symposium over differentiatie, op JCU Docentenconferentie 2013

1. symposium:
Differentiëren om te
excelleren
Onder leiding van Ton van der Valk
JCU-conferentie 13 mei 2013

2. Achtergrond bij dit symposium
In 2012/13 is gewerkt aan differentiatie:
- In DOT differentiatie in onderbouw
- In DOT differentiatie in bovenbouw
- In SOT themagroep differentiatie
Besloten is een boekje te maken
DIFFERENTIËREN OM TE EXCELLEREN
Met ca. 20 bijdragen uit de praktijk, waarvan nu 6
Dit boekje is eind dit (school?)jaar af

3. Inhoud symposium
Doel: ervaringen uitwisselen hoe je beter tegemoet kunt komen aan
verschillen in je klassen
1. Inleiding
• Waarom tegemoet komen aan verschillen in je klas?
• Organisatie van de differentiatie
• Gevolgen traditioneel ‘klassikaal tempo’
2. Voorbeelden uit de praktijk
a. De plusklas: Vincent Kanis, College de Heemlanden
b. Plusgroep: Mariken Barents, Goois Lyceum
c. Banduur in het rooster: Jasmijn Jansen, Amadeus College
d. Flipping the classroom: Rino Bakker, Corderius College
e. Aanbod op maat: Clementine Bakker, De Breul
f. Gamification: Edith van Doorn, de Werkplaats

4. Waarom tegemoet komen aan
verschillen?
• Algemeen: leerlingen verschillen in interesse, werkwijze, tempo
• Getalenteerde ll’n verschillen van de rest van de klas:
– Willen hoger tempo en méér diepgang
– Willen meer open, onderzoeksachtige opdrachten
– Willen meer zelfstandigheid
– Kunnen lessen missen om aan verrijking te werken in U-Talent
• Worden gemotiveerd als aan wensen tegemoet wordt gekomen
• Leidt tot een cultuurverandering op school in de richting van het
beste uit jezelf halen

5. Naar gelijke kansen voor optimale
ontwikkeling voor iedereen
• Ned.: sterk gedifferentieerd onderwijssysteem:
– vmbo (4 niveaus), havo, vwo (gymn.)
• Binnen een afdeling keuzes mogelijk (profielen, keuzevakken)
• Binnen vak: iedereen dezelfde leerstof
• Alternatief:
– Doel: optimale ontwikkeling van ieders talenten
– Gelijkheid in inspanning en leertijd leerlingen
– Evenveel aandacht van docent voor iedere leerling
• En dus: verschillen in leerstof, diepgang, verwerkingstempo,
openheid van opdrachten, ….

6. Negen modellen voor differentiatie
• Differentiatie ‘boven’ de klas
– De plusklas
– De plusgroep
– Differentiatie door klassen te combineren
– Differentiatie in banduren
• Differentiatie binnen de klas
– door flipping the classroom
– door flexibele aanwezigheid
– door aanbod op verschillende niveaus
– door individuele tempodifferentiatie
– door bhv-model (basisstof – herhaling – verrijking)
NB. Mengvormen mogelijk!

7. De plusklas
Kenmerken:
• Getalenteerde leerlingen van een jaarlaag in één klas
• Krijgen verrijkt programma
• Voorbeelden:
– De JCU-klassen 5/6 vwo
– VWO-sprint (Pallas Athene College)
– Vwo-bèta (De Amersfoortse Berg)
– Atheneum plus (College de Heemlanden)
• Vincent Kanis, schoolleider

8. De plusgroep
Kenmerken:
• Reguliere leerstof in ‘gewone’ klassen
• Verdieping/verrijking in plusgroepen
• Uit verschillende klassen (en soms jaarlagen)
• Verrijkingsonderwijs:
– in ‘eigen’ tijd en/of
– i.p.v. reguliere lestijd
• Voorbeelden:
– Olympos programma JvO
– Bètabozen De Werkplaats
– Wiskunde Toptalent Team, Goois Lyceum
• Mariken Barents

9. Differentiatie in gecombineerde
klassen
Kenmerken
• Parallelroostering van klassen
• Bijv. 1 uur/week
• Co-teaching
• De twee klassen indelen naar niveau, tempo, interesse, …
• Voorbeeld:
– Geschiedenis 6vwo Goois Lyceum
– Lichamelijke oefening op College de Heemlanden

10. Differentiatie in een banduur
Kenmerken
• Wekelijks banduur in het rooster
• Gedifferentieerd aanbod tijdens het banduur
• Voorbeelden:
– KWC-uur op het Kon. Wilhelmina College
– U-Talent programma Amadeus Lyceum
• Jasmijn Jansen

11. Modellen van differentiatie binnen
de les
Belangrijk want:
- meeste tijd zit in vaklessen
- organisatie in rooster makkelijk, didactiek voor docent lastig
- in potentie meeste opbrengst!
Organisatorische kenmerken:
- groepering: de klas
- begeleiding: één docent (hulp van toa, onderwijsass.?)
- in klaslokaal en omgeving (gang, bètalab, mediatheek)

12. Differentiatie door flipping the
classroom
• Filmpje met uitleg op internet
• leerlingen bekijken dit vóór de les
• In de les:
– beantwoording vragen over de leerstof
– Verwerking van leerstof
Voorbeelden:
– Wiskunde –Goois Lyceum
– Natuurkunde – Farel College
– Corderius College: Rino Bakker, schoolleider

13. Differentiatie door flexibele
aanwezigheid
• Sommige leerlingen werken compact / versneld
• Kunnen dus in enkele lessen afwezig zijn
• Volgen dan een programma binnen of buiten de school
Voorbeelden:
– huidige JCU-programma (2 dagen/week)
– U-Talent Academie
• campus: 2 dagen/maand
• school: verschilt per school

14. Differentiatie door aanbod op
maat
• Voorbeelden:
– Proefwerken op maat
– Verschillende studiewijzers bij één lessenserie
• Clementine Bakker, KSG de Breul
– Leerstof op verschillende niveaus
• Gamification: Edith van Doorn, de Werkplaats

15. Individuele tempodifferentiatie
• Eigen programma voor individuele leerling
Bijvoorbeeld:
• programma van twee jaar in één
• inhaalprogramma’s voor langdurig zieke leerlingen
• leerlingen bepalen zelf toetsmoment (Herman Jordan
Lyceum)

16. Basisstof – herhaling - verrijking
• Bhv model
• Veel lesmateriaal in jaren ‘80
• Behandeling basisstof
• D-toets
– Goed gemaakt: verrijking
– Onvoldoende: herhaling
• Gezamenlijk afsluitend proefwerk over basisstof

17. Hoe nu verder?
• Boekje ‘differentieren om te excelleren’ voor de
zomervakantie on line
• Meer ervaring opdoen in scholen en in vaksecties
• Toepassen in U-Talent (h/v ob; h-bb) en U-Talent Academie
• Volgend jaar: uitwisseling tussen scholen in duo’s
• Als U-Talent een succes wordt, is meer differentiatie nodig
– grotere verschillen tussen leerlingen
– uitstraling: meer leerlingen hebben eigen leerwensen