1. Kunstzijdespinnerij NYMA, oprichting en naam, relatie met Enka
Page 1 of 3
De Nyma, oprichting en naam
Initiatief
In 1928 nam Michel Bury (Maastricht 1879 - Nijmegen 1948) het
initiatief tot de oprichting van de Kunstzijdefabriek Nyma. Uit de
nagelaten correspondentie blijkt dat hij ingenieurs heeft
aangezocht in Zwitserland, samen met de Twentsche Bank naar
financiers heeft gezocht, en zijn privévermogen in de opbouw
heeft gestoken. Zijn vrouw Hanni, die in Bremen in de
boekhouding van een handelshuis had gewerkt, nam deel aan de
zakelijke en administratieve voorbereiding en het maken van
begrotingen, liet koken voor de aangetrokken buitenlandse
werknemers (het koken zelf deed Käthe, de Duitse kokkin die uit
Amsterdam mee naar Nijmegen was verhuisd en die de rest van
haar leven bij de familie in dienst zou blijven) en hielp bij het
zoeken naar woningen.
De watertoren van de Nyma aan de
Waal, met zijn mooie contrast van
ronde en hoekige vormen.
Hopelijk wordt het nu vervallen
bouwsel behoed
voor de slopershamer.
Achtergrond
Michel had zijn sporen verdiend als bestuurder en zakelijk
Michel Bury, oprichter van de Nyma,
omstreeks 1925
strateeg lang voordat hij in 1915 in de margarine ging. In het
Jurgens-concern moet hij zich op zijn plaats hebben gevoeld
want hij heeft er tien jaar in de directie gezeten, maar hij
koesterde een droom van een eigen onderneming waarin zijn vijf
zoons hem konden opvolgen, liefst een industrie want daar lag
Michel Bury
zijn ervaring. De fusie tussen Van den Bergh en Jurgens in 1927
(who-is-who 1928)
leek een logisch moment voor Michel, dan 48 jaar oud, om nu of
nooit voor zichzelf te beginnen. In deze tijd is hij door directeur
J.C. Hartogs van de Enka gepolst voor een post als
onderdirecteur van de Enka.
'...Micki er voorlopig van afgezien
zich zelfstandig te vestigen...'
(Hanni, brief 20 juli 1926)
De reden voor Hartogs' verzoek was de sterke recente uitbreiding
van de Enka elders in Europa en in de VS, en de geplande
overname van een aantal Duitse concurrenten. Michel heeft korte
tijd voor Enka gewerkt. Het zou onderdeel van een voorbedachte
strategie kunnen zijn om bij de Enka in de keuken te kijken
voordat hij een concurrerend bedrijf oprichtte, maar Hanni schrijft
'...dat gaat ons, lieve Dirrel,
aan haar zus Toni dat Michel, als vader van 6 kinderen - in een
helemaal niet naar de zin...'
(Hanni, brief 14 september 1926) tijd zonder vangnetten en verzekeringen - terugschrok voor de
risico's van een eigen bedrijf. Langer dan twee maanden hield hij
het echter niet vol. Zijn hele werkzame leven was hij gewend
geweest anderen te zeggen hoe het moest maar hier was
Hartogs natuurlijk de baas, bovendien was de werktijd lang en de
'...het was toch absoluut niet
reis oncomfortabel. Een volgend aanbod van de Enka-directie, in
geschikt voor hem...'
(Hanni, brief 17 november 1926) juni 1927, sloeg hij af omdat hij had besloten een eigen bedrijf op
te richten.
Aanleiding
Tijdens zijn nauwe betrekkingen met de Enka heeft Michel
ongetwijfeld ingezien hoe afhankelijk de uitbereidingen die de
Enka recent had gedaan en nog wilde doen, de Twentse
weverijen zouden maken, en dat daaruit een strategische kans
ontstond om een concurrerende spinnerij op te richten. De rijke
Twentse weverijen zouden hem uit welbegrepen eigenbelang
'...het wordt nu werkelijk tijd dat kunnen helpen het benodigde startkapitaal bijelkaar te brengen,
Micki zijn kantoor opent...'
dat veel groter was dan wat hij uit eigen middelen kon inbrengen,
(Hanni, brief 24 maart 1928)
en vervolgens zouden zij de nieuwe spinnerij ook nog een
gegarandeerde afzet kunnen bieden.
Vooruitlopend op de koninklijke goedkering van de firma opende
hij onder eigen naam een kantoor in de Lange Burchtstraat waar
'...een scheikundige, een ingenieur, de bouw van de fabriek werd voorbereid. De Nyma werd officieel
tekenaars, je ziet...'
opgericht op 21 mei 1928 met minstens twee Twentse wevers als
(Hanni, brief 7 mei 1928)
belangrijke medefinanciers, namelijk Van Heek en Blijdestein. Of
de deelnemingen op naam van personen of van de gelijknamige
textielbedrijven waren gesteld, valt uit het familie-archief niet op
te maken.
'...De bouw begint lanzaam maar
'...hem nogmaals de post van
onderdirecteur aangeboden...'
(Hanni, brief 15 juni 1927)
zeker vaste vormen...'
(Hanni, brief 19 oktober 1928)
Startkapitaal en zeggenschap
De Twentsche Bank, in de persoon van toenmalig directeur Van
Leeuwen, heeft een belangrijke rol gespeeld bij het grondvesten
van een syndicaat en het bijelkaar brengen van het benodigde
startkapitaal. Mogelijk kende Bury Van Leeuwen uit Amsterdam,
van zijn eerdere werk bij Jurgens of van toen hij nog zelfstandig
crisismanager was, in welke rol hij doordrongen zal zijn geweest
http://www.demanmetdehoed.nl/htm/NymaOprichting.htm
Dr. Jacques Coenraad Hartogs,
oprichter van de Enka
omstreeks 1930
Dr. J.C. Hartogs
(who-is-who 1938)
Mr. H.F. van Leeuwen,
directeur van de Twentsche Bank,
ca. 1938
25-12-2013

2. Kunstzijdespinnerij NYMA, oprichting en naam, relatie met Enka
van het belang van een trouwe en betrouwbare bankier. Daarbij
was hij zijn eigen loopbaan destijds begonnen bij een bank in
Maastricht. Naast van Leeuwen kregen J.H. van Heek en J.H.
Blijdestein, Mr. W.M. van Lanschot en J.M. Telders een zetel in
de eerste Raad van Commissarissen. Michel was enig directeur.
De fabriek is snel tot stand gekomen.Tussen het besluit tot
oprichting en het inspinnen van de eerste machine ligt nog geen
twee jaar.
Beursgang
Na een succesvolle start in de crisisjaren werd vijf jaar na de
operationele start, op 6 mei 1934, notering aan de Amsterdamse
effectenbeurs aangevraagd. De beursgang van de NV
Kunstzijdespinnerij Nyma werd begeleid door een
bankconsortium waaronder zich de Twentsche Bank, Lippman
Rosenthal en Oyens bevonden. Uit stukken van de onderneming
in het archief van de Effectenbeurs blijkt dat er vier grote
deelnemers waren: een voor fl. 460.000; een voor fl. 250.000;
een voor fl. 200.000 en een voor fl. 100.000. De rest van het
kapitaal van ruim drie miljoen gulden werd geplaatst bij 151
verschillende personen en bedrijven, waaronder Stork
(machinebouw) en Jurgens (margarine), Michels voormalige
werkgever.
Kocht Enka grond rondom de Nyma?
Tegen de strategische achtergrond is het logisch dat er geen
kapitaaldeelname is aangeboden aan de Enka - het ging er juist
om een concurrent van Enka in het leven te roepen. Dr. Ing.
Ronald Stenvert van het Bureau voor Bouwhistorie en
Architectuurgeschiedenis vermeldt in zijn lezing over de
bouwhistorie van de Nyma (op 7 november 2006 in Museum de
Stratemakerstoren in Nijmegen) dat Hartogs, als reactie op het
feit dat hij werd buitengesloten, rondom de Nyma aan de
Waalbanddijk een ring grond heeft aangekocht. Hiermee was de
Nyma ingesloten door haar grootste concurrent en zou zij alsnog
op de Enka zijn aangewezen als ze moest uitbreiden. Volgens
Stenvert staat om die reden de watertoren midden op het Nymaterrein en niet, zoals gebruikelijk is, aan de rand.
Tot nu toe is er geen bron die het verhaal uit de anecdotische
sfeer kan tillen. Effectief is de strategie niet geweest. De Nyma
had grond op de groei gekocht. Ten tijde van de beursnotering in
1934 (toen de watertoren er al stond) besloegen de fabrieks- en
katoorgebouwen nog geen 2 hectare van het 7 hectare grote
terrein. Ook bij latere uitbreiding heeft de Nyma nooit extra grond
nodig gehad. Zo'n aankoop buiten de spinnerij om te doen, die bij
de bouw van het grootste fabriekscomplex van Nijmegen zeker
de medewerking van het Nijmeegs stadsbestuur zal hebben
gevraagd en gekregen, zou alleen op ietwat slinkse wijze zijn
beslag hebben kunnen krijgen. Ondenkbaar is het niet, maar het
botst enigszins met het beeld van Hartogs als sociaalvoelenend
ondernemer en beminnelijk mens. Zover ik weet zijn de
betrekkingen tussen Enka en Nyma steeds vriendschappelijk
geweest. De Enka-directie (Hartogs was al overleden in 1932)
bewees Michel Bury ook de laatste eer op diens begrafenis in
1948.
De naam Nyma
Uit de oprichtingsacte blijkt dat de Nyma een of meerdere
nevenvestiging heeft willen oprichten. De Ny staat voor Nijmegen;
de ‘ma’ naar alle waarschijnlijkheid voor Maastricht, waar Michel
vandaan kwam. De naam wordt uitgesproken als 'niema'.
Waarschijnlijk heeft Bury de ‘ij’ vervangen door een ‘y’ omdat hij
een internationaal bedrijf vestigde en de ij in het Engels niet
voorkomt. Ook is geopperd dat het Maastrichts zou kunnen zijn in het Maastrichts wordt de ‘ij' vaak uitgesproken als ‘ie’.
Page 2 of 3
Van leeuwen
(who-is-who 1938)
G.J. van Heek,
zoon van de oprichter van Van Heek
textielfabrieken in Enschede
Enschede en Van Heek
Van Heek textielfabriek,
Enschede
Albert Jan Blijdestein,
1ste Kamerlid
De Twentse 'textielbaronnen'
Blijdestein, Van Heek en
Ten Cate waren nauw gelieerd door
onderlinge huwelijken en verwierven
aanzienlijke politieke invloed.
7 november 2006
p. v/d ven
http://www.demanmetdehoed.nl/htm/NymaOprichting.htm
25-12-2013