1. 1
W o r dt h e t o n d e r wi j s b e te r
v a n bl e n de d l e a r n i n g?
Urenlange hoorcolleges waarin een docent de stof uit het lesboek nog eens uiteenzet. Voor veel
studenten een bekend (en vermoeiend) fenomeen. Past deze manier van onderwijs nog in een
tijd van digitalisering? Veel mensen geloven dat blended learning het antwoord is op de uitda-
gingen van het onderwijs. Er zijn ook critici die hier vraagtekens bij zetten. In dit artikel neem ik
je graag mee in de wereld van online leren.
Jimmy Hokkeling
Over het toepassen van blended learning zijn de
meningen dus verdeeld. Maar wat is het precies? Hoe
en waar wordt het vandaag de dag toegepast? Wat
zijn de mogelijkheden met blended learning? Is het
nu eigenlijk een verrijking of een verarming van het
onderwijs?
Wat is blended learning?
Alleen online leren is geen blended learning, evenals
enkel klassikaal studeren. Over de precieze verhou-
ding tussen online en offline leren is men nog niet
uit. Volgens onderzoekers Allen, Seaman en Garret
(pdf) moet bij blended learning tussen de 30 en 79
procent van het onderwijs online aangeboden wor-
den.
Blended learning houdt het onderwijs al jaren bezig.
Met de razendsnelle opkomst van internet van begin
jaren 2000 werd blended learning een regelrechte
hype. Toch raakten zowel opleiders als cursisten al
snel gedesillusioneerd, omdat blended learning toen
verkeerd werd toegepast. In plaats van het educatie-
ve materiaal didactisch aan te passen aan het medi-
um, werden bestaande middelen en methodes online
geplaatst, onder het mom van e-learning. Dit resul-
teerde in frustraties voor beide partijen. In 2001 had-
den de meeste gebruikers nog niet de vaardigheden
om de mogelijkheden écht te kunnen benutten. Ook
waren de ontwikkelingskosten nog erg hoog.
Software versus interactieve filmpjes
Inmiddels wint blended learning opnieuw gestaag
aan populariteit en zien we dat het steeds toeganke-

2. 2
lijker wordt, ook voor kleinere aanbieders van lesma-
teriaal. Opleiders bieden in toenemende mate blen-
ded learning-pakketten aan. Saskia Klaasen van
SYNDLE, ontwikkelaar van blended learning sinds
2010, denkt dat blended learning zich de komende
jaren in een sneltreinvaart blijft ontwikkelen. “Maar
het is bijna onmogelijk te voorspellen wat we over
vijf jaar meer kunnen dan vandaag. Vooral film zal de
komende jaren een belangrijke rol innemen in de
wereld van blended learning. Ik zie het gebeuren dat
we e-learnings niet meer zullen gaan aanbieden via
software, maar via interactieve filmpjes”, aldus Klaa-
sen.
Blended learning implementeren
Het online plaatsen van pdf’s of Powerpoints is geen
blended learning. “Leermethodes moeten echt aan-
gepast worden om online succesvol te worden”,
aldus Klaasen. Daarnaast zijn er nog een aantal suc-
cesfactoren om blended learning te implementeren:
 Kies de online leermethodes zorgvuldig. Stel
duidelijke doelen en bepaal per doel wat ICT kan
bijdragen om die doelen te behalen.
 Zorg voor betrokkenheid bij het hele team.
 Maak het een ‘work in progress’ door constant
verbeteringen uit te voeren.
 Zorg dat de infrastructuur op orde is (breedband,
netwerk en apparatuur).
 Maak de kosten inzichtelijk .
Flipped classroom
Een van de meest gebruikte vormen van blended
learning is een ‘flipped classroom’ (pdf), in het Ne-
derlands vertaald ‘omgedraaide klas’. Hierin wordt de
klassikale instructie online aangeboden. Het ‘huis-
werk’ wordt gezamenlijk in de klas gemaakt, waar-
door de lestijd efficiënter is. Volgens onderwijskundi-
ge Marlieke Boon biedt een flipped classroom een
hoger leer-rendement, doordat leerstof op verschil-
lende manier wordt aangeboden (digitaal en klassi-
kaal) en beter beklijft. Daarnaast maakt een flipped
classroom het voor de docent mogelijk om de ont-
wikkeling van een leerling op de voet te volgen, door
de activiteit van de leerling te monitoren in de online
omgeving.
Massive open online course
Een ‘massive open online course’ (MOOC) is een
cursus gericht op massale deelname. Het cursusma-
teriaal wordt online verspreid: deelnemers zijn niet
aan een locatie gebonden. Het is een vorm die recent
over is komen waaien uit Amerika, waar universiteiten
al veel MOOC’s aanbieden. Het aantal deelnemers
aan deze gratis online cursussen is onbegrensd en er
is meestal ook geen voorkennis of vooropleiding
vereist. Toch wordt een hoge kwaliteit van het on-
derwijs gegarandeerd.
Gerenommeerde Amerikaanse universiteiten zoals
Harvard, Stanford en het Massachusetts Institute of
Technology (MIT) waren een van de eerste aanbie-
ders van MOOC’s. In Nederland is de Universiteit van
Amsterdam al begonnen met het aanbieden van
MOOC’s.
Medische sector
Ook in de medische sector is blended learning een
‘hot item’. Uit onderzoek blijkt dat e-learning een
volwaardig alternatief is voor een groot gedeelte van
het klassieke medische onderwijs. Dit geldt vooral
voor instructievormen die zijn gericht op kennis,
vaardigheden of gedrag. Voor het universitair me-
disch onderwijs worden meer dan 1000 e-learnings
aangeboden via Medischonderwijs. 600 e-learnings
zijn hiervan toegankelijk voor iedereen. Bij bijvoor-
beeld het Erasmus MC wordt 15 á 20 procent van de
zelfstudieopdrachten ingevuld met e-
learningprogramma’s.

3. 3
Een mooi voorbeeld van een succesvolle implemen-
tatie van blended learning in het medisch onderwijs,
is de ‘ABCDE-sim’. De ABCDE-methode is een me-
thodiek die alle artsen moeten beheersen. De traditi-
onele training hiervoor is arbeidsintensief, tijdsinten-
sief en duur. Hierom is in opdracht van het Erasmus
MC een online-simulatie-‘game’ ontwikkeld, waar-
mee studenten de methodiek in detail kunnen door-
lopen. Hierdoor wordt de training aanzienlijk verkort.
Tijdens de ‘serious game’ krijgt de student direct
feedback, wat het leerrendement bevordert.
Is blended learning effectiever dan
traditioneel onderwijs?
Het combineren van e-learnings met klassiek face-to-
face-onderwijs is vaak effectiever dan alleen klassi-
kaal onderwijs of online onderwijs. Met blended
learning kun je de voortgang van de leerling constant
monitoren. Hierdoor kan het leermateriaal adequaat
aangepast worden aan de voortgang van de student.
Daarnaast biedt een e-learning-methode de moge-
lijkheid om een student direct feedback te geven na
een gemaakte opdracht of toets. Ook kunnen de
contactmomenten tussen docent en leerling effectie-
ver benut worden. Hierdoor is blended learning kos-
ten-efficiënt.
Boon beaamt deze conclusie, maar geeft ook aan dat
de initiële ontwikkelkosten van een online leeromge-
ving nog erg hoog zijn. Daarnaast zal het aanpassen
van e-learnings aanzienlijke kosten met zich mee
brengen. Wel is ze van mening dat blended learning
de kwaliteit en toegankelijkheid van onderwijs abso-
luut ten goed komt, mits blended learning goed
wordt toegepast.
Oppassen voor een ‘overkill’ aan apps
Ook Klaasen is van mening dat met blended learning
zowel de onderwijskwaliteit als de toegankelijkheid
van onderwijs ten goede komt. Ook Klaasen een
kanttekening bij deze toegankelijkheid. “Het gaat een
uitdaging worden om geen ‘overkill’ aan apps te
creëren voor studenten. Straks hebben studenten
tientallen apps met push-notificaties. Dan wordt het
als student een uitdaging om de juiste informatie tot
je te nemen”, aldus Klaasen.
ICT: generatiekloof
Volgens Boon is verder de generatiekloof tussen
docenten en leerling een andere uitdaging. “Veel
basisschoolleerlingen zijn bijvoorbeeld veel vaardiger
in ICT dan hun docent. Dit zorgt ervoor dat de moge-
lijkheden van blended learning tot nu toe nog niet
ten volste benut worden”, aldus Boon.
Effectiever onderwijs met blended
learning
Bij een blended learning-methode wordt tussen de
30 en 79 procent van de leerstof online aangeboden.
De ‘blend’ tussen klassiek contactonderwijs en on-
line-onderwijsmethodes heeft een positieve invloed
op de effectiviteit van het onderwijs. Blended lear-
ning al breed toegepast, en de verwachting is dat dat
in de toekomst alleen nog maar meer zal worden.
Wel blijft het een uitdaging om de ontwikkelkosten
laag te houden en om de generatiekloof tussen do-
cent en leerling te overbruggen. Een voorwaarde om
blended learning succesvol te implementeren is dat
dit op een juiste, zorgvuldige manier gedaan wordt.
Dit artikel is eerder verschenen op het online platform www.frankwatching.nl (Illustratie overgenomen met dank aan Fotolia.)