1. FRONTE
POPULARRAREN
PROGRAMA
(1936-01-16)
TESTUA ULERTZEKO ETA
IRUZKINA EGITEKO
INFORMAZIO OSO
ERABILGARRIA ETA
ANTOLATUA

2. 14. TESTUA. FRONTE POPULARRAREN PROGRAMA (1936-01-16)
Alderdiak (…) berehala izango den hauteskunde lehian euren indarren
koalizioari oinarri eta kartel gisa balioko dien plan politiko komuna adostera
iritsi dira. (…) Koalizioan elkartutako alderdiek honako konpromiso hauek
1. TESTUA
hartu dituzte:
Lege baten bitartez, 1933ko azaroaz geroztik egindako delitu politiko eta
sozialen amnistia zabala ematera, auzitegiek halakotzat jo ez bazituzten ere
(…)
ARRETAZ
Askatasunaren eta justiziaren defentsan, estatu errepublikanoaren eta bere
erregimen konstituziogilearen funtsezko misio gisa, koalizioan elkartutako
alderdiek Konstituzioaren agintea berrezarriko dute. (…)
Errepublikanoek ez dute onartzen lurra nazionalizatu eta nekazariei emateko
IRAKURRI
printzipioa, alderdi sozialistako ordezkariek eskatutakoa. Baina
komenigarritzat jotzen dituzte proposatzen diren hainbat neurri, esaterako,
nekazarien berrerospena (…)
Alderdi errepublikanoek ez dituzte onartzen alderdi langileek proposatutako
banka nazionalizatzeko neurriak; baina, bestalde, onartzen dute gure banka
sistemak hainbat hobekuntza behar dituela (…).
Alderdi errepublikanoek ulertzen duten Errepublika ez da klaseen arrazoi
sozial edo ekonomikoek zuzendutako errepublika, interes publiko eta
aurrerapen sozialeko arrazoiek bultzatutako askatasun demokratikoko
erregimena baizik. Baina arrazoi horrexegatik, politika errepublikanoak
produkzioaren interes orokorrak uzten duen muga goreneraino igo behar
lituzke langileen baldintza moralak eta materialak, muga horretatik kanpo
pribilegio sozial eta ekonomiko guztien gainetik egon behar duten sakrifizioei
begiratu gabe. Alderdi errepublikanoek ez dute onartzen alderdi sozialistaren
ordezkaritzak eskatutako langileen kontrola.
El Socialista (Madril), 1936ko urtarrilak 16.

3. 2.TESTUAREN IZAERA
EDUKIAREN
JATORRIAREN
ARABERA
TESTU MOTA ARABERA
FORMAREN
ARABERA
•Lehen mailako informazioa • Edukiari begira, jorratzen
dugu esku artean. Gertaeraren diren gai nagusiak sozio-
protagonista garaikideek politiko-ekonomikoak direla
idatzitako dokumentua, hau da,
•Izaera aldetik, testu baiezta daiteke, Fronte
testu historikoa. narratiboa da, kazetaritza Popular koalizioaren
- testua, El Socialista programan aldarrikapenak arlo
izeneko eguneroko horietakoak baitira (delitu
egunkari sozialistan politikoentzako amnistia,
argitaraturiko artikulu 1931ko konstituzioaren
batetik ateratako izpiritua, errepublika ulertzeko
pasarteak dira eta. era, nekazal erreforma edo
banka sistema)

4. TESTUAREN EGILEA (1)
14. TESTUA. FRONTE POPULARRAREN PROGRAMA (1936-01-16)
Alderdiak (…) berehala izango den hauteskunde lehian euren indarren
koalizioari oinarri eta kartel gisa balioko dien plan politiko komuna adostera
iritsi dira. (…) Koalizioan elkartutako alderdiek honako konpromiso hauek
hartu dituzte:
Lege baten bitartez, 1933ko azaroaz geroztik egindako delitu politiko eta
• Artikulua El Socialista aldizkarian lan egiten zuen
sozialen amnistia zabala ematera, auzitegiek halakotzat jo ez bazituzten ere
(…)
alderdiaren kide/kazetari batek idatzi zuen. Joera
Askatasunaren eta justiziaren defentsan, estatu errepublikanoaren eta bere
erregimen konstituziogilearen funtsezko misio gisa, koalizioan elkartutako
sozialista moderatukoa, Julian Zugazagoitiak zuzendua.
alderdiek Konstituzioaren agintea berrezarriko dute. (…)
(Hortik garbi utzi nahi izatea, ez dutesozialistako ordezkariek eskatutakoa. emateko
Errepublikanoek onartzen lurra nazionalizatu eta nekazariei
Fronte Popularrak irabaziz gero, Baina
printzipioa, alderdi
Errepublika Sozialista
Iraultzailea –Komunista- ezartzeko asmorik ez zutela.hainbat neurri, esaterako, hauteskunde
komenigarritzat jotzen dituzte proposatzen diren Bestalde, eskuinak,
kanpainan bertan, nekazarien berrerospena (…) sozialista iraultzaileak ez zirenak, baina bai
hiritarrak -nagusiki
Errepublikazaleak- beldurtzeko ere ez dituzte onartzen alderdi langileek proposatutako
Alderdi errepublikanoek erabili zuten Iraultza Sozialistaren «mamua».
Honen bidez, «mamu» hori uxatu ere nahibaina, bestalde, onartzen dute gure banka
banka nazionalizatzeko neurriak;
zuten)
sistemak hainbat hobekuntza behar dituela (…).
Alderdi errepublikanoek ulertzen duten Errepublika ez da klaseen arrazoi
• Egileak Fronte Popularrean elkarturiko alderdiek
sozial edo ekonomikoek zuzendutako errepublika, interes publiko eta
aurrerapen sozialeko arrazoiek bultzatutako askatasun demokratikoko
erregimena baizik. Baina arrazoi horrexegatik, politika errepublikanoak
eztabaidatukoa laburbiltzen du. Horiexek izan ziren
produkzioaren interes orokorrak uzten duen muga goreneraino igo behar
lituzke langileen baldintza moralak eta materialak, muga horretatik kanpo
programaren egileak pribilegio sozial eta ekonomiko guztien gainetik egon behar duten sakrifizioei
begiratu gabe. Alderdi errepublikanoek ez dute onartzen alderdi sozialistaren
ordezkaritzak eskatutako langileen kontrola.
El Socialista (Madril), 1936ko urtarrilak 16.

5. TESTUAREN EGILEA (2)
14. TESTUA. FRONTE POPULARRAREN PROGRAMA (1936-01-16)
Alderdiak (…) berehala izango den hauteskunde lehian euren indarren
• Artikuluan programaren egileak koalizioan elkarturiko
koalizioari oinarri eta kartel gisa balioko dien plan politiko komuna adostera
iritsi dira. (…) Koalizioan elkartutako alderdiek honako konpromiso hauek
ezkertiar alderdiak direla agertzen da. Era orokorrean
hartu dituzte:
sozialistak eta baten bitartez, 1933ko azaroaz geroztik egindakojodelitu politikoditu idazleak
Lege
errepublikarrak halakotzat ez bazituzten ere
sozialen amnistia zabala ematera, auzitegiek
aipatzen eta
alderdien izenak eman defentsan, estatu baina komunistak eta
Askatasunaren eta justiziaren gabe
(…)
errepublikanoaren eta bere
nazionalista ezkertiar kataluniarrak ere(…)koalizioan ziren:
alderdiek Konstituzioaren agintea berrezarriko dute. egon
erregimen konstituziogilearen funtsezko misio gisa, elkartutako
Errepublikanoek ez dute onartzen lurra nazionalizatu eta nekazariei emateko
• Partido Socialista Obrero Español (PSOE)
printzipioa, alderdi sozialistako ordezkariek eskatutakoa. Baina
komenigarritzat jotzen dituzte proposatzen diren hainbat neurri, esaterako,
• Partido Comunista de España (PCE)
nekazarien berrerospena (…)
• Unión General de los Trabajadores langileek proposatutako
Alderdi errepublikanoek ez dituzte onartzen alderdi
(UGT)
banka nazionalizatzeko neurriak; baina, bestalde, onartzen dute gure banka
•Partido Obrero de Unificación Marxista (POUM)
sistemak hainbat hobekuntza behar dituela (…).
• Partido Sindicalista
Alderdi errepublikanoek ulertzen duten Errepublika ez da klaseen arrazoi
sozial edo ekonomikoek zuzendutako errepublika, interes publiko eta
• Juventudes aurrerapen baizik. Baina arrazoi bultzatutako askatasun errepublikanoak
Socialistas
erregimena
sozialeko arrazoiek
horrexegatik, politika
demokratikoko
• Unión (Acción) langileen baldintza moralak eta duen muga muga horretatik kanpo
lituzke Republicana (Azañaren alderdia)
produkzioaren interes orokorrak uzten
materialak,
goreneraino igo behar
•Izquierda Republicana,errepublikanoek ez dute onartzen alderdi sozialistaren
pribilegio sozial eta ekonomiko guztien gainetik egon behar duten sakrifizioei
begiratu gabe. Alderdi
•Kataluniako alderdi ezkertiarrak (Esquerra Republicana de
ordezkaritzak eskatutako langileen kontrola.
Catalunya) El Socialista (Madril), 1936ko urtarrilak 16.

6. 14. TESTUA. FRONTE POPULARRAREN PROGRAMA (1936-01-16)
TESTUAREN HELBURUAK
Alderdiak (…) berehala izango den hauteskunde lehian euren indarren
koalizioari oinarri eta kartel gisa balioko dien plan politiko komuna adostera
iritsi dira. (…) Koalizioan elkartutako alderdiek honako konpromiso hauek
hartu dituzte:
Lege baten bitartez, 1933ko azaroaz geroztik egindako delitu politiko eta
Testu publikoa da, egunkari batean argitaraturik,
sozialen amnistia zabala ematera, auzitegiek halakotzat jo ez bazituzten ere
(…)
ahalik eta irakurle gehien izateko.
Askatasunaren eta justiziaren defentsan, estatu errepublikanoaren eta bere
erregimen konstituziogilearen funtsezko misio gisa, koalizioan elkartutako
alderdiek Konstituzioaren agintea berrezarriko dute. (…)
El Socialista egunkaria PSOE eta nekazariei emateko tresna
Errepublikanoek ez dute onartzen lurra nazionalizatu eta
UGT-ren
printzipioa, alderdi sozialistako ordezkariek eskatutakoa. Baina
nagusia zen alderdiarenproposatzen diren hainbat neurri, esaterako, beraz,
komenigarritzat jotzen dituzte
nekazarien berrerospena (…) ideologia zabaltzeko
gehien bat, langile ez dituzte onartzen alderdi langileek proposatutako izango
Alderdi errepublikanoek sozialista espainiarrak
ziren irakurleak eta neurriak; baina, bestalde, onartzen dute gure banka testua
banka nazionalizatzeko
hortaz, nazio esparruko
sistemak hainbat hobekuntza behar dituela (…).
izango litzateke baina dutenEspainian klaseen arrazoi
Alderdi errepublikanoek ulertzen Errepublika ez da gertatutakoa
nazioarteko edo ekonomikoek zuzendutako errepublika, kokatu behar da
sozial
testuinguru batean interes publiko eta
aurrerapen sozialeko arrazoiek bultzatutako askatasun demokratikoko
Europakoerregimena baizik. Baina arrazoiuzten duenherritanerrepublikanoak Fronte
beste hainbat
produkzioaren interes orokorrak
horrexegatik, politika
ere
muga goreneraino igo behar
Popularrak sortzenekonomiko guztien gainetiketamuga horretatik Espainiako
ari zirelako egon behar duten sakrifizioei
lituzke langileen baldintza moralak eta materialak,
pribilegio sozial eta berez, kanpo
ereduak begiratu gabe.eskatutako langileen kontrola.dute onartzen nazioartean eta
interesa sortukoez luke alderdi sozialistaren
ordezkaritzak
Alderdi errepublikanoek
hedapen zabalagoa1936ko urtarrilak 16.
El Socialista (Madril), izango zuen dokumentuak.

7. 14. TESTUA. FRONTE POPULARRAREN PROGRAMA (1936-01-16)
TESTUAREN HELBURUAK
Alderdiak (…) berehala izango den hauteskunde lehian euren indarren
koalizioari oinarri eta kartel gisa balioko dien plan politiko komuna adostera
iritsi dira. (…) Koalizioan elkartutako alderdiek honako konpromiso hauek
hartu dituzte:
Lege baten bitartez, 1933ko azaroaz geroztik egindako delitu politiko eta
sozialen amnistia zabala ematera, auzitegiek halakotzat jo ez bazituzten ere
•Errepublikar-sozialistek iritzi desberdintasunak alde batera
(…)
Askatasunaren eta justiziaren defentsan, estatu errepublikanoaren eta bere
utzi eta hauteskunde aliantza egin nahi zuten, Fronte
erregimen konstituziogilearen funtsezko misio gisa, koalizioan elkartutako
alderdiek Konstituzioaren agintea berrezarriko dute. (…)
Popularra (ezkertiar errepublikarrak, sozialistak eta
Errepublikanoek ez dute onartzen lurra nazionalizatu eta nekazariei emateko
komunistak).printzipioa, alderdi sozialistako ordezkariek eskatutakoa. Baina
Programaren helburu nagusiak Errepublikaren
komenigarritzat jotzen dituzte proposatzen diren hainbat neurri, esaterako,
lehenengo bi urteetako berrikuntza politiko-ekonomikak
nekazarien berrerospena (…)
berrezartzea eta urrikoeziraultzan atxilotutakoei amnistia
Alderdi errepublikanoek dituzte onartzen alderdi langileek proposatutako
banka nazionalizatzeko neurriak; baina, bestalde, onartzen dute gure banka
osoa ematea ziren. hobekuntza behar dituela (…).
sistemak hainbat
Alderdi errepublikanoek ulertzen duten Errepublika ez da klaseen arrazoi
sozial edo ekonomikoek zuzendutako errepublika, interes publiko eta
aurrerapen sozialeko arrazoiek bultzatutako askatasun demokratikoko
erregimena baizik. Baina arrazoi horrexegatik, politika errepublikanoak
produkzioaren interes orokorrak uzten duen muga goreneraino igo behar
lituzke langileen baldintza moralak eta materialak, muga horretatik kanpo
pribilegio sozial eta ekonomiko guztien gainetik egon behar duten sakrifizioei
begiratu gabe. Alderdi errepublikanoek ez dute onartzen alderdi sozialistaren
ordezkaritzak eskatutako langileen kontrola.
El Socialista (Madril), 1936ko urtarrilak 16.

8. 14. TESTUA. FRONTE POPULARRAREN PROGRAMA (1936-01-16)
Alderdiak (…) berehala izango den hauteskunde lehian euren indarren
koalizioari oinarri eta kartel gisa balioko dien plan politiko komuna adostera
TESTUAREN KOKAPENA
iritsi dira. (…) Koalizioan elkartutako alderdiek honako konpromiso hauek
hartu dituzte:
Lege baten bitartez, 1933ko azaroaz geroztik egindako delitu politiko eta
sozialen amnistia zabala ematera, auzitegiek halakotzat jo ez bazituzten ere
(…)
Aro Garaikidean, XX.mendearen 1ºzatian, II. Errepublikan,
Askatasunaren eta justiziaren defentsan, estatu errepublikanoaren eta bere
erregimen konstituziogilearen funtsezko misio gisa, koalizioan elkartutako
Biurteko Eskuindarraren azkeneko unetan, 1934ko urriko
alderdiek Konstituzioaren agintea berrezarriko dute. (…)
Errepublikanoek ez dute onartzen lurra nazionalizatu eta nekazariei emateko
iraultzaren ostean, gorteak osatzeko hauteskundeetarako
printzipioa, alderdi sozialistako ordezkariek eskatutakoa. Baina
komenigarritzat jotzen dituzte proposatzen diren hainbat neurri, esaterako,
deialdia egin berria zenean, Espainiako Gerra Zibila hasi
nekazarien berrerospena (…)
baino urte erdi Alderdinazionalizatzeko neurriak; baina, bestalde, onartzen dute gure banka
lehenago, ez dituzte onartzen alderdi langileek proposatutako
banka
errepublikanoek
1936ko urtarrilean.
sistemak hainbat hobekuntza behar dituela (…).
Alderdi errepublikanoek ulertzen duten Errepublika ez da klaseen arrazoi
Madrilen, Espainiako hiriburuan.
sozial edo ekonomikoek zuzendutako errepublika, interes publiko eta
aurrerapen sozialeko arrazoiek bultzatutako askatasun demokratikoko
erregimena baizik. Baina arrazoi horrexegatik, politika errepublikanoak
produkzioaren interes orokorrak uzten duen muga goreneraino igo behar
lituzke langileen baldintza moralak eta materialak, muga horretatik kanpo
pribilegio sozial eta ekonomiko guztien gainetik egon behar duten sakrifizioei
begiratu gabe. Alderdi errepublikanoek ez dute onartzen alderdi sozialistaren
ordezkaritzak eskatutako langileen kontrola.
El Socialista (Madril), 1936ko urtarrilak 16.

9. 3.TESTUAREN AZTERKETA
TERMINO HISTORIKOEN AZALPENA
•Kontzeptuak KOALIZIOA?
ALDERDIA? •Instituzioak
•Pertsonaiak AMNISTIA?
•Gertakariak,…
HAUTESKUNDEAK?
ALDERDI ERREPUBLIKARRAK?
KONSTITUZIOA?
NAZIONALIZATU? BANKA? AUZITEGIA?
ALDERDI LANGILEAK? ERREPUBLIKA?
ASKATASUN DEMOKRATIKOKO ERREGIMENA?

10. 3.TESTUAREN AZTERKETA
Alderdia: Iritzi eta helburu politiko jakin bat duten pertsonak biltzen dituen erakundea.
Testuan aipatzen direnak espainiar alderdi ezkertiarrak dira, errepublikarrak eta sozialistak,
gehien bat.
Hauteskundeak: Karguak, eta bereziki herriaren ordezkari eta agintariak hautatzeko botoa
emateko prozesua. Testukoak 1936ko otsailean burutu zirenak dira.
Koalizioa: Ekintza bateratu bat burutzeko eta bere indarra handitzeko herri, estatu, alderdi
politiko, etab.ek epe jakin batez eratzen duten elkarte edo hitzarmena. Testuan lehen
aipaturiko alderdi ezkertiarrek osaturiko koalizioa Herri Fronte izenekoa da.
Amnistia: Botere publikoak, arrazoi politikoengatik, erantzukizun penala itzaltzea, zigorra eta
honen efektuak suntsiaraziz. Amnistia ez da delituren batengatik ezarritako zigorrak
barkatzea; nolabait delitutzat hartuak zeuden ekintzak ez-delitutzat aitortzea, eta zigorra
hartua zutenak errugabetzat aldarrikatzea da. Amnistiak zentzu politikoa du, eta arrazoi
politikoengatik eman ohi da; amnistiaren azpiko filosofian dago, zigorpean zeuden ekintzen
azpiko arrazoi politikoak arrazoizkotzat eta zigorturiko ekintzak nolabait zilegitzat ezagutzea.
Dokumentukoa 1934ko Urriko Iraultzan parte hartzeagatik espetxean zeudenei aplikatu nahi
zieten amnistia da. Gerra Zibila hasi arte, jarduera politiko osoa iraultza horren eraginpean
egon zen, hori Espainiako ezkerraren batasunaren ikurra baitzen.

11. Auzitegia: Lurralde jakin bateko auziak erabakitzen dituen organoa; haren egoitza
eta eraikina.
Konstituzioa: Estatu baten ekintza politiko, sozial, ekonomiko, etab. osoki erregulatzen duen
arau nagusia, estatu bateko lege gorena. Eskuarki idatzia izan ohi da, eta lehen mailako
izaera du. Bi zati nagusiz osatzen da: organikoa, botereen arteko harremanak erregulatzen
dituena, eta dogmatikoa, hiritarren eskubide eta betebeharrak finkatzen dituena. Testuan
aipaturikoa 1931ko abenduan onarturiko konstituzio errepublikar, demokratiko eta laikoa da.
Estatu errepublikarra: 1931ko apirileko udal hauteskundeetako garaipen ezkertiarrak
Espainiako II.Errepublikaren aldarrikapena eragin zuen eta ondorioz estatu errepublikarraren
jaiotza. Estatuaren ardatz nagusia abenduan onarturiko konstituzio errepublikarra izan zen
eta horretan estatu berriaren ezaugarri nagusiak definitu ziren: errepublikarra, demokratikoa
(ganbara bakarreko sistema legegilea, emakumearen botoa), laikoa, integrala,
deszentralizatua, bakezalea eta benetako berdintasunean oinarritua.
Alderdi errepublikarra: Errepublika sistema politikoaren aldekoa. Isabel II.aren garaian
sortua, oposizioan aritu zen monarkiaren kontrako politika etengabe defendatuz.
I.Errepublikan agerian geratu zen barne zatiketak iraun zuen denbora luzez; alde batetik
zentralistak eta beste aldetik, federalak. Langile mugimenduaren jaiotzaren ondorioz
jarraitzaile ugari galdu zuten errepublikarren ardatza arlo politikoaren inguruko
aldarrikapenak zirelako. II.Errepublikan alderdi errepublikar ugari zegoen, estatu mailakoak
zein lurralde mailakoak (katalanak edo galiziarrak).

12. Alderdi sozialista / alderdi langilea: Partido Socialista Obrero Español-Espainiako Langile-
Alderdi Sozialista (PSOE). Oinarri marxista duen Espainiako alderdi politikoa, 1879an
fundatua. Pablo. Iglesias izan zen lehen lehendakaria eta alderdia II. Internazionaleko kidea
izan zen sorreratik. 1888an UGT sindikatua sortu zuen. 1936an ezkerreko alderdien koalizioa
bultzatu zutenetariko bat. Alderdiaren helburu nagusiak langileek botere politikoa eskuratzea,
jabetza pribatuaren deuseztapena eta klase sozialen desagerpena ziren.
Lurra nazionalizatu: nazionalizatzea jabetza/ondasun pribatua desjabetze prozesu baten
ondorioz estatuaren eskuetara pasatzea da. Espainiako nekazari pobreen aspaldiko
aldarrikapena landu gabeko edo gutxi aprobetxaturiko latifundisten lurren desjabetzea eta
lurrik gabeko nekazari pobreen arteko banaketa zen. Espainiako (batez ere Andaluziako eta
Extremadurako ) nekazal munduko lur-jabetza desorekatu eta injustuari aurre egiteko neurri
honek oso eztabaida sutsuak eragiten zituen ezkertiarren artean.
Konstituzio errepublikarrak jabetza pribatua herritarren interes menpe jarri zuen eta honek
itxaropen handia zabaldu zuen. Azañaren Biurteko Aurrerakoian onartu zen Nekazaritza-
erreformak kalte-ordaina baten truke lurrak desjabetzeko baimena eman zuen baina
burokraziaren arazoak eta aplikatzeko behar zen diru faltak oztopatu zuten legearen benetako
eraginkortasuna. CEDAren Biurtekoan, neurria bertan behera gelditu zen eta horixe zen
koalizioak berreskuratu nahi zuen proiektua.
Banka: Banketxea. Jarduera nagusia publikoarengandik gordailuak onartu eta kreditu-
eragiketak burutzea duen enpresa publiko edo pribatua, bitartekari-lan horretan kopurua,
epea, arriskua eta prezioa egokitzen dituela.

13. 3.TESTUAREN AZTERKETA
Errepublika: Estatuaren buruzagitza hauteskunde bidez hautatzen duen gobernu-era,
buruzagi nagusitzat presidentea duena eta parlamentu bidez ordezkatua. Monarkian ez
bezala, estatuburua (presidente edo lehendakaria) herriak hautatzen du agintaldi jakin
baterako, eta bere funtzioak ez dira jaraunspenezkoak. Horrelako gobernu-era duen
estatua ere errepublika deitua da.

14. OINARRIZKO IDEIEN SAILKAPENA
Alderdiak (…) berehala izango den hauteskunde
lehian euren indarren koalizioari oinarri eta kartel gisa
balioko dien plan politiko komuna adostera iritsi dira. (…)
Koalizioan elkartutako alderdiek honako konpromiso
hauek hartu dituzte:
1.1936ko otsailerako hauteskundeei begira, Fronte
Popularra izeneko ezkertiarren koalizioak programa
komuna osatzeko adostu dituen konpromisoak edo
aldarrikapen nagusiak aurkezten dira dokumentuan.

15. OINARRIZKO IDEIEN SAILKAPENA
Lege baten bitartez, 1933ko azaroaz geroztik
egindako delitu politiko eta sozialen amnistia zabala
ematera, auzitegiek halakotzat jo ez bazituzten ere (…)
1.1. 1933ko azaroko hauteskundeetatik, hau da,
eskuinak gobernua osatu zuenetik, delitu politiko eta
sozialengatik espetxeratuak izan direnentzako amnistia
zabala.
•Sindikalista eta alderdi ezkertiarren militante asko zeuden kartzelan euren ideiak
defendatzeagatik (lurren konfiskazioak, grebak, indarkeria-ekintzak,...) . Arazo
larriena 1934ko urriko iraultzan sortu zen, Asturias eta Katalunian, batez ere.
•Atxilotuak askatzea premiazko helburua zen ezkertiarrentzat. Anarkistek ere,
honekin ados, koaliziorako botoa eskatu zuten hauteskundeetarako.

16. OINARRIZKO IDEIEN SAILKAPENA
Askatasunaren eta justiziaren defentsan, estatu
errepublikanoaren eta bere erregimen
konstituziogilearen funtsezko misio gisa, koalizioan
elkartutako alderdiek Konstituzioaren agintea
berrezarriko dute. (…)
1.2.Eskubide eta askatasunetan oinarrituriko 1931ko
konstituzio errepublikarraren atal guztien
berreskurapena.

17. OINARRIZKO IDEIEN SAILKAPENA
Programa sortzeko prozesuan, hasierako bi puntuetan arazorik ez da egon sozialista
eta errepublikarren artean, gutxieneko konpromisoak dira eta. Hirugarrenetik aurrera,
ordea, desadostasuna agertu da. Sozialisten muturreko proposamen ekonomikoak
murriztu dituzte errepublikarrek:
Errepublikanoek ez dute onartzen lurra
nazionalizatu eta nekazariei emateko printzipioa,
alderdi sozialistako ordezkariek eskatutakoa. Baina
komenigarritzat jotzen dituzte proposatzen diren
hainbat neurri, esaterako, nekazarien berrerospena (…)
1.3. Sozialistek proposatutako lurren nazionalizazioa
baztertu dute errepublikarrek nahiz eta nekazarientzako
neurrien beharra errekonozitu.

18. OINARRIZKO IDEIEN SAILKAPENA
Alderdi errepublikanoek ez dituzte onartzen alderdi
langileek proposatutako banka nazionalizatzeko
neurriak; baina, bestalde, onartzen dute gure banka
sistemak hainbat hobekuntza behar dituela (…).
1.4. Banka sistema hobetzeko neurrien alde agertzen
dira alde biak baina bankaren nazionalizazioa bazterturik
gelditzen da errepublikarren ezetzagatik.

19. OINARRIZKO IDEIEN SAILKAPENA
Alderdi errepublikanoek ulertzen duten Errepublika ez da klaseen
arrazoi sozial edo ekonomikoek zuzendutako errepublika, interes
publiko eta aurrerapen sozialeko arrazoiek bultzatutako askatasun
demokratikoko erregimena baizik. Baina arrazoi horrexegatik, politika
errepublikanoak produkzioaren interes orokorrak uzten duen muga
goreneraino igo behar lituzke langileen baldintza moralak eta
materialak, muga horretatik kanpo pribilegio sozial eta ekonomiko
guztien gainetik egon behar duten sakrifizioei begiratu gabe. Alderdi
errepublikanoek ez dute onartzen alderdi sozialistaren ordezkaritzak
eskatutako langileen kontrola.
1.5.Alderdi sozialistak eskaturiko langileen kontrola ez
dute errepublikarrek onartu. Errepublika ulertzeko
alderdi biek dituzten ikuspegiak ezberdinak dira. Ez da
errepublika sozialista/komunista osatuko.

20. 4.TESTUAREN IRUZKINA
GARAI HISTORIKOAZ DAKIZUNA AGERTZEKO LEKUA
TESTUINGURUA
AURREKARIAK ONDORIOAK

21. TESTUINGURUA
POLITIKOA EKONOMIKOA
SOZIALA

22. 14. TESTUA. FRONTE POPULARRAREN PROGRAMA (1936-01-16)
TESTUINGURUA Alderdiak (…) berehala izango den hauteskunde lehian euren indarren
POLITIKOA
koalizioari oinarri eta kartel gisa balioko dien plan politiko komuna adostera
iritsi dira. (…) Koalizioan elkartutako alderdiek honako konpromiso hauek
hartu dituzte:
•1931ko apirilean: II.Errepublikaren jaiotza. jodelitu politiko ere
Lege baten bitartez, 1933ko azaroaz geroztik egindako
sozialen amnistia zabala ematera, auzitegiek halakotzat ez bazituzten
eta
(…)
•1931ko Konstituzioaren atal nagusiak. errepublikanoaren eta bere
Askatasunaren eta justiziaren defentsan, estatu
erregimen konstituziogilearen funtsezko misio gisa, koalizioan elkartutako
• Errepublikaren 3 etapak seinalatu
alderdiek Konstituzioaren agintea berrezarriko dute. (…)
•1933ko azaroko hauteskundeak, gobernu eskatutakoa. emateko
Errepublikanoek ez dute onartzen lurra nazionalizatu eta nekazariei
printzipioa, alderdi sozialistako ordezkariek Baina
komenigarritzat jotzen dituzte proposatzen diren hainbat neurri, esaterako,
errepublikar erradikalaren agintea eta atzera
nekazarien berrerospena (…)
egiteko politika. ***Garrantzitsua baina, bestalde, onartzen dute gure banka
aurreko
Alderdi errepublikanoek ez dituzte onartzen alderdi langileek proposatutako
banka nazionalizatzeko neurriak;
erreformen azalpena egitea (arlo ekonomikoak
sistemak hainbat hobekuntza behar dituela (…).
Alderdi errepublikanoek ulertzen duten Errepublika ez da klaseen arrazoi
utzi beste atalerako) edo ekonomikoek zuzendutako errepublika, interesdemokratikoko
sozial
aurrerapen sozialeko arrazoiek bultzatutako askatasun
publiko eta
•1934ko Urriko Iraultza eta horren uzten duen mugapolitika errepublikanoak
garrantzia
erregimena baizik. Baina arrazoi horrexegatik,
produkzioaren interes orokorrak goreneraino igo behar
politika eta gizartearenlangileeneta ekonomiko guztien gainetik egon muga horretatik kanpo
pribilegio erradikalizazioan. behar duten sakrifizioei
lituzke
sozial
baldintza moralak eta materialak,
begiratu gabe. Alderdi errepublikanoek ez dute onartzen alderdi sozialistaren
ordezkaritzak eskatutako langileen kontrola.
El Socialista (Madril), 1936ko urtarrilak 16.

23. 14. TESTUA. FRONTE POPULARRAREN PROGRAMA (1936-01-16)
TESTUINGURUA Alderdiak (…) berehala izango den hauteskunde lehian euren indarren
koalizioari oinarri eta kartel gisa balioko dien plan politiko komuna adostera
iritsi dira. (…) Koalizioan elkartutako alderdiek honako konpromiso hauek
hartu dituzte:
SOZIALA Lege baten bitartez, 1933ko azaroaz geroztik egindako delitu politiko eta
sozialen amnistia zabala ematera, auzitegiek halakotzat jo ez bazituzten ere
(…)
•Gizarte klasistaren ezaugarri orokorrak
Askatasunaren eta justiziaren defentsan, estatu errepublikanoaren eta bere
erregimen konstituziogilearen funtsezko misio gisa, koalizioan elkartutako
•Klaseen ezaugarriak, proportzioak (%)alderdiek Konstituzioaren agintea berrezarriko dute. (…)
•Errepublikan sorturiko aldaketak. Erlijio gaia nekazariei emateko
Errepublikanoek ez dute onartzen lurra nazionalizatu eta
printzipioa, alderdi sozialistako ordezkariek eskatutakoa. Baina
komenigarritzat jotzen dituzte proposatzen diren hainbat neurri, esaterako,
eta emakumearen egoera.berrerospena (…)
nekazarien
• Nekazal langileriaren eta proletalgoarenalderdi langileek proposatutako
Alderdi errepublikanoek ez dituzte onartzen
banka nazionalizatzeko neurriak; baina, bestalde, onartzen dute gure banka
protestak eta aldarrikapen nagusiak: iraultza
sistemak hainbat hobekuntza behar dituela (…).
Alderdi errepublikanoek ulertzen duten Errepublika ez da klaseen arrazoi
eskakizuna. sozial edo ekonomikoek zuzendutako errepublika, interes publiko eta
aurrerapen sozialeko arrazoiek bultzatutako askatasun demokratikoko
erregimena baizik. Baina arrazoi horrexegatik, politika errepublikanoak
produkzioaren interes orokorrak uzten duen muga goreneraino igo behar
lituzke langileen baldintza moralak eta materialak, muga horretatik kanpo
pribilegio sozial eta ekonomiko guztien gainetik egon behar duten sakrifizioei
begiratu gabe. Alderdi errepublikanoek ez dute onartzen alderdi sozialistaren
ordezkaritzak eskatutako langileen kontrola.
El Socialista (Madril), 1936ko urtarrilak 16.

24. 14. TESTUA. FRONTE POPULARRAREN PROGRAMA (1936-01-16)
TESTUINGURUA Alderdiak (…) berehala izango den hauteskunde lehian euren indarren
koalizioari oinarri eta kartel gisa balioko dien plan politiko komuna adostera
iritsi dira. (…) Koalizioan elkartutako alderdiek honako konpromiso hauek
hartu dituzte:
EKONOMIKOA Lege baten bitartez, 1933ko azaroaz geroztik egindako delitu politiko eta
sozialen amnistia zabala ematera, auzitegiek halakotzat jo ez bazituzten ere
(…)
•1929ko krisi mundiala. Askatasunaren eta justiziaren defentsan, estatu errepublikanoaren eta bere
erregimen konstituziogilearen funtsezko misio gisa, koalizioan elkartutako
•Nekazaritzaren betidaniko arazo nagusiak eta gune
alderdiek Konstituzioaren agintea berrezarriko dute. (…)
industrial/sektore nagusiak alderdi ezaugarriak. eskatutakoa. Baina
eta sozialistako ordezkariek
Errepublikanoek ez dute onartzen lurra nazionalizatu eta nekazariei emateko
printzipioa,
komenigarritzat jotzen dituzte proposatzen diren hainbat neurri, esaterako,
•Azañaren erreforma ekonomikoak eta ondorioak.
nekazarien berrerospena (…)
(Nekazaritza-erreforma eta langileen onartzen alderdi langileek proposatutako
Alderdi errepublikanoek ez dituzte
lan-baldintzak
banka nazionalizatzeko neurriak; baina, bestalde, onartzen dute gure banka
hobetzeko lan arloko legedia -Largo Caballero-).
sistemak hainbat hobekuntza behar dituela (…).
Alderdi errepublikanoek ulertzen duten Errepublika ez da klaseen arrazoi
•Alderdien proposamen ekonomikoak. Batez interesdemokratikoko
sozial edo ekonomikoek zuzendutako errepublika, ere,
aurrerapen sozialeko arrazoiek bultzatutako askatasun
publiko eta
azaldu ondo testuan dagoena, bertan horrexegatik, diren igo behar
erregimena baizik. Baina arrazoi
ageri politika errepublikanoak
produkzioaren interes orokorrak uzten duen muga goreneraino
ideiak.
lituzke langileen baldintza moralak eta materialak, muga horretatik kanpo
pribilegio sozial eta ekonomiko guztien gainetik egon behar duten sakrifizioei
begiratu gabe. Alderdi errepublikanoek ez dute onartzen alderdi sozialistaren
ordezkaritzak eskatutako langileen kontrola.
El Socialista (Madril), 1936ko urtarrilak 16.

25. AURREKARIAK 14. TESTUA. FRONTE POPULARRAREN PROGRAMA (1936-01-16)
Alderdiak (…) berehala izango den hauteskunde lehian euren indarren
koalizioari oinarri eta kartel gisa balioko dien plan politiko komuna adostera
•Errepublikarrak eta sozialistak: Berrezarkuntza
iritsi dira. (…) Koalizioan elkartutako alderdiek honako konpromiso hauek
hartu dituzte:
garaiko ezaugarriak berreskuratu:azaroaz geroztik egindakojodelitu politiko ere
Lege baten bitartez, 1933ko helburuak,
sozialen amnistia zabala ematera, auzitegiek halakotzat ez bazituzten
eta
gizarte-laguntzak, tresnak, … justiziaren defentsan, estatu errepublikanoaren eta bere
(…)
Askatasunaren eta
•1909ko Bartzelonako Astean sorturikomisio gisa, koalizioan elkartutako
erregimen konstituziogilearen funtsezko
elkarlanaren
alderdiek Konstituzioaren agintea berrezarriko dute. (…)
garrantzia. Errepublikanoek ez dute onartzen lurra nazionalizatu eta nekazariei
emateko printzipioa, alderdi sozialistako ordezkariek eskatutakoa. Baina
•Nazioarteko egoeran totalitarismoen hedapena: esaterako,
komenigarritzat jotzen dituzte proposatzen diren hainbat neurri,
nekazarien berrerospena (…)
Mundu Gerren arteko garaian faxismoa Italian eta
Alderdi errepublikanoek ez dituzte onartzen alderdi langileek proposatutako
nazismoa Alemanian. nazionalizatzeko neurriak; baina, bestalde, onartzen dute gure banka
banka
sistemak hainbat hobekuntza behar dituela (…).
•III.Internatzionala eta komunisten faxismoaridaaurre
Alderdi errepublikanoek ulertzen duten Errepublika ez klaseen arrazoi
sozial edo ekonomikoek zuzendutako errepublika, interes publiko eta
egiteko proposamena: demokrazia VS faxismoa.
aurrerapen sozialeko arrazoiek bultzatutako askatasun demokratikoko
erregimena baizik. Baina arrazoi horrexegatik, politika errepublikanoak
•Espainiako polarizazio politikoa.moralak eta duen muga muga horretatik kanpo
lituzke langileen baldintza Eskuinaren
produkzioaren interes orokorrak uzten
materialak,
goreneraino igo behar
antolaketa eta horren aurrean errepublikanoek ez dute onartzen alderdi sozialistaren
begiratu gabe. Alderdi erantzuteko beharra
pribilegio sozial eta ekonomiko guztien gainetik egon behar duten sakrifizioei
ordezkaritzak eskatutako langileen kontrola.
El Socialista (Madril), 1936ko urtarrilak 16.

26. 14. TESTUA. FRONTE POPULARRAREN PROGRAMA (1936-01-16)
ONDORIOAK Alderdiak (…) berehala izango den hauteskunde lehian euren indarren
koalizioari oinarri eta kartel gisa balioko dien plan politiko komuna adostera
iritsi dira. (…) Koalizioan elkartutako alderdiek honako konpromiso hauek
hartu dituzte:
•Fronte Popularraren baten bitartez, 1933ko azaroaz geroztik egindako delitu politiko eta
Lege programa.
sozialen amnistia zabala ematera, auzitegiek halakotzat jo ez bazituzten ere
•1936ko otsaileko hauteskundeetakoestatu errepublikanoaren eta bere
(…)
Askatasunaren eta justiziaren defentsan,
garaipena.
•Gobernu berriarenerregimenKonstituzioaren agintea berrezarriko dute. (…)koalizioan elkartutako
osaketa.
alderdiek
konstituziogilearen funtsezko misio gisa,
•Erradikalizazioa eskuin eta dute onartzen lurra nazionalizatu eta nekazariei emateko
Errepublikanoek ez ezkertiarren artean.
printzipioa, alderdi sozialistako ordezkariek eskatutakoa. Baina
•Atentatu politikoak. (Castillodituzte proposatzen diren hainbat neurri, esaterako,
komenigarritzat jotzen –eskuinak- eta
nekazarien berrerospena (…)
Calvo Sotelo –errepublikano-sozialistek-) langileek proposatutako
Alderdi errepublikanoek ez dituzte onartzen alderdi
•Militarren esku hartze hainbat hobekuntza behar dituela (…). onartzen dute gure banka
sistemak zuzena . Mola, Sanjurjo,
banka nazionalizatzeko neurriak; baina, bestalde,
Goded, Franco,…Altxamendu militarra (VII-17) publiko eta
Alderdi errepublikanoek ulertzen duten Errepublika ez da klaseen arrazoi
sozial edo ekonomikoek zuzendutako errepublika, interes
•Gobernuaren moteltasuna. Baina arrazoi bultzatutako askatasun errepublikanoak
erregimena baizik. Casares Quiroga.
aurrerapen sozialeko arrazoiek
horrexegatik, politika
demokratikoko
•Pronuntziamenduaren porrotamoralak eta duen muga muga horretatik kanpo
lituzke langileen baldintza eta Gerra
produkzioaren interes orokorrak uzten
materialak,
goreneraino igo behar
pribilegio sozial eta ekonomiko guztien gainetik egon behar duten sakrifizioei
Zibilaren hasiera. begiratu gabe.eskatutako langileen kontrola.dute onartzen alderdi sozialistaren
ordezkaritzak
Alderdi errepublikanoek ez
El Socialista (Madril), 1936ko urtarrilak 16.

27. • Fronte Popularraren bultzatzaile nagusiak Manuel Azaña
(errepublikar zentrista «Union Republicana») eta Indalecio
Prieto (sozialista moderatua «PSOE») izan ziren.
•Helburu nagusiak gobernua berreskuratzea eta eskuina aginte
politikotik baztertzea izan ziren. Funtsean, 1931-33ko Azañaren
gobernuaren programa berreskuratzen zen.
B ALORAZIOA
• Baina boterera heltzeko burgesiaren laguntza ere
derrigorrezkoa zen eta horregatik oso garrantzitsua zen
proposamen iraultzailerik ez agertzea. Jabetza pribatuaren
defentsa onartu da nahiz eta dokumentuan seinalatzen den
moduan, errepublikar eta sozialisten artean eztabaida
handiak egon. Largo Caballeroren aldeko sozialistek
(muturrekoagoak) estatuaren egitura sozio-ekonomikoen
benetako eraldaketa nahi zuten, jabetza pribatuaren
desagerpena eta langileen menpeko iraultza errepublikarra.

28. A LORA ZIOA
B
• Oso dokumentu baliogarria da garaiko alderdi ezkertiarren
arteko diferentzia ideologikoak aztertzeko eta baloratzeko.
Idazteko eran agerikoa da ezadostasunak nabarmentzeko
esaldien hasieran ezetza lehenengoz agertzen dela, hau da,
zertan ez dauden ados esan ondoren, lorturiko akordioa
zehazten da. Diferentzia adostasuna aurretik. Gogoan izan behar
da, «El socialista» egunkari/aldizkariak, joera sozialista
moderatuko ildo editoriala zeukala, Gerra Zibila hasita,
nazionalek fusilatuko zuten Julian Zugazagoitia sozialista
moderatuak zuzendurikoa zena.