1. Instrui interlingvistikon hodia˘
u
Spertoj kaj konsideroj
Federico Gobbo
Universitato de Torino
federico.gobbo@unito.it
1 de 28
$
BY:
C
CC
39-a Malferma Tago, CO de UEA
Roterdamo, 30 nov. 2013

2. Memprezento

3. ˆ
Cefaj momentoj de mia Esperanta vivo: junule. . .
En la jaroj 1993-1998 mi estis studento ˆe Universitato de Torino:
c
1993 en la unua akademia jaro kiel bakala˘ra studento, renkonto kun la
u
libro La serˆado de la perfekta lingvo de Umberto Eco, studante
c
semiotikon;
3 de 28

4. ˆ
Cefaj momentoj de mia Esperanta vivo: junule. . .
En la jaroj 1993-1998 mi estis studento ˆe Universitato de Torino:
c
1993 en la unua akademia jaro kiel bakala˘ra studento, renkonto kun la
u
libro La serˆado de la perfekta lingvo de Umberto Eco, studante
c
semiotikon;
1997 unua kurso de Esperanto per retpoˆto, organize de ELNA;
s
3 de 28

5. ˆ
Cefaj momentoj de mia Esperanta vivo: junule. . .
En la jaroj 1993-1998 mi estis studento ˆe Universitato de Torino:
c
1993 en la unua akademia jaro kiel bakala˘ra studento, renkonto kun la
u
libro La serˆado de la perfekta lingvo de Umberto Eco, studante
c
semiotikon;
1997 unua kurso de Esperanto per retpoˆto, organize de ELNA;
s
1997 estrarano de IEJ respondeca pri retpaˆoj; italigo de la ELNA-kurso,
g
nomita KIREK;
3 de 28

6. ˆ
Cefaj momentoj de mia Esperanta vivo: junule. . .
En la jaroj 1993-1998 mi estis studento ˆe Universitato de Torino:
c
1993 en la unua akademia jaro kiel bakala˘ra studento, renkonto kun la
u
libro La serˆado de la perfekta lingvo de Umberto Eco, studante
c
semiotikon;
1997 unua kurso de Esperanto per retpoˆto, organize de ELNA;
s
1997 estrarano de IEJ respondeca pri retpaˆoj; italigo de la ELNA-kurso,
g
nomita KIREK;
1997 kunorganizo por IEJ de la 53-a IJK en Assisi, Italio;
3 de 28

7. ˆ
Cefaj momentoj de mia Esperanta vivo: junule. . .
En la jaroj 1993-1998 mi estis studento ˆe Universitato de Torino:
c
1993 en la unua akademia jaro kiel bakala˘ra studento, renkonto kun la
u
libro La serˆado de la perfekta lingvo de Umberto Eco, studante
c
semiotikon;
1997 unua kurso de Esperanto per retpoˆto, organize de ELNA;
s
1997 estrarano de IEJ respondeca pri retpaˆoj; italigo de la ELNA-kurso,
g
nomita KIREK;
1997 kunorganizo por IEJ de la 53-a IJK en Assisi, Italio;
1998 itala delegito por la TEJO-seminario ˆe European Youth Council de
c
EU en Budapeˆto, Hungario;
s
3 de 28

8. ˆ
Cefaj momentoj de mia Esperanta vivo: junule. . .
En la jaroj 1993-1998 mi estis studento ˆe Universitato de Torino:
c
1993 en la unua akademia jaro kiel bakala˘ra studento, renkonto kun la
u
libro La serˆado de la perfekta lingvo de Umberto Eco, studante
c
semiotikon;
1997 unua kurso de Esperanto per retpoˆto, organize de ELNA;
s
1997 estrarano de IEJ respondeca pri retpaˆoj; italigo de la ELNA-kurso,
g
nomita KIREK;
1997 kunorganizo por IEJ de la 53-a IJK en Assisi, Italio;
1998 itala delegito por la TEJO-seminario ˆe European Youth Council de
c
EU en Budapeˆto, Hungario;
s
1998 sekvis kurson kaj magistriˆis en Interlingvistiko kaj Esperantologio,
g
profesoro Fabrizio A. Pennacchietti;
3 de 28

9. ˆ
Cefaj momentoj de mia Esperanta vivo: junule. . .
En la jaroj 1993-1998 mi estis studento ˆe Universitato de Torino:
c
1993 en la unua akademia jaro kiel bakala˘ra studento, renkonto kun la
u
libro La serˆado de la perfekta lingvo de Umberto Eco, studante
c
semiotikon;
1997 unua kurso de Esperanto per retpoˆto, organize de ELNA;
s
1997 estrarano de IEJ respondeca pri retpaˆoj; italigo de la ELNA-kurso,
g
nomita KIREK;
1997 kunorganizo por IEJ de la 53-a IJK en Assisi, Italio;
1998 itala delegito por la TEJO-seminario ˆe European Youth Council de
c
EU en Budapeˆto, Hungario;
s
1998 sekvis kurson kaj magistriˆis en Interlingvistiko kaj Esperantologio,
g
profesoro Fabrizio A. Pennacchietti;
1999 oni aljuˆis Stipendion Lapenna por la plej bona disertaˆ de la jaro.
g
o
3 de 28

10. . . . kaj post-junule
Ekde 2004 estiˆis akademia karierio kiel lingvisto kaj informadikisto:
g
2005 recenzoredaktoro de la revuo LPLP (Language Problems &
Language Planning);
4 de 28

11. . . . kaj post-junule
Ekde 2004 estiˆis akademia karierio kiel lingvisto kaj informadikisto:
g
2005 recenzoredaktoro de la revuo LPLP (Language Problems &
Language Planning);
2005 publikigo de unua fakartikolo pri E˘ropa lingvopolitiko ˆe Journal
u
c
of Universal Language; sekvos aliaj;
4 de 28

12. . . . kaj post-junule
Ekde 2004 estiˆis akademia karierio kiel lingvisto kaj informadikisto:
g
2005 recenzoredaktoro de la revuo LPLP (Language Problems &
Language Planning);
2005 publikigo de unua fakartikolo pri E˘ropa lingvopolitiko ˆe Journal
u
c
of Universal Language; sekvos aliaj;
2009 seminario pri interlingvistiko ˆe studentoj de filozofio en
c
Universitato de Milano kaj unua manlibro de la fako en la itala;
4 de 28

13. . . . kaj post-junule
Ekde 2004 estiˆis akademia karierio kiel lingvisto kaj informadikisto:
g
2005 recenzoredaktoro de la revuo LPLP (Language Problems &
Language Planning);
2005 publikigo de unua fakartikolo pri E˘ropa lingvopolitiko ˆe Journal
u
c
of Universal Language; sekvos aliaj;
2009 seminario pri interlingvistiko ˆe studentoj de filozofio en
c
Universitato de Milano kaj unua manlibro de la fako en la itala;
2011 unua kurso pri Lingvoplanado kaj Planlingvoj ˆe Universitato de
c
Torino, aktiva ˆis nun;
g
4 de 28

14. . . . kaj post-junule
Ekde 2004 estiˆis akademia karierio kiel lingvisto kaj informadikisto:
g
2005 recenzoredaktoro de la revuo LPLP (Language Problems &
Language Planning);
2005 publikigo de unua fakartikolo pri E˘ropa lingvopolitiko ˆe Journal
u
c
of Universal Language; sekvos aliaj;
2009 seminario pri interlingvistiko ˆe studentoj de filozofio en
c
Universitato de Milano kaj unua manlibro de la fako en la itala;
2011 unua kurso pri Lingvoplanado kaj Planlingvoj ˆe Universitato de
c
Torino, aktiva ˆis nun;
g
2012 kurso pri Historio kaj Filozofio de Informadiko en Hajnano kadre de
Universitato de Esperanto;
4 de 28

15. . . . kaj post-junule
Ekde 2004 estiˆis akademia karierio kiel lingvisto kaj informadikisto:
g
2005 recenzoredaktoro de la revuo LPLP (Language Problems &
Language Planning);
2005 publikigo de unua fakartikolo pri E˘ropa lingvopolitiko ˆe Journal
u
c
of Universal Language; sekvos aliaj;
2009 seminario pri interlingvistiko ˆe studentoj de filozofio en
c
Universitato de Milano kaj unua manlibro de la fako en la itala;
2011 unua kurso pri Lingvoplanado kaj Planlingvoj ˆe Universitato de
c
Torino, aktiva ˆis nun;
g
2012 kurso pri Historio kaj Filozofio de Informadiko en Hajnano kadre de
Universitato de Esperanto;
2013 iˆas korespondanto de Akademio de Esperanto;
g
4 de 28

16. . . . kaj post-junule
Ekde 2004 estiˆis akademia karierio kiel lingvisto kaj informadikisto:
g
2005 recenzoredaktoro de la revuo LPLP (Language Problems &
Language Planning);
2005 publikigo de unua fakartikolo pri E˘ropa lingvopolitiko ˆe Journal
u
c
of Universal Language; sekvos aliaj;
2009 seminario pri interlingvistiko ˆe studentoj de filozofio en
c
Universitato de Milano kaj unua manlibro de la fako en la itala;
2011 unua kurso pri Lingvoplanado kaj Planlingvoj ˆe Universitato de
c
Torino, aktiva ˆis nun;
g
2012 kurso pri Historio kaj Filozofio de Informadiko en Hajnano kadre de
Universitato de Esperanto;
2013 iˆas korespondanto de Akademio de Esperanto;
g
2014 kurso pri Interlingvistiko kaj Esperanto ˆe Universitato de
c
Amsterdamo – ekde februaro la interlingvistikan parton.
4 de 28

17. Kio estas interlingvistiko?

18. La influo de Otto Jespersen
Kvankam la termino ‘interlingvistiko’ aperis unue en 1911 en franca
fakˆ
urnalo redakte de Jules Meysmans (Blanke, 1985), estis Otto
Jespersen, mondfama dana lingvisto, kiu disvastigis ˆin en 1931, dum
g
ˆ
la 2-a Internacia Kongreso de Lingvistoj okazinta en Genevo:
Nova scienco estas evoluanta, Interlingvistiko – branˆo de la
c
lingvoscienco kiu pritraktas strukturon kaj bazajn ideojn de ˆiuj
c
lingvoj cele al ekstarigo de normo por interlingvoj, t.e.
helplingvoj destinitaj al buˆa kaj skriba uzo inter homoj kiuj ne
s
povas sin komprenigi per siaj gepatraj lingvoj.
Gobbo (2008, citaˆ elangligita, grasigo mia, p. 24)
o
6 de 28

19. La kunteksto de Jespersen
En tiu epoko furoris la bataloj inter la Esperanto-Movado kaj la
konkurantoj, kiuj neniam sukcesis arigi kvanton da homoj kompareblaj
kun niaj pioniroj. La plej gravaj:
1902 Idiom Neutral proponita de Waldemar Rosenberg;
1903 Latino sine Flexione proponita de Giuseppe Peano;
1908 Ido proponita de Louis Couturat;
1922 Occidental proponita de Edgar de Wahl;
1928 Novial proponita de Otto Jespersen mem.
Evidente Otto Jespersen ne estis ne˘trala tiurilate!
u
7 de 28

20. Ekzemplo: Ido pli bona ol Latino sine Flexione. . .
“Ni ˆiuj laboras por la estonta Lingvo Internacia kies ekzakta tipo ni
c
ja ne konas”
8 de 28

21. La malfacilaˆ alfrontitaj de Jespersen
oj
Kvankam la prestiˆo de Jespersen inter lingvistoj estis granda, tiu
g
alvoko al la laboro por interlingvistiko alfrontas malfacilaˆ pro
oj,
diversaj kialoj:
historie, en la infanaˆo de lingvistiko, kiam estis fondita la Societo
g
Lingvistika de Parizo (1866), interlingvistiko en la preskriba senco
estis eksplicite konsiderita for de la fako.
pragmatike ‘normalajn’ lingvojn oni nature lernas elparoli anta˘ ol
u
skribi: planlingvojn oni ˆiam lanˆas per verko, kiu priskribas
c
c
gramatikon, bazan vortaron kaj ekzemplajn tekstojn. Multaj gravaj
lingvistikaj fenomenoj rilatas al la elparolo (fonetiko, fonologio,
prozodio, ktp), kaj pro tio lingvistoj ofte preteratentas
interlingvistikon.
9 de 28

22. La klasika difino de interlingvistiko
Post Jespersen, tiu ˆi malbonˆanca subfako de lingvistiko
c
s
transformiˆis de preskriba karaktero al priskriba: kompara studo de
g
internaciaj helplingvoj – kun la notinda escepto de IALA. Ofte tiuj
komparoj okazas el teoria vidpunkto, sen konside al la fakto, ke
Esperanto reale funkcias kiel vivanta lingvo.
La konkreta vivo de Esperanto – tiel riˆa kompare kun la konkurantoj!
c
– formas do subfakon de interlingvistiko, nome esperantologio.
Esperantologio estas termino inventita en la germana de grava
leksikologo Eugen W¨ster (Blanke, 2006).
u
10 de 28

23. Jen taksonomio de klasika interlingvistiko kiel fako
lingvistiko
interlingvistiko
esperantologio
Kelkaj fakuloj larˆigas la esplorkampon de interlingvistiko anka˘ al la
g
u
studo de etnaj lingvoj kiam oni ilin uzas kiel helplingvojn.
Alivorte, en la kazoj kiam tiuj lingvoj iˆas komprenilo inter parolantoj
g
kiuj havas diversajn gepatrajn lingvojn. Ofte la efikon de etnaj lingvoj
oni kontrastas al tiu de planlingvoj.
11 de 28

24. Kiel aperas la klasika interlingvistiko al nuntempaj
bitdenaskaj studentoj?

25. Konsideroj post multjara sperto pri instruado
Kiaj studentoj interesiˆas al klasika interlingvistiko? Kutime ili jam
g
studis anta˘e:
u
historion de la dudeka jarcento, aparte pri la ideologioj kaj
politikaj ideoj kiel kosmopolitismo, mondfederismo, pacismo a˘
u
socialismo kaj komunismo;
historion kaj filozofio de la sciencoj, ekzemple matematikon kaj
logikon, ˆar interlingvistiko altiris gravajn homojn kiel Giuseppe
c
Peano, Bertrand Russell a˘ Louis Couturat;
u
historion de lingvosciencoj, pro la intereso de kelkaj gravaj
lingvistoj en interlingvistiko, ekzemple Ferdinand de Saussure,
Eugen W¨ster, Antoine Meillet, Edward Sapir – por mencii nur la
u
gigantojn.
13 de 28

26. La gravaj mesaˆoj de klasika interlingvistiko
g
1. Esperanto pluvivis du mondmilitojn, malgra˘ la malfacilaˆ
u
oj.
ˆ venkis la ‘batalon’ de la internaciaj helplingvoj, ˆar post la dua
Gi
c
mondmilito eˆ idistoj a˘ interlinguistas koncedas, ke Esperanto
c
u
funkcias kiel aliaj vivantaj lingvoj ˆar ˆi ˆanˆiˆas pro la uzo kaj do
c g s gg
evoluas (Martinet, 1989).
14 de 28

27. La gravaj mesaˆoj de klasika interlingvistiko
g
1. Esperanto pluvivis du mondmilitojn, malgra˘ la malfacilaˆ
u
oj.
ˆ venkis la ‘batalon’ de la internaciaj helplingvoj, ˆar post la dua
Gi
c
mondmilito eˆ idistoj a˘ interlinguistas koncedas, ke Esperanto
c
u
funkcias kiel aliaj vivantaj lingvoj ˆar ˆi ˆanˆiˆas pro la uzo kaj do
c g s gg
evoluas (Martinet, 1989).
2. La akcepto de planlingvo ne dependas de ˆia strukturo, sed
g
de lingvopolitiko. La agadoj de Nitobe Inazˆ ˆe la Ligo de Nacioj
oc
en 1921 kaj de Ivo Lapenna ˆe Unesko en 1954 montras tion tre
c
klare.
14 de 28

28. La gravaj mesaˆoj de klasika interlingvistiko
g
1. Esperanto pluvivis du mondmilitojn, malgra˘ la malfacilaˆ
u
oj.
ˆ venkis la ‘batalon’ de la internaciaj helplingvoj, ˆar post la dua
Gi
c
mondmilito eˆ idistoj a˘ interlinguistas koncedas, ke Esperanto
c
u
funkcias kiel aliaj vivantaj lingvoj ˆar ˆi ˆanˆiˆas pro la uzo kaj do
c g s gg
evoluas (Martinet, 1989).
2. La akcepto de planlingvo ne dependas de ˆia strukturo, sed
g
de lingvopolitiko. La agadoj de Nitobe Inazˆ ˆe la Ligo de Nacioj
oc
en 1921 kaj de Ivo Lapenna ˆe Unesko en 1954 montras tion tre
c
klare.
3. La demando ‘kial Esperanto nun?’ neeviteble vekas
komparon kun la tiel nomata “tutmonda angla”, ˆefe en la
c
1990-aj, kiam okazis du mondskale gravaj faktoj:
14 de 28

29. La gravaj mesaˆoj de klasika interlingvistiko
g
1. Esperanto pluvivis du mondmilitojn, malgra˘ la malfacilaˆ
u
oj.
ˆ venkis la ‘batalon’ de la internaciaj helplingvoj, ˆar post la dua
Gi
c
mondmilito eˆ idistoj a˘ interlinguistas koncedas, ke Esperanto
c
u
funkcias kiel aliaj vivantaj lingvoj ˆar ˆi ˆanˆiˆas pro la uzo kaj do
c g s gg
evoluas (Martinet, 1989).
2. La akcepto de planlingvo ne dependas de ˆia strukturo, sed
g
de lingvopolitiko. La agadoj de Nitobe Inazˆ ˆe la Ligo de Nacioj
oc
en 1921 kaj de Ivo Lapenna ˆe Unesko en 1954 montras tion tre
c
klare.
3. La demando ‘kial Esperanto nun?’ neeviteble vekas
komparon kun la tiel nomata “tutmonda angla”, ˆefe en la
c
1990-aj, kiam okazis du mondskale gravaj faktoj:
la falo de Sovetunio kaj do la fino de la malvarma milito;
14 de 28

30. La gravaj mesaˆoj de klasika interlingvistiko
g
1. Esperanto pluvivis du mondmilitojn, malgra˘ la malfacilaˆ
u
oj.
ˆ venkis la ‘batalon’ de la internaciaj helplingvoj, ˆar post la dua
Gi
c
mondmilito eˆ idistoj a˘ interlinguistas koncedas, ke Esperanto
c
u
funkcias kiel aliaj vivantaj lingvoj ˆar ˆi ˆanˆiˆas pro la uzo kaj do
c g s gg
evoluas (Martinet, 1989).
2. La akcepto de planlingvo ne dependas de ˆia strukturo, sed
g
de lingvopolitiko. La agadoj de Nitobe Inazˆ ˆe la Ligo de Nacioj
oc
en 1921 kaj de Ivo Lapenna ˆe Unesko en 1954 montras tion tre
c
klare.
3. La demando ‘kial Esperanto nun?’ neeviteble vekas
komparon kun la tiel nomata “tutmonda angla”, ˆefe en la
c
1990-aj, kiam okazis du mondskale gravaj faktoj:
la falo de Sovetunio kaj do la fino de la malvarma milito;
ˆ
la ekstariˆo de TTT fare de Tim Berners-Lee (CERN, Genevo) kiu
g
portis interreton en la ˆiutaga vivo de homoj tra la tuta mondo, per
c
komputiloj unue kaj poˆtelefonoj kaj tabuletoj poste.
s
14 de 28

31. La ambigueco de la vorto interlingvistiko nuntempe
1. interlingvistiko kiel komparo inter diversaj trajtoj de naturaj
lingvoj, ofte genealogie parencaj, ekz. ‘interlingvistika komparo
inter la franca, la piedmonta kaj la itala’;

32. La ambigueco de la vorto interlingvistiko nuntempe
1. interlingvistiko kiel komparo inter diversaj trajtoj de naturaj
lingvoj, ofte genealogie parencaj, ekz. ‘interlingvistika komparo
inter la franca, la piedmonta kaj la itala’;
2. interlingvo kiel lerna variaˆ de dua lingvo, ofte influita de la
o
unua lingvo de la lernanto, estas termino uzata en la subfako de
lingvolernado, ekde almena˘ la 1970-aj;
u

33. La ambigueco de la vorto interlingvistiko nuntempe
1. interlingvistiko kiel komparo inter diversaj trajtoj de naturaj
lingvoj, ofte genealogie parencaj, ekz. ‘interlingvistika komparo
inter la franca, la piedmonta kaj la itala’;
2. interlingvo kiel lerna variaˆ de dua lingvo, ofte influita de la
o
unua lingvo de la lernanto, estas termino uzata en la subfako de
lingvolernado, ekde almena˘ la 1970-aj;
u
3. interlingvistiko kiel formala lingvaˆ por per-a˘tomata
o
u
tradukado, paradigmo uzita ˆefe en la 1980-aj jaroj – inter la aliaj,
c
en peresperanta nederlanda projekto DLT;

34. La ambigueco de la vorto interlingvistiko nuntempe
1. interlingvistiko kiel komparo inter diversaj trajtoj de naturaj
lingvoj, ofte genealogie parencaj, ekz. ‘interlingvistika komparo
inter la franca, la piedmonta kaj la itala’;
2. interlingvo kiel lerna variaˆ de dua lingvo, ofte influita de la
o
unua lingvo de la lernanto, estas termino uzata en la subfako de
lingvolernado, ekde almena˘ la 1970-aj;
u
3. interlingvistiko kiel formala lingvaˆ por per-a˘tomata
o
u
tradukado, paradigmo uzita ˆefe en la 1980-aj jaroj – inter la aliaj,
c
en peresperanta nederlanda projekto DLT;
4. Interlingua estis uzita de Giuseppe Peano por indiki la komunan
internacian vortaron kiu fontas el la latina lingvo, kaj kelkfoje ˆi
g
iˆis sinonimo de Latino sine Flexione;
g

35. La ambigueco de la vorto interlingvistiko nuntempe
1. interlingvistiko kiel komparo inter diversaj trajtoj de naturaj
lingvoj, ofte genealogie parencaj, ekz. ‘interlingvistika komparo
inter la franca, la piedmonta kaj la itala’;
2. interlingvo kiel lerna variaˆ de dua lingvo, ofte influita de la
o
unua lingvo de la lernanto, estas termino uzata en la subfako de
lingvolernado, ekde almena˘ la 1970-aj;
u
3. interlingvistiko kiel formala lingvaˆ por per-a˘tomata
o
u
tradukado, paradigmo uzita ˆefe en la 1980-aj jaroj – inter la aliaj,
c
en peresperanta nederlanda projekto DLT;
4. Interlingua estis uzita de Giuseppe Peano por indiki la komunan
internacian vortaron kiu fontas el la latina lingvo, kaj kelkfoje ˆi
g
iˆis sinonimo de Latino sine Flexione;
g
5. Interlingua estas la nomo de la internacia helplingvo planita de la
grupo estre de filologo Alexander Gode por IALA kiu estis
publikigita en 1951;

36. La ambigueco de la vorto interlingvistiko nuntempe
1. interlingvistiko kiel komparo inter diversaj trajtoj de naturaj
lingvoj, ofte genealogie parencaj, ekz. ‘interlingvistika komparo
inter la franca, la piedmonta kaj la itala’;
2. interlingvo kiel lerna variaˆ de dua lingvo, ofte influita de la
o
unua lingvo de la lernanto, estas termino uzata en la subfako de
lingvolernado, ekde almena˘ la 1970-aj;
u
3. interlingvistiko kiel formala lingvaˆ por per-a˘tomata
o
u
tradukado, paradigmo uzita ˆefe en la 1980-aj jaroj – inter la aliaj,
c
en peresperanta nederlanda projekto DLT;
4. Interlingua estis uzita de Giuseppe Peano por indiki la komunan
internacian vortaron kiu fontas el la latina lingvo, kaj kelkfoje ˆi
g
iˆis sinonimo de Latino sine Flexione;
g
5. Interlingua estas la nomo de la internacia helplingvo planita de la
grupo estre de filologo Alexander Gode por IALA kiu estis
publikigita en 1951;
6. interlingvistiko en la senco pritraktita ˆis nun.
g

37. Modernigi interlingvistikon

38. La konverˆo inter interlingvistiko kaj lingvoplanado
g
Valter Tauli, eminenta estona lingvisto, estis la unua kiu en 1968
esplicite konsideris interlingvistikon subfako de lingvoplanado: por li
interlingvistiko estas la scienco de internacia lingvoplanado
(Gobbo, 2008).
Fakte, li notis, ke la principoj kaj la problemoj alfrontitaj de
lingvoplanado, t.e. la normigo de lingvoj je nacia kaj regiona
nivelo, ofte similas al tiuj alfrontitaj de internaciaj helplingvoj.
Tiu ˆi rimarko ofertas komparon aparte inter Esperanto kaj
c
minoritataj lingvoj, kiu estas konsiderita interesa de kelkaj lingvistoj
lastatempe (Kimura, 2012; Romaine, 2011; Edwards, 2010).
17 de 28

39. Minoritataj lingvoj kaj lingvoplanado
Minoritata lingvo estas lingvo difinita per unu etno en sia historia
a˘ mita origino, kiu fontas el preciza loko. Tiu loko iˆas grava por
u
g
la sento de aparteno fare de la parolantoj. Sed por la hazardoj de la
historio mem la etno ekde iam estis subpremata de alia etna grupo
havanta alian etnan lingvon.
18 de 28

40. Minoritataj lingvoj kaj lingvoplanado
Minoritata lingvo estas lingvo difinita per unu etno en sia historia
a˘ mita origino, kiu fontas el preciza loko. Tiu loko iˆas grava por
u
g
la sento de aparteno fare de la parolantoj. Sed por la hazardoj de la
historio mem la etno ekde iam estis subpremata de alia etna grupo
havanta alian etnan lingvon.
Minoritata lingvo estas tia ˆiam rilate al majoritata lingvo.
c
18 de 28

41. Minoritataj lingvoj kaj lingvoplanado
Lingvoplanado estas ˆiu ajna agado por konscie promocii lingvon,
c
ofte minoritatan. Post Hornberger (2006), oni distingas tri partojn de
lingvoplanado:
1. statuso-planado: agado por altigi la nivelon de prestiˆo en la
g
institucioj kaj la parolantaro;
19 de 28

42. Minoritataj lingvoj kaj lingvoplanado
Lingvoplanado estas ˆiu ajna agado por konscie promocii lingvon,
c
ofte minoritatan. Post Hornberger (2006), oni distingas tri partojn de
lingvoplanado:
1. statuso-planado: agado por altigi la nivelon de prestiˆo en la
g
institucioj kaj la parolantaro;
2. korpuso-planado: pligrandigo de la vortprovizo por adapti la
lingvon al uzoj en netradiciaj kampoj;
19 de 28

43. Minoritataj lingvoj kaj lingvoplanado
Lingvoplanado estas ˆiu ajna agado por konscie promocii lingvon,
c
ofte minoritatan. Post Hornberger (2006), oni distingas tri partojn de
lingvoplanado:
1. statuso-planado: agado por altigi la nivelon de prestiˆo en la
g
institucioj kaj la parolantaro;
2. korpuso-planado: pligrandigo de la vortprovizo por adapti la
lingvon al uzoj en netradiciaj kampoj;
3. akiro-planado: eduka agado por instrui kaj ebligi la lernadon en la
familioj, lernejoj kaj ekstere.
19 de 28

44. Minoritataj lingvoj kaj lingvoplanado
Lingvoplanado estas ˆiu ajna agado por konscie promocii lingvon,
c
ofte minoritatan. Post Hornberger (2006), oni distingas tri partojn de
lingvoplanado:
1. statuso-planado: agado por altigi la nivelon de prestiˆo en la
g
institucioj kaj la parolantaro;
2. korpuso-planado: pligrandigo de la vortprovizo por adapti la
lingvon al uzoj en netradiciaj kampoj;
3. akiro-planado: eduka agado por instrui kaj ebligi la lernadon en la
familioj, lernejoj kaj ekstere.
19 de 28

45. Minoritataj lingvoj kaj lingvoplanado
Lingvoplanado estas ˆiu ajna agado por konscie promocii lingvon,
c
ofte minoritatan. Post Hornberger (2006), oni distingas tri partojn de
lingvoplanado:
1. statuso-planado: agado por altigi la nivelon de prestiˆo en la
g
institucioj kaj la parolantaro;
2. korpuso-planado: pligrandigo de la vortprovizo por adapti la
lingvon al uzoj en netradiciaj kampoj;
3. akiro-planado: eduka agado por instrui kaj ebligi la lernadon en la
familioj, lernejoj kaj ekstere.
Evidente, post la ˆustaj adaptoj kaj precizigoj, la tri partoj de
g
lingvoplanado validas anka˘ por Esperanto.
u
19 de 28

46. Taksonomio de minoritataj lingvoj
La˘ la taksonomio de kanada lingvisto Edwards (1992) – iom
u
simpligita – ekzistas tri specoj de minoritataj lingvoj (ekzemploj el
Italio):
nur-ie-lokaj minoritataj lingvoj: la germana, franca kaj slovena, ˆar
c
ekster Italio ili estas naciaj lingvoj;
20 de 28

47. Taksonomio de minoritataj lingvoj
La˘ la taksonomio de kanada lingvisto Edwards (1992) – iom
u
simpligita – ekzistas tri specoj de minoritataj lingvoj (ekzemploj el
Italio):
nur-ie-lokaj minoritataj lingvoj: la germana, franca kaj slovena, ˆar
c
ekster Italio ili estas naciaj lingvoj;
ˆiam-tie-lokaj minoritataj lingvoj: la piedmonta a˘ la veneta estas
c
u
tiaj nur en partoj de (norda) Italio;
20 de 28

48. Taksonomio de minoritataj lingvoj
La˘ la taksonomio de kanada lingvisto Edwards (1992) – iom
u
simpligita – ekzistas tri specoj de minoritataj lingvoj (ekzemploj el
Italio):
nur-ie-lokaj minoritataj lingvoj: la germana, franca kaj slovena, ˆar
c
ekster Italio ili estas naciaj lingvoj;
ˆiam-tie-lokaj minoritataj lingvoj: la piedmonta a˘ la veneta estas
c
u
tiaj nur en partoj de (norda) Italio;
ˆiam-ie-lokaj minoritataj lingvoj: la kataluna estas minoritata kaj
c
en Italio (Alghero, insulo Sardujo) kaj en Hispanio.
20 de 28

49. Konataj trajtoj ofte troveblaj ˆe minoritatoj
c
1. ofte, la˘ la absoluta kvanto da parolantoj, ili estas malmajoritato
u
naci-nivele kaj majoritato region-nivele (Edwards, 2010);
21 de 28

50. Konataj trajtoj ofte troveblaj ˆe minoritatoj
c
1. ofte, la˘ la absoluta kvanto da parolantoj, ili estas malmajoritato
u
naci-nivele kaj majoritato region-nivele (Edwards, 2010);
2. lingvaj entuziasmuloj estas kutime volontuloj – la plejmulto ne
gajnas vivsubtenan monon praktikante la lingvon;
21 de 28

51. Konataj trajtoj ofte troveblaj ˆe minoritatoj
c
1. ofte, la˘ la absoluta kvanto da parolantoj, ili estas malmajoritato
u
naci-nivele kaj majoritato region-nivele (Edwards, 2010);
2. lingvaj entuziasmuloj estas kutime volontuloj – la plejmulto ne
gajnas vivsubtenan monon praktikante la lingvon;
3. parolantoj konsideras la lingvon grava, dum neparolantoj estas
indiferentaj a˘ eˆ malamikaj, ofte pro anta˘juˆoj kaj nekono;
u c
u g
21 de 28

52. Konataj trajtoj ofte troveblaj ˆe minoritatoj
c
1. ofte, la˘ la absoluta kvanto da parolantoj, ili estas malmajoritato
u
naci-nivele kaj majoritato region-nivele (Edwards, 2010);
2. lingvaj entuziasmuloj estas kutime volontuloj – la plejmulto ne
gajnas vivsubtenan monon praktikante la lingvon;
3. parolantoj konsideras la lingvon grava, dum neparolantoj estas
indiferentaj a˘ eˆ malamikaj, ofte pro anta˘juˆoj kaj nekono;
u c
u g
4. multaj parolantoj estas tre sentemaj kaj atentaj al la temaro de
lingvaj rajtoj kiel parto de homaj rajtoj;
21 de 28

53. Konataj trajtoj ofte troveblaj ˆe minoritatoj
c
1. ofte, la˘ la absoluta kvanto da parolantoj, ili estas malmajoritato
u
naci-nivele kaj majoritato region-nivele (Edwards, 2010);
2. lingvaj entuziasmuloj estas kutime volontuloj – la plejmulto ne
gajnas vivsubtenan monon praktikante la lingvon;
3. parolantoj konsideras la lingvon grava, dum neparolantoj estas
indiferentaj a˘ eˆ malamikaj, ofte pro anta˘juˆoj kaj nekono;
u c
u g
4. multaj parolantoj estas tre sentemaj kaj atentaj al la temaro de
lingvaj rajtoj kiel parto de homaj rajtoj;
5. en la historio de multaj minoritatoj, ofte ekzistas diversaj
skribmanieroj kiuj privilegias unu variaˆ a˘ la alian kaj ne facilas
on u
elekti.
21 de 28

54. Konataj trajtoj ofte troveblaj ˆe minoritatoj
c
1. ofte, la˘ la absoluta kvanto da parolantoj, ili estas malmajoritato
u
naci-nivele kaj majoritato region-nivele (Edwards, 2010);
2. lingvaj entuziasmuloj estas kutime volontuloj – la plejmulto ne
gajnas vivsubtenan monon praktikante la lingvon;
3. parolantoj konsideras la lingvon grava, dum neparolantoj estas
indiferentaj a˘ eˆ malamikaj, ofte pro anta˘juˆoj kaj nekono;
u c
u g
4. multaj parolantoj estas tre sentemaj kaj atentaj al la temaro de
lingvaj rajtoj kiel parto de homaj rajtoj;
5. en la historio de multaj minoritatoj, ofte ekzistas diversaj
skribmanieroj kiuj privilegias unu variaˆ a˘ la alian kaj ne facilas
on u
elekti.
21 de 28

55. Konataj trajtoj ofte troveblaj ˆe minoritatoj
c
1. ofte, la˘ la absoluta kvanto da parolantoj, ili estas malmajoritato
u
naci-nivele kaj majoritato region-nivele (Edwards, 2010);
2. lingvaj entuziasmuloj estas kutime volontuloj – la plejmulto ne
gajnas vivsubtenan monon praktikante la lingvon;
3. parolantoj konsideras la lingvon grava, dum neparolantoj estas
indiferentaj a˘ eˆ malamikaj, ofte pro anta˘juˆoj kaj nekono;
u c
u g
4. multaj parolantoj estas tre sentemaj kaj atentaj al la temaro de
lingvaj rajtoj kiel parto de homaj rajtoj;
5. en la historio de multaj minoritatoj, ofte ekzistas diversaj
skribmanieroj kiuj privilegias unu variaˆ a˘ la alian kaj ne facilas
on u
elekti.
Punktoj 2, 3, 4 validas anka˘ en la kazo de Esperanto.
u
21 de 28

56. Nehazarde esperantistoj ofte estas minoritatanoj
Nur unu freˆdata ekzemplo:
s
Kanada esperantisto Brian Kaneen, kiu forpasis la 12-an de
januaro, 2012, testamentis al ESF pli ol duonan milionon da
kanadaj dolaroj [. . . ] Kaneen, universitata docento pri la
germana lingvo, estis aktiva en la kanada Esperanto-movado,
interalie kiel instruisto kaj sekretario de la vankuvera klubo.
Modesta homo kun modesta vivstilo, li ˆiam energie pledis por
c
pli da konscio kaj engaˆiˆo pri lingvopolitikaj demandoj. Tiu
gg
sinteno fontis interalie el lia propra junaˆa sperto de
g
lingvomorto sur Manks-insulo; alia testamenta disponigo kreis
stipendion por manksaj junuloj kiuj volas studi keltan lingvon.
Fonto: esperantic.org, 29 sep 2013, grasigo mia.
22 de 28

57. Finaj rimarkoj

58. Lingvoplanado povas helpi al esperantologio. . .
Per (re)utiligo de nocioj pri lingvoplanado
studentoj pri lingvistiko interesiˆas pli facile kaj
g
profunde pri Esperanto kaj al ˆia historio, ˆar
g
c
ili povas kompreni la socilingvistikan
fenomenon Esperanto per komparo (alivorte,
per similaj kaj malsimilaj trajtoj), kun pozitivaj
efikoj amba˘flanke.
u

59. . . . kaj modernigi interlingvistikon
La historiaj konkurantoj de Esperanto, t.e., la
aliaj internaciaj helplingvoj, kvankam
malsukcesaj, ja estas interesis al lingvoplanado
por komparaj celoj, ˆar lingvoplanadaj klopodoj
c
ofte estas malsukcesoj. Alivorte, Esperanto
estas sukceso, kaj eˆ en la historio de
c
lingvoplanado sukcesoj estas malmultaj: la
novhebrea, la svahila, la indonezia, la kataluna,
la kelta kaj malmultaj aliaj.

60. Minoritataj lingvoj kaj fikciaj planlingvoj
Estas proksimumaj kalkuloj pri maksimume 6.000 lingvoj
vivantaj en la mondo hodia˘, kvankam alarme alta proporcio
u
ˆ
estas je risko morti. Ciuj tiuj lingvoj havas sian historion. Kaj
krome, estas tiuj lingvoj kiuj estas inventitaj dum la lasta
jarcento kaj duono. [. . . ] La klingona, produkto de
uson-tutmonda pertelevida kulturo, unuavide ˆajnas jarcentoj for
s
ˆ
de la kornvala, lingvo kun longa kaj respekinda historio. Cu
vere? En ˆi tiu mallonga superrigardo mia ˆefa argumento estas,
c
c
ke la klopodoj normigi la revivigitan kornvalan havas multajn
trajtojn kiu similas al lingvoj kiel la klingona.
Fonto: Kornvala a˘ klingona? (Deacon, 2006, elangligo mia).
u
26 de 28

61. Minoritataj lingvoj kaj fikciaj planlingvoj
Estas proksimumaj kalkuloj pri maksimume 6.000 lingvoj
vivantaj en la mondo hodia˘, kvankam alarme alta proporcio
u
ˆ
estas je risko morti. Ciuj tiuj lingvoj havas sian historion. Kaj
krome, estas tiuj lingvoj kiuj estas inventitaj dum la lasta
jarcento kaj duono. [. . . ] La klingona, produkto de
uson-tutmonda pertelevida kulturo, unuavide ˆajnas jarcentoj for
s
ˆ
de la kornvala, lingvo kun longa kaj respekinda historio. Cu
vere? En ˆi tiu mallonga superrigardo mia ˆefa argumento estas,
c
c
ke la klopodoj normigi la revivigitan kornvalan havas multajn
trajtojn kiu similas al lingvoj kiel la klingona.
Fonto: Kornvala a˘ klingona? (Deacon, 2006, elangligo mia).
u
Sed tio estas ja la temo de la dua prelego. . .
26 de 28

62. Esenca Bibliografio
Blanke, D. (1985), Internationale Plansprachen. Ein Einf¨rung. Akademie Verlag.
u
Blanke, D. (2003), Interlingvistiko kaj esperantologio: vojoj al la faka literaturo. Universala Esperanto-Asocio.
Blanke, D. (2006), Interlinguistische Beitr¨ge. Zum Wesen und zur Funktion internationaler Palnsprachen. Peter Lang.
a
Deacon, B. (2006), Cornish or Klingon? The standardisation of the Cornish language, in Payton, P. (ed). Cornish
Studies Fourteen. University of Exeter Press.
Edwards, J. (2010), Minority Languages and Group Identity. John Benjamins.
Edwards, J. (1992), Sociopolitical aspects of language maintenance and loss: Towards a Typology of Minority Language
Situations, ch. 3 of Fase, W. & Jaspaert, K. & Kroon, S. (eds) 1992, Maintenance and Loss of Minority Languages,
John Benjamins.
Gobbo, F. (2008), ‘Planning languages and language planning: The contribution of Interlinguistics to cross-cultural
communication’, in Boers, Franks & Darquennes, Jeroen & Kerremans, Koen & Temmerman, Rita (eds).
Multilingualism & Applied Comparative Linguistics (Volume II). 24–60. Cambridge Scholars Publishing.
Hornberger, N. H. (2006), ‘Frameworks and Models in Language Policy and Planning,’ in Ricento, T. (ed.) 2006, An
Introduction to Language Policy: Theory and Method, Blackwell. 24–41.
Kimura, G. (2012), ‘Esperanto and minority languages: A sociolinguistic comparison’, Language Problems & Language
Planning. 36:2. 167–181.
Martinet, A. (1989), ‘The proof of the pudding. . . ’, in Schubert, K. (ed.) Interlinguistics: Aspects of the Science of
Planned Languages. De Gruyter.
Romaine, S. (2011), ‘Revitalized Languages as Invented Languages’, in Adams, M. (ed.) From Elvish to Klingon:
Exploring Invented Languages. Oxford University Press.
27 de 28

63. Dankon pro via atento!
ˆ
Cu demandoj?
Por proponoj, ideoj kaj komentoj:
federico.gobbo@unito.it
Elˆutu kaj konigu ˆi tiujn lumbildojn per retpaˆo:
s
c
g
http:/federicogobbo.name/eo/2013.html
$
BY:
C
CC
28 de 28
Federico Gobbo 2013