www.1slaytindir.tr.gg

2. CÜMLEDE ANLAM

3. CÜMLEDE ANLAM
 Cümle: Sözcüklerin yan yana gelerek bir
duyguyu, bir düşünceyi, bir isteği, bir işi,
kısacası bir yargıyı tam olarak anlatabilir
duruma gelmiş biçimine cümle denir.

4. Öznel Anlatım
 Doğruluğu ya da yanlışlığı kişiden kişiye
değişen, doğruluğu tartışılan
düşüncelerin anlatıldığı yargılara öznel
yargı denir. Bu yargıların kullanıldığı
anlatıma da öznel anlatım denir. Bu
cümlelerde (yargılarda) bence ifadesi
vardır.

5. Öznel Anlatım (örnekler)
• İzmir, tarihi ve doğal güzellikleriyle eşsiz
bir şehrimizdir.
• Şair söyleyiş güzelliğiyle türkü tadında bir
şiir sunuyor bize.
• Konferansa katılanların saçma sapan
fikirleri beni iyice sıkmıştı.

6. Nesnel Anlatım
 Doğruluğu ya da yanlışlığı kişiden kişiye
değişmeyen, deney ve gözleme dayanan
tarafsız yargılara nesnel yargı denir. Bu
yargıların kullanıldığı anlatıma da nesnel
anlatım denir. Nesnel yargılarda duygu ve
izlenimlere yer verilmez.

7. Nesnel Anlatım (örnekler)
 Aruz ölçüsüyle yazılan şiirde nazım birimi
dörtlüktür.
 Dört perdede oluşan bu oyunda yazar, aile
bireyleri arasındaki sorunları anlatır.

8. Nesnel Anlatımı (örnekler)
 Filmde olaylar küçük bir kasabada
geçiyor.
 Eser dört bölüm halinde sinemaya
uyarlanmış.
 Turizm gelirleri geçen yıla oranla yüzde
5’lik bir artış göstermiştir.

9. Koşula (şarta) Bağlılık
 Bir olayın, durumun gerçekleşmesi için
daha önceden olması gereken başka bir
durumun varlığına “koşulluk” denir.

10. Koşula (şarta) Bağlılık (devam)
 Bu tip cümle anlamlarında “hangi şartla?”
sorusunu temel cümleye sorduğumuzda
gerçekleşmesi gereken koşulu bulabiliriz.

11. Koşula (şarta) Bağlılık
(örnekler)
 Sanatçı yapıtında toplumu anlatırsa
ölümsüzleşir.
 Akşam baban gelsin, alışverişe çıkarız.
 Müzik dinleyebilirsin ama sesini fazla
açmayacaksın.

12. Koşula (şarta)
Bağlılık(örnekler)
 Akşama geri vermek üzere bu kitabı
alabilirsin.
 Bizim buralara yağmur yağdıkça her yer
toprak kokardı.
 Her güneş doğduğunda beni hatırla.

13. Sebep - Sonuç (neden - sonuç)
İlişkisi
 Aşırı sıcaklar can kaybına yol açtı.
 Yoğun kar yağışı nedeniyle yollar trafiğe
kapatıldı.
 Hediye almadım diye bana darılmış.

14. Sebep - Sonuç (neden - sonuç)
İlişkisi (devam)
 Bu tip yargıları bulmak için yükleme
“niçin” sorusu sorulabilir.

15. Sebep - Sonuç (neden - sonuç)
İlişkisi (örnekler)
 Sınavda heyecanlandığı için bazı soruları
yapamadı.
 Bakımsızlıktan ev harabeye dönmüştü.
 Matbaanın bulunmasıyla okuma yazma
oranı arttı.

16. Amaç - Sonuç İlişkisi
 Öznenin işi, hareketi gerçekleştirme
amacı ve sonucu cümle içinde verilir. Bu
tür cümlelerde için, diye,üzere, dolayı,
ötürü, maksadıyla ifadeleri sıkça geçer.

17. Amaç - Sonuç İlişkisi (devam)
 Bu ifadelerden bazıları "sebep - sonuç"
bildiren cümlelerde de geçebilir. Amaç
-sonuç cümlelerinde "hangi amaçla, hangi
maksatla’’ anlamları bulunabilir.

18. Amaç - Sonuç İlişkisi (örnekler)
 Borçlarından kurtulmak için evini satmış.
 Ailesini görmeye Almanya’ya gitmiş.
 Başbakan, ticari anlaşmalar yapmak üzere
yurtdışına çıkıyor.
 Bu, bizi birbirimize düşürmek maksadıyla
söylenmiş bir sözdür.

19. Amaç - Sonuç İlişkisi (örnekler)
Şair, şiirinde herkes anlayabilsin
diye yalın bir dil kullanmış.
Yazar, eleştirmene şirin görünmek
maksadıyla iki yüzlü davranıyor.

20. DOĞRUDAN ANLATIMLI
CÜMLELER
 Herhangi bir konuda bir kişinin görüş ve
düşünceleri hiçbir değişikliğe
uğratılmadan verilir. Bu cümle genellikle
tırnak içinde gösterilir.

21. DOĞRUDAN ANLATIMLI
CÜMLELER (örnek)
 Bu konuda atalarımız: “Cesurun bakışı,
korkağın kılıcından keskindir.” der.
 Descartes’in: “Düşünüyorum öyleyse
varım.” sözü çok ünlüdür.

22. DOLAYLI ANLATIMLI CÜMLELER
 Bir kişinin sözünün söylendiği biçimde
değil de, bazı değişiklikler yapılarak
aktarıldığı cümlelerdir.

23. DOLAYLI ANLATIMLI CÜMLELER
(örnek)
 Onunla bir daha konuşmayacağını
söyledi.
 Bernard Shaw, düşünmenin ruhun
kendisiyle konuşması olduğunu söylerdi.

24. DOLAYLI ANLATIMLI CÜMLELER
(örnek)
 Doktor, babama ilaçları mutlaka içmesi
gerektiğini tembih etti.
 Yazar, sanatçı olunabilmek için çok
çalışılması gerektiğini vurguladı.

25. ÜSLUP VE İÇERİK
(KONU) CÜMLESİ
 Yazarın yapıtında neyi anlattığı konuya
(içerik) girer. Bu konuyu işlerken
kullandığı sözcükler ve cümleler de
üsluba girer.

26. ÜSLUP VE İÇERİK (KONU)
CÜMLESİ (örnek)
 Yazar yapıtında 1. Dünya Savaşı
yıllarındaki insanların çektiği acıları gözler
önüne serer. (Konu)
 Betimlemelerde sıfatlara sıkça yer veren
sanatçı cümleleri uzun tutmuştur. (Üslup)

27. ÜSLUP VE İÇERİK (KONU)
CÜMLESİ (örnek)
 Romanda, Batı’nın yaşam tarzına özenen
bir ailenin yavaş yavaş çöküşü anlatılır.
(Konu)
 Şairin, şiirlerinde oldukça az kullanılan
sözcüklere ve deyimlere yer vermesi
dikkati çeker. (Üslup)

28. AŞAMALI DURUM BİLDİREN
CÜMLELER
 Bir olayın, durumun olumlu ya da olumsuz
yönde giderek değiştiğini anlatan
cümlelerdir.

29. AŞAMALI DURUM BİLDİREN
CÜMLELER (örnek)
 Kadın, her geçen gün biraz daha
kötüleşiyor.
 Havalar gittikçe soğuyor.
 Bu çocuğun günden güne huyu değişiyor.

30. AŞAMALI DURUM BİLDİREN
CÜMLELER (örnek)
 Ülkemiz her geçen yıl biraz daha büyüyen
ekonomisiyle gelecekte gelişmiş ülkeler
seviyesine çıkacaktır.

31. KİNAYELİ ANLATIMLI CÜMLE
 Bir gerçeği ortaya koymak amacıyla sözü
imalı olarak tam karşıtı gelecek biçimde
kullanmaktır.

32. KİNAYELİ ANLATIMLI CÜMLE (örnek)
 Okulunu ne kadar çok sevdiğin yirmi gün
devamsızlık yapmandan belli.
 Eşinin gözündeki morluktan onu ne kadar
çok sevdiğin anlaşılıyor.

33. ATASÖZÜ
 Çok önceleri söylenmiş olup dilden dile,
nesilden nesile geçerek günümüze kadar
gelmiş, öğüt bildiren, atalarımızın hayat
tecrübelerini yansıtan ve milletin ortak
malı haline gelmiş olan sözlerdir.

34. Atasözlerin Özelliklerini Şöylece
Özetleyebiliriz:
 Atasözleri halkın ortak malıdır. Söyleyeni
belli değildir.
 Kalıplaşmış sözlerdir. Sözcüklerin sırası
değiştirilemez. Bir sözcüğün yerine başka
bir sözcük konulamaz.
 Kısa ve özlü sözlerdir. Hep insanları
ilgilendiren sözlerdir.

35. Atasözlerin Özelliklerini Şöylece
Özetleyebiliriz:
 Atasözlerinde geçen sözcükler genellikle
gerçek anlamları dışında kullanılmıştır.
(Kaz gelen yerden tavuk esirgenmez.)
Kimi atasözlerinde geçen sözcükler ise
gerçek anlamlarıyla kullanılmıştır. (Son
pişmanlık fayda vermez.)

36. ÖZDEYİŞ (VECİZE)
 Özdeyişler, ünlü kişilerin, devlet
adamlarının, sanatçıların söylemiş
oldukları kısa fakat anlamca zengin olan
sözlerdir.

37. ÖZDEYİŞ (örnek)
 “Hayatta en hakiki mürşit ilimdir.”
(Atatürk)
 “Kargalar ötmeye başlayınca bülbüller
susar.” (Hz. Mevlana)

38. DEYİM
 Bazen bir olay veya durumu ifade etmek
için, o olay veya durumu birebir
karşılayacak kelimeler kullanmayız da;
çağrışım yaptıracak söz grupları kullanırız.
Bunu da ifademize sanat ve akıcılık
kazandırmak için yaparız.

39. DEYİM (devam)
 Örneğin: Bir insanın telaşlı olduğunu
anlatmak için “telaşlıdır” demeyiz de
“Etekleri tutuşmuş” ifadesini kullanırız,
ama herkes bu kişinin telaşlı olduğunu
anlar.

40. Deyimlerin Özellikleri:
 Deyimler en az iki kelimeden oluşur.
(Kalp kırmak)
 Birden fazla kelimeden oluşan, hatta
cümle halinde olan deyimler de vardır.
(Taşı gediğine koymak) - (Atı alan
Üsküdar’ı geçti)

41. Deyimlerin Özellikleri:
 Deyimleri oluşturan sözcükleri çoğu
zaman gerçek (sözlük) anlamlarından
uzaklaşarak mecazlı bir anlatım
kazanırlar. (İşler böyle giderse hapı
yutarız.)

42. Deyimlerin Özellikleri:
(devam)
 DİKKAT: Deyimlerle ilgili soruları
çözebilmek için deyimlerin ifade ettikleri
anlamları bilmemiz gerekir. Bu nedenle
bazı atasözü ve deyimleri gözden
geçirmek gerekir.

43. TANIMLAMA
 Herhangi bir şeyin ne olduğunu anlatan
“Bu nedir?” sorusuna cevap verebilen
cümlelere “tanım cümlesi” diyoruz.
“Kitap, size istediğiniz zaman ders
vermeye hazır bir öğretmendir.”

44. TANIMLAMA (devam)
 Cümlesinde “kitap nedir?” dediğimizde
“İstediğiniz zaman ders vermeye hazır bir
öğretmendir.” cevabını alabiliriz.

45. ÖN YARGI (Peşin Hüküm)
 Bir olay veya kişiyle ilgili değişik
sebeplerden dolayı önceden edindiğimiz
olumlu veya olumsuz yargılardır. Kısaca
özetlersek ön yargı, sonuçla ilgili önceden
karar vermektir. (Bu takım bu sene kesin
şampiyon olacak)

46. ÖNERİ (Tavsiye)
 Bir konudaki eksikliğin giderilmesi için
teklif getirmeye “öneri” adı veriyoruz.
“Hikayede olayların yeri ve zamanı iyi
tahlil edilip, yazıya aktarılmalıdır.’’ cümlesi
bir öneri cümlesidir.

47. VARSAYIM
 Bir durumun sonucunun ne olduğunu
bilmeden onu kendimize göre bir sonuca
bağlamaya “varsayım” diyoruz. “Diyelim
ki bu yıl sınavı kazandın.”, “Varsayalım ki
aniden çıkageldi.” cümleleri varsayım
cümleleridir.

48. KARŞILAŞTIRMA
 Aralarında anlamca ilgi (ilişki) olan iki
kavramı benzerlik ya da zıtlık yönünden
kıyaslamadır. “Sütten beyaz dişleri var.”
cümlesindeki dişlerin beyazlığı, sütün
beyazlığıyla karşılaştırılmıştır.

49. KARŞILAŞTIRMA
(örnek)
 Sinema da tiyatro gibi görsel bir sanattır.
 Doğu Anadolu’nun kışı Akdeniz
Bölgesi’ne göre daha çetin geçer.
 Yahya Kemal’de Necip Fazıl’da şiirlerinde
ölüm temasına çok yer vermiştir.

50. KARŞILAŞTIRMA
(örnek)
 Bu yılki ürün geçen yıla nazaran daha
bereketliydi.
 Sanatçı, diğer çağdaşlarına göre daha
sade bir dil kullanmıştır.
 Ressam bu yapıtında ise diğerlerine göre
daha canlı renkleri kullanmıştır.

51.  Onunla iki yıldır haberleşemiyorum.
(Karşılıklı yapma)
 Akşam gelin de çay içelim. (İstek)
 Elmaları kardeş payı yaptık. (Eşitlik)
DİĞER ANLAM İLGİLERİ İÇERİN YARGILAR
(İstek, Karşılıklı Yapma, Beğenme vb.)

52. YORUM

Olay veya durumu bir görüşe göre
değerlendirmedir. “Şairin çok severek
okunulan kitap türü hikayedir” cümlesinde
“bence” ifadesi vardır. Bunun için öznel
bir yargı yapılmıştır. Kısaca olay veya
durum kişiye göre değerlendirilmiştir.

53. DİĞER ANLAM İLGİLERİ İÇERİN
YARGILAR (İstek, Karşılıklı Yapma vb.)
Düğün yapmışsın da bana haber
vermemişsin. (Sitem)
Hava bulutlu yağmur yağabilir. (İhtimal)
Biz öylelerini çok gördük. (Küçümseme)

54. DEĞERLENDİRME
 Herhangi bir durumun iyi ya da kötü
yönlerini ortaya koymadır. Nesnel bir
yargı söz konusudur. “Sanatçı, şiirlerinde
yabancı sözcüklere bolca yer vermiştir.”
cümlesinde nesnel bir yargı söz
konusudur.

55. AYNI YA DA YAKIN ANLAMLI
CÜMLELER
 Bu konu başlığımızla ilgili olarak, bize
sorulan sorularda farklı sayıdaki
cümlelerin ifade ettiği, içerdiği anlamın
benzeri veya hemen hemen aynısı istenir.
“Yüreğim ağzıma geldi.” cümlesiyle “Çok
korktum.” cümlesi aynı anlama gelir.

56. AYNI YA DA YAKIN ANLAMLI
CÜMLELER (örnek)
 Kıyıyı gözden kaybetmeye cesaret
edemeyen insan yeni okyanuslar
keşfedemez. (Andre Gide)

57. AYNI YA DA YAKIN ANLAMLI
CÜMLELER (örnek)
 Sevgi sadakatle taçlanmadıkça ömrü
kızgın çöllerdeki bir damla yaş kadardır.
Sadakatin olmadığı bir sevgi uzun ömürlü
olamaz.