Achtergrondinformatie bij de molenaarsopleiding Groet, Kees Vanger

1. AS en LAGERING Kees Vanger december 2008

2. Beste molenaars in opleiding of andere geïnteresseerden . Ik heb de laatste jaren, voor de molenaars in opleiding uit Meppel en omgeving op de computer nogal wat bestanden gemaakt of verzameld over molens en molenonderdelen. De onderliggende gedachte was dat je met de computer de leerstof uit de steeds lijviger (en interessanter) wordende Basiscursus aanschouwelijker kan maken door allerlei afbeeldingen toe te voegen. Noem het maar een vorm van aanschouwelijk onderwijs! Dus niet een aparte methode, maar een extra verduidelijking van de informatie uit ons cursusboek d.m.v. heel veel gedetailleerde foto’s en zo nu en dan een tekening. De presentaties zijn uitermate geschikt voor theorieavonden, waarbij met beamer het geheel op een groot scherm geprojecteerd kan worden. Verder kunnen de leerlingen thuis op de computer de lesstof nog eens bestuderen. Aanvankelijk heb ik alles gemaakt voor de theorieavonden in Meppel, maar na vele verzoeken alles uiteindelijk via internet aan andere molenliefhebbers beschikbaar gesteld. Daar heb ik de lesstof uiteindelijk dan ook voor gemaakt! Naast vele eigen foto’s hebben vele molenaars, fotografen of andere molenliefhebbers de afgelopen jaren, na vele oproepen via het “prikbord”, meegewerkt door ontzettend veel foto’s op te sturen. BEDANKT! In het bijzonder wil ik o.a. Harmannus Noot, Joop Vendrig, Roelof Kooiker, Wilbert Bijzittter, Jaap Kuitert en Simon Jellema bedanken voor de mooie foto’s die ze spontaan en in zeer grote hoeveelheden beschikbaar gesteld hebben. KLASSE! De gedetailleerde tekeningen komen o.a. uit de boeken van: “ opleiding watermolenaar” van ing. J. den Besten . Het oude maar prachtige boek “ Korenmolens Van Ambacht tot Industrie” van Ing. P.W.E.A. van Bussel ; Ons leerboek voor startende molenaars “ De windmolen en zijn onderdelen” van J.G. Wiessner en de erg informatieve map over korenmolens nl “ Zingende Stenen” van D.J. Abelskamp . Verder ook nog een aantal juweeltjes van tekeningen van Anton Sipman . Helaas geen tekeningen uit ons eigen cursusboek. Jammer! De powerpointpresentaties zijn een soort diashow met ongekende mogelijkheden. Een digitale excursie door molenland. Verder heb ik een aantal lesbrieven gemaakt. Hierin worden een aantal belangrijke hoofdstukken uit De Basiscursus beknopt weergegeven. Ook hierbij spelen foto’s en tekeningen een aanvullende en verduidelijkende rol. Verder zijn bij een aantal lesbrieven vragen (en antwoorden) gemaakt/bewerkt door Ron Keizer van de afdeling Overijssel/Gelderland bijgevoegd als extra informatie en als extra oefenstof. Ik hoop dat jullie in ieder geval wat leren van deze manier van aanbieden van de lesstof. Het is in ieder geval een prachtige en boeiende hobby. Kees Vanger molenaar molen “De Weert” Meppel.

3. hout voor nieuwe as gezaagd uit stam van een eik (7 ton)

4. houten as borstroede oplangers (Boertange)

5. houten as

6. met muts

9. houten as Nieuwe houten as voor “De Buitenmolen” in Zevenaar. Lengte ± 8.50 meter

10. houten as schenen

11. halslager houten as met schenen lagering insteekkop

12. houten as schenen

13. houten as

14. houten as met insteekkop

15. gietijzeren insteekkop

16. gietijzeren insteekkop

17. insteekkop houten as zonder insteekkop

18. houten as molen “De Sterrenberg” Nijeveen extra versteviging gietijzeren lager halssteen van houten as

19. gietijzeren as

21. gietijzeren as

22. Fabrikanten van gietijzeren bovenassen (o.a.): Enthoven Feyenoord Penn & Company Penn & Bauduin Prins van Oranje Nolet Waal & Company Hardinxveld Giesendam Merkx gietijzeren bovenassen

24. HALSLAGER “smeer-zolder” het halslager draagt 8 á 9 ton!! arduinen halssteen weerstijl keerstijl kwastvrij vurenhout opvulhout voor de hoogte steenbedwiggen windpeluw bouten steenbord

25. lagering halssteen

26. HALSLAGER

29. halslager

30. GESPEL i.p.v. een steenbord wordt in het zuiden op de standerdmolens ook wel een gespel gebruikt om de steen op z’n plaats te houden (met een stevige stalen strip) foto van standerdmolen model gemaakt door Jaap Kuitert .

33. halslager

34. oud lager van molen “Windlust” te Noordwolde

35. reuzel voor de smering

36. Dekkerlager

37. Dekkerlager

38. pensteen springbeugel PENLAGER

39. pensteen springbeugel

42. pensteen met springbeugel

43. pen met muts

46. nieuwe tegel (Bakel)

47. penlagers

48. penlager-broeksteen-doorboorde as

49. pen met zwichtstang

50. druktegel na slijtage bijwerken

51. gebroken pentegel

52. pensteen molen “De Weert” (broeksteen)

53. pensteen en halslager (houten as?) “Westermolen” Dalfsen

54. lagering vijzel

55. lagering vijzel

58. lagering vijzel

60. wervel om de vijzel in of uit het werk te zetten.

61. wervel om de vijzel in of uit het werk te zetten.

64. lagering vijzelbalk

66. Lagering krukas

67. lagering koningsspil taatspot

68. scheprad: maximale opvoerhoogte plm. 1.50 m.

69. lagering scheprad

70. lagering scheprad

73. lagering waterwiel

79. LAGERING STEENSPIL

80. lagering steenspil

81. lagering steenspil

82. lagering steenspil op en standerdmolen Bourtange

83. LAGERING KONINGSSPIL

85. ijzerbalk met tap en pokhouten neuten

86. stelwig bus- of slotplaat borgen de tap ondersteund door poortstokken

88. slotplaat tap

89. einde VERVOLG: ALGEMENE VRAGEN

90. ( het halslager draagt …….? ton) 1. 2 3. 4. 5. 6. 7. HALSLAGER 8.

91. welke onderdelen zie je?

92. welke onderdelen zie je?

93. Vlaamse vang 2 3. 8. 6. 5. 1. 7. 4. vangstukken van wilgenhout/populierenhout

94. Welke vang is dit?

95. Welke vang is dit?

96. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 12. 11. 10. MOLENZEIL NOEM DE ONDERDELEN

97. naam en functie balken 1 2 3 4 5 6 7 8

98. benoem de balken etc. 1 3 2 4 5 6 7 8 9 10 11

99. Wat is dit?

100. Leg uit…………..

101. Oorzaak?

102. Wat is dit?

103. Wat is dit?

104. Wat is dit?

105. Waarmee is de kap bedekt?

106. Waarmee is de kap bedekt?

107. Wat is de functie van de baard?

108. Waarmee is de molen bedekt?

109. Wie heeft deze roede gemaakt? Hoe?

110. Wie heeft deze roede gemaakt? Hoe?

111. In welke molen kun je zo’n foto maken?

112. In welke molen kun je zo’n foto maken?

113. In welke molen kun je zo’n foto maken?

114. In welke molen kun je zo’n foto maken?

115. In welke molen kun je zo’n foto maken?

116. Bij welke molen kun je zo’n foto maken?

117. In welke molen kun je zo’n foto maken?

118. Bij welke molen kun je zo’n foto maken?

119. In welke molen kun je zo’n foto maken?

120. In welke molen kun je zo’n foto maken?

121. In welke molen kun je zo’n foto maken?

122. Bij welke molen kun je zo’n foto maken?

123. Bij welke molen kun je zo’n foto maken? Welke provincie vooral?

124. Wat is dit?

125. Wat is dit?

126. Wat is dit?

127. Wat wordt hier geverfd door de molenaar van De Wieker Meule?

128. Welke onderdelen zie je?

129. Welke onderdelen zie je?

130. Wat valt je op?

131. Welke onderdelen zie je?

132. Wat is dit?

133. Wat is dit?

134. Wat is dit?

135. Wat is dit?

136. Wat is dit?

137. Wat zie je?

138. Wat is dit?

139. Wat is dit?

140. Wat is dit?

141. Wat is dit?

142. N NO O ZO Z ZW W NW zomer: matig koude wind, goede maalwind winter: sneeuw, hagel en regenbuien. overig: mist is slechte maalwind. let op (warmte)onweer uit het zuiden tot de langste dag (21/6) zomer: goede maalwind, onweerskansen winter: stabiele wind. oppassen voor regen of ijzel. overig: bij lichte vorst na regen zeilen zwichten naar lange halve; geeft grote kans op stormen zomer: goede strakke maalwind. met warm weer kans op windvlagen. weinig risico op onweer. winter: stabiele wind. vorst. ijzel op scheiding van vorst en dooi na vorstperiode. overig: bij vorstkans altijd letten op aanvriezen zeilen. je wilt tenslotte kunnen zwichten. Zijn het planken? Doormalen en vriesdrogen. Geen keus? touwen lossnijden. zomer: slechte maalwind. wisselvallig weer, niet stabiel en niet krachtig. winter: sterke goede maalwind. overig: ONWEERSHOEK: meest verraderlijke wind van alle! zomer: niet krachtige en vrij slechte maalwind. wind kan plotseling ruimend omgaan. winter: goede maalwind. overig: ook ONWEERSHOEK. zomer: niet krachtige maalwind. in slecht weer periode ontstaat hier onweer en storm. wind heeft altijd de neiging tot ruimen. winter: stabiele maalwind bij rustig weer. overig: zuidwest-regennest. zomer: rustige maalwind met weinig kracht. regelmatiger als ZW. in slecht weer periode de stormhoek. wind kan plotseling ruimen. winter: sterke goede maalwind. overig: zuidwest-regennest. zomer: goede maalwind. in slecht weer periode rukkerige winden. kans op zware stormen. veelal koele zeewind. winter: novemberstormen; gevaarlijke wind. kans op hagel en sneeuw. overig: maartse buien met sneeuw of hagel. DE 8 WINDEN ZW, Z en ZO: uit deze richtingen onweer . Denk er om: onweer komt uit tegengestelde richting van de heersende wind! Gemaakt door Henk Kloepping

143. EINDE