χρόνια. Όμως η εποχή της ακμής της επικής ποίησης είναι τα λεγόμενα «γεωμετρικά χρόνια»,
λεπτομέρειες (11ος-8ος αι. π.Χ). Σε μια εποχή με ιδιαίτερα έντονο το θρησκευτικό συναίσθημα οι αοιδοί πλάθουν
Βασικά τραγούδια για τα κατορθώματα όχι μόνο των ηρώων του παρελθόντος, αλλά και των θεών που
χαρακτηριστι συμμετείχαν στους αγώνες αυτούς δρώντας σαν άνθρωποι.
κά όρου
• Με διαίρεση ( κομμάτιασμα του όλου στα μέρη του)
Θεμ. προτ. : Η ποίηση μπορεί να διαιρεθεί σε τρία μέρη: στην επική, στη λυρική και στη δραματική. Οι μορφές
διαιρετέα αυτές αντανακλούν τις πολιτικές και κοινωνικές συνθήκες, μέσα στις οποίες εμφανίστηκαν και
έννοια, κριτήριο αναπτύχθηκαν.
διαίρεσης,
πηλίκα
διαίρεσης
Έτσι η επική ποίηση εκφράζει το πνεύμα και τα ιδανικά κατά την εποχή της βασιλείας, όπου η
αγωνιστική διάθεση και η παλικαριά θεωρούνταν οι μεγαλύτερες αρετές του ανθρώπου. Αντίθετα,
Σχόλια – τήν ταραγμένη εποχή, που στα πράγματα βρίσκονταν οι αριστοκρατικοί, και κάτω από την απειλή
ανάλυση των ναυτικών και των βιομηχάνων, που με τον πλούτο τους κατακτούσαν όλο και περισσότερα
πηλίκων πολιτικά δικαιώματα, αναπτύχθηκε η λυρική ποίηση. Αργότερα, την εποχή της δημοκρατίας,
διαίρεσης δημιουργείται μια νέα μορφή ποίησης, που αγκαλιάζει τις λαχτάρες και τους πόθους ολόκληρου του
λαού, η δραματική ποίηση.

3. • Αίτια και αποτ ελέσματ α
Θεμ. προτ. : Ένα από τα πλέον ανησυχητικά φαινόμενα που παρατηρούνται τα τελευταία χρόνια παγκόσμια και
φαινόμενο στην Ελλάδα είναι η παραβατική συμπεριφορά των παιδιών και των νέων, η οποία πολλές φορές
φτάνει μέχρι το έγκλημα.
Οι έρευνες που έχουν γίνει και εξακολουθούν να γίνονται και η μελέτη των περιπτώσεων που έχουν
Σχόλια – λεπτομέρειες
καταγραφεί δείχνουν, ότι ένας σημαντικός αριθμός ανηλίκων με παραβατική συμπεριφορά και
εγκληματικότητα είναι άτομα τα οποία έχουν κακοποιηθεί και καταπιεστεί στις μικρές ηλικίες από το
σπίτι, έχουν βιώσει παραμέληση και, σε μερικές περιπτώσεις, εγκατάλειψη. Πολλά από τα παιδιά αυτά
Αίτια
είναι παιδιά διαζευγμένων γονέων ή μεγαλώνουν σε ιδρύματα. Η πλειοψηφία των παιδιών αυτών
μεγαλώνουν σε οικογενειακό περιβάλλον, στο οποίο καθημερινά ζουν βίαιες σκηνές στις σχέσεις των
γονέων τους, ή γίνονται μάρτυρες ανάλογων παραβατικών ή εγκληματικών συμπεριφορών των
γονέων τους.
Θεμ. προτ. : Η εξαντλητική απασχόληση των γονέων έχει πολύ συχνά αρνητικά αποτελέσματα στην ψυχική
φαινόμενο ισορροπία των παιδιών και κατ’ επέκταση στη συνοχή της οικογένειας.
Οι γονείς, πολλές φορές, γυρνούν στο σπίτι κουρασμένοι και η ενασχόληση με τα παιδιά τους καταντά
Σχόλια – λεπτομέρειες
μια πληκτική διαδικασία. Προσπαθούν να αντιμετωπίσουν τα συναισθηματικά προβλήματα των
Αποτελέσματα
παιδιών τους χωρίς συγκρούσεις και προβλήματα όπως αυτά που αντιμετώπισαν στη δουλειά τους. Τα
παιδιά, από τη μεριά τους, αισθάνονται ότι παραμελούνται, ότι δεν μπορούν να μοιραστούν με τους
γονείς τους τις ανησυχίες τους ούτε να στηριχθούν πάνω τους. Έτσι, με την άρνηση, τη σιωπή, την
αναβολή, την έλλειψη σεβασμού, τα προβλήματα συσσωρεύονται και υπάρχει ο κίνδυνος οι έφηβοι να
οδηγηθούν σε παραβατική συμπεριφορά.
• Αναλογία
Θεμ. προτ. : Μια ανθρώπινη ψυχή χωρίς την κατάλληλη παιδεία μοιάζει με ένα ακατέργαστο μάρμαρο
συσχετισμός- λατομείου.
παρομοίωση
εννοιών
Καμιά από τις ομορφιές του δεν αποκαλύπτει, ως τη στιγμή που η τέχνη του μαρμαρά αποκαλύψει
ομοιότητες εννοιών,
τα χρώματα και φέρει στο φως κάθε απόχρωση, κηλίδα και φλέβα που περνά μέσα απ' τον κορμό
καταστάσεων
πραγμάτων,
Σχόλια /
του. Με τον ίδιο τρόπο και η παιδεία, όταν επενεργήσει πάνω σ' ένα έξοχο πνεύμα, μας αποκαλύπτει
όλες τις κρυφές αρετές και τα προτερήματά του, που χωρίς μια τέτοια βοήθεια δε θα μπορούσαν ποτέ
να βγουν στο φως.
• Συνδυασμός μεθόδων
Το σύνδρομο "μόνος στο σπίτι" αποτελεί συνηθισμένο φαινόμενο όχι μόνο στην Αμερική και στην
Αγγλία, αλλά πλέον και στην Ελλάδα. Περί τίνος πρόκειται ακριβώς; Τα μέλη των οικογενειών μοιράζονται την ίδια
στέγη, αλλά ο καθένας παραμένει κλεισμένος στο κελί του. Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα της Raising Kids, με
τίτλο «National Family Mealtime», μόλις το 20% των ερωτηθέντων κάθονται μία φορά την εβδομάδα ή και πιο
σπάνια όλοι μαζί για να φάνε. Μόνιμος καλεσμένος τους, η τηλεόραση, με το 75% να παρακολουθούν φανατικά τα
αγαπημένα τους προγράμματα στη διάρκεια του γεύματος ή του δείπνου. Αντίθετα στις δεκαετίες του '50 και του
'60, οι περισσότερες οικογένειες μοιράζονταν το ίδιο τραπέζι τουλάχιστον πέντε με έξι φορές την εβδομάδα. Μιλάμε
για μια εποχή που δεν υπήρχε κεντρική θέρμανση και η κουζίνα θεωρείτο το πιο ζεστό δωμάτιο του σπιτιού, πόλος
έλξης για μικρούς και μεγάλους.Το οικογενειακό τραπέζι, λοιπόν, σύμφωνα με τους ερευνητές του πανεπιστημίου
του Χάρβαρντ, συμβάλλει στην ανάπτυξη του παιδιού, στην αυτοπεποίθηση του, στο λεξιλόγιο του, πολύ
περισσότερο από το χρόνο που τους αφιερώνουμε για παιχνίδι ή ανάγνωση βιβλίων. Λέγεται μάλιστα ότι, αν
συνεχίσουμε έτσι, θα απέχει από το κάπνισμα, το αλκοόλ ή τα ναρκωτικά.
Σάντυ Τσαντάκη, «Επιχείρηση... διάσωσης για το οικογενειακό τραπέζι»,
Η Καθημερινή, 21.5.2005(διασκευή)