1. ОЛОН УЛСЫН МАРКЕТИНГИЙН
ҮНЭ БҮРДЭЛТ
Лекц №13
Н.Ариунжаргал

2. Олон улсын зах зээл дээрх
үнэ, түүнийг бүрдүүлэх
 Нэгэн жишээ татья: Хонг-Конгийн Диснэй Лэнд анх үйл
ажиллагаагаа явуулж эхлэхдээ тасалбараа 32
доллараар худалдаалж байсан ба энэ нь тийм ч
боломжийн бус байсан учраас анх тооцоолж
байснаасаа хамаагүй бага ашиг олжээ.
 Тиймээс бүтэлгүйтэл болоод амжилт олох гол түлхүүр
нь өөрийнхөө бүтээгдэхүүн үйлчилгээнд тохирсон
боломжийн үнийг тогтоох хэрэгтэй байдаг. Хэрвээ танай
бараа бүтээгдэхүүн чинь боломжит үнэтэй биш бол
олон улсын зах зээл дээр үйл ажиллагаагаа явуулж
эхлэх гэж байгаа маркетерууд тохиромжит үнийг бий
болгож, боломжит идэвхижүүлэлтийн стратегиа сонгож
мөн тохиромжтой хувиарлалтын сувгаа сонгох
шаардлагатай.

3. Олон улсын зах зээл дээрх
үнэ, түүнийг бүрдүүлэх
 АНУ-ын бараа бүтээгдэхүүний чанар нь глобал зах
зээл болоод гадаадын худалдан авагчдад
дотоодын зах зээл шиг нь танигдсан хэдий ч чанар
болоод үнийн тэнцвэр нь худалдан авах шийдвэрт
нөлөөлж байдаг. Үнийг хэрхэн тогтоох вэ гэдэг
шийдвэр нь олон улсын маркетеруудад тулгардаг
хамгийн том бэрхшээлүүдийн нэг байдаг.
Цаашлаад өөр өөр олон орны зах зээл дээр
бүтээгдэхүүнээ худалдаалах нь хүндрэлтэй болж
ирдэг.
 Олон улсын зах зээл дээр өөрийнхөө үйл
ажиллагааг тэлэх нь үндэстэн дамнасан болоод
дотоодын компаниудын хоорондох өрсөлдөөнийг
эрчимжүүлж байдаг байна.

4. Олон улсын зах зээл дээрх
үнэ, түүнийг бүрдүүлэх
 Үнийн бодлого
 Ихэнх улс оронд үнэ бүрдэлт, үнийн
бодлоготой холбоотойгоор маш олон төрлийн
асуудлууд урган гарч ирдэг. Улс оронд
бизнесээ эрхлэн явуулахад бүтээгдэхүүний
төрөл, өрсөлдөөний олон талт байдал, бусад
төрлийн стратегийн хүчин зүйлүүд нь үнэ
бүрдэлтэнд ихээхэн нөлөөлж байдаг. Үнэ
болоод худалдааны нөхцөл нь зөвхөн
дотоодын зах зээлийн үндсэн хэмжүүр болж
чаддаггүй.

5. Олон улсын зах зээл дээрх
үнэ, түүнийг бүрдүүлэх
 Ерөнхийдөө үнийн талаар шийдвэр гаргахад 2 арга зам байдаг.
Үүнд нэгдүгээрт маркетингийн бодлогыг боловсруулахад гарч
ирэх идэвхитэй буюу уян хатан үнэ, аль эсвэл бизнесийн
шийдвэр гаргахад бий болох тогтвортой үнэ. Хэрвээ үнэ нь уян
хатан буюу идэвхитэй үнээр тогтоогдсон бол компани нь
зорилтот ашиг болоод зорилтот зах зээлийн үнэ юмуу зарим
төрлийн тусгай зорилго зорилтондоо хүрэх тохиолдолд энэ
үнийг ашигладаг.
 Харин компани 2 дахь зам болох тогтвортой үнийг сонгосон
тохиолдолд тухайн компани нь гадаад зах зээл дээр бизнесээ
эрхлэхэд худалдааны хэмжээ нь их байдаг. АНУ болон Канадад
бараа бүтээгдэхүүний үнэ тогтоох үзүүлэлт буюу татварын
хүүгээ 1-5 хувиар тогтоодог. Ихэнхдээ дунджаар нийт ашгийн
4,7%-иар дунджаар тогтоодог бол хөрөнгө оруулалтын 4,41%-
иар, зах зээлийн хувийн 4,13%-иар, нийт борлуулалтын хувийн
4,6 хувиар тус тус тогтоодог байна.

6. Олон улсын зах зээл дээрх
үнэ, түүнийг бүрдүүлэх
 Параллель импорт
 Олон улсын зах зээл дээр үйл ажиллагаагаа явуулж байгаа
комданиуд өөрсдийн охин компани болоод салбаруудаа тухайн зах
зээл дээр хэвээр нь хадгалан үлдэхийн тулд улс орноор болоод
үнээрээ хоорондоо өрсөлдөж байдаг. Учир нь өөр өөр орны зах зээл
дээр боломжит үнийг нь тогтоон тухайн орны зах зээл дээр
худалдаалагдаж байгаа бүтээгдэхүүн нь өрсөлдөгч бүтээгдэхүүнээс
үнээрээ ялгарахыг хичээж байдаг.
 Жишээлбэл тухайн худалдаалж байгаа бараа бүтээгдэхүүнийхээ
үнийг тухайн улсын эдийн засаг болоод орон нутгийн өрсөлдөөнд нь
нийцүүлэхийн тулд АНУ-ын эм үйлдвэрлэгч пүүс компаниуд
өөрсдийнхөө үйлдвэрлэсэн эмээ хөгжин буй орнуудын зах зээл дээр
бага үнээр нийлүүлж харин дараагаар нь энэхүү үнийн хөнгөлөлттэй
эмээ 3 дахьч оронд параллель импортоор дамжуулан худалдаалдаг
ба ингэснээр тэд өрсөлдөгч ижил төрлийн үйл ажиллагаа явуулдаг
үйлдвэрийн бүтээгдэхүүний үнэтэй адилаар өндөр үнээр
худалдаалан борлуулснаар шууд өрсөлдөөнийг бий болгож байна.

7. Олон улсын зах зээл дээрх
үнэ, түүнийг бүрдүүлэх
 Параллель импорт гэдэг нь импортлогчид бараа
бүтээгдэхүүнийг тухайн орны шууд дистербютероос
худалдан аваад түүнийгээ тухайн үйлдвэрлэгчдийн
жинхэнэ дистербютерийн эрх бүхий бус өөр
дистербютерт худалдан борлуулах үйл ажиллагаа юм.
 Практик дээр өөр өөр улс оронд нэг ижил төрлийн
бараа бүтээгдэхүүнийг өөр өөр үнээр худалдан
борлуулах нь ашгийн унац ихтэй байдаг байна. Энэхүү
олон янзын нөхцөл байдал нь параллель зах зээл дээр
боломжит ашгийг бий болгодог байна.
 Параллель импорт нь мэдээж импортын тарифын
болоод тарифын бус хоригуудтай тулгарч байдаг.

8. Олон улсын зах зээл дээрх
үнэ, түүнийг бүрдүүлэх
 Параллель зах зээл дээр тогтдог үнэ нь 2 зах
зээлийн хоорондох тээвэрлэлттэй холбоотойгоор
үнэ нь ялгаатай байдлаар тогтдог байна.
 Европт татвар болоод үнийн өрсөлдөөний
бүтэцтэйгээ холбоотойгоор нэг бүтээгдэхүүний үнэ
улс оронд болгонд өөр өөрөөр тогтох тохиолдол
гардаг байна.
 Энэ тохиолдолд компаниуд өөрийн өрсөлдөөндөө
давуу байдлыг олж авахын тулд Европын
Холбооны өөр бага үнэтэй улсуудаас бараа
бүтээгдэхүүн импортлох тохиолдол байдаг.

9. Олон улсын зах зээл дээрх
үнэ, түүнийг бүрдүүлэх
 Онцгой эрх бүхий дистрбютерь гэдэг нь практик дээр
компаниуд хэрэглэгчдийг бүрэн цогц үйлчилгээгээр
хангах, үндсэн хөрөнгийг нь нэмэгдүүлэх, онцгой
чанартай бүтээгдэхүүнээр хангах, параллель
импортонл таатай нөхцөл боломжийг бий болгоход
ихэвчлэн ашиглагддаг.
 Үнэртэй ус болоод бэлэн хувцасны брэнд болох Gucci,
Cartier нар нь ялангуяа нууцлагдмал зах зээл дээр байр
сууриа олсон. Үнэ чанарыг илтгэгч нэгээхэн хүчин зүйл
юм гэдгийг эдгээр брэндүүд харуулж чадаж
хэрэглэгчдийн сэтгэлд нь хоногшиж чадсан.
 Эдгээр брэндийн чанар болоод онцгой байдал нь бусад
ижил төрлийн брэндүүдтэй харьцуулахад бараг 25%-
иар илүү байна.

10. Олон улсын зах зээл дээрх
үнэ, түүнийг бүрдүүлэх

11. Олон улсын зах зээл дээрх
үнэ, түүнийг бүрдүүлэх
1. Үйлдвэрлэгчид бараа бүтээгдэхүүнээ худалдахын тулд
гадаадын худалдан авагч Х-д бүтээгдэхүүнээ гадаад зах
зээл дээр худалдахыг зөвшөөрч гэрээ хийнэ.
2. Үйлдвэрлэгч бараа бүтээгдэхүүний усан онгоцоор
худалдан авагч Х-рүү ачуулна.
3. Худалдан авагч Х өөрийн хүлээж авах боомтон дээр
бараа бүтээгдэхүүнийхээ төлбөрийг төлж бараагаа
хүлээн авна.
4. Хүлээн авсан бараа бүтээгдэхүүнээ бүгдийг нь тооцож
үзсэний үндсэн дээр жижиг дистербютерүүд болоод
дэлгүүрүүдлүү хөнгөлөлттэй үнээр нийлүүлнэ.
5. Хуурамч эргэлзээтэй зүйл гарвал бараа
бүтээгдэхүүнийхээ жагсаалтыг үйлдвэрлэгчрүү буцаах
ба компани үүнийг буцааж аваад хохирлыг барагдуулах
ямар арга зам байгаа тал дээр шийдвэр гаргадаг.

12. Олон улсын зах зээл дээрх
үнэ, түүнийг бүрдүүлэх
 Олон улсын үнэ бүрдэлтэнд ойртох хандлага
 Чиг хандлага удирдлагын эцсийн болон ерөнхий үнийн аль аль
нь байдаг бөгөөд компанийн бодлого нь эцсийн үнийг хүлээн
зөвшөөрөхтэй холбоотой байдаг. Зардал болон зах зээлийг
хянаж үзэх нь маш чухал юм. Компани нь бараа бүтээгдэхүүнийг
үйлдвэрлэлийн үнээс доогуур үнээр худалдаалж чадахгүй
бөгөөд бизнест үлдэхийн тулд бараа бүтээгдэхүүнийг зах зээлд
хүлээн зөвшөөрөгдөх боломжгүй үнээр худаалах боломжгүй
байдаг.
 Гадаадын зах зээл дээр танил биш пүүсүүд болон пүүсүүд
үйлдвэрлэж байгаа бараа бүтээгдэхүүнээ зөвхөн үндсэн
зардалруу чиглүүлэх хэрэгтэй байдаг. Пүүс нь стратегийн
хольцийн нэг хэсэг болох үнийг хэрэглэдэгч тэд маш олон
төрлийн улс орнууд, зах зээлийн сегментийг мэдэж байх бөгөөд
зах зэлийн үнийн өрсөлдөөн болон бусад зах зээлийн үнийн
хүчийн зүйлд соѐлын ялгаатай байдал буюу үнийн ойлголт
багтаж байдаг.

13. Олон улсын зах зээл дээрх
үнэ, түүнийг бүрдүүлэх
 Шууд болон шууд бус үнийн ялгаатай байдал
 Пүүс нь үнийн ойлголтоо ойролцоох үнүүдтэй харгалзуулан
тохируулах хэрэгтэй бөгөөд тэдний бараа бүтээгдэхүүний үнийн
бүрдэлд тогтмол болон тогтмол бус үнийн аль нь тохирхыг
хэрэглэдэг. Тогтмол бус үнэ гэдэг нь пүүс гадаадын зах зэл дээр
үйлдвэрлэсэн бараа бүтээгдэхүүнээ худалдаалах урт хугацааны
болон ......... зөвхөн холбоотой байдаг. Зарим пүүсүүд нь гадаад
худалдааны борлуулалтын урамшууллыг анхааран үздэг.
Эдгээр пүүсүүд нь гадаадын зах зээл дээр үнээр өрсөлдөх
чадвар сайтай байдаг, яагаад гэвэл тэд бараа бүтээгдэхүүний
эцсийн үнийг гадаадын зах зээл дээр дотоодын зах зээлээс бага
үнээр байлгадаг байна. Хэрвээ тэд өөрсдийн дампингийн эсрэг
тариф, ял шийтгэлээс хол байвал тэдний өрсөлдөх чадвар илүү
давуу болох болно. Олон улсын маркетерүүд нь тогтмол үнэ
болон тогтмол бус үнийн бодлогыг аль алиныг нь даган мөрддөг
байна.

14. Олон улсын зах зээл дээрх
үнэ, түүнийг бүрдүүлэх
 Үнийн өргөжилт
 Хүмүүс ихэвчлэн хилийн чанадруу аялах
болсон бөгөөд тэд бусад орноос өөрийн орны
бараа бүтээгдэхүүний үнэтэй харьцуулахад
харьцангуй хямд үнээр бараа бүтээгдэхүүн
байгаад ихэд гайхширдаг бөгөөд өөрийн орны
бараа бүтээгдэхүүн хит өндөр үнэтэй байдагт
ихэд дургүйцдэг байна. Яагаад гэвэл зарим
үнийг цааш нь дамлан өсгөдөг бөгөөд
экспортын өндөр үнийг багасгах хандлага их
байдаг. Японд тариф болон японы түгээлтийн
систем нь эцсийн үнийг ихээхэн хэмжээгээр
нэмдэг байна.

15. Олон улсын зах зээл дээрх
үнэ, түүнийг бүрдүүлэх
 Импортын тариф эхэлхэд төлхөөс өөр аргагүй нэмэлт
зардлууд бий болдог. Бүтээгдэхүүнийг эхлээд гараар
дамжуулан импортлогчидод дамжуулдаг ба компаний
гол үүрэг нь худалдаа болон үйлчилгээ байдаг ба
хоѐрдогч болон гуравдагч зүйл нь тухайн орон нутгийн
түгээгчид байдаг.
 Японд борлуулалтын үнийг өсгөгчидийн бусад түвшин
дэх үр дүн нь 2100 доллор болж байхад
тэргүүлэгчдийнх 4000 доллар болдог байна. инфляцийн
үр дүнд үнэ нэмэгдж байдаг ба MNC-ийн худалдачидад
үнэ нь саад болж байдаг. Энэ нь зөв бөгөөд
технологийн бүтээгдэхүүнүүд нь тэргүүлдэг байна.
жишээ нь түүхий тос, ундаа болон пиво юм.

16. Олон улсын зах зээл дээрх
үнэ, түүнийг бүрдүүлэх
 Экспортын зардал
 Олон улсын зах зээл дээр их хэмжээний илүүдэл
ашиг байдаг боловч ерөнхийдөө экспортын болон
импортын орнуудын хоорондын үнийг
харьцуулахад маш их ялгаатай байдаг бөгөөд нэг
орноос бусад орнуудруу бараа бүтээгдэхүүнийг
экспортлоход үнэ нь нэмэгдэж байдаг.
 Ялангуяа харилцаа холбооны нөхцөл байдлын
эцсийн үнэд тээвэрлэлтийн зардал, даатгал, сав
баглаа боодол, тариф, дүгээлтийн урт суваг,
томоохон зуулагчдын ашиг хонжоо, онцгой татвар,
удирдлагын зардал болон арилжааны үнийн
хэлбэлзэлийн өсөлт багтана.

17. Олон улсын зах зээл дээрх
үнэ, түүнийг бүрдүүлэх
 Инфляци гэдгийг хамгийн энгийнээр тайлбарлавал энэ нь
мөнгөний үнэгүйдэх явдал юм. инфляци гэдэг нь тухайн
оронд үйлдвэрлэсэн бүтээгдэхүүн, үйлчилгээний
хэмжээнээс гүйлгээнд байгаа мөнгөний хэтэгрсэн нөхцөлд
үүсдэг мөнгөн ханшны үнэгүйдэл юм. инфляци нь үнийн
хэт өсөлтөөр илэрдэг бөгөөд түүнийг хэмжихдээ жилийн
хэрэглээг тодорхойлох багц бүтээгдэхүүн, үйлчилгээний
үнийн өсөлтөөр тодорхойлдог байна. Үнийг засгийн
газраас хатуу тогтоовол бараа үйлчилгээний хэмжээ
хомсддог хатуу үнийг чөлөөлвөл бүтээгдэхүүний үнэ өсч
инфляци хүчтэй явагдаж эхэлдэг. Инфляци эсвэл дияляци
нь гол нэрийн бараа, үйлчилгээний дундаж өсөлт эсвэл
бууралтын хэмжээгээр тодорхойлогддог.

18. Олон улсын зах зээл дээрх
үнэ, түүнийг бүрдүүлэх
Инфляци үүсэх шалтгаан
 Хүн амын худалдан авах чадварын цочмог
өөрчлөлт
 Хэрэглээний зүйлийн хомсдол
 Аж ахуйн нэгжүүдийн үйл ажиллагаа алдагдах
 Цаасан мөнгийг гүйлгээнд ихээр гаргах
 Бараа бүтээгдэхүүний үнэ цалин
үндэслэлгүйгээр өсөх

19. Олон улсын зах зээл дээрх
үнэ, түүнийг бүрдүүлэх
 Валютын ханшны хэлбэлзэл.
 Нэгэн удаа Дэлхийн Худалдааны Байгууллагын гэрээ
хийгч талууд маш амархан харилцан тохиролцоон хүрч
чаддаг байсан, учир нь мөнгөн тэмдэгтүүдийн ханш
харьцангуй тогтвортой байдаг байсан. Америкийн доллар
стандарт болж өгөн бүх шилжүүлэг болон үнийн ханшууд
харилцан хамааралтай байдаг байсан. Харин одоо бүх
мөнгөн тэмдэгтүүд чөлөөтэй харилцан хамаарч, ойрын
ирээдүйн мөнгөн тэмдэгтийн ханш маш тодорхойгүй
болсон. Сүүлийн үед мөнгөн валютийн гүйлгээ хийгч
компаниуд тухайн орны үндэсний мөнгөн тэмдэгийн
худалдан авахдаа бичгээр харилцан
тохиролцож, эрсдэлээс хамгаалах тал дээр харилцан
туслах асуудал нилээд нийтлэг болж байна.

20. Олон улсын зах зээл дээрх
үнэ, түүнийг бүрдүүлэх
 Мөнгөн Тэмдэгтийн Үнийн Ялгаа.
 Валют солих валютын үнийн зөрүүнээс гарах эрсдэлээс гадна
бусад орнуудын мөнгөн тэмдэгтийн харилцан хамаарлаас гарах
эрсдэл гэж бас байна. Энэ тал дээр 2001 оны дунд үеэс 2003 оны
дунд үе хүртэлх Герман улс Америкаас бараа авч байсан талаарх
жишээг харж болно. Энэ үед Америк доллар болон Еврогийн ханш
нилээн чанга /1$ нь 1,8315 Евро/ байсан ба харин яг 2001 оны дунд
үеэс 2003 оны дунд үе хооронд Еврогийн үнэ унаж /1$ нь 0,8499
Евро/ болсон.
 Үүний шалтгаан нь тухайн орон нутагт Америк долларыг их
хэмжээгээр худалдан авах шаардлага гарсантай холбоотой. Харин
үүний эсрэгээр Америк долларын ханш унахад орон нутагт нь
Америк доллар худалдан авах эрэлт ихэснэ, учир нь тухайн орон
нутгийн мөнгөн тэмдэгтээр худалдаа хийхэд бага мөнгө хэрэглэх
болж байгаа. Ингэхлээр долларын ханш буурч бусад мөнгөн
тэмдэгтүүдийн үнэ ихэссэн үе нь оны дунд үед юм. Ингэхлээр
эцэст нь доллар чангарвал экспорт суларна гэсэн хандлага байна.

21. Валютын ханш болон экспортын
стратеги
Дотоодын (Америк) валютын ханшын сул тал Дотоодын (Америк) валютын ханшны давуу тал
Үнийн дарамт шахалт ихтэй
Бүтээгдэхүүний чанар, түгээлт, борлуу-лалтын дараах
үйлчилгээг сайжруулж чадсанаар үнийн өрсөлдөөнгүй
байдаг.
Бүтээгдэхүүний амьдралын мөчлөгийг дээшлүүлэх мөн
бүтээгдэхүүний ялгава-ралыг өндөр зардлаар бий болгох
Үйлдвэрлэлийг нэмэгдүүлж, зардалыг эрчимтэйгээр
бууруулах
Дотоодын зах зээл дэх үйлдвэрлэл болон эх сурвалжийг
өөрчлөх
Гадаадын зах зээл дэх үйлдвэрлэл болон эх сурвалжийг
өөрчлөх
Бүхий л зах зээлд экспортын боломжийг ашиглах Валютын ханш өндөр улс орнуудад экспортлох
Худалдааг бэлнээр хийх хэвшмэл байдалтай Валютын ханш бага улс орнуудтай коунтерайд хэлэлцэл
хийх
Зохион байгуулагч орнуудын валютын ханшны
зарцуулалтыг хамгийн бага байлгах
Зохион байгуулагч орнуудын валютын ханшны
зарцуулалтыг хамгийн их байлгах
Дотоодын зах зээлд зар сурталчилгаа, даатгал, тээвэрлэлт
гэх мэт үйлчилгээг худалдан авах хэрэгтэй
Хилийн чанадад үйлчилгээг худалдах мөн төлбөрийг
тэдний валютаар хийх
Улс орныхоо зээлийг хамгийн бага байлгах Улс орны зах зээлд мөнгөн зээллэгээр дамжин нэвтрэх

22. Олон улсын зах зээл дээрх
үнэ, түүнийг бүрдүүлэх
 Энэхүү валютын ханшийн хэлбэлзэл нь дэлхийн
олон улсын томоохон компаниудад үнийн тал дээр
гол асуудал болж байна.
 Учир нь түр зуурын долларын ханшийн сулрал нь
ашгийг багасгана, харин үйлдвэрлэгчдийн хувьд
дор бүрнээ өөрсдийн байр суурийг нэг эсвэл олон
замаар бий болгох хэрэгтэй болов уу.
 Аливаа гадаадын зах зээлд үйл ажиллагаагаа
явуулж буй компанийн үнийн тал маш
өрсөлдөөнтэй байдаг бөгөөд, үнийн стратегийн
хувьд мөнгөн тэмдэгтийн үнийн хэлбэлзэлээс маш
их хамаарч байна гэсэн үг.

23. Олон улсын зах зээл дээрх
үнэ, түүнийг бүрдүүлэх
 Зах зээл дээр үнэ, бүтээгдэхүүн, нөхцөл байдлын тал
дээр маш их тоолж баршгүй сонголтууд байгаа. Жишээ нь
зардалын хувьд чадлын хувьд жижиг боловч маш өндөр
байж болох.
 Өндөр зардалтай ч жижиг дэлгүүрүүд байдаг үүнд Мексик,
Тайланд эсвэл өндөр зардалтай худалдаачид багтана.
 Өнөөгийн энэхүү асар том зах зээл дээр тодорхой хэсэг
маркет нь үнийг өсгөх эсвэл багасгах тал дээр бизнесийн
ертөнцөд ажиллаж байна.
 Мөн түүнчлэн жижиг зүйл буюу авилгал нь хүртэл орон
нутгийн албан ѐсны хүмүүст өгсөнөөр тухайн
үйлдвэрлэгчидийн үнийг өсгөх эсвэл санаанд оромгүй
үнийн нөхцөлд хүргэж болно. Тухайн зах зээлд өөрийн
гэсэн туршлагатай компаниуд л өөр зах зээл дээр үнийн
ялгааны нөхөн олговорыг олж авч чаддаг.

24. Олон улсын зах зээл дээрх
үнэ, түүнийг бүрдүүлэх
 Зуучлагч ба Тээврийн Зардал.
 Зах зээлийн хэв маяг болон сувгийн урт нь өргөн
сонголттой байдаг боловч Америкт бол худалдан
авагчийн олонхдоо урт бас зуучлагчидын ашиг өндөг
байдаг. Олон төрлийн ялгаатай сувгууд нь зах зээлд орж
ирэхэд үүнээс болж бүтээгдэхүүний үнийн стандартгүй
болж үйлдвэрлэгчид үүнийг зуучлагчдад даатгах байдалд
хүрдэг.
 Үүний хажуугаар ялгаатай сувгууд нь зах зээлийг явуулж
буй эздүүдэд олон янзын таамаглаж баршгүй их үнийн
талбартай учирдаг ба олонх улс орнуудад зах зээл болон
түгээлтийн суваг нь дэд бүтцийн түвшинд
боловсруулагдсан байдаг. Мөн зах зээлийн эздүүд үнэдээ
тухайн бүтээгдэхүүний зардал болох
тээвэр, зуучлагч, агуулах зэрэг зардалыг шингээсэн
байдаг.

25. Олон улсын зах зээл дээрх
үнэ, түүнийг бүрдүүлэх
 Үнийн огцом өсөлтийн нөлөөлөл.
 Хүснэгт 18.3-т үнэд нөлөлөөлөх зарим нэгэн хүчин
зүйлүүдийн талаар авч үзсэн байгаа. Учир нь улс
хоорондын зардал үнийн хувьд өргөн хүрээтэй байгаа.
Тогтвортой үнийг үйлдвэрлэгчээс гаргасан ч тухайн
зуучлагч болон тээврийн шалтгаанаас ашиг хамаардаг.
Заримдаа гадаадын зуучлагчид хямд байдаг ч тэрхүү
зүйүлээс гарах ашиг өндөр байх тал бий.
 Иймээс ихэнхч зуучлагчид нь гадаадын бараанаас маш их
ашиг олдог байх талтай, хэдийгээр тухайн орон нутагт
ижил төстэй бүтээгдэхүүн байсан хэдий ч. Тэрчбүүхэл
тухайн бүтээгдэхүүний үнийн гуравны нэг нь тухайн
зуучлагчийн зардал гэх мэт зүйлсийг шингээсэн байснаар
гадаадын болон дотоодын үнийн зах зээлд нөлөөлж
байдаг.

26. Үнийн огцом өсөлтийн нөлөөлөл
Дотоодын
жишээ
Гадаадын жишээ 1:
Ижил сувгаар
бөөний худал-
даачид шууд
импортлох
Гадаадын жишээ 2:
Импортлогч болон
зарим сувгууд
Гадаадын жишээ 3:
Бараа эргэлтийн
10%-ийн татвар
Эцсийн үйлдвэрлэл $5.00 $5.00 $5.00 $5.00
Тээвэрлэлт, Даатгал болон тээврийн
зардал (CIF)
Боломжгүй 6.10 6.10 6.10
Тариф (CIF-ийн 20%) Боломжгүй 1.22 1.22 1.22
Импортлогчийн төлбөр Боломжгүй Боломжгүй 7.32 7.32
Бөөний худалдаачид зарагдах
импортлогчийн үнэ (зардлын 25%)
Боломжгүй Боломжгүй 1.83
1.83
+0.73
Бараа
эргэлтийн
татвар
Бөөний худалдаачны төлөх зардал 5.00 7.32 9.15 9.88
Бөөний худалдаачны үнэ (зардлын
33%)
1.67 2.44 3.05
3.29
+0.99
Бараа
эргэлтийн
татвар
Жижиглэн худалдаачны төлбөр 6.67 9.76 12.20 14.16
Жижиглэн худалдаачдын нэмэлт үнэ
(зардлын 50%)
3.34 4.88 6.10
7.08
+1.42
Бараа
эргэлтийн
татвар
Жижиглэн худалдаачдын үнэ $10.01 $14.64 $18.30 $22.66

27. Олон улсын зах зээл дээрх
үнэ, түүнийг бүрдүүлэх
 Үнийн огцом өсөлт ба түүнийг бууруулах арга зам.
 Барааны зардлыг бууруулах, тарифыг багасгах болон
хуваарилалтын зардлыг бууруулах нь үнийн огцом
өсөлтийг бууруулахад хэрэглэгддэг гурван арга зам
болдог.
 Барааны зардалыг бууруулах.
 Үйлдвэрлэгчээс үнээ бууруулбал тухайн гинжид үр нөлөө
нь мэдрэгддэг. Гуравдагч оронд үйлдвэрлэл эрхлэх чухал
хүчин зүйлийн нэг нь үйлдвэрлэлийн зардлыг
бууруулснаар үнийн огцом өсөлтийг багасгах зорилт юм.
Тухайлбал: Америкт хөдөлмөрийн хөлс нэг цагт 10
доллар байгаа бол Мексикт 3 доллар байгаа нөхцөлд
асар их үр нөлөөтэй байна.

28. Олон улсын зах зээл дээрх
үнэ, түүнийг бүрдүүлэх
 Тарифийг багасгах
 Тариф нь үнэ-ийг тогтооход маш их нөлөөлдөг хүчин
зүйл юм. Иймээс компаниуд хль болох бага тариф
төлөх арга замыг хайж эрэлхийлж байдаг. АНУ-ийн
нэгэн компани Австралид харилцаа холбооны
төхөөрөмж зарах гэтэл 25% тариф төлөх шаардлагатай
болсон.
 Энэ нь тухайн бүтээгдэхүүний өрсөлдөөнд нөлөөлсөн.
Иймээс Австралийн засгийн газраас энэхүү компанийн
оруулж ирсэн бүтээгдэхүүний ангиллыг компютерийн
төхөөрөмжийн зэрэглэлээс өөрчилж харилцаа
холбооны төхөөрөмжийн зэрэглэлд оруулах гэсэн
хүсэлтийн хүлээн авч ангиллыг нь өөрчилсөн.

29. Олон улсын зах зээл дээрх
үнэ, түүнийг бүрдүүлэх
 Гутлын үйлдвэрийн жишээ: Хөнгөн атлетикийн гутал болох
foxing болон foxlike зэрэглэлийн гутлууд нь тус бүр өөр өөр
хэмжээгээр татвар ноогдуулжээ.
 Дотоодын гутал үйлдвэрлэгчээ Алс Дорнодын
үйлдвэрлэгч нарын хямд гутлын хүчтэй дайралтаас
хамгаалахаар foxing зэрэглэлд багтах гуталд хэмжээнээс
нь хамааран маш өндөр зэрэглэлийн татвар ноогдуулсан.
Иймд гутлын үйлдвэрийн дизайнарууд үйлдвэрлэж буй
гутлынхаа улны ¼-ийг захад нь даруулж хийх болсон.
 ¼-ээс илүү хэсгийг даруулж хийвэл foxing бүлэгт
хамаарагдаж 48% тариф ноогдуулдаг.
 ¼-ээс илүүгүй хэсгийг даруулж хийвэл foxlike бүлэгт
хамаарагдаж ердөө л 6% тариф ноогдуулдаг.

30. Олон улсын зах зээл дээрх
үнэ, түүнийг бүрдүүлэх
 Маш олон зүйлээс шалтгаалж тариф нь өөр өөр
хэмжээгээр тогтоогддог.
 Жишээ нь бүтээгдэхүүн нь:
 Бүхэлдээ импортын хэсгээс бүрддэг бол
 Шууд хэрэглэхэд бэлэн болсон бол
 Дотоодын үйлдвэрлэлийн хэсгээс бүрддэг бол
 Бүтээгдэхүүний нэмэгдсэн өртөг
 Жишээ нь Ажиллуулахад бэлэн болсон бүтээгдэхүүн
болох машин тоног төхөөрөмжид 20% тариф ноогдуулдаг.
Харин импортын бүтээгдэхүүн багтаагүй бол 12% тариф
ноогдуулдаг. Хэрэв дотоодын үйлдвэрлэлийн
бүтээгдэхүүн эсвэл дотоодын үйлдвэрлэлийн хэсгээс
бүрддэг бол тухайн бүтээгдэхүүнд бага тариф
ноогдуулдаг.

31. Олон улсын зах зээл дээрх
үнэ, түүнийг бүрдүүлэх
 Түгээлтийн зардлын багасгах
 Борлуулалтын богино суваг нь бүтээгдэхүүний
үнэ-ийг удирдах боломжтай байдаг.
 Цөөхөн зуучлагчтай байх нь бага зардал
гаргадаг. Зарим оронд бараа бүтээгдэхүүнийг
зөвхөн дайрч өнгөрөхөд л тариф ноогдуулдаг.
Бараа нь тээвэрлэгдэн явах бүрдээ байнга
татварт өртдөг.
 Татвар нь дотроо:
 Cumulative
 Non cumulative гэсэн 2 төрөлтэй.

32. Олон улсын зах зээл дээрх
үнэ, түүнийг бүрдүүлэх
 Cumulative нь бүтээгдэхүүний зарах үнэд нь
үндэслэгдэн тогтоодог. Улс орнуудын татвар нь
энэ мөрөлд багтдаг. Татвар нь богино түгээлтийн
сувгийн хөгжүүлэхэд их түлхэц болдог.
 Бараа хүрэх газартаа очиход бүтээгдэхүүний зарах
үнэ зуучлагчийн зарах үнэ 2-ын зөрүү нь татварын
хэмжээ юм. Маш олон үйлдвэрлэгчид Японы
дифляциас болж үнээ багасгаж байх үед louis
Vuitton өөрийн үнийн стратеги хэрэглэж шууд
түгээлтийн сувагтай болсон. Ингэснээр louis
Vuitton-ий савхин цүнх нь Япончуудын өдөр тутмын
хэрэгцээт бараа болж, Vuitton шууд бараагаа
түгээж өөрийн үнийг тогтоосон.

33. Олон улсын зах зээл дээрх
үнэ, түүнийг бүрдүүлэх
 Үнэ-ийн хурцадмал байдлыг багасгахын тулд
худалдааны бүсийг ашиглах нь
 Зарим орнууд гадаад эсвэл чөлөөт худалдааны
бүс чөлөөт боомт нь Олон улсын худалдааг
хөнгөвчлөхийн тулд байгуулсан. Дэлхий дачар 300
гаруй Хадгалах барааг импортлох Олон улсын
худалдааг хөнгөвчлөх үйлчилгээ байдаг.
 Чөлөөт худалдааны бодлого нь Африк, Латин
АНУ, Зүүн Европ,бусад хөгжиж буй орнууд чөлөөт
худалдааны бүсийн ашигладаг. Бүтээгдэхүүнийг
чөлөөт худалдааны бүсэд орж ирэх, мөн орхин
чвах хүртэл нь импортын татварыг төлөхийг
хойшлуулдаг.

34. Олон улсын зах зээл дээрх
үнэ, түүнийг бүрдүүлэх
 Чөлөөт худалдааны бүс нь үнэ-ийг
тогтворвой хадгалахыг тултатвар, нэмэлт
хөлс. Тээврийн зардал гэх мэт татваруудын
үе шатуудын эсрэг хүчээ дайчлан ажиллаж
байна.
 Чөлөөт худалдааны бүс нь эдгээр
нэмэгдсэн үнээс татгалзах, багасгахаар
ажиллаж байна. Ингэснээр үнэ-ийн
өрсөлдөөнд импортын бараа өрсөлдөх
боломжтой болно.

35. Олон улсын зах зээл дээрх
үнэ, түүнийг бүрдүүлэх
 Зардал хэмнэхэд нэмэр болох хэдэн арга
 Дараах үндсэн зарчмуудыг зардлын ямар ч төрөлд
хамааруулан баримталж болно: Харьцуулж байж
худалдан авалт хийх. Гэрээ болон бэлтгэн
нийлүүлэгчдээ тогтмол эргэн үнэл
Нэхэмжлэхийн төлбөрийг хийхдээ эсвэл төлбөрийн
чек бичиж байх үедээ хамгийн сүүлд хэзээ илүү
хямд үнэтэй газар хайсан билээ гэж бодож бай.
 Үнэ хаялцахаас бүү ай. Шинэ гэрээ хийгдэх үед
нөгөө талын саналыг тэр чигт нь битгий хүлээж ав.
Таны бизнестэй түншийн харилцаатай байхыг хүсч
буй бэлтгэн нийлүүлэгчидтэйгээ та хэлэлцээр хийх
эрхтэй.

36. Олон улсын зах зээл дээрх
үнэ, түүнийг бүрдүүлэх
 Олон Улсын Зах Зээл дэх Лизинг
 Аливаа өндөр үнэтэй бараа бүтээгдэхүүнийг хөнгөн
хялбар борлуулах болон барааны хомсдолоос сэргийлэх
борлуулалтын техник бол лизингийн систем юм.
 Энэхүү лизингийн талаарх ойлголт нь гадаадын зах зээлд
хөрөнгийг борлуулах чухал ойголт болон ирж байна. Энэ
талаар жишээ нь 50 сая долларын үнэтэй хаа нэг газар
үйлдвэрлэсэн бүтээгдэхүүнийг Европид лизингээр
гаргалаа гэж үзий. Тэгэхлээр үйлдвэрлэлийн энэхүү
лизингийн төрөл нь Америкт хийх лизингийн төрөлтэй
төстэй гэрээг хэрэглэнэ гэсэн үг.
 Лизингийн хувьд ихэвчлэн 1-5 жилийн хугацаатай байдаг
бөгөөд төлбөрийг сараар эсвэл жилээр нь төлдөг. Үүнд
үйлчилгээ, түрээс, засвар, сэлбэг хэрэгсэлий үнэ багтсан
байна.

37. Олон улсын зах зээл дээрх
үнэ, түүнийг бүрдүүлэх
 Дотоодын болон гадаадын лизингийн гэрээ ердөө
адилхан байдаг болохоор үндсэн чиг хандлагатай байдаг.
Жишээ нь:
 Лизинг нь гадаадын нэртэй компаний бараа бүтээгдэхүүн
байх ба лизингийн үндсэн дээр борлуулдаг бан худалдан
авагч нь бэлнээр худалдан авах чадваргүй байж болно.
 Лизинг нь шинэ бүтээгдэхүүнийг хялбар борлуулах
төлөвлөгөөтэй, туршилтын тоног төхөөрөмж байж болох,
гэхдээ худалдан авагчид эрсдэл багатай байх, мөн бусад
хэрэглэгчдэд ч эрсдэл багатай байх
 Лизинг нь гадаадад борлуулсан бүтээгдэхүүнд ажиллагаа
болон бүтэн бүтэн байдлын баталгаа өгдөг.
 Лизинг нь тогтвортой орлоготой байх шууд бусаар төлбөрөө
төлдөг байх.

38. Олон улсын зах зээл дээрх
үнэ, түүнийг бүрдүүлэх
 Олон улсад тааламжтай ашиг тус эсвэл сул талыг ашиглах.
Лизтингийн явцын дунд гарах сул тал буюу ашиггүй байдал нь
олон улсын харилцаанд заримдаа нөлөө үзүүлдэг.
 Инфляци нь хамгийн сайн байдаг нэгэн орон лизингийн
гэрээгээр барааг авахад эцсийн шатанд маш их алдагдалд
хүргэх байлаа гэж үзий. Цаашилбал тухайн бүтээгдэхүүн маань
маш анхаарал татаж ашиг орлого бүхий бөгөөд инфляцийн
эргүүлэгт хамгийн боломжит байхаар төлөвлөгдсөн.
 Үүний хажуугаар мөнгөн тэмдэгтийн үнэ унах, эсвэл шууд
төхөөрөмжийг хураан авах, эсвэл улс төрийн бусад эрсдэлтэй
тулгарсан үед болон тухайн төхөөрөмжийг ашиглах боломжгүй
болж оронд нь өөр төстэй төхөөрөмж ашиглах зэрэг нөхцөл
байдлууд үүсэж болох тал байдаг ч энэхүү лизингийн хэлбэрийг
цаашид хэрэглэсээр байх хандлага их байна.

39. Олон улсын зах зээл дээрх
үнэ, түүнийг бүрдүүлэх
 Countertrade- Countertrade бол төлбөр тооцооны
хэрэгслүүд нь бэрхшээлтэй, өртөгтэй эсвэл байхгүй
нөхцөлд борлуулалт хийхэд хэрэглэгддэг
хувилбарт арга юм. Ямар нэг улсын газрын зүгээс
валютын нөөцөө хадгалах үүднээс мөнгө
хувиргахад хязгаарлалт тавьдаг.
 Энэ нь экспортлогчидод ихээхэн бэрхшээл
дагуулдаг. Үл хувиргана гэдэг нь экспортлогчийн
зүгээс эх орныхоо валютаар төлбөр хийх
боломжгүй болдог. Countertrade нь үүнийг
шийдвэрлэх нийтлэг гарц болж өгдөг бөгөөд
бартерийн гэрээтэй адил агаад мөнгөөр солилцох
боломжгүй үед бүтээгдэхүүн, үйлчилгээг
бүтээгдэхүүн, үйлчилгээгээр солилцдог.

40. Олон улсын зах зээл дээрх
үнэ, түүнийг бүрдүүлэх
 Countertrade нь санхүүжилтын арга болдог ач
холбогдолтой бөгөөд экспортлогчидийн зүгээс
ийм аргаар олон улсын зах зээлд оролцсоор
ирсэн.
 Хөгжиж буй орнуудын засгийн газраас
сountertrade-г өөрийн оронд үйлдвэрлэсэн
бараагаар хийхийг шаарддаг.
Тухайлбал, Тайландад гэхэд л төрийн
агентуудтай 500 сая бахтаас дээш гэрээ хийж
буй гадаад компаниудын хувьд 30%-аас
багагүйг нь Тайландын хөдөө аж ахуйн
бүтээгдэхүүнээр төлөх хуультай байдаг.

41. Олон улсын зах зээл дээрх
үнэ, түүнийг бүрдүүлэх
 Сountertrade-ийн төрлүүд – сountertrade-ийг дотор нь 4
ангилдаг бөгөөд: бартер, харилцан худалдан
авалт, оффсет ба свитч арилжаа.
1. Бартер- бэлэн мөнгөний ажил гүйлгээ хийхгүйгээр
бүтээгдэхүүн үйлчилгээг, бүтээгдэхүүн үйлчилгээгээр нь
шууд тохиролцдог энгийн тохиролцоо боловч бизнесийн
практикт төдийлэн хэрэглэгдээд байдаггүй байна. Жишээ
нь: Малайзын засгийн газар Женерал Электрик
компаниас 20 дизель цахилгааны хөдөлгүүр худалдаж
авсан бөгөөд, засгийн газар хариуд нь газрын тос өгжээ.
 Бараагаа нэгэн зэрэг солилцохгүй бол нэг тал нь
санхүүжилтээс татгалздаг. Түүнцлэн хэрэглэх
боломжгүй, дахин худалдаалахад бэрхшээлтэй эсвэл
сэтгэлд нь нийцэхгүй байх зэрэг эрсдэлийг бартер
дагуулдаг зэрэгтэй холбоотой.

42. Олон улсын зах зээл дээрх
үнэ, түүнийг бүрдүүлэх
2.Нөхөн төлбөрийн хэлэлцээр – Энэ нь
төлбөрийг бараагаар ч бэлэн мөнгөөр ч төлнө
гэсэн үг юм. Худалдагч Венесвуэльд худалдан
авагчид токарийн машин хүргэж өгдөг бөгөөд
валютын хувиргалтанд төлбөрийн 70%-ийг
хүлээн авч, 30%-ийг нь элдсэн ноосоор хийсэн
байна. Өнөө үеийн хэлэлцээр нь, Женерал
Моторс Корпораци Югославд 12 сая долларын
хөдөлгүүрийн машин, дизель зарсан бөгөөд
хариуд нь 4 сая долларыг бэлэн төлж үлдсэн
төлбөрийг бараагаар хийжээ. Энэхүү
хэлбэрийн бартераас давуу тал нь төлбөрийг 2
хэсгээр төлж саадгүй түргэн шуурхай хийгддэг.

43. Олон улсын зах зээл дээрх
үнэ, түүнийг бүрдүүлэх
3. Оффсет худалдаа- Энэ хэлбэр нь магадгүй сountertrade-
ийн хамгийн олон хэрэглэгддэг хэлбэрүүдйин нэг юм. Энэ
нь худалдаа хийгдсэн пүүсийн өмнө тодорхой хэмжээний
үүрэг гүйцэтгэдэг. Экспортлогчийн хувьд барааны
сонголтоо хийдэг учраас ихээхэн уян хатан нөхцөл болдог.
4. Харилцан худалдан авалт- Энэ нь харилцан худалдан
авах тохиролцоо бөгөөд пүүсүүпээс борлуулалт хийсэн
орноосоо тодорхой хэмжээний материалыг буцаан
худалдан авахаар тохиролцох үед бий болдог. Хятадад
бүтээгдэхүүн худалдсан Америкийн компанид Хятадын
компаниас Америк доллараар төлбөрийг хийхдээ Америк
компани нь Хятадад үйлдвэрлэсэн нэхмэл
бүтээгдэхүүнийг худалдан авахад орлогоосоо
зарцуулахаар зөвшөөрч болно.

44. Олон улсын зах зээл дээрх
үнэ, түүнийг бүрдүүлэх
 Импортлогчийн зүгээс экспортлогчоос бараа
худалдан авах гэрээгээ биелүүлэхгүй нөхцөлд
импортлогчидод шилжүүлэхийг зөвшөөрдөг.
Гэхдээ гэрээнд заасан анхны төлбөр хийгдэх
ямар нэгэн баталгаа байдаггүй.
 Тухайлбал, шинэхэн импортлогчийн хувьд
бараагаа бусад бараагаа төлөх нь тийм
түгээмэл биш байдаг. Экспортлогчийн хувьд
ажил гүйлгээгээ дуусгах үүднээс свитч хийхийг
зөвшөөрдөг.

45. Олон улсын зах зээл дээрх
үнэ, түүнийг бүрдүүлэх
 Интернет ба Countertrade- Интернет магадгүй
Countertrade-ийн үйл ажиллагаанд их чухал
нөлөөтэй хэрэгсэл юм. Бартерийн худалдаа хийх
бараа таваарын зах зээлээ олох, зах зээл дээр
үнээ тодорхойлох гэдэг бол сountertrade-ийн 2 гол
асуудал билээ.
 Интернетэд бартерийн худалдааны хэдхэн сайт
байдаг бөгөөд, үүнийг цаашид өргөжүүлэх хэрэгтэй
юм. Интернет нь асар том онлайн ертөнцөд
бартерийн арилжааны бүхэл бүтэн эдийн засгийг
бий болгоход тусална. TradeBanc бол бартерийн
компани бөгөөд мөн онлайнаар шууд худалдаа
хийдэг компани юм. (www.tradebanc.com )

46. АНХААРАЛ ХАНДУУЛСАНД
БАЯРЛАЛАА