1. ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ
5ο ∆ηµοτικό Σχολείο Αγρινίου
Σχολικό έτος 2013-2014
Τάξη ΣΤ΄
«Ανεβαίνω στο βουνό και ̟ατώ στον ουρανό»
ΥΠΕΥΘΥΝΟΙ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ:
Ρηγογιάννης ∆ηµήτριος ΠΕ11
Πα̟̟ά Χριστίνα ΠΕ 70
Μέρδη Νεκταρία ΠΕ 11
Γράψα Ελένη ΠΕ 70

2. ΕΠΙΛΟΓΗ ΘΕΜΑΤΟΣ
Οι σύγχρονες μαθησιακές ανάγκες, απαιτούν διαφορετική προσέγγιση διδασκαλίας
προωθώντας την εξωστρέφεια και την βιωματική μάθηση.
Ο νομός μας πλούσιος σε χλωρίδα και πανίδα, έχει την ανάγκη να ανακαλυφθεί από
τους μικρούς μας μαθητές, οι οποίοι θα αναλάβουν να τον προστατέψουν και να τον
αναδείξουν, προβάλλοντας το περιβάλλον.
Επίσης η ανάγκη για γνωριμία και εφαρμογή καινοτόμων δράσεων, οι οποίες
παίζουν σημαντικό ρόλο τόσο στη δια βίου μάθηση όσο και στην καλύτερη ψυχοσύνθεση
των μαθητών, κατέστησε επιτακτική την υλοποίηση του συγκεκριμένου προγράμματος
που πιστεύουμε ότι θα βοηθήσει σημαντικά στην επίτευξη των παραπάνω στόχων.
«Ανεβαίνω στο βουνό και πατώ στον ουρανό» ο τίτλος του.
ΣΤΟΧΟΙ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ
• Γνωριμία και επαφή των μαθητών με τα βουνά και τα δάση και συνειδητοποίηση της
σημασίας τους για τη ζωή των κατοίκων της περιοχής.
• Αφύπνιση της περιβαλλοντικής τους συνείδησης.
• Καλλιέργεια δεξιοτήτων διαθεματικής προσέγγισης.
• Ανάπτυξη σχέσεων συνεργασίας και ομαδοσυνεργατικής προσέγγισης θεμάτων.
• Ανάπτυξη ικανότητας ανάλυσης πληροφοριών και εξαγωγής συμπερασμάτων.
• Ανάπτυξη επικοινωνίας με τους συμμαθητές – γονείς – εκπαιδευτικούς και τους
ανθρώπους που θα έρθουν σε επαφή.
• Να μην νοιώθουν απρόθυμοι αδρανείς και αδιάφοροι, παθητικοί δέκτες για απλή
συσσώρευση γνώσεων, καθώς έχουν την ευκαιρία να προτείνουν, δημιουργήσουν
και να πρωταγωνιστήσουν σε διάφορες δραστηριότητες και να τονωθεί έτσι η
αυτοπεποίθησή τους, μέσα από τις παραπάνω δραστηριότητες.
• Να καταλάβουν ότι το σχολείο μπορεί να γίνει και έχει χρέος να το κάνει, ώστε να
είναι πιο όμορφο και πιο ελκυστικό, γεμάτο χαμόγελα, ενδιαφέρον, ψυχαγωγία και
κίνητρα για γνώση και μάθηση.

3. ΣΤΟΧΟΙ-ΜΕΘΟΔΟΙ ΚΑΙ ΜΕΣΑ-ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΚΑΙ ΔΡΑΣΕΙΣ
ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΜΕ ΑΛΛΟΥΣ ΦΟΡΕΙΣ
1. ΓΝΩΣΤΙΚΟΙ: Γνωριμία και επαφή των μαθητών με τα βουνά
και τα δάση.
Να γνωρίσουν τα βασικά προϊόντα που παράγονται στα
βουνά, αλλά και τις ασχολίες των κατοίκων.
Να γνωρίσουν τη μεγάλη σημασία τους για τη ζωή των
κατοίκων της περιοχής μας και των άλλων περιοχών.
Μέθοδοι-μέσα και εργαλεία υλοποίησης του αντίστοιχου στόχου
Ομαδοσυνεργατική μέθοδος
Έρευνα, συλλογή πληροφοριών, ανάλυση, δημιουργία,
συζήτηση, εξαγωγή συμπερασμάτων.
2. ΔΕΞΙΟΤΗΤΩΝ: Να γνωρίσουν ότι ο άνθρωπος αξιοποιεί το βουνό όχι
μόνο για να διαβιώνει, αλλά και για να αθληθεί και να
ψυχαγωγηθεί.
Να νοιώσουν τη χαρά της πεζοπορίας στο βουνό και
να ανταπεξέλθουν στις αντιξοότητες του βουνού
κάνοντας αναρρίχηση και καταρρίχηση.
Εκμάθηση σκι.
Ποδηλασία μέσα στο βουνό και γνωριμία με τις ιδιαιτερότητές του.
Βιωματική μέθοδος- δράσεις
Συνεργασία με ΚΠΕ Μεσολογγίου – Θέρμου, αλλά και Ακράτας –
Κλειτορίας.
Συνεργασία με φορείς υλοποίησης και εκμάθησης σκι και mountain
bike.
3. ΣΤΑΣΕΩΝ – ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΩΝ: Αφύπνιση περιβαλλοντικής συνείδησης.
Ανάπτυξη σχέσεων συνεργασίας.
Καλλιέργεια δεξιοτήτων διαθεματικής προσέγγισης.
Σύνδεση γνώσης με πράξη
Συνεργασία με φορείς.
Άνοιγμα του σχολείου στη κοινωνία
Καλλιέργεια - κριτική σκέψη – ανάπτυξη διαλόγου.

4. 4. ΑΛΛΟΙ: Δραστηριότητες και δράσεις για την υλοποίηση του αντίστοιχου
στόχου.
Επίσκεψη στο δάσος του Φράξου.
Mountain bike
Δεντροφύτευση
Πεζοπορία
Αναρρίχηση – καταρρίχηση
Συνεργασίες για την υλοποίηση του αντίστοιχου στόχου
ΚΠΕ Μεσολογγίου – Θέρμου
Velocity (επιχείρηση ποδηλασίας)
Ορειβατικός σύλλογος Αγρινίου
Ορειβατικός σύλλογος Καρπενησίου
Δήμος Αγρινίου
Δασαρχείο Αγρινίου
Πυροσβεστική υπηρεσία Αγρινίου
ΚΠΕ Κλειτορίας – Ακράτας
Σύλλογος εκμάθησης σκι Καρπενησίου

5. ΤΟ ΘΕΜΑ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΤΗΚΕ
ΦΥΣΙΚΗ ΑΓΩΓΗ ΓΛΩΣΣΑ
Εξερεύνηση δάσους Ανάγνωση – αφήγηση µύθων
Πεζο̟ορία Σύνθεση κειµένων
Αναρρίχηση – καταρρίχηση Εµ̟λουτισµός λεξιλογίου
Ποδηλασία βουνού ∆ηµιουργία ̟οιηµάτων
Χειµερινό σκι Παραγωγή λόγου
Γλωσσικά ̟αιχνίδια
Παροιµίες-αινίγµατα
Ακροστιχίδες
ΘΕΑΤΡΙΚΗ ΑΓΩΓΗ
∆ραµατο̟οιήσεις και ̟αρουσιάσεις κειµένων
ΓΕ ΓΡΑΦΙΑ ΑΙΣΘΗΤΙΚΗ ΑΓ ΓΗ
Γνωριµία µε τα βουνά και τα δάση Μουσικά κοµµάτια σε σχέση µε το βουνό
Πανίδα – χλωρίδα ∆ηµιουργία κολάζ
Οικοσυστήµατα ζωγραφική
Περιβαλλοντικά προβλήµατα
Χαρτογράφηση

6. ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ
Το πρόγραμμα παρουσιάζεται σε δύο ενότητες:
Θεωρητική προσέγγιση
Έρευνα- συλλογή πληροφοριών ( διαδίκτυο, βιβλιοθήκες) και ταξινόμηση των
πληροφοριών ως προς τα σχετιζόμενα με το πρόγραμμα γνωστικά αντικείμενα ( βουνά του
τόπου- χλωρίδα και πανίδα, βουνό και δάσος, μύθοι- θρύλοι και παραδόσεις για το βουνό,
παροιμίες και γνωμικά και τραγούδια που αναφέρονται στα βουνά).
Δραστηριότητες πεδίου
• Επίσκεψη στο προστατευόμενο δάσος Φράξου
• Επίσκεψη στο περιαστικό δασύλλιο Αγίου Χριστοφόρου
• Δραστηριότητα Mountain bike
• Επίσκεψη στο χιονοδρομικό κέντρο Καρπενησίου
• Δενδροφύτευση στον Προφήτη Ηλία
• Περιβαλλοντικό πρόγραμμα στο ΚΠΕ Κλειτορίας
Και στις δύο ανωτέρω ενότητες συμπεριλαμβάνεται δείγμα των δραστηριοτήτων
εμπέδωσης και αξιολόγησης που πραγματοποιήθηκαν στο σχολικό περιβάλλον
(ζωγραφική, κολάζ, παραγωγή γραπτού λόγου, σταυρόλεξα, μεσοστιχίδες- ακροστιχίδες,
ποιήματα κ.ά.)
Ανεβαίνω στο βουνό
και
πατώ στον ουρανό
Θεωρητική προσέγγιση
(πραγματολογικά-
πολιτιστικά στοιχεία)
Δράσεις στο πεδίο

7. ΒΟΥΝΑ ΤΟΥ ΤΟΠΟΥ ΜΟΥ
1)Το Παναιτωλικό είναι το ψηλότερο βουνό του νομού Αιτωλοακαρνανίας. Πρόκειται για
οροσειρά που καταλαμβάνει την περιοχή από τα βόρεια - κεντρικά έως τα ανατολικά του
νομού, κατά μήκος των συνόρων με τον νομό Ευρυτανίας. Το Παναιτωλικό είναι μια
αρκετά εκτεταμένη οροσειρά με πολλές ξεχωριστές κορυφές (ψηλότερη κορυφή του είναι
ο Κατελάνος με υψόμετρο 1.924 m), που ξεκινούν από την περιοχή της λίμνης των
Κρεμαστών και φτάνουν μέχρι στην Τριχωνίδα. Ο ορεινός όγκος δεσπόζει πάνω από τον
κάμπο του Αγρινίου. Οι πλαγιές του καλύπτονται με πλούσια δάση ελάτης και άφθονα
νερά. Το Παναιτωλικό είναι ενταγμένο στο δίκτυο Natura 2000. Στο βουνό υπάρχει πλήθος
πεζοπορικών - ορειβατικών διαδρομών που προσφέρονται για επισκέψεις όλη τη
διάρκεια του χρόνου. Υπάρχουν διαδρομές
διαφόρων επιπέδων δυσκολίας και η ανάβαση σε
πολλές κορυφές είναι σηματοδοτημένη από μέλη
του Ορειβατικού Συλλόγου Αγρινίου. Ο ΕΟΣ
Αγρινίου λειτουργεί και το καταφύγιο που
κατασκευάστηκε το πάνω από το χωριό Περιστέρι
σε απόσταση 24,5 χιλιομέτρων από το Αγρίνιο, σε
υψόμετρο 1.170 m.
2)Ο Αράκυνθος ή Ζυγός είναι το βουνό νότια της λίμνης Τριχωνίδας. Έχει υψόμετρο 984
μέτρων. Στον Αράκυνθο βρίσκεται το στενό φαράγγι της Κλεισούρας. Ο Αράκυνθος είναι

8. Νοτιοδυτικά, µετά τα
Ακαρνανικά όρη συναντάµε ένα
Μνηµείο της Φύσης, το δάσος
του Φράξου Λεσινίου, ένα α̟ό
τα σ̟άνια α̟οµείναντα δάση του
υδροχαρούς είδους Fraxinus
κατάφυτος από κέδρα και πουρνάρια και το σπάνιο
ενδημικό φυτό Centaurea niederi. Ανάμεσα τους ζουν
αγριογούρουνα, ελάφια, σκίουροι, χελώνες και άλλα
άγρια ζώα. Επίσης αρκετά είδη ερπετών και πτηνών
όπως τα αρπακτικά πουλιά όρνια, ο φιδαετός, ο
δεντρογέρακας, , ο πετρίτης. Στα γκρεμνά φωλιάζουν
κάργιες, βραχοχελίδονα, , γαλαζοκότσυφες κ.ά. Οι
κορυφές του βουνού και όλα τα υψώματα στο
εσωτερικό του και στα βόρειά του, καλύπτονται από μεγάλα δάση πλατύφυλλης
βελανιδιάς και συστάδες καστανιών. Για την μεγάλη του οικολογική σημασία, ο
Αράκυνθος μαζί με το φαράγγι της Κλεισούρας είναι ενταγμένος στο δίκτυο Natura 2000.Ο
Αράκυνθος ή Ζυγός, με τ' απότομα βράχια, τα καταφύγια και τις σπηλιές του, ήταν το στέκι
των Αρματωλών και των Κλεφτών, αλλά και η κρυψώνα των Ελεύθερων Πολιορκημένων,
όσων σώθηκαν, μετά το χαλασμό του Μεσολογγίου.
3) Τα Ακαρνανικά όρη είναι οροσειρά της Δυτικής Ελλάδας. Καταλαμβάνουν την περιοχή
της Ακαρνανίας και έχουν μέγιστο υψόμετρο 1.589 μ. Σε χαμηλό υψόμετρο φυτρώνουν
βελανιδιές και σε ψηλότερο υψόμετρο υπάρχουν βοσκοτόπια και σημεία όπου φυτρώνει
η κεφαλληνιακή ελάτη (Abies cephalonica). Οι μεμονωμένες βελανιδιές είναι
απομεινάρια των βελανιδοδασών που κάποτε κάλυπταν ολόκληρη την Ακαρνανία. Το
υπάρχον (6.000 εκτάρια) πανάρχαιο αντιπροσωπευτικό δάσος ήμερης βελανιδιάς
βρίσκεται στο Ξηρόμερο, στις νοτιοανατολικές
απολήξεις των Ακαρνανικών ορέων. Τα πουλιά που
ζουν στην περιοχή είναι ο Μικροτσικνιάς ,το Όρνιο
(30-40 ζεύγη, η
μεγαλύτερη
αποικία στην
ηπειρωτική χώρα),
ο Χρυσαετός ,ο
Πετρίτης, το
Γελογλάρονο, ο Μπούφος Bubo bubo, η Λιοστριτσίδα και ο
Γαϊδουροκεφαλάς. Τα Ακαρνανικά όρη συμπεριλαμβάνονται στις σημαντικές περιοχές για
πουλιά της Ελλάδας.
4) Τα Όρη Βάλτου είναι οροσειρά της δυτικής Ελλάδας.
Καταλαμβάνει το βόρειο τμήμα του νομού
Αιτωλοακαρνανίας και το νοτιοανατολικό του νομού
Άρτας. Όριό της στ’ ανατολικά αποτελεί ο ποταμός
Αχελώος. Η ψηλότερη κορυφή της οροσειράς έχει
υψόμετρο 1.852 μέτρα και βρίσκεται εντός του νομού

9. Άρτας. Στα χρόνια της Τουρκοκρατίας τα Όρη Βάλτου υπήρξαν ορμητήριο Κλεφτών και
Αρματολών. Ονομαστές οικογένειες αρματολών από την περιοχή ήταν οι Σταθαίοι ,οι
Ισκαίοι (μέλος της οικογένειας ήταν ο Γεώργιος Καραϊσκάκης), οι Βαλτινοί κ.ά. περιοχή
αποτελεί βιότοπο της βίδρας, του αγριόγατου του Μωριά και του γύπα.
5)Τα Όρη Ναυπακτίας είναι μικρή οροσειρά της
Αιτωλοακαρνανίας. Βρίσκονται στα νοτιοανατολικά του
νομού πάνω από την πόλη της Ναυπάκτου. Έχουν
μέγιστο υψόμετρο 1.472 μέτρα, με ψηλότερη κορυφή
την κορυφή Ρίγανη. Γεωγραφικά ορίζονται μεταξύ των
κοιλάδων του Μόρνου και του Εύηνου, ενώ
βορειοανατολικά συνδέονται με τις απολήξεις των
Βαρδουσίων. Παλιά μονοπάτια μέσα σε δάση που
σφύζουν από πανίδα, ορεινά καταφύγια και κρυστάλλινα νερά υπάρχουν άφθονα παντού.
ΒΟΥΝΟ ΚΑΙ ΔΑΣΟΣ
Δάσος και περιβάλλον: Το δάσος παράγει το
απαραίτητο για τη ζωή μας οξυγόνο και δεσμεύει το
διοξείδιο του άνθρακα. Θα μπορούσαμε να
χαρακτηρίσουμε τα δάση σαν γιγάντια εργοστάσια
παραγωγής οξυγόνου που συμβάλλουν
αποφασιστικά στη διατήρηση του κύκλου του
οξυγόνου στον πλανήτη.
Το δάσος εξασφαλίζει κατάλληλες συνθήκες για την
προστασία, διατροφή και διατήρηση πολλών ζωικών οργανισμών και δημιουργεί
ευνοϊκές συνθήκες για τη διατήρηση διαφόρων φυτικών ειδών.
Το δάσος συγκρατεί το νερό της βροχής, μειώνει την ένταση πτώσης του νερού στο
έδαφος και έτσι ελαχιστοποιούνται τα φαινόμενα διάβρωσης.
Το δάσος βοηθά στη δημιουργία εδάφους χωρίς να το εξαντλεί.
Το δάσος πηγή πρώτων υλών: Το δάσος είναι ένας ανανεώσιμος φυσικός πόρος με
τεράστια οικονομική σημασία. Παράγει πολύτιμα προϊόντα με σημαντικότερο από αυτά το
ξύλο, το οποίο χρησιμοποιείται στην οικοδομική, τη ναυπηγική, την κατασκευή επίπλων,

10. εργαλείων, παιχνιδιών κ.λπ. Ξύλο κατώτερης ποιότητας χρησιμοποιείται ως καύσιμη ύλη,
αλλά και στην παραγωγή χαρτοπολτού για την κατασκευή χαρτιού και χαρτονιού.
Το ξύλο αποτελεί σήμερα την πρώτη ύλη για 175 τουλάχιστον βιομηχανικά χημικά
προϊόντα. Από το ξύλο παράγεται επίσης τεχνητό μετάξι, το γνωστό ρεγιόν, το οποίο
χρησιμοποιείται για ρούχα, διαφανή φύλλα (σελοφάν) κ.ά.
Υπάρχουν όμως και άλλα προϊόντα του δάσους που εκμεταλλεύεται ο άνθρωπος όπως
είναι οι καρποί (βατόμουρα, άγρια φράουλα), φυτά με θεραπευτικές ιδιότητες (
φλαμούρι ή τίλιο, τσάι ), αρωματικά φυτά (ρίγανη, σαλέπι ή σερνικοβότανο, θυμάρι),
μελισσοτροφικά φυτά που είναι απαραίτητα για την παραγωγή μελιού, διάφορα
εκκρίματα (μαστίχα Χίου κ.α.), μύκητες (άγρια μανιτάρια, τρούφες).
Αξίζει να σημειωθεί ότι το 40% περίπου των φαρμάκων έχει ως βάση του τα φυτά των
δασών.
Ο κοινωνικός ρόλος του
δάσους: Σπουδαίος είναι
και ο κοινωνικός ρόλος του
δάσους. Προσφέρει
ευκαιρίες εργασίας σε
πολλές επαγγελματικές
ομάδες, από τον ξυλοκόπο,
το δασοφύλακα, το
μελισσοκόμο, το
ρητινοσυλλέκτη ως τον
εργάτη στα εργοστάσια
επεξεργασίας των
προϊόντων του δάσους.
Το δάσος χώρος αναψυχής: Το δάσος προσφέρει στον άνθρωπο, ιδιαίτερα της πόλης,
έναν μοναδικό χώρο αναψυχής και αγαλλίασης. Είναι ο τόπος που δίνει τη δυνατότητα
στον άνθρωπο να ξεφύγει από το σύγχρονο τρόπο ζωής που τον καταπιέζει, να
ξεκουραστεί και να ηρεμήσει. Ο καθαρός αέρας του δάσους, η ομορφιά και η ηρεμία που
βρίσκει κανείς μέσα σ' αυτό είναι ο αντίποδας στα καυσαέρια, στο θόρυβο και το άγχος
της πόλης.
Το δάσος προσφέρεται και ως χώρος εφαρμογής περιβαλλοντικής εκπαίδευσης. Η άμεση
επαφή των μαθητών με τη ζωή στο δάσος τους βοηθά να αναπτύξουν υπεύθυνες στάσεις
και συμπεριφορές απέναντι στο περιβάλλον.

11. Οι κίνδυνοι που απειλούν το δάσος: Πυρκαγιά, υπερβόσκηση, καταπατητές, παράνομη
υλοτομία, σκουπίδια, μπάζα, μόλυνση ( τοξική βροχή, καυσαέρια), ασθένειες, γήρανση
Τρόποι προστασίας του δάσους: Ενημέρωση, πυροσβεστική μέριμνα, δασοφύλαξη,
μέτρα πυροπροστασίας (δασικοί δρόμοι, αντιπυρικές ζώνες), κρατική μέριμνα ( π.χ.
εθνικοί δρυμοί), ατομική ευαισθησία, αναδάσωση, αυστηροί νόμοι
ΒΟΥΝΟ: ΑΡΧΑΙΟΙ ΜΥΘΟΙ ΚΑΙ ΠΑΡΑΔΟΣΕΙΣ
Κατά την Ελληνική Μυθολογία οι αναφερόμενες Νύμφες ήταν γυναικείες ιδεατές μορφές
θεϊκής καταγωγής, νεαρές στην ηλικία, που ζούσαν μέσα στην άγρια φύση, τριγύριζαν στα
βουνά, συνοδεύοντας την Άρτεμη και παίζοντας μαζί της. Ήταν όλες τους πανέμορφες,
τραγουδούσαν και χόρευαν στα λιβάδια και στις πλαγιές, συνήθως κοντά στις πηγές. Οι
Νύμφες κατατάσσονταν γενικά μεταξύ θεών και θνητών, ως ημίθεες. Δεν ήταν αθάνατες,
ζούσαν όμως πάρα πολύ και τρέφονταν με αμβροσία.

12. Ήταν κατεξοχήν πνεύματα του γλυκού νερού και βρίσκονταν στα ποτάμια, στις πηγές και
μέσα στα βουνά από τα οποία πήγαζαν ποτάμια. Συνόδευαν πάντα το νερό, τονίζοντας
έτσι τη μεγάλη του σημασία για την ύπαρξη ζωής. Χωρίς αυτό ούτε βλάστηση, ούτε
γονιμότητα υπάρχει. Μέσω λοιπόν της ζωογόνας δύναμης του νερού οι Νύμφες
εξαπλώθηκαν στα βουνά και στα δάση και συνδέθηκαν με τη βλάστηση.
Έτσι οι Νύμφες κατέληξαν να είναι τριών ειδών: 1) Ναϊάδες, δηλαδή Νύμφες των
ποταμών, των πηγών και των κρηνών και είναι οι πιο γνωστές, 2) Ορεστιάδες, που
κατοικούσαν στα βουνά όπου υπάρχουν πηγές και 3) Δρυάδες ή Αμαδρυάδες, δηλαδή
Νύμφες των μοναχικών δέντρων και των λιβαδιών και ταυτίζονταν.
Τα πεύκα, τα έλατα και οι δρυς άρχιζαν να μεγαλώνουν με το που άρχιζε η ζωή μιας
Νύμφης. Ήταν δέντρα δυνατά και ζούσαν για πολλά χρόνια, ενώ οι θνητοί απαγορευόταν
να τα αγγίξουν με τσεκούρι. Ο λόγος ήταν ότι θεωρούνταν δέντρα ιερά και τα ιερά άλση
που σχημάτιζαν ήταν χώροι αφιερωμένοι στους θεούς. Όταν ερχόταν η ώρα της Νύμφης
να πεθάνει, μαραινόταν πρώτα το δέντρο της μέσα στη γη.
Κάποτε μια Νύμφη, εκεί που χόρευε με τις όμοιές της,
χλόμιασε παρατηρώντας τη βελανιδιά της να κουνιέται
πέρα δώθε. Άφησε το χορό γεμάτη ανησυχία πολύ
γρήγορα χάλασε η φλούδα, έπεσαν τα κλαδιά και
ταυτόχρονα η ψυχή της Νύμφης πέταξε,
αποχαιρετώντας το φως του Ήλιου. Οι Νύμφες, όταν
βρέχει, χαίρονται, γιατί τρέφονται τα δέντρα, ή
κλαίνε, όταν οι βελανιδιές χάνουν τα φύλλα τους.
Όμως οι Νύμφες δεν είχαν δράση πάντοτε ευεργετική
για τους θνητούς κι υπήρχαν φορές που προκαλούσαν
μεγάλο κακό. Αν, για παράδειγμα, τύχαινε να δει
κανείς μια Νύμφη την ώρα που έκανε το λουτρό της
μέσα στην πηγή, έχανε τα λογικά του. Ήταν, όμως, και
γενικότερα ικανές να προκαλέσουν σύγχυση του νου στους θνητούς και να τους κάνουν
τρελούς. Οι άνθρωποι που καταλαμβάνονταν από έκσταση κι ενθουσιασμό, έφευγαν από
τα σπίτια τους και πήγαιναν στα βουνά, όπου κρύβονταν μέσα σε σπηλιές.
Οι Νύμφες έχουν επιζήσει στη λαϊκή μας παράδοση μέχρι σήμερα είναι οι γνωστές μας
νεράιδες, που ζουν στα βουνά, στις νεραϊδοσπηλιές και τις νεραϊδόβρυσες. Θεωρείται
πάντοτε επικίνδυνο να τις συναντήσει κανείς, αφού υπάρχουν ακόμη οι μύθοι για τους
"νεραϊδοπαρμένους". Μόνο οι σαββατογεννημένοι και "αλαφροΐσκιωτοι" μπορούν να τις
αντιλαμβάνονται και να τις βλέπουν να χορεύουν.

13. ΠΑΡΟΙΜΙΕΣ-ΓΝΩΜΙΚΑ ΓΙΑ ΤΟ ΒΟΥΝΟ
Κράτα με να σε κρατώ ν ’ανεβούμε στο βουνό.
Όταν ο Μωάμεθ δεν πάει στο βουνό, τότε το βουνό πάει στο Μωάμεθ.
Το βουνό ανήκει στο μοναστήρι, το μοναστήρι ανήκει στο Θεό και ο Θεός ανήκει σε όλους.
(Νίκος Καζαντζάκης)
Μόνο βουνό με βουνό δε σμίγει.
Το βουνό κοιλοπονούσε κι έναν ποντικό γεννούσε.
Ούτε τσοπάνης στα βουνά, ούτε ζευγάς στους κάμπους.
Δε φοβάται το βουνό από τα χιόνια.
Οι κάμποι τρέφουν τ’ άλογα και τα βουνά λεβέντες.
Πήρε τα βουνά και τα λαγκάδια.
Και τα βουνά ξεπέφτουνε κι οι κάμποι δυστυχούνε.
Η
ΣΟΦΙΑ
ΤΟΥ
ΛΑΟΥ

14. Κλαίνε τα μαύρα τα βουνά.
Όπως τον Μάρτη τα βουνά ασπρίζουν απ' τα χιόνια, έτσι ν' ασπρίζουν τα μαλλιά της νύφης
απ' τα χρόνια. (Γαμήλια ευχή)
Ο Θεός στα ψηλά βουνά ρίχνει το χιόνι.
Πάρ' του γονιού σου την ευχή και στο βουνό περπάτα.
Η πίστη κινεί βουνά, βουνά του παραλόγου. (Andre Gide)
Κατά τα βουνά και τα χιόνια.
Το ήσυχο νερό τρυπάει το βουνό.
Αρματολός στο βουνό και κλέφτης στον κάμπο.
Η τρέλα δεν πάει στα βουνά.

15. Μαθημένα τα βουνά απ’ τα χιόνια.
ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ-ΒΟΥΝΟ
Μια ματιά στο γεωγραφικό ανάγλυφο της χώρας θα δείξει ότι το μεγαλύτερο μέρος αυτής
εμφανίζει ένα συγκεκριμένο, τυπικό σχήμα.
Παντού μικρές πεδιάδες που τις αποκόπτουν, τη μία από την άλλη, ψηλά βουνά. Στο
μεγαλύτερο μέρος της χώρας η παρουσία των βουνών αποτελεί βασικό χαρακτηριστικό
του ελληνικού τοπίου κι επηρεάζει της ζωή των ανθρώπων. Έτσι δεν είναι παράξενο που ο
άνθρωπος στο βουνό στράφηκε κι από αυτό εμπνεύστηκε για να οριοθετήσει να
περιγράψει ή ορίσει τη θέση του στον κόσμο, μια τάση που ξεκινάει από το δημοτικό
τραγούδι κι εμφανίζεται σταθερά σε όλους τις περιόδους της ελληνικής ιστορίας του
τραγουδιού.
Στα δημοτικά τραγούδια τα βουνά προσωποποιούνται ( οι συχνές και τολμηρές
προσωποποιήσεις στα δημοτικά τραγούδια είναι δείγμα της αντίληψης του λαού περί
"ζωντανή φύσης" ). Ίδια τραγούδια τραγουδιούνται σ΄ όλη τη χώρα με διαφοροποιήσεις
κατά τόπο:

16. Καλότυχα είναι τα βουνά
Καλότυχα 'ναι τα βουνά, ποτέ τους δεν γερνούνε
Το καλοκαίρι πράσινα και το χειμώνα χιόνι.
Και καρτερούν την άνοιξη, τ' όμορφο καλοκαίρι
να μπουμπουκιάσουν τα κλαριά, ν' ανθίσουνε τα δέντρα
να βγουν οι στάνες στα βουνά, να βγουν κι οι βλαχοπούλες
να βγουν και τα βλαχόπουλα λαλώντας τις φλογέρες.
Στον αγώνα της ελευθερίας του 1821 τα βουνά αποτελούν σπίτι και καταφύγιο των
κλεφτών και στα δημοτικά τραγούδια (κλέφτικα) παρουσιάζονται με τη λεβεντιά και τον
ηρωισμό τους απέναντι στον εχθρό. ( Ο Όλυμπος κι ο Κίσσαβος, Λάμπουν τα χιόνια στα
βουνά-Των Κολοκοτρωναίων κ.ά.).
Η αναφορά στα βουνά συνεχίστηκε στην παραγωγή δημοτικών τραγουδιών φτάνοντας
μέχρι τις μέρες μας. Το βουνό συνήθως συμβολίζει το μέγεθος του συναισθήματος λόγω
του όγκου του, τις δυσκολίες της ζωής λόγω του δύσβατου εδάφους του ή την τάση φυγής
και απομόνωσης σε συναισθήματα απογοήτευσης.
Έντονη είναι η παρουσία των βουνών στο σύγχρονο και παλιότερο λαϊκό, ρεμπέτικο και
έντεχνο τραγούδι δηλώνοντας πόσο ο άνθρωπος παραμένει συνδεδεμένος με τη φύση
παρά το σύγχρονο τρόπο ζωής.
Ακολουθεί λίστα των πιο τραγουδισμένων:
• ΤΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ ΤΗΣ ΑΝΔΡΙΤΣΑΙΝΑΣ-ΝΑ ΧΑΜΗΛΩΝΑΝ ΤΑ ΒΟΥΝΑ
https://www.youtube.com/watch?v=9y3HYLdQgGM
• ΣΕ ΨΗΛΟ ΒΟΥΝΟ (ΡΙΖΙΤΙΚΟ)
https://www.youtube.com/watch?v=88jHkmuNTH4
• ΒΟΥΝΟ ΜΕ ΒΟΥΝΟ ΔΕ ΣΜΙΓΕΙ-ΧΙΩΤΗΣ, ΠΕΡΠΙΝΙΑΔΗΣ (1946)
https://www.youtube.com/watch?v=4wDqs2j2okQ
• ΤΟ ΒΟΥΝΟ-ΜΑΡΙΚΑ ΝΙΝΟΥ (1954)
https://www.youtube.com/watch?v=cs2gY3xf1es
• ΑΝΤΙΛΑΛΟΥΝΕ ΤΑ ΒΟΥΝΑ-ΤΣΙΤΣΑΝΗΣ (1951)

17. https://www.youtube.com/watch?v=DqPCgJZohqE
• ΒΟΥΝΑ ΚΑΙ ΚΑΣΤΡΑ-ΖΑΜΠΕΤΑΣ-ΜΟΣΧΟΛΙΟΥ (1964)
https://www.youtube.com/watch?v=rBRQan3R884&feature=kp
• ΓΛΥΚΟΧΑΡΑΖΟΥΝ ΤΑ ΒΟΥΝΑ-ΤΣΙΤΣΑΝΗΣ,ΠΑΓΙΟΥΜΤΖΗΣ(1952)
https://www.youtube.com/watch?v=DXekCcWGi6E
• ΒΟΥΝΑ ΣΑΣ ΧΑΙΡΕΤΩ-ΜΙΚΗΣ ΘΕΟΔΩΡΑΚΗΣ (1973)
https://www.youtube.com/watch?v=WN1eP42KQ40
• Ο ΚΟΣΜΟΣ ΕΙΝΑΙ ΕΝΑ ΒΟΥΝΟ- ΠΑΝΤΕΛΗΣ ΘΑΛΑΣΣΙΝΟΣ
https://www.youtube.com/watch?v=c1agiX5zu2g
• ΕΡΗΜΑ ΒΟΥΝΑ-ΓΙΑΝΝΗΣ ΑΓΓΕΛΑΚΑΣ
https://www.youtube.com/watch?v=lqCET45Dm6c&index=1&list=RDlqC5Dm6c
ΤΑ ΤΡΑΓΟΥ∆ΙΑ ΛΕΝΕ ΤΗΝ
ΑΛΗΘΕΙΑ Τ Ν ΑΝΘΡ Π Ν
ΚΑΙ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ

18. Συμμετείχες στο πρόγραμμα «Ανεβαίνω στο βουνό και πατώ στον
ουρανό». Λύσε το σταυρόλεξο με λέξεις από τις δραστηριότητες που
πήρες μέρος: