1. Medicatiegebruik in
de jeugdzorg
Hilde Roele, Teamleider Psychogeriatrie

2. Neurobiologie
- In het kort
O Neuro-anatomische en –chemische
verschillen t.o.v gezond brein
O Kleine
gedragscentra, asymmetrie, chemische
stoffen tekort (dopamine)
O Tekorten leiden tot aandachts- en
gedragsstoornissen

4. Neurobiologie
- Behandeling
O ADHD – ongeneeslijk
O Behandeling gericht op
symptoomvermindering
O Op individu afgestemd programma
bestaande uit interventie gericht op
medicatie, psychologie, educatie, voeding
en sociaal functioneren
O Betrokken familieleden, school

5. ADHD
O Attention Deficit Hyperactivity Disorder
O Concentratiegebrek
O Lichamelijke/innerlijke onrust 
beweeglijkheid
O Bij stress / veel prikkels  verergering
klachten
O Impulsieve reactie

6. ADHD
- Statistiek
O Medicatiegebruik jongeren met ADHD

8. Medicatiegebruik ADHD
- Stimulantia
O Methylfenidaat
O Stimuleert aandachts- en
concentratiecentra
O Tablet: werking na half uur gedurende +/-
3 uur (kortwerkend - Ritalin)
O Capsules: werking gedurende 8 à 12
uur, geleidelijke afgifte (langwerkend)
O Vaste momenten voor inname
O Voorkeur naar langwerkend

9. Medicatiegebruik ADHD
- Stimulantia
O Bijwerkingen Methylfenidaat:
O Hartkloppingen, gejaagd
gevoel, misselijkheid, verminderde
eetlust, moeite met in- en doorslapen
O Langere termijn: achterblijvende
groei/ontwikkeling hersenen, vermagering
O Euforie of juist depressie  toename
zelfdoding/verslaving
O Tics, nervositeit, prikkelbaarheid, schildklier
problemen, huidproblemen, jeuk

10. Medicatiegebruik ADHD
- Stimulantia
O Methylfenidaat: ook als middel tegen
ADD/narcolepsie
O Ritalin – gebruikt als
(party)drug, prestatiemiddel
(speed, cocaïne)
O Valt als wekamine onder Opiumwet
O http://gemi.st/10784260

11. Medicatiegebruik ADHD
- Stimulantia
O Dosering:
O Snel opgenomen in bloed, snel werkzaam, snel
afgebroken  punctuele inname
O Te grote schommelingen  reboundeffect
O Langwerkende capsules: vertraagde afgifte in
bloed  mindere medicatie-inname, gelijkmatiger
opgenomen, verkleinde kans
rebounds, nauwkeuriger slikgedrag
O Dosering moeilijk vast te stellen  onder- of
bovendosering
O Denken dat het medicijn niet werkt bij foute
dosering
O Niet innemen met Vitamine C houdende
dranken/thee!

12. Medicatiegebruik ADHD
- Stimulantia
O Kortwerkende Methylfenidaat:
O Merknamen: Ritalin, Rilatine, Medikinet en
Rubio
O Tabletten, vaker op een dag  kans op
slechte inname  lage effectiviteit
O Verschillende werkingen per individu 
juiste intervaltijd/dosering belangrijk

13. Ritalin

14. Medicatiegebruik ADHD
- Stimulantia
O Langwerkende Methylfenidaat
O Merknamen: Ritaline MR, Concerta, Equasym
en Medikinet
O Capsules: langere werkingsduur, minder
frequente inname  vertraagde afgifte
O Werking verschilt per merk / hangt af van
daarbij ingenomen voedsel / hangt af van
individu
O Verschillende merken niet door elkaar te
gebruiken
O Kosten worden niet gedekt door verzekering

15. Concerta
Farmaceutische gegevens
Metabolisatie Lever
Halveringstijd 2-4 uur
Uitscheiding nieren
Gebruik
Geneesmiddelengroep Centrale stimulantia
Subklasse Wekamine
Merknamen Concerta (Janssen-Cilag),
Ritalin
Indicaties ADHD, ADD, narcolepsie
Voorschrift/recept Ja
Toediening Tablet, Capsule

16. Medicatiegebruik ADHD
- Adrenerge middelen
O Atomoxetine (Strattera)
O Voorkomt heropname adrenaline
O Vermindert ADHD-verschijnselen
O Ingezet als Methylfenidaat onvoldoende
gewenst effect geeft
O Lange-termijn effecten onvoldoende bekend
O Is ten opzichte van Methylfenidaat nog niet
aantoonbaar beter, wel duurder
O Geen stimulantium, valt niet onder de opiumwet
O Inname één maal daags, laag gedoseerd, dosis
langzaam verhogen
O Effect merkbaar na 2 à 4 weken

17. Medicatiegebruik ADHD
- Adrenerge middelen
O Bijwerkingen Atomoxetine:
O misselijkheid, buikpijn, overgeven, slaperig
heid, hoofdpijn, afgenomen
eetlust, verhoogde bloeddruk, versnelde
hartslag en overmatig zweten  klachten
nemen af
O Oraal in te nemen via capsules

18. Atomoxetine
Metabolisatie Hepatisch, via CYP2D6
Halveringstijd 5 uur
Gebruik
Geneesmiddelengroep Zenuwstelsel
Subklasse Centrale stimulantia
Merknamen Strattera (Eli Lilly)
Indicaties ADHD
Voorschrift/recept Vereist
Toediening Oraal
Dosering Capsules: 10, 18, 25, 40 en
60 mg

19. Medicatiegebruik
- Antipsychotica
O Risperidon (Risperdal)
O Gebruikt bij Schizofrenie, agressie bij
dementie, manische episodes, bipolaire /
autistische spectrum
stoornissen, depressies, Gilles de la
Tourette
O Psychiatrische stoornissen
tegengaan, psychotische symptomen
onderdrukken
O Rol bij verwerking pijnprikkels /
beïnvloeding zelfvertrouwen en stemming

20. Medicatiegebruik
- Antipsychotica
O Bijwerkingen Risperidon:
O kans op tardieve dyskinesie
(bewegingsstoornis)  lage dosering
O diabetes, beroertes, gewichtstoename, ver
hoogd prolactinegehalte  borstvorming
(ook bij jongens) en andere seksuele
klachten zoals erectieproblemen en
onregelmatige menstruatie
O Toediening: oraal (druppels) /
intramusculair

21. Medicatiegebruik
- Antipsychotica
O Dipiperon
O Behandeling
Schizofrenie, agressie, moeite slapen
O Tegen autistische stoornissen  bestrijdt
onrust
O Lage dosering: afvlakking stemming, hoge
dosering: behandeling van psychosen
O Bijwerkingen: gewichtstoename  morbide
obesitas  veranderde stofwisseling

23. Medicatiegebruik
- Antidepressiva
O Stemmingsverbeteraars, gaat symptomen van
depressie tegen
O Stabilisatie klachten door herstel chemisch
evenwicht in hersenen
O Bijwerkingen: droge mond, angst, maag- en
darmklachten, gejaagdheid, veranderd
slaappatroon, tijdelijke toename
suïcidaliteit, seksuele
stoornissen, duizeligheid, hartkloppingen, moeite
plassen
O Genezing laat op zich wachten (2-4 weken), veel
bijwerkingen nemen langzaam af  voortijdig
stoppen

24. Medicatiegebruik
- Antidepressiva
O Vaak verschillende soorten proberen
alvorens gewenst effect
O Langer gebruik aangeraden  voorkomt
recidive
O Snelle opname via darmen in
bloed, blijven lang aanwezig  1 tot 6
dagen; inname één maal daags, moment
afhankelijk van bijwerkingen
O Niet verslavend, effect blijft uit bij gezonde
mensen

25. Medicatiegebruik
- Tricyclische antidepressiva
O Anafranil (clomipramine)
O Ludiomil (maprotiline)
O Nortrilen (nortriptyline)
O Pertrofran (desimipramine)
O Prothiaden (dosulepine)
O Sarotex (amitriptyline)
O Sinequan (doxepine)
O Surmontil (trimipramine)
O Tofranil (imipramine)
O Tolvon (mianserine)
O Trazolan (trazodon)
O Tryptizol (amitriptyline)

26. Medicatiegebruik
- Tricyclische antidepressiva
O Toepassingen:
O Manisch-depressieve stoornis / bipolaire
stoornis, paniekstoornis en
agorafobie(pleinvrees), depressieve
stoornis, Schizo affectieve stoornis, sociale
fobie, dwangstoornis, afhankelijke
persoonlijkheidsstoornis
O Niet te gebruiken bij een
hartziekte, epilepsie, lever- of
nierfunctiestoornissen of een
prostaataandoening
O Werkt na 10 tot 14 dagen, optimaal na 6
weken

27. Medicatiegebruik
- SSRI’s
O Selectieve Serotonine-
heropnameremmers
O Fluoxetine (Prozac), fluvoxamine
(Fevarin) en paroxetine (Seroxat)
O Optimale werking na 10 dagen tot 6
weken
O Minder bijwerkingen, wel
misselijkheid, diarree, obstipatie, hoofdpijn
, slapeloosheid of een onrustig of angstig
gevoel  moeten na 2 weken verdwenen
zijn

28. Medicatiegebruik
- MAO-remmers
O Monoamine-Oxidase-remmers
O Nardil (fenelzine), Parnate (tranylcypromine)
O Toepassing:
O Manisch-depressieve stoornis
O Paniekstoornis en agorafobie
O Depressieve stoornis
O Schizoaffectieve stoornis
O Sociale fobie
O Posttraumatische stressstoornis
O Borderline Persoonlijkheidsstoornis
O In combinatie met bepaalde voedingsmiddelen 
stijging bloeddruk, ernstige hoofdpijn

29. Medicatiegebruik
- Overige antidepressiva
O Mianserine (Tolvon)
O Mirtazapine (Remeron)
O Nefazodon (Dutonin)
O Alle bovengenoemden zijn betrekkelijk
nieuw
O Lithium (staat op zichzelf)
O Gebruikt bij bipolaire stoornis

30. Risperidon
Gebruik
Geneesmiddelengroep Antipsychotica
Subklasse Atypische antipsychotica
Merknamen Risperdal (Janssen-Cilag)
Indicaties Schizofrenie
Voorschrift/recept Vereist
Toediening Oraal, intramusculair

31. Medicatiegebruik
- Kalmerende middelen
O Oxazepam
O Dempt de emoties, werkt kalmerend bij
angst of gespannenheid
O Lichamelijke klachten verminderen zoals
hartkloppingen, buikpijn, trillen en
transpireren. Rustiger binnen één tot twee
uur na inname, effect houdt zes tot tien uur
aan

32. Medicatiegebruik
- Kalmerende middelen
O Bijwerkingen Oxazepam:
O Sufheid, vermoeidheid, afvlakking van het
gevoel, hoofdpijn, duizeligheid, coördinatiest
oornissen
O Verslavend door korte / snelle
werkingstijd, afbouwschema raadzaam na
langdurig gebruik
O Verslaving  al snel
ontwenningsverschijnselen bij stopzetting
medicatie 
angst, hoofdpijn, spierpijn, rusteloosheid, en
geïrriteerdheid
O Toediening:
oraal, intramusculair/intraveneus

33. Oxazepam
Geneesmiddelengroep Hypnotica, sedativa,
anxiolytica
Subklasse Benzodiazepines
Merknamen Oxazepam (EG, Teva),
Seresta (Wyeth), Tranquo
(Boehringer Ingelheim)
Indicaties Angststoornissen,
slapeloosheid en
alcoholontwenning
Voorschrift/recept Ja
Toediening Tablet, 10 en 50 mg
Rijvaardigheid Als kalmeringsmiddel:
eerste twee weken geen
autorijden; als slaapmiddel:
pas 's middags rijden
Alcohol Versterkt het versuffende
effect.

34. Medicatiegebruik
- Slaapmiddelen
O Melatonine
O Slaapmiddel  kwaliteit slapen verbeteren  verkorte
inslaaptijd, verlengde slaapduur
O Aanvulling eigen hormoon Melatonine, gevormd in
pijnappelklier
O Toedieningsvorm: tabletten / capsules, 1 à 2 uur voor
slapen
O Vooralsnog geen bijwerkingen
O Temazepam
O Bevordert slaap, werkt rustgevend, vermindert angst
O Bijwerkingen:
slaperigheid, afvlakking, verwardheid, hoofdpijn, duizeling
en, spierzwakte
O Verslavend: afbouwen na langdurig gebruik raadzaam 
ontwenningsverschijnselen

35. Melatonine / Temazepam
Farmaceutische gegevens
Biol. beschikbaarheid 96%
Metabolisatie hepatisch
Halveringstijd 8-20 uur
Uitscheiding renaal
Gebruik
Toediening oraal

37. Medicatiegebruik
- Zelfmedicatie
O Paracetamol
O Meest gebruikte pijnstillende /
koortsverlagende middel, soms ook bij
verkoudheid gebruikt
O Toediening: oraal (tabletten), als zetpil 
misselijkheid (braken), onwillige
kinderen, slikproblemen
O Zonder recept verkrijgbaar

38. Medicatiegebruik
- Zelfmedicatie
O Paracetamol vaak in combinatie gebruikt
O Met cafeïne: snellere en langere werking
O Met codeïne: (zelden) hoger therapeutisch effect
 gering voordeel kortdurig gebruik
O Langdurig gebruik  verslaving
O Met aspirine
O Werkingsmechanisme nog onduidelijk
O Beïnvloeden enzymen die betrokken zijn bij
ontstekingsreacties
O Beïnvloeden de zenuwbanen bij gewaarwording
van pijn

39. Medicatiegebruik
- Zelfmedicatie
O Paracetamol  veilig middel bij normaal
gebruik
O Maximaal 6 x 500 mg/3 x 1000 mg tabletten
met 3 – 4 uur tussen doseringen
O Giftigheid:
O Eenmalige dosering 10 – 15 gr  leverschade
 zeer pijnlijk
O Eenmalige dosering 20 – 25 gr  fataal
O Verschilt  soms juist helemaal geen
leverschade
O Deze waarden lager voor kinderen
O Dagelijkse inname normale dosering 
leverschade

40. Medicatiegebruik
- Zelfmedicatie
O NSAID (Non-Steroidal Anti-Inflammatory
Drugs)
O Ontstekingsremmende middelen
O Ibuprofen, diclofenac, meloxicam, naproxe
n, etofenamaat en acetylsalicylzuur
(aspirine, Aspegic)
O Ook pijnstillend en koortsverlagend 
tegen zowel acute als chronische pijnen

41. Medicatiegebruik
- Zelfmedicatie
O Werking NSAID:
O Remming ontsteking / remming Prostaglandines
O Prostaglandines stimuleren pijngevoel, verhogen
lichaamstemperatuur, openen vaten
O Bijwerkingen NSAID:
O Prostaglandines  betrokken opbouw
maagslijmvlies
O Remming Prostaglandines maagslijmvlies dunner
 meer irritatie / beschadiging (bloedingen)
maagwand  maagklachten
O Verlengt bloedstollingstijd  werkt maagklachten
(door bloeding) in de hand
O Langdurig gebruik NSAID  maagbeschermer

42. Medicatiegebruik
- Zelfmedicatie
O Bijwerkingen NSAID:
O Remming Prostaglandines  openzetting
vaten in nieren minder
O Verminderde bloedaanvoer naar nieren 
nier gaat uit van verminderd circulerend
volume  laat het lichaam vocht / zout
vasthouden
O Resulteert in een hogere bloeddruk
O Droge hoest door bronchospasmen
O Oplettendheid geboden bij astmatici

43. Medicatieprotocol
Discussie – ideeën - suggesties

44. Vragen?