Η καλοήθης υπερτροφία του προστάτη και η στυτική δυσλειτουργία αποτελούν δύο από τα συχνότερα «αντρικά προβλήματα» που αντιμετωπίζει ο Ουρολόγος στην καθημερινή ιατρική του πράξη. Την τελευταία 10ετία, όλες οι επιδημιολογικές μελέτες συγκλίνουν στο κοινό συμπέρασμα, ότι οι δύο παθήσεις συνυπάρχουν σε σημαντικό αριθμό αντρών, ενώ η βασική έρευνα προσέφερε επαρκή δεδομένα, ώστε να αναπτυχθούν θεωρίες για κοινούς παθογενετικούς μηχανισμούς. Το Ινστιτούτο Μελέτης Ουρολογικών Παθήσεων (http://www.imop.gr) οργάνωσε για πρώτη φορά στη Ελλάδα μια Ομάδα Ομοφωνίας, σύμφωνα με τις Διεθνείς πρακτικές και μεθοδολογία, η οποία εργάστηκε με αυστηρά επιστημονικά κριτήρια επί 2 χρόνια και σήμερα παρουσιάζει στην Ελληνική Ουρολογική Κοινότητα τις «Οδηγίες για την αντιμετώπιση των συμπτωμάτων από το κατώτερο ουροποιητικό με σύγχρονη προστασία/αποκατάσταση της σεξουαλικής λειτουργίας». Αποτελεί εξαιρετική τιμή για το ΙΜΟΠ η συμμετοχή διαπρεπών Ελλήνων Ουρολόγων με διεθνή καταξίωση στην Ομάδα Ομοφωνίας και στην παρούσα έκδοση. Αλλά μεγαλύτερη τιμή θα αποτελέσει για όλους τους συντελεστές, αν το βιβλίο αυτό βοηθήσει τον Έλληνα Ουρολόγο να διασαφηνίσει ερωτήματα και να τεκμηριώσει την καθημερινή του ιατρική πρακτική.

6. 09
Πρόλογος
του Επιμελητή της έκδοσης
Η καλοήθης υπερτροφία του προστάτη και η στυ- σε αυτό το κλίμα αιωρούμενων ερωτημάτων, σει-
τική δυσλειτουργία αποτελούν δύο από τα συχνό- ρά κλινικών δοκιμών τεκμηρίωσε τη θετική επί-
τερα «αντρικά προβλήματα» που αντιμετωπίζει ο δραση των αναστολέων της φωσφοδιεστεράσης
Ουρολόγος στην καθημερινή ιατρική του πράξη. τύπου 5 στη συμπτωματολογία του κατώτερου
Και νιώθει δικαιολογημένα ότι είναι θέματα που ουροποιητικού σε ασθενείς με υπερτροφία του
γνωρίζει καλά να χειριστεί. Σε αυτό συνεισφέρουν προστάτη και οδήγησε έναν εξ αυτών, την ταδαλα-
τα μέγιστα τόσο η επιστημονική γνώση που έχει φίλη, στην επίσημη έγκριση για την αντιμετώπιση
κατακτηθεί πάνω στις παθήσεις, όσο και οι πολλα- των LUTS. Ενώ αρχικά πολλοί Ουρολόγοι υπήρξαν
πλές διαθέσιμες θεραπευτικές επιλογές που, δο- δύσπιστοι, οι δημοσιεύσεις και η κλινική πράξη
κιμασμένες πια στον χρόνο, παρέχουν εγγυήσεις επιβεβαιώνουν το γεγονός μιας ακόμη θεραπευ-
μεγάλης αποτελεσματικότητας και εξαιρετικής τικής επιλογής για άντρες με διαταραχές ούρησης
ασφάλειας για τον ασθενή. λόγω ΚΥΠ, που μάλιστα αντιμετωπίζει ταυτόχρο-
να πιθανά προβλήματα στύσης.
Την τελευταία 10ετία, όλες οι επιδημιολογικές με-
λέτες συγκλίνουν στο κοινό συμπέρασμα, ότι οι Το ΙΜΟΠ, απαντώντας στις παραπάνω επιστημο-
δύο παθήσεις συνυπάρχουν σε σημαντικό αριθμό νικές προκλήσεις, οργάνωσε για πρώτη φορά στη
αντρών, ενώ η βασική έρευνα προσέφερε επαρ- χώρα μας Ομάδα Ομοφωνίας, σύμφωνα με τις
κή δεδομένα, ώστε να αναπτυχθούν θεωρίες για Διεθνείς πρακτικές και μεθοδολογία, η οποία ερ-
κοινούς παθογενετικούς μηχανισμούς. Οι θεωρί- γάστηκε με αυστηρά επιστημονικά κριτήρια επί 2
ες αυτές καθημερινά δοκιμάζονται σε πληθώρα χρόνια και σήμερα παρουσιάζει στην Ελληνική Ου-
ερευνητικών δημοσιεύσεων· χάρη στο γεγονός ρολογική Κοινότητα τις «Οδηγίες για την αντιμετώ-
αυτό, ευελπιστούμε ότι τελικά θα περιγράψουν με πιση των συμπτωμάτων από το κατώτερο ουρο-
ακρίβεια τον κοινό μηχανισμό πρόκλησης συμπτω- ποιητικό με σύγχρονη προστασία/αποκατάσταση
μάτων από το κατώτερο ουροποιητικό λόγω υπερ- της σεξουαλικής λειτουργίας». Αποτελεί εξαιρετι-
τροφίας προστάτη και στυτικής δυσλειτουργίας. κή τιμή για το ΙΜΟΠ η συμμετοχή διαπρεπών Ελλή-
νων Ουρολόγων με διεθνή καταξίωση στην Ομά-
δα Ομοφωνίας και στην παρούσα έκδοση. Αλλά
Συγχρόνως με την βασική έρευνα, πληθώρα δη- μεγαλύτερη τιμή θα αποτελέσει για όλους τους συ-
μοσιεύσεων κλινικών μελετών διερεύνησε τις ντελεστές, αν το βιβλίο αυτό βοηθήσει τον Έλληνα
επιπτώσεις των θεραπευτικών επιλογών για την Ουρολόγο να διασαφηνίσει ερωτήματα και να τεκ-
υπερτροφία προστάτη στη σεξουαλική ζωή των μηριώσει την καθημερινή του ιατρική πρακτική.
αντρών. Τα αποτελέσματά των ποικίλλουν, κυρίως
εξαιτίας του ότι δεν υπάρχει μέχρι σήμερα μελέτη
σχεδιασμένη ειδικά να διερευνήσει, πρωτίστως ή
αποκλειστικά, την επίπτωση οποιασδήποτε θερα- Δημήτρης Χατζηχρήστου
πείας για ΚΥΠ στη σεξουαλική λειτουργία. Μέσα Καθηγητής Ουρολογίας Α.Π.Θ.

7. 10
Συγγραφείς
Αναστάσιος Αθανασόπουλος κιδικής (2000–2002), οπότε και έλαβε ετήσια υποτροφία από
Αναπληρωτής Καθηγητής Ουρολογίας το European Urological Scholarship Programme για την εκπό-
Πανεπιστήμιου Πατρών με εξειδίκευ- νηση έρευνας με θέμα την παθοφυσιολογία των αισθητικών
ση στη Νευροουρολογία και Ουροδυ- οδών της ουροδόχου κύστης και τη χρήση πειραματικών εν-
ναμική δοκυστικών θεραπειών για την αντιμετώπιση της ακράτειας
ούρων από νευρογενή ή ιδιοπαθή υπερλειτουργία του εξω-
Ολοκλήρωσε την ειδικότητα της Ουρο- στήρα στα Νοσοκομεία National Hospital for Neurology and
λογίας στο Πανεπιστημιακό Νοσοκο- Neurosurgery και Hammersmith στο Λονδίνο, Μεγάλη Βρετα-
μείο Πατρών το 1990 και το ίδιο έτος νία. Για 4,5 συνέχισε να εργάζεται στο Institute of Neurology,
αναγορεύθηκε διδάκτορας. Στη συνέχεια εξειδικεύτηκε στην University College London (UCL), ως το 2006, οπότε και εξε-
υποειδικότητα της Νευροουρολογίας και Ουροδυναμικής στη λέγη Λέκτορας του Α.Π.Θ., ενώ το 2011 εξελέγη Επίκουρος
Μεγάλη Βρετανία, στα νοσοκομεία Royal Glasgow Infirmary, Καθηγητής. Η συνεργασία του με το UCL συνεχίζεται, καθώς
Taunton and Somerset Hospital και Bristol Sauthmead έχει αναγορευθεί επίτιμος Λέκτορας. Έχει διατελέσει κύριος
General Hospital. Επιστρέφοντας στην Ελλάδα εργάστηκε ερευνητής σε σειρά πολυκεντρικών μελετών και ερευνητικών
στην Ουρολογική κλινική του Πανεπιστημίου Πατρών ως επι- πρωτοκόλλων. Έχει δημοσιεύσει σε ελληνικά και διεθνή ιατρι-
στημονικός συνεργάτης αρχικά και στη συνέχεια ως Λέκτορας κά περιοδικά (50 άρθρα στο PubMed) με πάνω από 1.500 ανα-
και Επίκουρος Καθηγητής. Κατά τα έτη 2002-03 εργάστηκε ως φορές, και έχει τιμηθεί με το βραβείο καλύτερης δημοσίευσης
Γεράσιμος Αλιβιζάτος
Visiting Senior Lecturer στο Bristol Urological Institute και στο British Journal of Urology International (2004). Το 2008
Διευθυντής Γ’ Ουρολογικής Κλινικής
ως Consultant Urolοgist στο Taunton and Somerset Hospital. οργάνωσε το 1st European Consensus Meeting on the Use of
Νοσοκομείου ΥΓΕΙΑ
Ενώ κατά τα έτη 2006 και 2008 ήταν Visiting Professor στο Botulinum Toxin in Urology. Είναι μέλος της Επιτροπής για τη
University of Michigan Medical Center, AnnArbor, USA. Επίσης νευρογενή ακράτεια ούρων και κοπράνων στην International
Aποφοίτησε από το Πανεπιστήμιο
το 2010 εργάστηκε ως Visiting Professor στο Πανεπιστήμιο Consultation on Incontinence 2012. Είναι κριτής σε πολλά δι-
McGill στο Μόντρεαλ του Καναδά
της Perugia στην Ιταλία. Διετέλεσε μέλος του Δ.Σ. του τμήμα- εθνή επιστημονικά περιοδικά, μέλος της συντακτικής επιτρο-
(Bachelor of Science) το 1979 και από
τος Ουροδυναμικής, Νευροουρολογίας και Γυναικολογικής πής στο European Urology και Neurourology & Urodynamics
την Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου
Ουρολογίας (ΟΝΟΓΟ) της Ελληνικής Ουρολογικής Εταιρεί- κι έχει αναγορευτεί καλύτερος κριτής βασικής έρευνας στο
Αθηνών το 1984, ενώ το 1992 πήρε
ας, και μέλος του School of Urodynamics της International περιοδικό Journal of Urology (2011). Υπήρξε επιστημονικός
τον τίτλο της ειδικότητας της Ουρολογίας (Πανεπιστημιακή
Continence Society (ICS). Ήταν επίσης μέλος της εξεταστικής συνεργάτης του ΚΕΣΑΥ από το 1998 και της Μονάδας Μελέ-
Ουρολογική Κλινική Λαϊκού Νοσοκομείου). Διδάκτορας της
ομάδας του European Board of Urology. Έχει δώσει πολλές της Ουρολογικών Παθήσεων (ΙΜΟΠ) από τη σύστασή της,
Ιατρικής Σχολής Αθηνών (1992), ξεκίνησε την ετήσια μετεκ-
διαλέξεις σε ελληνικές και διεθνείς επιστημονικές συναντή- ενώ από το 2012 είναι Επιστημονικός Υπεύθυνος της ΜΜΟΠ
παίδευση του στο Nijmegen της Ολλανδίας με υποτροφία του
σεις. Έχει συμμετάσχει με πάνω από 100 ανακοινώσεις σε ελ- και Αντιπρόεδρος του ΙΜΟΠ.
ιδρύματος Ωνάση ( Καθ. F. Debruyne). Το 1994 εξελέγη Λέκτο-
ρας στην Β’ Πανεπιστημιακή Ουρολογική Κλινική της Πανε- ληνικά και διεθνή επιστημονικά συνέδρια και έχει τιμηθεί με
πιστημίου των Αθηνών στο Σισμανόγλειο Νοσοκομείο, όπου 6 βραβεία. Έχει επίσης γράψει βιβλία και κεφάλαια σε βιβλία
υπηρέτησε μέχρι το 2008 οπότε και παραιτήθηκε (Αναπληρω- ελληνικά και ξένα. Έχει δημοσιεύσει πολλά άρθρα σε ελληνι-
τής Καθηγητής). Σήμερα είναι Διευθυντής της Γ’ Ουρολογικής κά (27) και 85 άρθρα στο PubMed, με πάνω από 1000 βιβλιο- Διονύσης Μητρόπουλος
κλινικής του Νοσοκομείου ΥΓΕΙΑ. Είναι μέλος της εξεταστικής γραφικές αναφορές. Είναι κριτής σε πολλά διεθνή επιστημονι- Καθηγητής Ουρολογίας Καποδιστρια-
επιτροπής του European Board of Urology (EBU) από το 1997 κά περιοδικά. Από το 2006 είναι Επιστημονικός Υπεύθυνος της κού Πανεπιστημίου Αθηνών
και από το 2008-2011 υπήρξε πρόεδρος της εξεταστικής επι- Μονάδας Ουροδυναμικής Ουρολογίας του Πανεπιστημίου
τροπής του EBU. Διετέλεσε για 7 χρόνια μέλος της επιτροπής Πατρών την οποία και έχει οργανώσει από το 1998. Ολοκλήρωσε τις σπουδές του στην
της European Association of Urology (EAU) για τις κατευθυ- Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθη-
ντήριες οδηγίες (Guidelines) της καλοήθους υπερπλασίας του νών (πτυχίο ιατρικής το 1981, διδακτο-
προστάτη. Είναι επίσης μέλος του European School of Urology ρική διατριβή το 1985 και ειδικότητα το
(ESU) και της διοικούσης επιτροπής της European Society of Απόστολος Αποστολίδης 1992). Το 1992 απέκτησε τον τίτλο του
Urological Technology (ESUT). Έχει συμμετάσχει σε διεθνείς Επίκουρος Καθηγητής Ουρολογίας - Fellow of the European Board of Urology. Μετεκπαιδεύτηκε
πολυκεντρικές μελέτες και έχει προσκληθεί ως ομιλητής σε Νευροουρολογίας Α.Π.Θ. επί ένα έτος στις Η.Π.Α. (MD Anderson Cancer Center, Houston
19 διεθνή συνέδρια. Έχει συγγράψει 54 εργασίες στο Pub και Temple University School of Medicine, Philadelphia). Από
Med και 7 κεφάλαια σε βιβλία.Tα βασικά του ενδιαφέροντα Πήρε πτυχίο Ιατρικής, ολοκλήρωσε το 1993 που πρωτοεξελέγη σε θέση Δ.Ε.Π. (Λέκτορας) εξε-
είναι οι παθήσεις του προστάτη αδένα και η ογκολογία του ου- την ειδικότητα της Ουρολογίας (1998) λίχθηκε στην ακαδημαϊκή ιεραρχία και το 2012 ορκίστηκε
ροποιητικού συστήματος. Είναι επίσης μέλος της συντακτικής και τη διδακτορική του διατριβή (2004) Καθηγητή Ουρολογίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Υπηρέτη-
επιτροπής του European Urology και κριτής σε πολλά περιο- στο Α.Π.Θ. Διετέλεσε Επιμελητής Β΄ σε ως μέλος του Board του Guidelines Office της ΕAU (2001-
δικά. στην Ουρολογική κλινική του Γ.Ν. Χαλ- 2010), Chairman της EAU Guidelines Office ad hoc Committee

8. 11
for Rreporting of Complications (2010-σήμερα) και εξεταστής ντονιστής στην Ελλάδα σε 2 διεθνείς και σε 3 ελληνικές πολυκε- Δημήτρης Χατζηχρήστου
για τους υποψηφίους FEBU από το 2003. Υπήρξε μέλος της ντρικές μελέτες. Είναι μέλος πολλών ελληνικών και διεθνών επι- Καθηγητής Ουρολογίας Α.Π.Θ.
Συντακτικής Επιτροπής της «Ελληνικής Ουρολογίας», είναι μέ- στημονικών εταιρειών, κριτής σε 25 διεθνή περιοδικά και μέλος
λος της Συντακτικής Επιτροπής της «Σύγχρονης Ουρολογίας» των Εκδοτικών Επιτροπών σε 3 από αυτά. ΄Εχει δώσει πολλές Ολοκλήρωσε τις εγκύκλιες σπουδές
και του «ΑΝΗΡ» και κριτής επιστημονικών εργασιών σε διά- διαλέξεις στην Ελλάδα και στο εξωτερικό και έχει συγγράψει του (Πτυχίο Ιατρικής, Διδακτορική
φορες εθνικές επιτροπές, ελληνικά και διεθνή συνέδρια και 120 επιστημονικές εργασίες σε διεθνή περιοδικά. Διατριβή και ειδικότητα) στο Α.Π.Θ.
(3) ελληνικά και (8) διεθνή περιοδικά. Έχει τιμηθεί με βραβεία Μετεκπαιδεύτηκε επί 3ετία στην Αν-
και υποτροφίες από το European School of Oncology (1990 δρολογία και Σεξουαλική Ιατρική στο
και 1991), την ΕAU (EAU-AUA academic exchange program Πανεπιστήμιο της Βοστώνης και κατό-
1997), την Ελληνική Ουρολογική Εταιρεία (1998), την Ακαδη- Κωνσταντίνος Χατζημουρατίδης πιν στις παθήσεις του προστάτη και του κατώτερου ουρο-
μία Αθηνών (1998), το Εμπειρίκειο Ίδρυμα (2001). Έχει λάβει Επίκουρος Καθηγητής Ουρολογίας ποιητικού στο Πανεπιστήμιο του Stanford της Καλιφόρνιας.
το Α’ Βραβείο στο Διαγωνισμό Επιχειρηματικότητας Venture Α.Π.Θ. Το 1993 διορίστηκε Λέκτορας Ουρολογίας στο Α.Π.Θ., όπου
για τον «Εκπαιδευτικό προσομοιωτή ουρολογικών επεμβά- εξελίχθηκε στην ακαδημαϊκή ιεραρχία και το 2006 εκλέχτη-
σεων» (2002), δύο Βραβεία στο 16ο Πανελλήνιο Ουρολο- Αποφοίτησε, έλαβε το διδακτορικό του κε Καθηγητής Ουρολογίας του Α.Π.Θ. Το 1995 οργάνωσε το
γικό Συνέδριο (2002), Βραβείο στο 20ό Συνέδριο της ΕAU δίπλωμα και ολοκλήρωσε την εκπαί- ιδρυτικό συνέδριο της Ευρωπαϊκής Εταιρείας Σεξουαλικής
(2005), Δίπλωμα ευρεσιτεχνίας (2005), Βραβείο «Wolfgang δευση του στην Ουρολογία στο Α.Π.Θ. Ιατρικής (ESSM) και υπηρέτησε επί 11 χρόνια σε διάφορες
Mauermayer» στο 58 Kongress der Deutschen Gesellschaft Υπηρέτησε στη θέση του Διευθυντή της θέσεις στην εταιρεία (μεταξύ των οποίων Γενικός Γραμματέ-
fur Urologie e.V. (2006), και το Βραβείο «C.E.Alken» (2006). Ουρολογικής Κλινικής του 401 ΓΣΝΑ κα- ας 1995-97 και Πρόεδρος 2001-2004). Το 1998 ίδρυσε το Κέ-
Έχει συμμετάσχει στην οργάνωση εθνικών και διεθνών συ- θώς και του 403 ΓΣΝ (για 1 και 2 χρόνια αντίστοιχα). Το 2002 ντρο Σεξουαλικής και Αναπαραγωγικής Υγείας (ΚΕΣΑΥ) στο
νεδρίων έχοντας διατελέσει γραμματέας της οργανωτικής εκλέχτηκε στη θέση του Λέκτορα στην Ιατρική Σχολή του Α.Π.Θ. Α.Π.Θ., ως το Ελληνικό Γραφείο της Ευρωπαϊκής Συμμαχίας
επιτροπής του 17th World Congress of Endourology (1999) και από το 2008 είναι Επίκουρος Καθηγητής Ουρολογίας. Υπήρ- για τις Σεξουαλικές Δυσλειτουργίες (ESDA), και χρημάτισε
και του 2nd International Congress on the History of Urology ξε επιστημονικός συνεργάτης του ΚΕΣΑΥ από το 1998 και της Πρόεδρος της ESDA (2004-06). To 2005 οργάνωσε τη Μονά-
(2001). Έχει δημοσιεύσει άρθρα σε ελληνικά (51) και διεθνή Μονάδας Μελέτης Ουρολογικών Παθήσεων (ΙΜΟΠ) από τη σύ- δα Μελέτη Ουρολογικών Παθήσεων (ΜΜΟΠ) και το 2011 το
(88) περιοδικά, και συγγράψει κεφάλαια σε ελληνικά (6) και στασή της, ενώ από το 2012 είναι Επιστημονικός Υπεύθυνος της ΙΜΟΠ. Από το 2005 είναι μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου
διεθνή (1) συγγράμματα. ΜΜΟΠ και μέλος του Δ.Σ. του ΙΜΟΠ. (Board of Trustees) της Ευρωπαϊκής Ακαδημίας Σεξουαλικής
Διετέλεσε Εθνικός αντιπρόσωπος στη συμβουλευτική επι- Ιατρικής (EASM), η οποία σε συνεργασία με τη UEMS και το
τροπή και μέλος της κλινικής επιτροπής της Ευρωπαϊκής Εται- EBU οργανώνει την ανάπτυξη της Σεξουαλικής Ιατρικής ως
ρείας Σεξουαλικής Ιατρικής (ESSM). Από το 2005-07 ήταν ο υποειδικότητας της Ουρολογίας. Επίσης είναι ιδρυτικό μέ-
Πέτρος Περιμένης αρχισυντάκτης (editor-in-chief) της ιστοσελίδας και του ενη- λος του Ανδρολογικού Τμήματος της EAU (ESAU), μέλος της
Καθηγητής Ουρολογίας Πανεπιστημίου μερωτικού περιοδικού (ESSM Today) της ESSM, καθώς και της Επιτροπής για τις κατευθυντήριες οδηγίες (EAU guidelines)
Πατρών Επιτροπής Επικοινωνίας της Διεθνούς Εταιρείας Σεξουαλικής για τη στυτική δυσλειτουργία-πρόωρη εκσπερμάτιση και
Ιατρικής (ISSM) και του ενημερωτικού περιοδικού της (ISSM πεϊκές κάμψεις/νόσο Peyronie. Yπήρξε εκπαιδευτής του
Φοίτησε στην Ιατρική Σχολή του Πανε- Newsbulletin). Διετέλεσε μέλος της Επιστημονικής Επιτροπής Ευρωπαϊκού Σχολείου Ουρολογίας (ESU). Τέλος είναι μέλος
πιστημίου Αθηνών, έκανε την ειδικότη- (πρόεδρος της υποεπιτροπής για κλινικά θέματα στην ανδρική της Διεθνούς Συμβουλευτικής Επιτροπής για τη Σεξουαλική
τα της Ουρολογίας στο Τζάνειο Γενικό σεξουαλική δυσλειτουργία) της ESSM από το 2009 έως σήμερα Ιατρική υπό την αιγίδα της Παγκόσμιας Οργάνωσης Υγείας
Νοσοκομείο και έγινε Διδάκτορας στο και μέλος της επιτροπής για τη φαρμακευτική αντιμετώπιση της (Co-Chair, Diagnosis and scales Committee). Υπηρέτησε ως
Ιατρικό Τμήμα του Πανεπιστημίου Πα- ανδρικής στυτικής δυσλειτουργίας της Διεθνούς Συμβουλευτι- μέλος στη συντακτική επιτροπή των περιοδικών Urologia
τρών. Από το 1989 είναι μέλος Δ.Ε.Π. στην Ουρολογική Κλινική κής Επιτροπής για τη Σεξουαλική Ιατρική. Είναι αντιπρόεδρος Internationalis, Journal of Sexual Medicine, International
του Ιατρικού Τμήματος του Πανεπιστημίου Πατρών και, από τον της επιτροπής της Ευρωπαϊκής Ουρολογικής Εταιρείας (EAU) Journal of Impotence Research, International Journal for
Οκτώβριο του 2005 είναι Διευθυντής της Ουρολογικής Κλινικής για την έκδοση των κατευθυντήριων οδηγιών (guidelines) για Sexual Health και κριτής σε 21 διεθνή περιοδικά. Έχει έντο-
του ΠΓΝΠ. Μετεκπαιδεύτηκε στη γενική ουρολογία για 9 μήνες τη στυτική δυσλειτουργία, την πρόωρη εκσπερμάτιση και την νη επιστημονική παρουσία ως ομιλητής/εκπαιδευτής στην
στο Glasgow Royal Infirmary και για 3 μήνες στο Taunton and πεϊκή κάμψη. Είναι κριτής (reviewer) σε 23 διεθνή επιστημονικά Ελλάδα και στο εξωτερικό και έχει τιμηθεί με 4 βραβεία σε
Somerset Hospital στην Βρετανία. Το 2003 μετεκπαιδεύτηκε για περιοδικά. Έχει προσκληθεί ως ομιλητής/εισηγητής σε περισσό- ισάριθμα διεθνή συνέδρια και 4 σε ελληνικά. Έχει συγγρά-
6 μήνες στο University Hospital of Berne, Switzerland, υπό τον τερα από 100 ελληνικά και διεθνή συνέδρια και έχει τιμηθεί με ψει 106 άρθρα σε ξενόγλωσσα περιοδικά (με περισσότερες
Καθηγητή Urs Studer στη μείζονα ογκολογική χειρουργική του 1 διεθνές βραβείο (πρώτο βραβείο του Πανευρωπαϊκού Ουρο- από 4.500 αναφορές), 20 κεφάλαια σε διεθνή βιβλία, ενώ
ουροποιογεννητικού και στη νευροπροστασία. Τα εκπαιδευτικά λογικού Συνεδρίου, 2005) και 3 βραβεία σε ελληνικά συνέδρια. 2 φορές ήταν φιλοξενούμενος συντάκτης ειδικών τευχών
του καθήκοντα στο Πανεπιστήμιο Πατρών καθώς και τα κλινικά Έχει συγγράψει 51 άρθρα σε διεθνή επιστημονικά περιοδικά (supplements) διεθνών περιοδικών.
και ερευνητικά του ενδιαφέροντα εστιάζονται στην Ογκολογία με περισσότερες από 1.300 βιβλιογραφικές αναφορές, 3 κεφά-
του Ουροποιογεννητικού και στην Ανδρολογία. Έχει μετάσχει λαια σε διεθνή βιβλία καθώς και περισσότερα από 70 άρθρα και
σε 30 διεθνείς πολυκεντρικές ερευνητικές μελέτες και ήταν συ- κεφάλαια στην ελληνική βιβλιογραφία.

10. 13
Εισαγωγή
Η στυτική δυσλειτουργία (ΣΔ) και τα συμπτώμα- Ποια είναι, σήμερα, η βέλτιστη αντιμετώπιση
τα από το κατώτερο ουροποιητικό (lower urinary ασθενών που παρουσιάζουν συμπτώματα από το
tract symptoms – LUTS) αποτελούν δύο πολύ συ- κατώτερο ουροποιητικό με σύγχρονη προστασία
χνά απαντώμενες καταστάσεις που συνοδεύονται ή/και αποκατάσταση της σεξουαλικής λειτουργί-
από σημαντικές αρνητικές επιπτώσεις στην ποιότη- ας; Για να δοθεί απάντηση στο ερώτημα αυτό, συ-
τα ζωής των ασθενών [1,2]. Πρόσφατα δεδομένα γκροτήθηκε μια ομάδα ειδικών με πρωτοβουλία
δείχνουν ότι οι δύο αυτές καταστάσεις συνδέονται της Μονάδας Μελέτης Ουρολογικών Παθήσεων
επιδημιολογικά, γεγονός που πιθανώς υποδηλώ- (Μ.Μ.Ο.Π.) του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου
νει έναν κοινό παθοφυσιολογικό μηχανισμό [3,4]. Θεσσαλονίκης. Αρχικά, πραγματοποιήθηκε συ-
Τα δεδομένα αυτά θέτουν σε αμφιβήτηση την κοι- στηματική έρευνα της βιβλιογραφίας, με χρήση
νή πεποίθηση, ότι πρόκειται για δύο ανεξάρτητες των λέξεων ευρετηριασμού: «συμπτώματα από το
παθολογικές εικόνες που απλώς είναι συχνές στις κατώτερο ουροποιητικό», «καλοήθης υπερπλασία
μεγαλύτερες ηλικίες. Οι α-αδρενεργικοί αναστο- προστάτη», «διαταραχές εκσπερμάτισης», «στυτι-
λείς και οι αναστολείς της 5α-αναγωγάσης αποτε- κή δυσλειτουργία» και «σεξουαλική λειτουργία».
λούν τις συχνότερες μεθόδους φαρμακευτικής Ακολούθως, καθορίστηκε το επίπεδο γνώσης για
αντιμετώπισης των LUTS, και οι αναστολείς της κάθε δημοσιευμένο άρθρο (level of evidence).
φωσφοδιεστεράσης τύπου 5 (PDE5i) τη συχνότε- Καθώς ακολουθήθηκε η μέθοδος Delphi, επιτεύ-
ρη μέθοδο φαρμακευτικής αντιμετώπισης της ΣΔ. χθηκε ομοφωνία των ειδικών για την αντιμετώ-
Η συγχορήγησή τους μπορεί να συνοδεύεται από πιση των ασθενών αυτών, σύμφωνα με τις αρχές
σημαντικές αλληλεπιδράσεις, γι’ αυτό απαιτείται τόσο της τεκμηριωμένης Ιατρικής (evidence based
ιδιαίτερη προσοχή [5]. Πολλές από τις μεθόδους medicine), όσο και της Ιατρικής με επίκεντρο τον
αντιμετώπισης των LUTS (φαρμακευτικές, ελάχι- ασθενή (patient-centered medicine). Τα αποτελέ-
στα επεμβατικές ή χειρουργικές) επηρεάζουν τη σματα παρουσιάστηκαν σε ειδική ημερίδα μεταξύ
σεξουαλική λειτουργία [6,7]. Επιπροσθέτως, έχουν Ουρολόγων (Δεκέμβριος 2010). Κατόπιν κριτικής,
παρατηρηθεί πολλές διαφορές στη συνολική επί- οριστικοποιήθηκαν οι τελικές θέσεις, ενώ προτά-
πτωση και στα χαρακτηριστικά των ανεπιθύμητων θηκαν οι οδηγίες (recommendations) με την αντί-
σεξουαλικών ενεργειών όχι μόνο μεταξύ των διά- στοιχη βαθμολόγηση (grade of recommendation).
φορων φαρμακευτικών και χειρουργικών μεθό- Ποια είναι, σήμερα, η βέλτιστη
δων αντιμετώπισης αλλά και μεταξύ φαρμάκων
αντιμετώπιση ασθενών που
της ίδιας θεραπευτικής κατηγορίας [8]. Τέλος, τα
ερευνητικά δεδομένα που δείχνουν ότι οι αγγελι- παρουσιάζουν συμπτώματα
οφόροι δεύτερης γραμμής των κυκλικών νουκλε- από το κατώτερο ουροποιητικό
οτιδίων συμμετέχουν στον έλεγχο της λειτουργίας με σύγχρονη προστασία ή/και
του προστάτη, καθώς και η παρουσία των ισοεν- αποκατάσταση της σεξουαλικής
ζύμων 4, 5 και 11 της φωσφοδιεστεράσης (PDE) λειτουργίας;
στον προστάτη [9] αποτέλεσαν το θεωρητικό υπό-
βαθρο για τη θεραπευτική χορήγηση των PDE5i
και στους ασθενείς με LUTS.

11. 14
Υπάρχει κοινός σύνδεσμος μεταξύ Η Cologne Male Survey [11,12] συνιστά
πληθυσμιακή μελέτη στρωματοποιημένη
στυτικής δυσλειτουργίας και
κατά ηλικίες, η οποία πραγματοποιήθηκε στην
συμπτωμάτων από το κατώτερο Κολωνία της Γερμανίας σε άντρες ηλικίας 30-80
ουροποιητικό; ετών. Ο επιπολασμός της ΣΔ ήταν 19,2%, ενώ
ο επιπολασμός των LUTS σε άντρες με ΣΔ ήταν
Διάφορες επιδημιολογικές μελέτες
υψηλός (72% έναντι 38% σε άντρες χωρίς ΣΔ). Μια δείχνουν την ύπαρξη στενής
πολυπαραγοντική ανάλυση έδειξε, επίσης, ότι τα σχέσης μεταξύ ΣΔ και LUTS.
Επιδημιολογικά δεδομένα LUTS ήταν ένας ανεξάρτητος παράγοντας κινδύνου
Διάφορες επιδημιολογικές μελέτες δείχνουν την για ΣΔ με προσαρμοσμένο διαγώνιο πηλίκο (odds
ύπαρξη στενής σχέσης μεταξύ ΣΔ και LUTS. Οι ratio) 2,11 (95% CI: 1,75-2,55).
κυριότερες από αυτές αναλύονται στη συνέχεια
και παρουσιάζονται στον πίνακα 1. Η National Η μελέτη EDEM [13] πραγματοποιήθηκε στην
Health and Social Life Survey (NHSLS) [10] Ισπανία σε άντρες 25-70 ετών. Ο επιπολασμός
αποτελεί πληθυσμιακή μελέτη που έχει γίνει σε της ΣΔ ήταν 12,1% (εκτίμηση με μια απλή
αντιπροσωπευτικό δείγμα αντρών στις Η.Π.Α. ερώτηση) ή 18,9% (εκτίμηση με τον Διεθνή
ηλικίας 18-59 ετών. Ο επιπολασμός της ΣΔ Δείκτη Στυτικής Λειτουργίας, International Index
(εκτίμηση με μια απλή διχοτομούμενη ερώτηση: of Erectile Function – IIEF). Τα LUTS ήταν ένας
Υπάρχουν προβλήματα στύσης – ΝΑΙ ή ΟΧΙ;) σημαντικός προγνωστικός παράγοντας για ΣΔ
αυξανόταν με την ηλικία (7-18%). Τα LUTS ήταν με προσαρμοσμένο διαγώνιο πηλίκο (odds ratio)
ένας σημαντικός προγνωστικός παράγοντας της 2,93 (95% CI: 1,86-4,61) ή 2,67 (95% CI: 1,48-4,80),
ΣΔ με ένα προσαρμοσμένο διαγώνιο πηλίκο (odds ανάλογα με τον ορισμό της ΣΔ (απλή ερώτηση ή
ratio) 3,13 (95% CI: 1,48-6,63). IIEF, αντίστοιχα).

12. 15
Η Krimpen [14,15] αποτελεί μελέτη στην κοινότητα, επιπολασμός της μετρίου βαθμού ή πλήρους ΣΔ
που πραγματοποιήθηκε σε 1.688 άντρες στην σε άντρες, που ανέφεραν μια ή περισσότερες συ-
Ολλανδία ηλικίας 50-78 ετών. Ο επιπολασμός της νυπάρχουσες καταστάσεις, ήταν 32%. Τα LUTS (με-
σημαντικής (σοβαρής) ΣΔ ήταν 11% (εκτίμηση τρίου και σοβαρού βαθμού) ήταν ο πιο σημαντικός
με το International Continence Society Sex προγνωστικός παράγοντας για ΣΔ με διαγώνιο πη-
Η ηλικία και η βαρύτητα των LUTS questionnaire - ICSsex). Ο επιπολασμός της λίκο (odds ratio) 2,2 (95% CI: 1,2-3,9) και 4,9 (95%
ήταν ανεξάρτητοι προγνωστικοί σοβαρής ΣΔ αυξήθηκε από 3% σε άντρες ηλικίας CI: 1,4-16,7), αντίστοιχα.
παράγοντες κινδύνου για ΣΔ. 50-54 ετών στο 26% στις ηλικίες 70-78. Το μη
προσαρμοσμένο διαγώνιο πηλίκο odds ratio Η Multinational Survey of the Aging Male (MSAM-7)
για τη ΣΔ σε άντρες 55-59 ετών ήταν 2,1 (95% [1] αποτελεί πολυκεντρική μελέτη που πραγματο-
CI: 0,9-4,5)- και αυξήθηκε σε 12,5 (95% CI: 5,9- ποιήθηκε στις Η.Π.Α., στο Ηνωμένο Βασίλειο, στη
26,4) σε άντρες 70-78 ετών (συγκρινόμενο με την Γαλλία, στη Γερμανία, στην Ολλανδία, στην Ιταλία και
ομάδα αντρών 50-54 ετών). Τα LUTS ήταν ένας στην Ισπανία σε άντρες 50-80 ετών. Ο επιπολασμός
ανεξάρτητος παράγοντας κινδύνου για σοβαρού της ΣΔ (δυσκολία επίτευξης στύσης) ήταν 48,7%. Το
βαθμού ΣΔ. Η διόγκωση του προστάτη (εκτίμηση 10% των αντρών ανέφερε πλήρη απουσία στύσε-
με διορθικό υπερηχογράφημα) σχετιζόταν με τη ων (εκτίμηση με το Danish Prostate Symptom Score
σοβαρού βαθμού ΣΔ, αλλά η σχέση αυτή δεν ήταν – DAN-PSS-sex). Ο επιπολασμός της ΣΔ ήταν ανά-
σημαντική σε μοντέλα πολλαπλής λογαριθμιστικής λογος με την ηλικία (31%, 55% και 76% σε άντρες
εξάρτησης (multiple logistic regression models). 50-59, 60-69 και 70-80 ετών, αντίστοιχα). Παρόμοια
ήταν τα ευρήματα, όταν χρησιμοποιήθηκε ο τομέας
Η UrEpik [16] συνιστά πληθυσμιακή μελέτη στυτικής λειτουργίας του Διεθνούς Δείκτη Στυτικής
σε 4.800 άντρες ηλικίας 40-70 ετών, η οποία Λειτουργίας (IIEF). Ο επιπολασμός των μετρίου και
πραγματοποιήθηκε στο Birmingham (Ηνωμένο σοβαρού βαθμού LUTS ήταν 31%, και η συσχέτισή
Βασίλειο), στο Boxmeer (Ολλανδία), στην Auxerre τους με την ηλικία ήταν ισχυρή (από 22% σε άντρες
(Γαλλία) και στη Seoul (Κορέα). Ο συνολικός 50-59 ετών έως 45,3% σε άντρες 70-80 ετών). Η ηλι-
επιπολασμός της ΣΔ ήταν 21% (εκτίμηση με κία και η βαρύτητα των LUTS ήταν ανεξάρτητοι προ-
το O’Leary’s Sexual Function Inventory). Ο γνωστικοί παράγοντες κινδύνου για ΣΔ. Επιπλέον,
επιπολασμός της ΣΔ αυξανόταν γραμμικά με η ηλικία και τα LUTS ήταν ισχυρότεροι παράγοντες
την ηλικία και τα LUTS ήταν ένας σημαντικός κινδύνου για ΣΔ σε σχέση με τον διαβήτη, την υπέρ-
παράγοντας κινδύνου για ΣΔ. ταση, τις καρδιοπάθειες ή την υπερλιπιδαιμία.
Η Cross National Study [17,18] αποτελεί πληθυσμι- Σε πληθυσμιακή μελέτη στη Δανία, ο επιπολασμός
ακή μελέτη σε 2.412 άντρες ηλικίας 40-70 ετών, η της ΣΔ ήταν 28,8%, ενώ ο επιπολασμός των LUTS
οποία πραγματοποιήθηκε στη Βραζιλία, στην Ιτα- ήταν 39,1% σε άντρες ηλικίας 40-65 ετών (εκτίμηση
λία, στην Ιαπωνία και στη Μαλαισία. Η εκτίμηση με το Danish Prostate Symptom Score – DAN-PSS-
της στυτικής λειτουργίας βασίστηκε σε μια απλή sex). Τα LUTS συνιστούν ανεξάρτητο προγνωστικό
ερώτηση: «Είσαι ικανός να επιτύχεις και να διατη- παράγοντα για ΣΔ με διαγώνιο πηλίκο (odds ratio)
ρήσεις μια στύση ικανοποιητική για σεξουαλική 2,82 (95% CI: 2,31-3,44) [19].
επαφή;». Αν η απάντηση ήταν «πάντα», δεν υπήρχε
ΣΔ. Αν η απάντηση ήταν «συνήθως», «μερικές φο- Η Boston Area Community Health (BACH) study
ρές» ή «ποτέ», η ΣΔ χαρακτηρίστηκε ήπια, μετρίου [20] αποτελεί μελέτη στην κοινότητα, που σχεδι-
και σοβαρού βαθμού, αντίστοιχα. Ο επιπολασμός άστηκε με τον σκοπό να στρατολογήσει έναν ίσο
της μετρίου βαθμού ή πλήρους ΣΔ ήταν 16%. Ο αριθμό ατόμων κατά ηλικία, φύλο και φυλή.

13. 16
Ο συνολικός επιπολασμός της ΣΔ (εκτίμηση με το και με τον βαθμό ενόχλησης από αυτά· πάντως, οι
IIEF-5, τη σύντομη μορφή του IIEF) ήταν 47% σε άντρες με ήπιου βαθμού ενόχληση διέτρεχαν με-
άντρες 30-79 ετών. Πάντως, λιγότεροι από το 10% γαλύτερο κίνδυνο για ΣΔ σε σχέση με άντρες με
ανέφεραν μετρίου ή σοβαρού βαθμού ΣΔ. Ο συ- ήπιου βαθμού συμπτώματα, γεγονός που καταδει-
νολικός επιπολασμός των LUTS ήταν 81%, αλλά κνύει τη δυναμική των ψυχολογικών παραγόντων
μόνο το 19% ανέφερε μετρίου ή σοβαρού βαθ- της ΣΔ [22]. Επιπλέον, η επίπτωση των LUTS ήταν
μού συμπτώματα. Η συσχέτιση μεταξύ LUTS και μεγαλύτερη σε άντρες με μετρίου ή σοβαρού βαθ-
ΣΔ παρέμενε ισχυρή, ανεξάρτητα από την ηλικία, μού ΣΔ σε σχέση με αυτούς χωρίς ΣΔ [23]. Η Health
την εθνικότητα/φυλή και την κοινωνική τάξη. Για Professionals Follow-Up Study (HPFS) [24] είναι
κάθε μονάδα αύξησης της Διεθνούς Βαθμολογίας μια προοπτική μελέτη κοόρτης (cohort) σε 51.529
Συμπτωμάτων από τον Προστάτη (International αμερικανούς άντρες, επαγγελματίες υγείας. Οι
Prostate Symptom Score – IPSS), υπήρχε μείω- άντρες με σοβαρού βαθμού LUTS, το 1994 ή νωρί-
ση κατά 0,16 μονάδες στο IIEF-5 (95% CI: -0.23 τερα, διέτρεχαν 40% μεγαλύτερο κίνδυνο ΣΔ, στη
έως -0.09, p<0.0001). Βεβαίως, η συσχέτιση αυτή συνέχεια, σε σχέση με άντρες χωρίς LUTS, όταν
εξασθενεί, όταν ληφθούν υπόψη άλλες συνυπάρ- εκτιμήθηκαν το έτος 2000 (στατιστικά σημαντική
χουσες παθήσεις. Πολύ ισχυρότερη συσχέτιση δι- διαφορά). Ο κίνδυνος της ΣΔ αυξήθηκε με την αύ-
απιστώθηκε με την ακράτεια των ούρων και την ξηση της βαρύτητας των LUTS, και η θετική συσχέ-
παρουσία συμπτωμάτων που υποδηλώνουν την τιση μεταξύ LUTS και ΣΔ ήταν ισχυρότερη στους
ύπαρξη προστατίτιδας. Αν ληφθούν υπόψη τα νεότερους σε σχέση με τους μεγαλύτερης ηλικίας
επτά συμπτώματα του IPSS ξεχωριστά, μόνο η νυ- άντρες. Εκτός από τις δύο προαναφερόμενες μελέ-
χτουρία συνοδεύτηκε από αυξημένη βαρύτητα της τες, ο σχεδιασμός της μελέτης BACH προσφέρει τη
ΣΔ. δυνατότητα παροχής σημαντικών στοιχείων στον
τομέα αυτό, καθώς πρόκειται να παρακολουθήσει
Παρότι δεν είναι ξεκάθαρο Όλες οι ανωτέρω υπήρξαν συγχρονικές μελέτες τους άντρες για μια περίοδο 5 ετών.
αν τα LUTS οδηγούν σε ΣΔ, επιπολασμού (cross-sectional). Ο σχεδιασμός αυ-
τός δεν επιτρέπει τη διαπίστωση τυχόν προσωρι- Συμπερασματικά, τα LUTS και η ΣΔ είναι συχνές
αν η ΣΔ οδηγεί σε LUTS ή αν οι δύο
νής μόνο σχέσης μεταξύ LUTS και ΣΔ. Επομένως, καταστάσεις –ιδίως σε ηλικιωμένους άντρες– και
αυτές καταστάσεις αναπτύσσονται δεν είναι δυνατόν να τεκμηριωθεί μια αδιαμφι- συνοδεύονται από σημαντικές αρνητικές επιπτώ-
ταυτόχρονα, υπάρχει στενή σβήτητη αιτιολογική σχέση μεταξύ LUTS και ΣΔ. σεις στην ποιότητα ζωής των ασθενών. Παρότι
σχέση μεταξύ τους, ιδίως στις Υπάρχουν μόνο δύο διαμήκεις (longitudinal) προ- δεν είναι ξεκάθαρο αν τα LUTS οδηγούν σε ΣΔ, αν
μεγαλύτερες ηλικίες. Επομένως, οπτικές μελέτες που εξετάζουν την αιτιολογική συ- η ΣΔ οδηγεί σε LUTS ή αν οι δύο αυτές καταστάσεις
οι άντρες που εμφανίζονται με σχέτιση μεταξύ LUTS και ΣΔ. Οι Shiri και συν [21], αναπτύσσονται ταυτόχρονα, υπάρχει στενή σχέση
σε πληθυσμιακή μελέτη που πραγματοποιήθηκε μεταξύ τους, ιδίως στις μεγαλύτερες ηλικίες. Επο-
LUTS πρέπει να ελέγχονται και στο Tampere (Φινλανδία) σε όλους τους άντρες μένως, οι άντρες που εμφανίζονται με LUTS πρέπει
για ΣΔ, καθώς και οι άντρες που 50, 60 ή 70 ετών (2.198 συμμετέχοντες), ανέφε- να ελέγχονται και για ΣΔ, καθώς και οι άντρες που
εμφανίζονται με ΣΔ να ελέγχονται ραν ότι η 5-ετής επίπτωση της ΣΔ ήταν μεγαλύτερη εμφανίζονται με ΣΔ να ελέγχονται και για LUTS.
και για LUTS. σε άντρες με ιστορικό LUTS. Σε σύγκριση με τους
άντρες χωρίς LUTS (βαθμολογία IPSS: 0), η επίπτω-
ση της ΣΔ ήταν 2,7 (95% CI: 1,3-5,5) φορές μεγα-
λύτερη μεταξύ αντρών με βαθμολογία στο IPSS 7
– 11 και 3,1 φορές μεγαλύτερη σε αυτούς με βαθ-
μολογία 12 ή περισσότερο. Η ΣΔ σχετιζόταν ισχυ-
ρά τόσο με τη βαρύτητα των συμπτωμάτων, όσο

15. 18
Παθοφυσιολογία τη διόγκωση του προστάτη, ενώ η υπερδραστηρι-
Τα επιδημιολογικά δεδομένα δείχνουν ξεκάθαρα ότι υπάρχει στενή σχέση μεταξύ LUTS και ΣΔ. Αν και οι ότητά του έχει αρνητική επίπτωση στη στύση του
κοινοί παθοφυσιολογικοί μηχανισμοί πίσω από τη σχέση αυτή είναι άγνωστοι, έχουν διατυπωθεί τέσσε- πέους. Μελέτες σε πειραματόζωα έδειξαν ότι η αυ-
ρις υποθέσεις (εικόνα 1) [3,25]. ξημένη δραστηριότητα του αυτόνομου νευρικού
συστήματος οδηγεί σε υπερπλασία του προστάτη
και ΣΔ, ενώ η αντιμετώπιση της υπέρτασης οδηγεί
σε ανάκαμψη της στυτικής δραστηριότητας [32-
34]. Το μεταβολικό σύνδρομο ως «πυροδοτητής»
της υπερδραστηριότητας του αυτόνομου νευρικού
συστήματος αποτελεί έναν αληθοφανή μηχανισμό
λόγω της τεκμηριωμένης επίπτωσής του στη στυ-
τική λειτουργία και του πιθανού ρόλου του στη γέ-
νεση των LUTS [35,36]. Πάντως, δεν είναι ξεκάθα-
ρο αν η εμφάνιση των LUTS και της ΣΔ είναι απο-
τέλεσμα κεντρικής αύξησης της δραστηριότητας
του αυτόνομου νευρικού συστήματος, συνεπεία
περιφερικών σημάτων, ή αποτέλεσμα αλλαγής της
λειτουργίας της κύστης και του πέους που οδηγεί
σε αυξημένη κεντρική ενεργοποίηση. Οι McVary
και συν, σε μια μελέτη σε 3.047 άντρες με LUTS
λόγω καλοήθους υπερπλασίας του προστάτη,
έδειξαν ότι η υπερδραστηριότητα του αυτόνομου
νευρικού συστήματος σχετίζεται σημαντικά με την
εμφάνιση των LUTS [37]. Επιπροσθέτως, η αύξη-
ση των επιπέδων της νορεπινεφρίνης στο πλάσμα,
κατόπιν της δοκιμασίας ανακλίσεως (tilt table),
σχετίζεται (προβλέπει) με τον όγκο της μεταβατι-
κής ζώνης του προστάτη.
Η πρώτη υπόθεση βασίζεται στη διαταραχή της ρακτηρισμό των ισοενζύμων της φωσφοδιεστε-
συνθετάσης του μονοξειδίου του αζώτου (NOS) ράσης (PDE) στον προστάτη [30]. Τα πιο συχνά Η τρίτη υπόθεση βασίζεται στην αυξημένη ενερ-
στο ενδοθήλιο των οργάνων της πυέλου (προστά- ισοένζυμα της φωσφοδιεστεράσης είναι οι τύποι γοποίηση της Rho-κινάσης, με αποτέλεσμα μείω-
της, ουροδόχος κύστη, πέος) [26]. Έχει περιγραφεί 4 και 5, αλλά έχει διαπιστωθεί και έκφραση του ση της χάλασης των λείων μυϊκών ινών και –επο-
μείωση της παραγωγής του μονοξειδίου του αζώ- γονιδίου της PDE11A στους όρχεις, στους σκελε- μένως– αυξημένες αντιστάσεις στην έξοδο των
του (NO) στην καλοήθη υπερπλασία του προστάτη τικούς μυς και στον προστάτη [31]. Η θεωρία αυτή ούρων και ΣΔ [38]. Οι Chang και συν ανέφεραν ότι
(μεταβατική ζώνη) σε σχέση με τον φυσιολογικό ίσως ερμηνεύει και την κλινική βελτίωση των LUTS οι λείες μυϊκές ίνες των σηραγγωδών σωμάτων σε
προστατικό ιστό, που οδηγεί σε αύξηση του προ- μετά τη χορήγηση των PDE5i για την αντιμετώπιση κουνέλια, με μερική απόφραξη της κύστης, συνο-
στατικού τόνου και στην κλινική εμφάνιση των της ΣΔ. δεύονται από ένα ευρύ φάσμα μοριακών και λει-
LUTS. Πάντως, η υπόθεση αυτή βασίζεται σε περι- τουργικών διαφορών [39]. Η μεταβολή στη νεύ-
ορισμένο αριθμό μελετών που αποδίδουν τη μείω- Η δεύτερη υπόθεση βασίζεται στην υπερδραστη- ρωση των λείων μυϊκών ινών των σηραγγωδών
ση της NOS στον προστάτη, στην ουροδόχο κύστη ριότητα του αυτόνομου νευρικού συστήματος και σωμάτων ως αποτέλεσμα νευρικής συμπίεσης
και στο πέος σε αγγειακούς παράγοντες κινδύνου στις επιπτώσεις του μεταβολικού συνδρόμου στην είναι πιθανό να προκαλεί τροφικές μεταβολές που
(διαβήτης, υπέρταση, υπερλιπιδαιμία κ.ά.) [27-29]. εμφάνιση των LUTS, στην ανάπτυξη του προστάτη οδηγούν σε υπερέκφραση της SM-B ισομορφής
Η θεωρία αυτή ενισχύεται περαιτέρω από τον χα- και στη ΣΔ. Το αυτόνομο νευρικό σύστημα ελέγχει της μυοσίνης, αυξημένη σύσπαση και μειωμένη

16. 19
χάλαση των λείων μυϊκών ινών. Επίσης, δεν μπο- των λείων μυϊκών ινών των σηραγγωδών σωμά-
ρεί να αποκλειστεί η ύπαρξη μιας πολυσυστηματι- των του πέους. Αυτές οι δομικές μεταβολές οδη-
κής δυσλειτουργίας της Rho-κινάσης, που οδηγεί γούν στην κλινική εμφάνιση των LUTS και της ΣΔ.
τόσο σε ΣΔ, όσο και σε LUTS. Οι αναστολείς της PDE5 μπορούν να βελτιώσουν
τόσο τα LUTS, όσο και τη ΣΔ, αποσκοπώντας σε δι-
Η τέταρτη υπόθεση δείχνει την πυελική αθηρο- αφορετικούς μηχανισμούς (αυξάνοντας το cGMP
σκλήρωση και ισχαιμία ως τον κοινό μηχανισμό ή ανταγωνιζόμενοι τις δράσεις της νορεπινεφρί-
για τα LUTS και τη ΣΔ. Διάφοροι γνωστοί αγγει- νης και άλλων αγγελιοφόρων δεύτερης γραμμής)
ακοί παράγοντες κινδύνου (διαβήτης, υπέρταση, [42].
υπερλιπιδαιμία και κάπνισμα) οδηγούν σε αθη-
ροσκλήρωση και χρόνια ισχαιμία του πέους, της
ουροδόχου κύστης και του προστάτη [40]. Η αυ-
ξημένη αντίσταση στην έξοδο των ούρων από την Οι θεωρίες αυτές είναι συμβατές
κύστη που οδηγεί σε απώλεια λείων μυϊκών ινών μεταξύ τους και μπορεί να
και μείωση της ευενδοτότητας έχει αποδειχτεί
σε πειραματόζωα και μιμείται τις επιπτώσεις της
επικαλύπτονται σημαντικά [42].
υπερχοληστεριναιμίας και της πυελικής ισχαιμίας. Οι θεωρίες της διαταραχής της
Η υποξία προκαλεί υπερέκφραση της TGFb1 και NOS και των μειωμένων επιπέδων
μεταβάλλει την παραγωγή των προστανοειδών, NO, η αυξημένη ενεργοποίηση της
με αποτέλεσμα εναπόθεση κολλαγόνου και ίνωση Rho-κινάσης, η αθηροσκλήρωση
της ουροδόχου κύστης [35]. Δεδομένα σε ανθρώ-
και η πυελική ισχαιμία συνδέονται
πους υποστηρίζουν, επίσης, αυτήν τη θεωρία. Η
βαθμολογία του IPSS αυξήθηκε σημαντικά (24,2%) από κοινούς αγγειακούς
σε μια μελέτη σε 1.724 άντρες με δύο ή περισσότε- παράγοντες κινδύνου.
ρους παράγοντες κινδύνου σε σύγκριση με άντρες
με κανέναν ή έναν αγγειακό παράγοντα κινδύνου
[41].
Οι θεωρίες αυτές είναι συμβατές μεταξύ τους και
μπορεί να επικαλύπτονται σημαντικά [42]. Οι θεω-
ρίες της διαταραχής της NOS και των μειωμένων
επιπέδων NO, η αυξημένη ενεργοποίηση της Rho-
κινάσης, η αθηροσκλήρωση και η πυελική ισχαιμία
συνδέονται από κοινούς αγγειακούς παράγοντες
κινδύνου. Η αθηροσκλήρωση μπορεί να οδηγήσει
σε μείωση των επιπέδων του NO και ενεργοποίη-
ση της Rho-κινάσης. Η μειωμένη αρτηριακή παρο-
χή στην πύελο οδηγεί σε μείωση των μυϊκών ινών
του εξωστήρα της ουροδόχου κύστης και ίνωση
του προστάτη με αποτέλεσμα μείωση της ευεν-
δοτότητας της κύστης και αυξημένες ουρηθρικές
αντιστάσεις, αντίστοιχα. Παρομοίως, η μειωμένη
αρτηριακή παροχή στην πύελο οδηγεί σε μείωση

17. 20
Επίπτωση των μεθόδων Παρακολούθηση (Watchful waiting)
αντιμετώπισης των Η παρακολούθηση προτείνεται ως αρχική μέθοδος
αντιμετώπισης ασθενών με ελάχιστα συμπτώματα
συμπτωμάτων από το από το κατώτερο ουροποιητικό (IPSS≤7) και χαμηλό
κατώτερο ουροποιητικό (LUTS) βαθμό ενόχλησης με ελάχιστη επίπτωση στην ποι-
λόγω καλοήθους υπερπλασίας ότητα της ζωής τους [6]. Η μέθοδος βασίζεται στην
παρακολούθηση των συμπτωμάτων (συνήθως σε
του προστάτη (ΚΥΠ) εξάμηνη ή ετήσια βάση) και περιλαμβάνει τροπο-
στη σεξουαλική λειτουργία ποίηση κάποιων συνηθειών, όπως η λήψη υγρών,
το αλκοόλ και το κάπνισμα [47]. Η προοδευτική
Πάντως,
επιδείνωση των συμπτωμάτων συνοδεύεται από
δεν υπάρχει αμφιβολία ότι οι επιδείνωση τόσο της στυτικής λειτουργίας, όσο
φαρμακευτικές και οι και της εκσπερμάτισης. Σε μια πρόσφατη μελέτη
χειρουργικές μέθοδοι Όλες οι μέθοδοι αντιμετώπισης της καλοήθους σε 670 ασθενείς με ΚΥΠ ηλικίας > 50 ετών, οι 234
αντιμετώπισης της καλοήθους υπερπλασίας του προστάτη μπορεί να συνοδεύο- ασθενείς που επέλεξαν την παρακολούθηση ως
νται από επιπτώσεις –αρνητικές αλλά και θετικές– αρχική μέθοδο αντιμετώπισης ανέφεραν –9 μήνες
υπερπλασίας του προστάτη στη στυτική λειτουργία. Παρ’ όλα αυτά, η στυτική μετά– βελτίωση της σεξουαλικής δραστηριότητας
έχουν σημαντική επίπτωση λειτουργία δεν θα επηρεαστεί σημαντικά στους στο 10%, βελτίωση της σκληρότητας της στύσης
στη σεξουαλική δραστηριότητα περισσότερους ασθενείς. Οι διαταραχές της εκ- στο 11% και μείωση της σκληρότητας της στύσης
σε σχέση με την απλή σπερμάτισης –κυρίως η παλίνδρομη εκσπερμάτι- στο 6% (εκτίμηση με τη χρήση ενός ερωτηματο-
παρακολούθηση. ση– αποτελούν το συχνότερο σεξουαλικό πρόβλη- λογίου 4 ερωτήσεων για τη σεξουαλική επιθυμία,
μα, ιδίως μετά τη χειρουργική αντιμετώπιση της τη σεξουαλική δραστηριότητα, τη στύση και τη
καλοήθους υπερπλασίας του προστάτη (ΚΥΠ) [43]. σκληρότητά της) [43]. Συγκριτικά, οι 47 ασθενείς
Οι κύριες φαρμακευτικές μέθοδοι αντιμετώπισης που έλαβαν φιναστερίδη ανέφεραν βελτίωση της
της ΚΥΠ περιλαμβάνουν τους α-αδρενεργικούς σεξουαλικής δραστηριότητας στο 8%, βελτίωση
ανταγωνιστές και τους αναστολείς της 5α- της σκληρότητας της στύσης στο 7%, ενώ κανείς
αναγωγάσης. ασθενής δεν ανέφερε μείωση της σκληρότητας
Οι ασθενείς που αντιμετωπίζονται με τη χορήγη- της στύσης. Τα αντίστοιχα αποτελέσματα στους 43
ση α-αδρενεργικών ανταγωνιστών έχουν γενικά ασθενείς που έλαβαν έναν α-αδρενεργικό αναστο-
καλύτερη στυτική λειτουργία σε σχέση με τους λέα ήταν 8%, 13% και 7%. Πάντως, δεν υπάρχει αμ-
ασθενείς που αντιμετωπίζονται με τη χορήγηση φιβολία ότι οι φαρμακευτικές και οι χειρουργικές
αναστολέων της 5α-αναγωγάσης, αλλά αναφέ- μέθοδοι αντιμετώπισης της καλοήθους υπερπλα-
ρουν συχνότερα διαταραχές της εκσπερμάτισης, σίας του προστάτη έχουν σημαντική επίπτωση στη
ιδίως όταν χορηγείται η ταμσουλοσίνη ή η σιλο- σεξουαλική δραστηριότητα σε σχέση με την απλή
δοσίνη [44]. Η επίπτωση των ελάχιστα επεμβατι- παρακολούθηση [48].
κών μεθόδων αντιμετώπισης της ΚΥΠ στη στυτι-
κή λειτουργία και στην εκσπερμάτιση είναι γενικά Φυτικά εκχυλίσματα
μικρότερη των κλασικών χειρουργικών μεθόδων Διάφορα φυτικά εκχυλίσματα έχουν χρησιμοποι-
[45,46]. Οι επιπτώσεις των συντηρητικών μεθό- ηθεί για την αντιμετώπιση των LUTS λόγω ΚΥΠ
δων αντιμετώπισης των συμπτωμάτων από το (Serenoa repens/saw palmetto, pygeum africanum,
κατώτερο ουροποιητικό (LUTS) λόγω ΚΥΠ στη σε- cucurbita pepo, secale cerelae, urtica dioica,
ξουαλική λειτουργία αναλύονται στη συνέχεια και hypoxis rooperi, quercetin). Έχουν αντιφλεγμο-
παρουσιάζονται στον πίνακα 2. νώδη και αντιοξειδωτική δράση, ενώ προκαλούν

18. 21
αναστολή των κυτοκινών b-FGF και EGF, ρύθμιση στη στυτική λειτουργία μπορεί να είναι είτε θετικές
της 5α- αναγωγάσης και των σεξουαλικών ορμο- είτε αρνητικές. Οι θετικές αποδίδονται στην άμεση
νών (τεστοστερόνη, DHT). Η χορήγησή τους μπο- χάλαση των λείων μυϊκών ινών των σηραγγωδών
ρεί να συνοδεύεται από σημαντική μείωση της σωμάτων αλλά και στη βελτίωση της ποιότητας
νυχτουρίας, βελτίωση της ουροροομετρίας και ζωής, ενώ οι αρνητικές στη μείωση της αρτηριακής
σημαντική μείωση του βαθμού ενόχλησης από τα πίεσης (ειδικά σε ηλικιωμένους ασθενείς) [54,55].
συμπτώματα [49]. Επιπροσθέτως, τα σκευάσματα Γενικά, οι κλινικές μεταβολές στη στυτική λειτουρ-
αυτά είναι εξαιρετικά ασφαλή. Σε μια τυχαιοποι- γία είναι ελάχιστες. Η κύρια σεξουαλική ανεπιθύμη-
ημένη, ελεγχόμενη με εικονικό φάρμακο μελέτη τη ενέργεια είναι οι διαταραχές της εκσπερμάτισης,
σε 100 ασθενείς με ΚΥΠ δεν παρατηρήθηκε σημα- που φαίνεται ότι αφορούν κυρίως στη σιλοδοσίνη,
Οι α-αδρενεργικοί ανταγωνιστές
ντική βελτίωση στη βαθμολογία του IIEF ύστερα κατά δεύτερο λόγο στην ταμσουλοσίνη και λιγότερο
μπορούν να διακριθούν στους από 12 μήνες χορήγησης της serenoa repens [50]. στην αλφουζοσίνη. Τα δεδομένα των κλινικών μελε-
παλαιότερους και μη ειδικούς Τέλος, σε μια μελέτη σε 2.511 ασθενείς (δεδομέ- τών αναλύονται στη συνέχεια.
(τεραζοσίνη, δοξαζοσίνη) και να από 3 τυχαιοποιημένες, διπλές-τυφλές μελέτες,
στους νεότερους και ειδικούς που σύγκριναν τη serenoa repens με τη φιναστε- Η χρήση της τεραζοσίνης και της δοξαζοσίνης έχει
(αλφουζοσίνη, ταμσουλοσίνη, ρίδη και την ταμσουλοσίνη), παρατηρήθηκε μια περιοριστεί σημαντικά σήμερα. Ο Lowe [56], σε
ήπια αύξηση στις σεξουαλικές διαταραχές (κυρί- ανασκόπηση 6 τυχαιοποιημένων, ελεγχόμενων με
σιλοδοσίνη), όσον αφορά στους ως διαταραχές της εκσπερμάτισης) μετά τη χορή- εικονικό φάρμακο μελετών σε 996 ασθενείς, ανέφε-
υποδοχείς α1A και α1D. γηση της φιναστερίδης και της ταμσουλοσίνης –η ρε ότι η επίπτωση της ΣΔ ήταν 1,6% στους ασθενείς
σεξουαλική λειτουργία δεν μεταβλήθηκε 3 μήνες που έλαβαν τεραζοσίνη (1-20 mg, οι περισσότεροι
μετά τη χορήγηση της serenoa repens–, ενώ παρα- έλαβαν μέχρι 10 mg) και 0,6% στους ασθενείς που
τηρήθηκε ήπια βελτίωση 6 μήνες μετά (εκτίμηση έλαβαν εικονικό φάρμακο (μη στατιστικά σημαντι-
με το Male Sexual Function 4-item – MSF-4) [51]. κή διαφορά). Οι Wilt και συν [57], σε συστηματική
Στη μελέτη αυτή, χορηγήθηκαν δύο σχήματα της ανασκόπηση 17 μελετών σε 5.151 ασθενείς (μέση
serenoa repens: 160 mg, δύο φορές/ημέρα και ηλικία: 65 έτη, διάρκεια: 4-52 εβδομάδες), διαπί-
320 mg μια φορά/ημέρα. Δεν υπήρχαν διαφορές στωσαν ότι το 6,2% και το 5,9% των ασθενών που
μεταξύ τους, και τα αποτελέσματα παρουσιάζο- έλαβαν τεραζοσίνη διέκοψαν την αγωγή λόγω ΣΔ,
νται σε μια ομάδα. Παρ’ όλα αυτά, οι περισσότερες σε σχέση με το εικονικό φάρμακο και τη φιναστερί-
από τις μελέτες αυτές χαρακτηρίζονται από μεθο- δη, αντίστοιχα.
δολογικά προβλήματα, που καθιστούν την εξαγω-
γή συμπερασμάτων επισφαλή [52]. Οι MacDonald και συν [58], σε συστηματική ανα-
σκόπηση 13 μελετών (10 ελεγχόμενες με εικονικό
α-αδρενεργικοί ανταγωνιστές φάρμακο, οι 2 από τις οποίες είχαν σκέλη με φι-
Οι α-αδρενεργικοί ανταγωνιστές μπορούν να δια- ναστερίδη και συνδυασμό δοξαζοσίνης/φιναστε-
κριθούν στους παλαιότερους και μη ειδικούς (τε- ρίδης, αντίστοιχα) σε 6.033 άντρες (μέση ηλικία:
ραζοσίνη, δοξαζοσίνη) και στους νεότερους και 64 έτη, διάρκεια: 1-54 μήνες), ανέφεραν ότι το
ειδικούς (αλφουζοσίνη, ταμσουλοσίνη, σιλοδοσί- σχετικό διαγώνιο πηλίκο (odds ratio) για ΣΔ στους
νη), όσον αφορά στους υποδοχείς α1A και α1D. Σε ασθενείς που έλαβαν δοξαζοσίνη ήταν 1,71 (95%
μια μετα-ανάλυση των τυχαιοποιημένων κλινικών CI: 0,77-3,79) στις ελεγχόμενες με εικονικό φάρ-
μελετών, δεν προέκυψαν διαφορές ως προς ό,τι μακο μελέτες, 1,18 (95% CI: 0,58-2,4) στην ελεγ-
σχετίζεται με την αποτελεσματικότητά τους, αλλά χόμενη με φιναστερίδη μελέτη και 3,14 (95% CI:
εντοπίστηκαν διαφορές όσον αφορά στο προφίλ 1,52-6,48) στη μελέτη συνδυασμού δοξαζοσίνης/
ανεπιθύμητων ενεργειών [6,53]. Οι επιπτώσεις τους φιναστερίδης σε σχέση με το εικονικό φάρμακο.

19. 22

20. 23

21. 24
Οι Kirby και συν [59], σε τυχαιοποιημένη, διπλή- ανταγωνιζόμενη τη δράση των υποδοχέων της
τυφλή, ελεγχόμενη με εικονικό φάρμακο μελέτη σεροτονίνης και ντοπαμίνης) [63,64]. Οι Hellstrom
σε 237 ασθενείς με ΚΥΠ και ΣΔ (σε σύνολο 680), και συν [65], σε διασταυρούμενη μελέτη 3 σκελών
οι οποίοι έλαβαν δοξαζοσίνη (κλασική μορφή 1-8 (εικονικό φάρμακο, αλφουζοσίνη 10 mg και ταμ-
mg και παρατεταμένης απελευθέρωσης μορφή 4 ή σουλοσίνη 0,8 mg) διάρκειας 5 ημερών, ανέφεραν
8 mg), διαπίστωσαν ότι από την αρχή της μελέτης ότι η μείωση του όγκου της εκσπερμάτισης κατά
η στυτική λειτουργία τους βελτιώθηκε κατά 38% 20% ή περισσότερο ήταν 89,6% με την ταμσουλο-
μετά τη χορήγηση της μορφής παρατεταμένης σίνη, 20,8% με την αλφουζοσίνη και 12,5% με το
απελευθέρωσης της δοξαζοσίνης και 26% μετά τη εικονικό φάρμακο (p<0,0001 μεταξύ αλφουζοσί-
χορήγηση της κλασικής μορφής της δοξαζοσίνης νης και ταμσουλοσίνης και μεταξύ εικονικού φαρ-
(p<0,019). Ανάλογα ήταν τα αποτελέσματα και στα μάκου και ταμσουλοσίνης, ενώ η διαφορά μεταξύ
άλλα πεδία του IIEF (σεξουαλική ικανοποίηση και εικονικού φαρμάκου και αλφουζοσίνης δεν ήταν
ικανοποίηση από την επαφή, οργασμική λειτουρ- σημαντική). Το πιο ενδιαφέρον στοιχείο της μελέ-
γία και σεξουαλική επιθυμία). της ήταν ότι το 35,4% των ασθενών που έλαβαν
ταμσουλοσίνη είχαν πλήρη απουσία εκσπερμάτι-
Οι Lepor και συν [60], σε μια τρίμηνης διάρκειας, σης (και όχι παλίνδρομη εκσπερμάτιση), κάτι που
τυχαιοποιημένη, διπλή-τυφλή, ελεγχόμενη με εικο- δεν παρατηρήθηκε ούτε με την αλφουζοσίνη ούτε
νικό φάρμακο μελέτη δύο δόσεων της ταμσουλο- με το εικονικό φάρμακο.
σίνης (0,4 και 0,8 mg) σε 756 ασθενείς (> 45 ετών),
ανέφεραν παλίνδρομη εκσπερμάτιση στο 6% και Οι Lukacs και συν [66], σε ανοιχτή μελέτη σε 2.829
στο 18% (p<0,001) στους ασθενείς που έλαβαν ασθενείς (μέση ηλικία: 65,9 έτη, παρακολούθηση:
ταμσουλοσίνη 0,4 και 0,8 mg, αντίστοιχα. Σε μια 12 μήνες) με καλοήθη υπερπλασία του προστά-
επέκταση της μελέτης αυτής (διάρκειας 13 εβδο- τη, οι οποίοι αντιμετωπίστηκαν με αλφουζοσίνη
μάδων), η επίπτωση της παλίνδρομης εκσπερμάτι- (2,5 mg, 3 φορές την ημέρα) ή αλφουζοσίνη SR (5
σης ήταν 10% και 26% για τις δύο δόσεις της ταμ- mg, 2 φορές την ημέρα), ανέφεραν βελτίωση της
σουλοσίνης, αντίστοιχα [61]. Σε άλλη επέκταση βαθμολογίας σεξουαλικής λειτουργίας κατά 191% Η παλίνδρομη εκσπερμάτιση
τριών μελετών της ταμσουλοσίνης για επιπλέον 64 (εκτίμηση με τις 3 ερωτήσεις σεξουαλικής λειτουρ- αποδόθηκε στην ειδικότητα της
εβδομάδες σε σύνολο 949 ασθενών, η επίπτωση γίας από το ερωτηματολόγιο BPHQL9 – Benign ταμσουλοσίνης προς τους α1Α και
της ΣΔ ήταν 6% και των διαταραχών της εκσπερ- Prostatic Hyperplasia Health Related Quality of
μάτισης 30% [62]. Οι Michel και συν [63], σε πολυ- Life 9-item). Η βελτίωση αυτή ήταν μεγαλύτερη σε
α1D αδρενεργικούς υποδοχείς του
κεντρική, ανοιχτή μελέτη σε 1.784 ασθενείς (μέση αυτούς με σοβαρού βαθμού συμπτώματα (εκτός αυχένα της κύστης και των σπερ-
ηλικία: 64,1 έτη, παρακολούθηση: 6 μήνες) με κα- από τους ασθενείς > 70 ετών). Επιπλέον, σε δύο ματοδόχων κύστεων (χάλαση και
λοήθη υπερπλασία του προστάτη, οι οποίοι αντι- άλλες ανοιχτές μελέτες δεν αναφέρθηκαν περι- παλινδρόμηση σπέρματος) αλλά
μετωπίστηκαν με ταμσουλοσίνη (0,4 mg, μια φορά στατικά παλίνδρομης εκσπερμάτισης σε ασθενείς και σε πιθανή δράση στο κεντρικό
την ημέρα), ανέφεραν ότι η συνολική επίπτωση με καλοήθη υπερπλασία του προστάτη που αντι-
νευρικό σύστημα (αναστολή των
της ΣΔ ήταν 0,6% και της παλίνδρομης εκσπερμάτι- μετωπίστηκαν με αλφουζοσίνη [67,68].
σης 1,6%. Η παλίνδρομη εκσπερμάτιση αποδόθη- μηχανισμών της εκσπερμάτισης
κε στην ειδικότητα της ταμσουλοσίνης προς τους Οι Buzelin και συν [69], σε ανάλυση δύο τυχαιο- ανταγωνιζόμενη τη δράση των
α1Α και α1D αδρενεργικούς υποδοχείς του αυχέ- ποιημένων, ελεγχόμενων με εικονικό φάρμακο υποδοχέων της σεροτονίνης και
να της κύστης και των σπερματοδόχων κύστεων μελετών σε 588 ασθενείς (το 51% των ασθενών ντοπαμίνης).
(χάλαση και παλινδρόμηση σπέρματος) αλλά και ήταν ≥ 65 ετών, παρακολούθηση: 3 μήνες) με κα-
σε πιθανή δράση στο κεντρικό νευρικό σύστημα λοήθη υπερπλασία του προστάτη, οι οποίοι αντι-
(αναστολή των μηχανισμών της εκσπερμάτισης μετωπίστηκαν με αλφουζοσίνη SR (5 mg, 2 φορές