jigs and fixture

2. PENERANGAN :
Jig dan lekapan adalah satu alat meletak dan memasang bendakerja / komponen dengan cepat dan tepat.
Kebiasaanya ia diperbuat daripada bahan logam dan bukan logam seperti kayu, PVC, fiber, besi tuang, keluli
dan sebagainya.
Jig dan lekapan kebiasaannya memerlukan ketepatan yang tinggi. Boleh dikatakan yang jig dan lekapan untuk
memasang bendakerja dan memandu mata alat dan ia tidak pula diikat pada mesin.
1. FUNGSI JIG.
1.1 Fungsi utama bagi jig ialah untuk memandu mata alat. Lekapan pula ialah yang diikat pada mesin
dan bukan berfungsi untuk memandu mata alat. Pada umumnya, lekapan ( fixture ) dalam
kenyataan adalah ragum.
2. FUNGSI LEKAPAN (FIXTURE).
2.1 Fungsi utama bagi lekapan (fixture) ialah untuk meletak atau memperkuatkan dan
bendakerja.
memegang
3. KEBAIKAN JIG DAN LEKAPAN (FIXTURE).
3.1 Kegunaan utama menggunakan jig dan fixture ialah untuk mengurangkan kos pengeluaran dan
meninggikan penggunaan affiency.
3.2 Dengan menggunakan peralatan ini, ia dapat membantu menghasilkan pengeluaran dengan cepat
dan tidak lagi perlu menghabiskan masa untuk memasang bendakerja seperti menanda dan
menyelaras bendakerja pada mesin :
i.
Ekonomi
ii.
Menghasilkan Komponen
iii.
Penghasilan Mudah Alih
iv.
Mudah Dikawal
v.
4. PRINSIP LUKISAN (PRINCIPLES OF DESIGN).
4.1 Jig dan lekapan yang direka atau digunakan, mesti ada ciri-ciri berikut :
i.
Selamat untuk digunakan.
ii.
Penempat bendakerja yang tepat.
iii.
Pengikat bendakerja yang berkesan.
iv.
Pelepasan bendakerja yang tepat.

3. 5. KEDUDUKAN (LOCATING).
5.1 Ia ditentukan melalui 6 darjah kebebasan. Blok ini bebas bergerak di sepanjang paksi X, Y, Z atau
berpusing diantara mereka.
Rajah 5.1: 6 Darjah Kebebasan.
5.2 Dalam menentukan kedudukan, setiap lukisan yang dibuat mesti dipastikan:i.
ii.
iii.
iv.
Tiada pembentukan perangkap bagi tatal
Daya pemotongan yang menghalang pertentangan kekuatan pemasang pemampat.
Penempat yang berlebihan tidak diambil kira kecuali diperlukan.
Ia mudah digunakan, jadi tidak boleh silap meletakkan bebanan bendakerja.
5.3 Kaedah kedudukan boleh ditentukan melalui :i.
ii.
iii.
iv.
v.
6 point kedudukan
Kedudukan melalui penggunaan blok
Menggunakan penempat pin
Kedudukan daripada 2 lubang
Kedudukan boleh diubah / boleh laras

4. Point Kebebasan
kedudukan melalui penggunaan block ‘v’
menggunakan penempatan pin bagi benda kerja
segi empat
menggunakan penempatan pin bagi benda kerja
yang bulat
Kedudukan daripada 2 lubang

5. Kedudukan pin yang boleh diubah
Kedudukan menggunakan kon
5.4 Setiap lukisan mesti mempunyai jalan keluar yang baik untuk :i. Senang meletak dan mengeluarkan bendakerja
ii. Senang membuat pemeriksaan keatas penempat yang baru
iii. Senang membersihkan atau mengeluarkan tatal dengan berus atau air gun.
iv. Operasi pemegang pengikat yang selamat.

6. 6. PENOLAKAN (INJECTOR).
6.1 Ia diperlukan untuk mengeluarkan bendakerja daripada jig atau lekapan daripada
penempatnya. Ia biasanya digunakan secara pemegang mekanikal atau pneumatic system.
7.
Rajah 6 : Jenis-jenis penolakan.
PENGIKAT (CLAMPING).
7.1 Semasa mereka jig dan lekapan, pengikat yang digunakan mesti mempunyai ciriciri berikut:i.
ii.
iii.
iv.
Ada penahan diantara daya pengikat ( clamping forces dan permukaan bendakerja )
Tidak meninggalkan sebarang tanda atau kesan pada benda kerja
Ikatan yang dikenakan mesti mencukupi nisbah bagi beban yang terlibat.
Bahan pengikat mesti sesuai dengan spring yang digunakan, untuk menghalang pengikat jatuh
pada bendakerja.

7. v.
vi.
vii.
viii.
ix.
x.
xi.
Setiap drill jig, daya pemotongan mesti tidak bertentangan dengan pengikat.
Reka bentuk yang mudah
Senang dikendalikan
Ada ruang kelegaan bagi arah gerakan pengikat berbeban atau tanpa beban
Arah gerakan bagi pengikat mesti dikawal oleh pemandu
Ketinggian HELL PIN mesti kurang daripada ketinggian bendakerja
Pemegang pengikat mesti ada self-contained tanpa melonggarkan benda
kerja
7.2 Kaedah Pengikat
i.
ii.
iii.
iv.
v.
vi.
vii.
Screw and Hand Lever
Hand Screw
Screw and Hand Nut
Cam
Toggle
Wedge
Pneumatic or Hydraulic Cylinder
Rajah 7 : Kaedah-kaedah pengikat.
8. PEMBINAAN (CONSTRUCTION).
8.1 Binaan jig dan lekapan boleh dilakukan secara :
i. Built-up metal construction
ii. Casting
iii. Pembinaan Kimpalan
iv. Solid (pepejal ) yang dibentuk melalui pemesinan
Rajah 8 : Binaan Built-up
v. Non-Ferrous jig drill.

8. 9. DRILL JIG.
9.1 Drill jig boleh dikelaskan kepada.
i.
ii.
iii.
iv.
v.
vi.
Kepingan (Plate).
Rangkaian (Channel).
Pepejal (Solid).
Kotak (Box).
Sudut (Angle).
Pot
9.1.1 Jenis Kepingan.
i. Jig gerudi jenis kepingan biasanya mudah dalam rekaan, ianya sesuai untuk mengerudi lubang dalam
satu panduan sahaja.
ii. Rajah 9a menunjukkan jig gerudi jenis kepingan direka untuk mengerudi, melulas dan meratakan
lubang dimana sesuai untuk lokasi pada tetegahnya. Jig ini diputar untuk meratakan permukaan
dibawah dengan lubang yang telah dilulas.
Rajah 9a : Gerudi jig jenis kepingan.

9. 9.1.2 Jenis Rangkaian.
i. Jig gerudi jenis rangkaian digunakan untuk melulas dimana ianya perlu digerudi lebih daripada satu
pandangan. Rajah 9b menunjukkan jenis jig rangkaian. Penyusunan pengikatan tidak ditunjukkan.
Rajah 9b : Gerudi jig Jenis Rangkaian.
9.1.3 Jenis Solid.
i. Rajah 9c menunjukkan jig dengan menggunakan badan yang telah dimesin daripada blok besi
pepejal.
Rajah 9c: Gerudi jig Jenis Solid

10. 9.1.4 Jenis Kotak
i. Jig menggerudi biasanya direka dalam bentuk kotak penutup kadang-kadang disendikan
kepada meja kerja dan dipegang oleh selak. Rajah 9d menunjukkan jig kotak untuk menggerudi
lubang dalam pelan sudut kanan.
ii.
Selak yang ditunjukkan dalam contoh ini seharusnya tidak selekah digunakan terus sebagai
pengikut. Pemegang skru digunakan untuk memegang bendakerja kerja yang kaku. Selepas selak
ditutup. Sungguhkan lubang diatas logam boleh dipasang dalam selak. Latihan ini boleh dicadangkan
hanya dimana dimana kadar terima tidak terlibat samada dengan keseluruhan yang mengambil
tempat dalam daun pemutar atau daun tepi penyelak.
9.1.5 Jenis Sudut
i. Rajah 9e menunjukkan tiang sudut lokasi jig gerudi. Disini mungkin direka dengan tiang yang
dicondongkan bila mana lubang yang telah digerudi deperlukan.
ii. Pada sudut khas untuk dipusatkan pada paksi bendakerja. Pada contoh ini slip bush mestilah
dikeluarkan selepas lubang diluaskan dan slip bush yang lebih kecil mesti dimuatkan selepas
bendakerja yang berikutnya telah diisi.
iii. Lokasi pin yang kedua juga sepeti foul pog membuatkan jig ini fool prof.
10. DRILL BUSH
10.1 Bush digunakan sebagai pemandu bagi mata alat semasa menggerudi, melulas,menggerek. Tiga kelas
bagi drill bish ialah :
i.
ii.
iii.
Renewable bush
Press-fit bush
Linear bush

11. 10.2 Bila anda mereka jig gerudi, anda seharusnya berhasrat untuk mendapatkan hujung bawah bush
sehampir yang mungkin, lebih praktik lagi untuk bendakerja bagi membantu permulaan yang tepat.
Samada dibawahnya seharusnya sehampir mungkin untuk keseluruhan bendasing dipaksa melepasi
melalui bush.
10.3 Anda seharusnya meninggalkan ruang yang cukup untuk membenarkan bendasing melepaskan diri
dengan bebas didalam jig. Kedua, kurang penyusunan mungkin perlu dimana kelegaan ialah
mustahak untuk mengisi bendakerja.
10.4
Bila kedalam bush terlalu jauh, seperti dalam rajah 10A, kejituan permulaan adalah
dikurangkan.
10.5
Dimana ianya hanya mempunyai ruang yang secukupnya sahaja untuk membenarkan sedikit
bandasing terlepas diantara bush dan benda kerja. Seperti dalam gambarajah 10C mata alat
bendasing mungkin sangkut dan mematahkan gerudi.
10.6 Begitu juga sekiranya disitu mempunyai ruang atau gap, seperti dalam rajah 10E, bendasing boleh
terkumpul sehingga ianya menyebabkan gerudi menjadi kaku / jem.